Википедија

Клуж-Напока

(Пренасочено од Коложвар)

46°46′N 23°35′E / 46.767° СГШ; 23.583° ИГД / 46.767; 23.583

Клуж-Напока
City
Прекар(и): Treasure City
(романски: orașul comoară;[1] унгарски: kincses város)[2]
Местоположба на градот на картата на Романија
Местоположба на градот на картата на Романија
Координати: 46°46′N 23°35′E / 46.767° СГШ; 23.583° ИГД / 46.767; 23.583
Земја Романија
Метрополитска областКлуж-Напока
СтатусГлавен град на округот
Основање1213 (како Клуж)
Управа
 • ГрадоначалникЕмил Бок (ПНЛ)
Површина
 • City179,5 км2 (693 ми2)
 • Метро1.537,5 км2 (5,936 ми2)
Надм. вис.&10000000000000340000000340 м
Население (2011 census[4][3])
 • City324,576
 • Густина1.808/км2 (4,680/ми2)
 • Метро411,379[3]
Час. појасEET (UTC+2)
 • Лето (ЛСВ)EEST (UTC+3)
Пошт. бр.400xyz1
Повик. бр.+40 x642
Регистарски броевиCJ-N3
Мреж. местоprimariaclujnapoca.ro
1x, y, и z се бројки кои укажуваат на улица, дел од улица, па дури и на адреса на зградата
2x е бројка која укажува на операторот: 2 за поранешен национален оператор, Romtelecom, и 3 за други телефонски мрежи
3се користи само на таблите на возилата кои работат само во границите на градот (како тролејбуси или трамваи)

Клуж-Напока (романски: Cluj-Napoca) или Коложвар (унгарски: Kolozsvár) — втор најнаселен град во Романија по престолнината Букурешт[5] и седиште на истоимениот округ кој се наоѓа во северозападниот дел на земјата. Географски, градот е приближно еднакво оддалечен од Букурешт (324 километри), Будимпешта (351 километри) и Белград (322 километри). Клуж-Напока се наоѓа по долината на реката Сомешул и се смета за неофицијална престолнина на историската провинција Трансилванија. Од 1790 до 1848 и 1861 — 1867 година, градот бил престолнина на Големото Кнежевство Трансилванија. Други имиња за градот се: германски: Klausenburg; унгарски: Kolozsvár; средновековен латински: Castrum Clus, Claudiopolis; и јидиш: קלויזנבורג, Kloiznburg.

Според податоци од 2011 година, во градот живеат 324.576 жители, што претставува мало зголемување од бројката забележана во пописот од 2002 година[4][6]. Градското подрачје Клуж-Напока има население од 411.379 жители[3][7], додека населението од областа надминува 420.000 жители[3][8]. Новата митрополитска влада на градот започнала со работа во декември 2008 година[9]. Според проценката од 2007 година од страна на окружниот регистар на население, градот е домаќин на околу 20.000 студенти секоја година во текот од 2004-2007.[10]. Градот се шири надвор од црквата Свети Михаил, изградена во 14 век и посветена на Архангел Михаил, кој е заштитник на градот[11]. Границата на општината има површина од 179,52 км2.

Клуж-Напока доживеал голем пад во текот на 1990-тите години поради политиките на градоначалникот во тоа време[12], но денес градот е еден од најважните академски, културни, индустриски и трговски центри во Романија. Меѓу другите институции, градот е домаќин на најголемиот универзитет во земјата, Бабеш Болјаи, со неговата позната ботаничка градина, национално признати културни институции како и на најголемата романска комерцијална банка[13][14]. Во 2015 година, Клуж-Напока бил избран за Европска престолнина на младите[15].

Потекло на поимот

уреди

На местото каде денеска се наоѓа градот постоела предримска населба наречена Напока. По Римското освојување на областа во 106 година, местото било познат како Municipium Aelium Hadrianum Napoca. Се смета дека градот своето име Напока го добил од некои дакиски племиња како Напарис. Првиот пишан документ за денешното име на градот датира од 1213 година во рамките на латинското име Каструм Клуж (Castrum Clus). Унгарската форма на градот, Kulusuar, за првпат била евидентирана во 1246 година, додека саксонското име Clusenburg се појавило во 1348, на јидиш е познат како Klazin. Прекарот на градот „Богат град“ бил додаден уште од 16 век а се однесува на богатството собрано од страна на жителите, во трговијатата на скапоцени метали.

Историја

уреди

Античка историја

уреди

Првото документарно споменување на територијата на денешниот град Клуж било направено од географот Клавдиј Птоломеј, кој забележил дека овде се наоѓала една од најзначајните населби во Римска Дакија, кое се викала Напука[16]. Откако Дакија била освоена од римскиот цар Трајан во перидот од 101 до 106 година, населбата Напока на романизираните Дакијци станала легионерски камп, а потоа се развил како важен трговски премин кој се претворил со текот на времето во мал град. Во времето на царот Адријан (117-138) Напока ги добила привилегиите на град и името било променето во Municipium Aelium Hadrianum Napoca.

Најверојатно во времето на царот Марко Аурелиј на ова место била изградена римска колонија и градот во тоа време се викал Колонија Аурелија Напока[17]. Во 3 век Напока за неколку години била престолнина на римска провинција и седиште на прокуратор.

По повлекувањето на римската администрација од Дакија во 274 година[16], градот започнал постепено да опаѓа. Неговото име се споменило дури во 1167 година.[18]

Среден век

уреди
 
"Claudiopolis, Coloswar vulgo Clausenburg, Transilvaniæ civitas primaria". од Ѓеорг Хуфнагел (1617)

На почетокот на средниот век, две групи на згради постоеле во околината на градот, и тоа една дрвена тврдина која се викала Клуж-Манастир и населба во денешниот центар на градот[19][20]. Иако точниот датум на освојувањето на Трансилванија од страна на Унгарците не се знае, најраните унгарски артефакти кои биле пронајдени во регионот датираат од првата половина на 10 век[21]. Во секој случај, градот станал дел од Кралство Унгарија. Кралот Стефан I тврдината ја претворил во седиште на округот и кралот Ладислав I основал опатијата која пак била разрушена за време на татарската инвазијата во 1241 и 1285 година[19]. Тврдината и селото биле изградени во северозападниот дел на античка Напока не подоцна од крајот на 12 век.[19] Оваа нова селото било населено од големи групи на Трансилвански Саксонци[22], охрабрени за време на владеењето на принцот Стефан, војводата од Трансилванија, на брегот на реката Мал Сомеш.

Првиот најсигурно споменување на населбата датира од 1275 година, во еден документ на кралот Ладислав IV, кога селото било вклучено во трансилванската епископија. На 19 август 1316 година, за време на владеењето на новиот крал Карло Роберт, на градот Клуж му бил доделен статус на град (латински: civitas), како награда за придонесите на Саксонците во војната против војводата Ладислав Кан[22]

 
The Палата на правдата

Многу занаетчиски еснафи биле основани во втората половина на 13 век, и во текот на овој период населението на градот започнало да расте, заедно со неговото проширување[23]. Унгарскиот крал Сигизмунд дал на тврдината во 1405 година статус на слободен град[24]. Улогата на занаетчиите во градот дополнително започнала да се зголемува, бидејќи тие ја имале поддршката на владетелите, меѓу кои и Матија Корвин - крал на Унгарија меѓу 1458 и 1495 година, кој е роден во Клуж. Тој на градот му дал дури 41 привилегја преку кое градот бил издигнат над околните населби[25].

Во 1541 година градот станал дел од Источното Унгарско Кралство, подоцна познато како Кнежевство Трансилванија, во времето кога Османлиите го окупирале централниот дел на Кралството Унгарија.[25]. Иако Алба Јулија служел како политички центар за началниците на Трансилванија, Клуж ја имал поддршката на принцовите во поголема мера, а со тоа градот создавал врски со најважните центри на Источна Европа во тоа време, заедно со Кошице (Kassa), Краков, Прага и Виена.[24]

16 до 18 век

уреди

Во однос на религијата, протестантските идеи за првпат се појавиле во средината на 16 век. Во времето на проповедникот Гаспар Хелтај Лутеранството добило поголема важност, како и швајцарската доктрината на Калвинизмот[26]. До 1571, Торда започнало да се развива порадикалното движење на Ференц Давид, унитаријанство, кое се одликувало со слободно толкување на Библијата и одбивање на догмата на Светото Тројство.[26]. Стефан Батори основал католичка академија во градот, со цел да се промовира движење против реформите, но неговите напори не довеле до успех[26]. Во период од една година, во 1600-1601, Клуж станал дел од сојуз со Михаил Храбриот.[27][28]. Според договорот од Карловци во 1699 година, градот бил вклучен во територијата на Хабсбуршката Монархија[29]

 
Карта на градот (1769–1773)

Во 17 век, во градот се случиле неколку големи несреќи. Градот страдал од епидемија на чума и бил погоден од неколку катастрофални пожари.[26]. Кон крајот на овој век градот целосно се ослободил од турска окупација но и покрај тоа градот бил лишен од своето некогашно богатство, слава и политичко значење. Градот постепено ја повратил својата важна позиција во Трансилванија како седиште на гувернерство (провинција) во периодот помеѓу 1719 и 1732 година и повторно од 1790 до револуцијата од 1848 година, кога седиштето било префрлено во Херманштат, денешен Сибиу.[30] Во 1791 година, група на романски интелектуалци изготвиле петиција, позната како Supplex Libellus Valachorum, која била испратена до царот во Виена. Во петицијата било побарано еднаквост на романската нација во Трансилванија во однос на другите народи (Саксонци, Унгарци итн.), но таа била отфрлена.[26]

19 век

уреди

Со почеток во 1830 година, градот станал центар на унгарското национално движење во рамките на кнежевството[31]. Ова еруптирало со револуцијата од 1848 година. Во еден момент, Австријците ја добиле контролата над Трансилванија, но унгарската војска, предводена од страна на полскиот генерал Јозеф Бем, започнала офанзива во Трансилванија и градот повторно бил псвпен до Божиќ истата година[32]. По крајот на револуцијата започнал апсолутистички режим, проследен со либерален режим кој дошол на власт во 1860 година. Во текот на овој период, владата доделила еднакви права на етничките Романци, но тоа траело многу кратко[31]. Во 1872 година во градот бил основан универзитет, чија цел била промовирање на идеите за интегрирање на Трансилванија во Унгарија.[33]. Пред 1918 година, во градот постоеле две црковни училишта на романски јазик. Првите печатени книги на романски јазик се појавиле во 1903 година[34].

По Австроунгарскиот договор од 1867 година, Класенбург и сите територии на Трансилванија повторно биле интегрирани во Кралство Унгарија. Во тоа време, граот бил еден од најголемите и најзначајни градови на царството и бил седиште на округ. Романците во Трансилванија во текот на следниот период претрпеле угнетување и прогонство.[35]. Нивните поплаки нашле израз во Трансилванскиот Меморандумот, петиција испратена во 1892 година од страна на политичките водачи од Романците во Трансилванија до австроунгарскиот цар Франц Јосиф. Тие побарале еднакви права со Унгарците и побарле да се стави крај на прогонувањето и обидите за унгаризација на романскиот народ.[35]. Царот испратил меморандум во Будимпешта, унгарскиот главен град. Водачите на меморандумот, меѓу кој биле и Јоан Ратиу и Јулиу Коројану, биле уапсени и осудени на затворска казна за велепредавство во Клуж во мај 1894 година[36]. Во текот на судењето, околу 20.000 луѓе кои биле дојдени во Клуж, демонстрирале на улиците на градот во знак на поддршка на обвинетите[36]. Една година подоцна, кралот им дал помилување по совет на неговиот унгарски премиер, Dezső Bánffy[37]. Во 1897 година, унгарската влада одлучила дека само унгарските имиња на населените места треба да се користат и биле забранети употребата на германски или романски верзии на името на градот на официјални владини документи.[38]

 
Поштенска марка од 1915 година

20 век

уреди
 
Хотелот Њујорк
 
Синагога во градот
 
Градот во 1930 година
 
Улуцата „Крал Фердинанд“

Во есента на 1918 година, кон крајот на Првата светска војна, Клуж станал центар на револуционерната дејност, на чело со Амос Франку. На 28 октомври 1918 година, поднел барање за создавање на Сојуз на сите Романци.[39]. 39 пратеници биле избрани од Клуж да присуствуваат на прогласувањето на Сојузот на Трансилванија со Кралството Романија во Алба Јулија на 1 декември 1918 година[39]. Овој сојуз подоцна бил признат од страна на Тријанонскиот договор[40] . Во периодот меѓу двете светски војни започнал процес на романизација од страна на новите власти. Така, во 1921 година од страна на Рим била донирана статуа на Капитолински волк, во 1932 година била поставена статуа на Матијаш Корвин, каде било нагласено неговото романско потекло. Освен тоа започнала изградба на голема православна катедрала[41], и покрај тоа што една десетина од населението биле православни христијани. И покрај овие обиди, во 1939 година Унгарците сè уште доминирале во градот во културен и економски план. На пример, во Клуж имало пет унгарски дневни весници додека на романски јазик имало само еден[41].

Во 1940 година, Клуж, заедно со остатокот од Северна Трансилванија, станал дел од Унгарија[42][43][44]. По германската окупација на Унгарија во март 1944 година и доаѓањето на новата власт[45][46], започнало антисемитско движење. Седиштето на локалното Гестапо се наоѓало во хотелот Њујорк. Во текот на месец мај, властите започнале преместување на Евреите во гетото Ирис.[43]. Погубувањето на 16.148 заробени Евреи се случило преку шест депортации во Аушвиц во мај-јуни 1944 година[43]. Некои Евреи успеале да побегнат преку границата во Романија[43].

На 11 октомври 1944 година градот бил освоен од романските и советските воени сили[43][47]. Клуж официјално бил вратен на Романија со Парискиот договор од 1947 година. Во текот на следниот период, во земјата бил воведен комунистички режим на владееење.

Во текот на Унгарската револуција од 1956 година, во градот започнало да владее мислењето дека постои реална можност и во Клуж да започнат демонстрации преку унгарските студентите на универзитетите[48][49]. Унгарците биле во поголем број од Романците до 1960 година,[50]. Потоа, Романците станале најголема група во градот како резултат на присилна индустријализација на градот и отворањето на нови работни места од страна на владата[51]. За време на комунистичкиот период, градот забележал висок индустриски развој[51]. На 16 октомври 1974 година, кога градот прославил 1850 години од неговото прво споменување како Напока, комунистичката влада го променила името на градот со додавање на поимот „Напока“.[52].

21 век

уреди

Во текот на Романската револуција од 1989 година, Клуж-Напока се нашла во центарот на револуцијата. Во текот на конфликтот загинале 26 додека 170 луѓе биле повредени. По завршувањето на тоталитарната власт, националистичкиот политичар Георге Фунар станал градоначалник и управал со градот во следните 12 години. Неговиот мандат бил обележан со голем романски национализам и големи провокации на сметка на унгарскиот јазик. Од 2004 до 2009 година, градоначалник на градот бил Емил Бок, истовремено претседател на Демократската партија. Тој подоцна бил избран за премиер, но се вратил на градоначалничката функција во 2012 година.[53][54].

Географија

уреди
 
Централниот парк
 
Реката Сомешул
 
Ботаничка градина

Клуж-Напока се наоѓа во централниот дел на Трансилванија и има површина од 179.5 квадратни километри. Градот се наоѓа на устието на Апушенските Планини.[55]. Градот се протега во долините на реките Сомешул и Надаш и до одреден степен во текот на долините на реките Попести, Чинтау, Борханчи и Попи[56][57]. На југоисточниот дел од градот се наоѓа ридот Фелак кој е опкружен од три страни со планини со висина од 500 метри[57].

Во градот се наоѓа ботаничка градина и неколку паркови од кои најголем е Централниот парк. Овој парк бил основан во текот на 19 век и се состои од вештачко езеро со остров. Во овој дел се наоѓа и најголемото казино во градот, Хиос. Други значајни паркови во градот се Паркот Јулиу Хатегану, паркот на Универзитетот Бабеш Болјаи, каде се наоѓаат неколку спортски објекти, паркот Хашдеу кој се наоѓа во рамките на истоимениот студентски дом и Оперски парк пред зградата на операта.

Опкружување

уреди

Градот е опкружен со шуми и пасишта. Ретки видови на растенија, како што се калипско булбоса и ирис, се наоѓаат во две ботанички резервата во Клуж-Напока, Фанателе и Валеа Мори.[58]. Во блиските шумски области како Фагет и Хоија живеат животни како диви свињи, јазовци, лисици, зајаци и верверички. Во вториот шумски регион се наоѓа етнографски парк Ромул Вуија, со експонати кои датираат од 1678 година[59]. Некои луѓе велат дека имале средби со вонземјани во шумата Хоија, дека постојат големи подземни катакомби кои се поврзани со старите цркви во градот и дека во езерото Тарнита постои чудовишт[60][61] е.

На планината Фелак се наоѓа модерен ски центар со 750 метри должина и висина од 98 метри[62]. Освен тоа овде се наоѓа и одморалиште кое нуди забава, рекреација и одмор. Зимското одморалиште Баишоара се наоѓа на околу 50 километри од градот Клуж-Напока, и се состои од две ски-патеки, за почетници и напредни скијачи[63]. Две други летни одморалишта и бањи се наоѓаат во рамките на градското подрачје, Кожокна и Сомешени[64].

Постојат голем број на замоци во околината на селата, изградени од страна на богатите средновековни семејства кои живееле во градот. Најзначаен од нив е замокот Бонтида Банфи, познат како Версај на Трансилванија[65]. Замокот се наоѓа во близина на селото Бонтида, 32 километри од центарот на градот. Во 1963 година, замокот бил дел од филмска сцена на филмот „Шума на обесените“, филм кој добил награда на Канскиот фестивал[66]. Постојат и други замоци кои се наоѓаат во близина на градот.[67]. Во Џилау се наоѓа замокот Вас-Банфи, додека во областа Бонтида се наоѓа замокот Банфи. Манастирот Никула кој бил изграден во текот на XVIII век претставува место на поклонение во северниот дел на Трансилванија[68][69]. Според верувањата, иконата на Богородица плачела во периодот помеѓу 15 февруари и 12 март 1669 година[70]. Во тоа време, благородниците, службениците, народот и свештенството постојано доаѓале во манастирот за да ја видат иконата. Пред да ја видат иконата тие не верувале во тие гласини, по кога ќе ја виделе понизно започнувале да се молат и крстат чудејќи се од тоа што го виделе.[70]. За време на празникот Успение на Пресвета Богородица на 15 август, повеќе од 150.000 луѓе од сите краеви на земјата доаѓаат во посета на манастирот[68].

Клима

уреди

Клуж-Напока има континентална клима која се одликува со топли суви лета и студени зими. Климата е под влијание на Апушенските Планини кои се наоѓаат во близина на градот. Некои западно-атлантски влијанија се присутни во текот на зимата и есента. Зимските температури се често под 0 °C, иако тие ретко се спуштаат под -10 °C. Во просек, снегот ја покрива земјата 65 дена секоја зима.[71]. Во летниот период, просечната температура е околу 18 °C (просек за месеците јули и август), и покрај фактот дека температурите понекогаш достигнуваат од 35 °C до 40 °C во средината на летото. И покрај тоа што просечните врнежи и влага во текот на летото е на ниско ниво, во текот на периодот не се ретки ниту бурите. Во текот на пролетта и есента, температурите варираат помеѓу 13 °C и 18 °C, и врнежите во ова време имаат тенденција да поголеми отколку во летниот период.

Градот има најдобар квалитет на воздух во Европската Унија[72], според истражувањето објавено во 2014 година од страна на француски магазин.

Климатски податоци за Клуж-Напока
Месец Јан Фев Мар Апр Мај Јун Јул Авг Сеп Окт Ное Дек Годишно
Највисока забележана °C (°F) 14.0
(57.2) 		19.3
(66.7) 		26.6
(79.9) 		30.2
(86.4) 		32.5
(90.5) 		36.0
(96.8) 		37.0
(98.6) 		38.0
(100.4) 		33.7
(92.7) 		32.6
(90.7) 		26.0
(78.8) 		18.7
(65.7) 		38.0
(100.4)
Прос. висока °C (°F) 0.3
(32.5) 		3.2
(37.8) 		9.9
(49.8) 		15.0
(59) 		20.3
(68.5) 		22.6
(72.7) 		24.5
(76.1) 		24.3
(75.7) 		20.7
(69.3) 		14.6
(58.3) 		6.3
(43.3) 		1.8
(35.2) 		13.6
(56.5)
Сред. дневна °C (°F) −3.4
(25.9) 		−1.2
(29.8) 		4.1
(39.4) 		9.0
(48.2) 		14.2
(57.6) 		16.6
(61.9) 		18.2
(64.8) 		17.8
(64) 		14.1
(57.4) 		8.5
(47.3) 		2.4
(36.3) 		−1.5
(29.3) 		8.2
(46.8)
Прос. ниска °C (°F) −6.5
(20.3) 		−4.7
(23.5) 		−0.6
(30.9) 		3.9
(39) 		8.6
(47.5) 		11.3
(52.3) 		12.7
(54.9) 		12.2
(54) 		8.9
(48) 		3.8
(38.8) 		−0.7
(30.7) 		−4.2
(24.4) 		3.7
(38.7)
Најниска забележана °C (°F) −34.2
(−29.6) 		−32.5
(−26.5) 		−22.0
(−7.6) 		−8.4
(16.9) 		−3.5
(25.7) 		0.4
(32.7) 		5.2
(41.4) 		3.5
(38.3) 		−3.0
(26.6) 		−8.8
(16.2) 		−22.3
(−8.1) 		−27.9
(−18.2) 		−34.2
(−29.6)
Прос. врнежи мм (ин) 24
(0.94) 		20
(0.79) 		22
(0.87) 		48
(1.89) 		69
(2.72) 		95
(3.74) 		81
(3.19) 		60
(2.36) 		36
(1.42) 		31
(1.22) 		30
(1.18) 		32
(1.26) 		548
(21.57)
Прос. снег см (ин) 6.0
(2.36) 		11.5
(4.53) 		5.8
(2.28) 		1.3
(0.51) 		0.0
(0) 		0.0
(0) 		0.0
(0) 		0.0
(0) 		0.0
(0) 		0.5
(0.2) 		2.6
(1.02) 		5.8
(2.28) 		33.5
(13.18)
Прос. бр. врнежливи денови (≥ 1.0 mm) 6 5 5 9 11 11 10 8 6 6 7 7 91
Сред. бр. сончеви часови месечно 70.9 98.8 165.2 174.7 230.8 238.6 273.8 261.6 204.8 166.2 74.9 54.7 2.015
Извор бр. 1: NOAA[73]
Извор бр. 2: Romanian National Statistic Institute (extremes 1901–2000)[74]

Право и управување

уреди

Администрација

уреди
 
Градското собрание
 
Карта на реоните во градот од 2007 година

Градската власт е предводена од градоначалникот[75]. Од 2012 година, градоначалник на градот е Емил Бок, кој се вратил на таа позиција преку победа на локалните избори. На Емил блок тоа му е трет мандат, откако поднел оставка во 2008 година и станал премиер на Романија[54]. Сите одлуки се одобруваат и се дискутирани од страна на локалната самоуправа кој е составена од 27 избрани советници[75]. Градот е поделен на 15 окрузи (cartiere). Градското собрание има намера да воведе локални административни гранки за повеќето области.

    Партија Места Моментален број на советници[76]
  НЛП 16                                
  ДУУР 5                                
  СДП + СЛДР 4                              

Поради големиот урбанистички развој во последните години, во 2005 година, некои области на Клуж биле прогласени како области, но повеќето од нив сè уште се градилишта[77]. Покрај овие, постојат некои други градежни области како Тинеретулуи, Ломбулуи и Осер, кои би можеле да станат области во текот на следните години.[78].

Покрај тоа, Клуж-Напока е главен град на реонот Клуж-Напока, и во градот се наоѓа седиштето на префектурата, кој се раководи од окружен совет и префект, кој е назначен од страна на централната власт во Романија[75]. На префектот не му е дозволено да се биде член на политичка партија, а неговата улога е да ја претстави националната власт на локално ниво, да дејствува како врска и олеснување на спроведувањето на Националниот план за развој и да раководи програми на локално ниво[75]. Како и сите други локални совети во Романија, Советот на општината, окружноот совет и градоначалникот на градот се избираат на секои четири години од страна на населението[75].

Клуж-Напока е исто така и главниот град на историскиот регион на Трансилванија. Во моментов, градот е најголем во североисточниот регион за развој на Романија, но истиот регион не претставува административен субјект. Градското подрачје на Клуж-Напока започнало со работа во декември 2008 година и се состои 411.379 жители[3][8] и седумнаесет општини.

Извршното Претседателството на Демократскиот Сојуз на Унгарците во Романија и сите нејзини оддели имаат седиште во градот[79][80]. Освен тоа во градот имаат седиште и голем број на локални и регионални организации на повеќето романски политички партии. Со цел да се одржува рамнотежа на политичкото влијание на унгарското малцинство во Трансилванија, националистите во Трансилванија основале партија на Романско Национално Единство на почетокот на 1990-тите години. Партијата била присутна во романскиот Парламент во текот на 1992-1996 во законодавната власт[81]. Партијата нејзините главни канцеларии подоцна ги преселила во Букурешт. Денеска поголемиот дел од раководството на партијата се приклучени во идеолошко сличата партија Голема Романија[81]. Во 2008 година, Институтот за истражување на националните малцинства отворил свое официјално седиште во Клуж-Напока[82].

Во градот функционираат единаесет болници додека постојат стотина приватни медицински кабинети[57].

Правен систем

уреди

Клуж-Напока има комплексна судската организација, како последица на неговиот статус на окружен главен град. Судот на градот претставува локалната судска институција и е под надлежност на трибуналот на реонот Клуж-Напока. Жалбите на народот од овие судови се пренасочуваат кон Клушкиот Апелационионен суд. Градот, исто така, е домаќин на комерцијални и воени трибунали на земјата.

Клуж-Напока има своја општинска полиција, Poliția Municipiului Cluj-Napoca, која е одговорна за контролирање на криминалот во целиот град, и работи со голем број на специјални единици. Полицијата е со седиште на улица Децебал во центарот на градот. Градското собрание има своја заедница на полициските сили, Poliţia Primăriei, кои се занимаваат со прашања за локалната заедница. Во Клуж-Напока исто така е сместен и полицискиот инспекторат.

Криминал

уреди
 
Поглед кон градот

Клуж-Напока и околината има стапка на 268 кривични пресуди на 100.000 жители во 2006 година, бројка која е над националниот просек[83]. По револуцијата во 1989 година, стапката на кривичните пресуди во земјата влегла во фаза на одржлив раст, достигнувајќи историски високо ниво од 429 во 1998 година, кога започнала да опаѓа.[83]. Иако стапката на криминал е ниска, ситните криминалци можат да бидат иритирачки за странците, како и во другите големи градови на Романија[84]. Во текот на 1990-тите години, две големи финансиски институции, Banca Dacia Felix и Caritas, банкротирале поради големи измами и проневера на пари.[85][86].

Исто така, познат е случајот со серискиот убиец Ромул Вереш или познат како „човекот со чекан“, кој во текот на 1970-тите години бил обвинет за пет убиства и неколку обиди за убиства, но никогаш не бил затворен по основ на лудило, туку бил обвинет дека страдал од шизофренија, обвинувајќи го ѓаволот за своите постапки. Наместо тоа, тој бил институционализиран во психијатриската установа Штеј во 1976 година, по три години истрага. според градските митови, бројот на неговите жртви бил до неколку стотици жени, иако вистинската бројка е многу помала. Оваа конфузија веројатно се објаснува со недостаток на внимание кој го добил овој случај, и покрај својата големина, во комунистичкиот печат во тоа време[87].

Од 2006 година анкетите покажале висок степен на задоволство од работата на локалната полициска станица. Повеќе од половина од испитаниците за време анкетата спроведена во периодот од 2005-2006 година, се изјасниле како задоволни (62,3%) или многу задоволни (3.3%) со активностите на одделот на окружната полиција[88]. Студијата покажала највисоко задоволство кај надзорот во автомобилскиот сообраќај, присуството на офицерите на улица.

Напорите на локалните власти во областа на Клуж-Напока кон крајот на 1990-тите години за реформа и заштита на правата на децата и помош за децата кои живеат на улица, се покажала како недоволна поради недостаток на средства и отсуство на каква било вистинска соработка помеѓу страните вклучени во таа акција, пред сè на Дирекцијата за заштита на правата на детето и Дирекцијата за труд и социјална заштита. Постојат голем број на деца брздомници, чија сиромаштија и недостаток на документиран идентитет ги доведува во постојан конфликт со локалните спроведувачи на законот[89].

Во соработка меѓу локалната самоуправа совет и Prison Fellowship, бездомниците, децата на улица и питачите се земаат и се сместуваат во рамките на христијанските центри за деца на улица и бездомници, како и во центарот Рухама[90]. Како последица на тоа, бројот на овие деца во централното градско подрачје значително е намален, додека поголемиот дел од децата успешно биле интегрирани во програмата, и не се вратиле на улица.[89]

Од 2000 година па наваму, Клуж-Напока бележи зголемување во нелегални трки, кои главно се појавуваат во текот на ноќта на периферијата на градот или на индустриски локации. Понекогаш овие трки предизвикуваат смртни случаи, како на возачите така и на случајните минувачи. Поради тоа властите направиле неколку обиди да се организираат правни трки како решение за овој проблем[91]

Демографија

уреди
Историја на населението на Клуж-Напока
Година Население %± Романци Унгарци
1453 6.000[92] — н/п н/п
1703 7.500[93] 25% н/п н/п
1714 5.000[94] −33,3% n/a n/a
1770 10,500[95] 110% n/a n/a
1785 9.703[93][96] −7,6% н/a n/a
1787 10.476[93][96] 7,9% н/п н/п
1835 14,000[93][97] 33,6% н/п н/п
1850 19.612 40% 21,0% 62,8%
1880 32.831 67,4% 17,1% 72,1%
1890 37.184 13,2% 15,2% 79,1%
1900 50.908 36,9% 14,1% 81,1%
1910 [b] 62.733 23,2% 14,2% 81,6%
1920 85.509 36,3% 34,7% 49,3%
1930 100.844[98] 17,9% 34,6% 47,3%
1941[c][d] 114.984 14% 9,8% 85,7%
1948 117.915 2,5% 40% 57%
1956 [e] 154,723 31,2% 47,8% 47,9%
1966 185.663 20% 56,5% 41,4%
1977 262,858 41,5% 65,8% 32,8%
1992 328.602 25% 76,6% 22,7%
2002 317,953[6] −3,2% 79,4% 19,0%
2011 [f] 324,576[4][3][99] 2,1% 81,5% 16,4%

Извор (освен поинаку наведеното):
Варга Е. Арпад[50]

Населението на градот според пописот од 2011 година изнесува 324.576 жители[6] или 1,6% од вкупното население на Романија. Бројот на населението во градското подрачје на Клуж-Напока се проценува на 411.379 жители[3][7], додека населението заедно со околината се проценува на 420.000 жители[3][8]. Новата Митрополитска влада започнала со работа во декември 2008 година[9] . Според директорот на центарот за население, во реалност во градот живеат поголем број на луѓе од оние кои се официјално регистрирани. Покрај тоа, оваа бројка не ги вклучува луѓето кои немаат постојана адреса на живеење во градот, чија бројка надминува 20.000 луѓе[10].

Во модерно време, населението на Клуж доживеало две фази на брз раст. Првата фаза се случила во доцниот XIX век, додека втората фаза се случила за време на комунистичкиот период, кога започнала кампања за масовна урбанизација и многу луѓе мигрирале од руралните средини[100]. Околу две третини од порастот на населението во овој период била врз основа на мигрантите кои доаѓале во градот поради работни места. По 1966 година била воведена забрана за абортус и контрацепција, кое дополнително придонела до зголемување на наталитетот на населението[51].

Уште во текот на средниот век, градот е мултикултурен, со различен културен и верски живот. Според романскиот попис во 2011 година, за оние за кои има достапни податоци, 81,5% од населението на градот се етнички Романци, вторА по големина етничка група се Унгарците, кои сочинуваат 16,4% од населението. Остатокот се состои од Роми (1,1%), Германци (0,18%), Евреи (0,05%) и други (0.7%). (Процентот на оние за кои податоците се недостапни изнесува 7,1%)[99]. Денес, градот добива голем прилив на мигранти: 25.000 луѓе бараат престој во градот за време започнувајќи од 2007 година[101].

Во однос на религијата, меѓу оние за кои има податоци, 71,3% од населението во 2011 година биле припадници на Романската православна црква и 10,6% на Романската реформска црква. Римокатоличката и романската грко-католичка заедница тврдат дека нивниот процент изнесува 5,0% и 4,7% од вкупниот број на население. Останатите религиозни групи вклучуваат Пентекостици (2,7%), Баптисти (1,2%), Унитаристи (1.0%). (Податоците се недостапни за 7,9% од населението[102] ). Од друга страна, во 1930 година, во градот живееле 26,7% Реформисти, 22,6% Грко-католици, 20,1% Римокатолици, 13.4% Евреи, 11,8% Православни 2,4% Лутеранци и 2.1 % Унитари[103]. Фактори кои придонеселе за промена на овие проценти се истребувањето[104] и емиграцијата на еврејското население од градот[105], забраната на Грко-католичката црква во периодот од 1948 до 1989 година[106] и постепеното намалување на бројот на унгарско население.

Еврејското население во текот на историјата се населило во централниот дел од Трансилванија[107]. Тие биле значаен дел од економскиот развој на градот кон крајот на 19 и почетокот на 20 век. Иако еврејската заедница опфаќала значителен процент од населението на градот за време на меѓувоениот период помеѓу 13 и 15 %[108], оваа бројка се намалила како последица на холокаустот и емиграција. Од 1990 година само неколку стотици Евреи останале во Клуж-Напока[107]

 
Црквата Св. Михаил, најголемата црква во градот

Во 14 век, поголемиот дел од жителите на градот и на локалната елита биле Саксонци[25], главно доселеници донесени од страна на кралевите на Унгарија во 12 и 13 век, со цел да се развие[109] и да се одбранат јужните граници на провинцијата[109]. До средината на следниот век околу половина од населението имале унгарски имињаref name="princeton"/>. Во Трансилванија реформацијата оставила големи промени бидејќи Саксонците го прифатиле Лутеранството додека Унгарците или останале католици или станале Калвинисти[110]. Но во текот на следните векови голем дел од Саксонците биле асимилирани од страна на Унгарците и градот станал унгарско говорно подрачеје до средината на 20 век, иако 4,8% од жителите се идентификувале како Германци во 1880 година[111].

Ромите формираат големо малцинство во современа Романија. Во Клуж-Напока сепак нивното присуство е многу мало, околу 1% од вкупниот број на население[107].

Речиси 50.000 Унгарци живеат во Клуж-Напока. Градот е дом на втората по големина урбана унгарската заедница во Романија, по Тргу Муреш, со активен културен и академски живот бидејќи во градот се наоѓа унгарски државен театар и опера, како и унгарски истражувачки институции и музеи. Во однос на верските работи, во градот се наоѓа седиштето на Евангелско-лутеранската црква. Заочнувајќи од 2007 година, 7.000 студенти посетувале курсеви по унгарски јазик на Универзитетот Бабеш Болјаи.

Стопанство

уреди
 
Булеварот Ероилор
 
Фабриката за производство на пиво Ursus

thumb|Плоштадот Унири

Клуж-Напока е важен стопански центар во Романија. Познати локалните брендови, кои станале познати на национално ниво, и до одреден степен дури и на меѓународно ниво, се: Banca Transilvania[112], Terapia Ranbaxy[113], Farmec[114] Jolidon,[115], Jolidon и Ursus[116].

Американскотоонлајн списание InformationWeek информирало дека голем дел од софтвертската и ИТ активност во Романија се одржува во Клуж-Напока[117]. Nokia инвестирала 200 милиони евра во една фабрика за мобилни телефони во близина на градот[118], чие производство започнало во февруари 2008 година и завршило во декември 2011 година.[119]. Освен тоа бил отворен и истражувачки центар, кој бил затворен во април 2011 година[120][121]. Поранешната фабрика на Nokia била купена од страна на италијанскиот производител на апарати De'Longhi[122]. Во грдот се наоѓаат филијали на светски корпорации како MOL,[123] Aegon,[124] Emerson,[125] De'Longhi,[126] Bechtel,[127] FrieslandCampina,[128] Office Depot, Genpact[129] и New Yorker.[130] Bosch исто така има изградено фабрика во близина на градот, во истата индустриска зона како De'Longhi. .[131]

Клуж-Напока исто така е и важен регионален трговски центар, со голем број на продавници и хипермаркети. Булеварот Ероилор и улицата Меморандумулу се најскапите улици во градот, каде киријата на месец достигнува цена од 720 евра[132]. Постојат два големи трговски центри: Polus (вклучувајќи го хипермаркетот Carrefour) и Iulius (вклучувајќи хипермаркет Auchan). Други големи продавници вклучуват филијали на разни меѓународни хипермаркетски синџири како Cora, Metro и Selgros.

Меѓу трговците на мало, во градот се наоѓаат продавници на Zara, Guess, Camaïeu, Bigotti, Orsay, Jolidon, Kenvelo, Triumph, Tommy Hilfiger, Sephora, Yves Rocher, Swarovski, Ecco, Bata, Adidas, Converse и Nike[133].

Во 2008 година, вкупниот буџет на градот изнесувал 990 милиони леи[134], што е еквивалентно на повеќе од 266 милиони евра. Во текот на претходната година, буџетот се зголемил за 19% во 2006, 56% во 2007 година и 35% во 2008 година. Буџетите за 2005, 2006, 2007 и 2008 година се 396.303.743, 472.364.500[135], 739.214.224[136] и 990,812,338.[137]

Туризам

уреди

Во 2007 година, хотелската индустрија во Клуж-Напока нудила сместување на вкупно 6.472 легла, од кои 3.677 во хотели, 1.294 во куќи за гости, а остатокот во бунгалови, кампови или хостели[138]. Вкупно 700.000 посетители, од кои 140.000 биле странци, преноќиле во градот[138]. Сепак, значителен удел на посети биле направени од страна на оние кои го посетуваат градот за еден ден, а нивниот точен број не е познат. Најголем број од странските посетители доаѓаат од Унгарија, Италија, Германија, САД, Франција и Австрија[138]. Покрај тоа, 140 туристички агенции во градот помогаат во организирање на домашни и странски патувања[139].

Уметност и култура

уреди
 
Поглед на градот од улицата Виктор Бабеш
 
Споменик на Матијаш Корвин
 
Фонтана во Централниот парк

Клуж-Напока има разновиден културен живот во голем број на области, вклучувајќи ги и визуелните уметности, изведувачките уметности и ноќниот живот. Културната сцена на градот се потпира на својата историја, која датира од римско време. во градот започнало да се гради во римско време, и тој потфат оставил белег врз урбаниот распоред на градот. Сепак, средновековниот град се променил бидејќи во текот на овој период биле изградени голем број на нови државни и верски објекти, од кои најпозната е црквата Свети Михаил[140].

Во текот на 16 век градот станал главен културен и религиозен центар на Трансилванија[141]. Во 1820 година и првата половина на 1830 година, градот бил најважниот центар на унгарскиот театар и опера[142], додека на почетокот на XX век, сè уште како унгарски град, тој станал главна алтернатива на кинематографијата на Будимпешта[143]. По основањето на Кралство Романија на крајот на Првата светска војна, започнал процес на препород на романската култура во градот и изградба на голем број на објекти. Најзабележителен од сите претставува завршувањето на монументалната православна катедрала во 1933 година, од спротивната страна на Романскиот национален театар[144]. Кон крајот на 1960-те години започнала голема индустријализација и романизација на градот[145]. Денеска во градот живеат луѓе од различни култури, со свои културни институции како што се Државниот театар на Унгарија, Британскиот совет и разни други центри за унапредување на странските култури. Овие институции одржуваат манифестации во чест на нивните култури, и тоа на бесарапски[146], унгарски,[147] туниски[148] и јапонски[149].

Знаменитости

уреди

Клуж-Напока има голем број на знаменити објекти и споменици. Една од тие е црквата Свети Михаил која се наоѓа на плоштадот Унири. Црквата била изградена во текот на 14 век во готски стил од тој период. Црквата денеска ја има најголемата камбанаријата во Романија[150].

Во предниот дел на црквата се наоѓа статуа на Матијаш Корвин, подигнат во чест на родениот крал на Унгарија во Клуж-Напока. На плоштадот Аврам Јанку се наоѓа црква изградена во меѓувоениот период. Романската гркокатоличка црква во градот се вика Свето Преображение.

Друга атракција на градот е Палатата на правдата, изградена помеѓу 1898 и 1902 година, и дизајнирана од архитектот Ѓула Вагнер во еклектичен стил. Овој објект се наоѓа на плоштадот Аврам Јанку, а на плоштадот се наоѓаат уште и Народниот театар, Палатата на префектурата, Палатата на финансиите и палатата на седиштето на округот. Голема знаменитост на градот претставува ботаничката градина, која се наоѓа во близина на центарот. Покрај оваа градина, во градот се наоѓаат и неколку големи паркови.

Како важен културен центар, во Клуж-Напока се наоѓаат многу театри и музеи, меѓу кои најпознати се Националниот музеј на трнасилванската истортија, Етнографскиот музеј, музејот на уметноста, музејот на фармацијата, музејот на вода, музејот на минералогијата, музејот на палеонтологија, музејот на спелеологијата, Ботанички музеј и музеј на зоолошката градина.

Визуелни уметности

уреди

Во однос на визуелните уметности, во градот се наоѓаат голем број на галерии. Националниот музеј на уметноста се наоѓа во поранешната палата на Ѓерѓ Банфлу, најрепрезентативната секуларна градба изградена во барокен стил во Трансилванија. Музејот се одликува со богата колекција на романската уметност, вклучувајќи дела на уметници како Николае Григореску, Штефан Лукијан и Димитрие Пакиуреа, како и некои дела на странски уметници. Градот бил номиниран за европски музеј на годината во 1996 година. Други позначајни галерии во градот се Галеријата на вајарата и Галеријата на народната уметност.

Изведувачки уметности

уреди
 
Националниот театар Лукијан Блага

Во градот има голем број на познати објекти и институции на изведувачки уметности. Најистакнат е театарот во стил на барок.[151][152][153] кој се наоѓа на плоштадот Аврам Јанку, изграден во почетокот на XX век како резиденија на династијата Банфи. Градбата е вклучена во списокот на заштитени споменици на УНЕСКО[154]. Од 1919 година, по обединувањето на Романија, во зградата се наоѓа Националниот театар Лукијан Блага и Националната опера на Романија. Трансилванската филмхармонија била основана во 1955 година и таа одржува концерти на класична музика. Мултикултурализмот во градот повторно е потврден од страна на Унгарскиот театар и опера. Исто така постои и голем број на помали независни театри, вклучувајќи го Куклениот театар.

Музика и ноќен живот

уреди

Клуж-Напока е место од каде потекнуваат некој од најпознатите романски музичари. Најпознати бендови од градот се Компакт, поп групата Систем, која завршила на третото место на Евровизија 2005 година, блуз бендот Најтлузерс, алтернативниот бенд Луна Амара. Во градот се наоѓаат голем број на дискотеки и клубови каде најчесто се пушта хаус музика, но има и посебни каде се пушта само џез, хеви метал или панк музика. Забавните клубови се распрскани низ центарот на градот. Diesel Club е една од најпознатите клубови во градот. Други познати клубови се Obsession The Club и Midi. Овие три клубови се класифицирани како првите три клубови во регионот на Трансилванија во една табела објавени од страна на националниот дневен весник România Liberă. Во реонот на Унири се наоѓа и моден бар, кој е спонзориран од страна на Fashion TV. Некои други клубови во центарот се Aftereight, Avenue, Bamboo, Decadence, Kharma и Molotov Pub.

Културни манифестации

уреди

Во градот се одржуваат голем број на културни манифестации од различен вид. Тие се одвиваат во текот на целата година, иако се почести во летните месеци. „Sărbătoarea Muzicii“ или Фестивалот на музиката се одржува секоја година на 21 јуни во голем број на романски градови, во кој е вклучен и самиот Клуж-Напока, организиран под покровителство на Францускиот културен центар[155]. Фестивалот „Splaiul Independenței“ се одржува секоја година на бреговите на реката Сомешул, и најчесто се служи пиво. Друг фестивал од сличен ранг е и „Septemberfest“[156]. Во 2015 година, градот бил прогласен за Европски град на младоста[157].

Во градот се случиле голем број на значајни музички настани, вклучувајќи ја церемонијата на музичките награди на МТВ Романија, која се одржала во салата Хорија Демијан во 2006 година. Во 2007 година, Бијонсе Ноулс одржала концерт на стадионот Јон Моина[158]. Во 2010 година, Iron Maiden го вклучиле градот во текот на својата светска турнеја[159]. Арената Клуж била била отворена во 2011 година со концерти на Scorpions и Smokie, на кој настан присуствувале поеќе од 40,000 луѓе[160]. Во 2012 година во градот концерт одржала групата Roxette[161], во 2013 групата Deep Purple.[162]. Покрај тоа, локалните клубови редовно организираат настани со меѓународни уметници, најчесто странски диџеи.

Меѓународниот филмски фестивал во Трансилванија, што се одржал во градот во 2001 година, бил во организација на Здружението за промоција на романскиот филм, е првиот романски филмски фестивал од меѓународен карактер. На фестивалот се доделуваат награди за најдобар филм во конкуренција, како и награди за најдобар режисер, најдобра изведба и најдобра фотографија.

Архитектура

уреди

Во градот се среќаваат како архитектонски правци ренесансата, барокот и готиката. Модерната архитектура исто така е присутна низ фасадите на објектите, како и архитектурата од времето на комунизмот.

Историска архитектура

уреди
 
 

Најстариот објект во градот е куќата на Матијаш Корвин. Објектот првично бил изграден во готски стил но подоцна бил реновиран во ренесансен стил.[163]. Во текот на овој период куќите во градот најчесто биле правени од камен или дрво. Куќата најчесто имала визба, приземје и горен спрат. Фасадите на објектите во стариот дел на градот се претежно зачувани[164]. Црквата Свети Михаил е најстарата и најрепрезентативната зграда изработена во готски стил во земјата, која датира од 14 век. Најстар од нејзините делови е олтарот кој датира од 1390 година, додека најнов дел е саат-кула, која била изградена во готски стил во 1860 година[150].

Први ентузијасти за барокот во градот биле Католичката црква и аристократијата. Голем број на уметници пристигнале во градот од Германија и Австрија. Најраните знаци на новиот архитектонски стил се појавиле во внатрешноста на црквата Свети Михаил во 1740-тите години, кога олтарот и говорницата биле украсени. Во еден дел од олтарот е прикажано Возвишение на мудреците изработено во периодот од 1748 до 1750 година и е дело на Франц Антон Мулберч. Најраната барокна црква во градот била изградена од страна на Језуитите во периодот од [1718] до 1724 година. Во текот на овој век биле изградени повеќе едноставно дизајниран барокни цркви од лутеранските, унитарските и православните верници. Во стариот дел на градот најчесто благородните семејства ги граделе своите палати. Барокната палата на Банфи била изградена во периодот од 1774 до 1785 година од страна на Еберхардт Блауман. На плоштадот Аврам Јанку и Унри биле изградени објекти во стил на барок и рококо. Овде спаѓа Палатата на правдата[165], театарот,[166], Њујоршката палата и.т.н[167]. Во текот на XIX век, голем број на куќи биле изградени во нео-класичен и еклектичен стил. Од овој период на неокласична архитектура, најзначајни градби се Калвинистичката црква (1829–50), академијата (1801) и Градското собрание (1843-1846)[164].

На бреговите на Сомешул исто така се наоѓаат широк спектар на стари згради. Најзначајни градби во овој регион се палатаѕа Берде, Бабош, Елијан и Уранија. Овие објекти се мешавина на барок, ренесанса и готика[168]

Модерна и комунистичка архитектура

уреди
 
Унгарскиот театар

Дел од архитектурата во градот е составена од објекти изградени за време на комунистичката ера, кога историската архитектура била заменета со високи станбени блокови. Денеска, во центарот се наоѓаат неколку примети на модерната архитектура кои датираат од комунистичката ера. Зградата на Унгарскиот театар била изградена во почетокот на 20 век, но била реновирана во 1961 година.[169]. Друг пример на модернистичка архитектонска уметност е Palatul Telefoanelor, која се наоѓа во близина на плоштадот Михај Витазул, област која, исто така располага со комплекс на големи станбени згради.

Современа архитектура

уреди

Од 1989 година во градот започнале да се градат модерни облокадери и згради со стаклени фасади. Примери за современа архитектура во градот се трговските центри и седиштата на банките. Објектот на банката Groupe Société Générale претставува највисоката зграда во градот, со 50 метри висиниа. Нејзините 12 спратови биле завршени во 1997 година, по четири години работа. Денеска во објектот се наоѓаат седишта на неколку осигурителни компании и нафтени компании. Друг интересен архитектонски објект е т.н. „Clădirea biscuite“. Оваа зграда требалo да биде седиште на Земјоделската банка, но по нејзиниот банкрот во 1990-тите години, банката била купена од Рајфајзен банка.

Сообраќај

уреди
 
Автопатот А3
Податотека:Cluj-Napoca, PESA 82, 2012 јуни 09 (2).jpg
Трамвајот Pesa Swing

Клуж-Напока има комплексен систем на регионален сообраќај. Градот има воспоставено патна, воздушна и железничка мрежа со главните градови во Романија и во Европа. Градот исто така располага со систем за јавен превоз кој се состои од автобуски, тролејбуски и трамвајски линии.

Клуж-Напока се наоѓа на патот помеѓу три различни европски патишта (E60, E81 и E576). На национално ниво, градот се наоѓа на три различни магистрални патишта: DN1, DN1C и DN1F. Романскиот автопат А3, исто така познат како Автопат Трансилванија, кој е во изградба, ќе го поврзи градот со западната граница на Романија и со Букурешт[170]. Делот од патот 2B помеѓу Кампија Турзији и Клуж бил отворен кон крајот на 2010 година[171][172]. Автобуската станица се користи од страна на неколку приватни транспортни компании кои го обезбедуваат превозот кон голем број на локации од сите краеви на земјата.

Бројот на лиценцирани автомобили во градот се проценува на 175.000 возила[173]. Заочнувајќи од 2007 година, регионот е рангиран на шесто место на национално ниво според автомобили продадени во текот на годината, со 12.679 единици, што одговара на 4% од вкупниот број. Една десетина од овие автомобили се лимузини и спортски автомобили[174]. Околу 3.300 такси-возила имаат дозвола за работа во Клуж-Напока[175].

Компанијата за јавен транспорт во градот има патна мрежа од 321 километри преку користење на 3 трамвајски линии, 6 тролејбуски линии и 21 автобуски линии[57]. Транспортот во градското подрачје на градот исто така е покриен со голем број на приватни автобуски компании, како што се Fany и MV Trans, и тие исто така обезбедуваат превоз и во соседните градови и села[176].

Меѓународниот аеродром Клуж-Напока се наоѓа на 9 километри источно од центарот на градот и е втор најпрометен аеродром во Романија[177], веднаш по Букурешкиот аеродром. Во текот на 2015 година, аеродромот служел на повеќе од 1,4 милиони патници[178]. Аеродромот се наоѓа на европскиот пат E576 и е поврзан со центарот на градот преку автобусската линија број 8. Аеродромот опслужува разни директни меѓународни одредишта низ Европа. Во 2016 година треба да биде изградена 42 метри висока контролната кула на местото на старата кула, изградена во 1960 година.[179]. Новата контролната кула ќе биде една од најмодерните во земјата.[180]

Железничката станица Клуж-Напока се наоѓа на околу 2 километри северно од центарот на градот. Таа се наоѓа на главната линија на романските железници (Букурешт - Орадеа - романска западна граница) и на линијата 401 (Клуж-Напока-Деј). Железничкиот сообраќај обезбедува директни железнички врски со сите големи романски градови и во Будимпешта. Железничка станица е многу добро поврзана со сите делови на градот од страна на трамваи, тролејбуси и автобуси на компанијата за јавен транспорт. Градот, исто така, располага со две други помали железнички станици: Мала станица која се наоѓа веднаш до главната станица и железничката станица Клуж-Напока исток. Исто така постои и карго станица.

Компанијата за јавен транспорт управува со трамвајската линија која тече низ градот. Планираната модернизација ќе вклучува инсталација на нови железнички пруги и поделба на трамвајскиот од патниот сообраќај. Ова ќе донесе голем број на предности, вклучувајќи намалување на бучава, помала преоптеретаност во сообраќајот и поголема брзина, од 60 километри на час до 80 километри на час.

Медиуми

уреди
 
Продавница за продажба на весници
 
Весници на романски и унгарски јазик

Клуж-Напока претставува голем центар за трансилванските медиумите, бидејќи во градот се наоѓаат седиштата на сите регионални телевизии, весници и радио станици. Најголемиот дневен весник кој излегува во Букурешт обично се реиздава во Клуж-Напока како во регионална верзија, што ги опфаќа трансилванските прашања. Такви регионални весници се România Liberă, Gardianul[181], Ziarul Financiar, ''ProSport'' и Gazeta Sporturilor.

Покрај регионалните изданија, кои се дистрибуираат низ Трансилванија, националниот весник ''Ziua'' исто така работи на локално ниво, Ziua de Cluj, кој делува како локален дневен весник и е на располагање само во границите на градот. Градот исто така може да се пофали со други весници од локален интерес, како и ''Făclia'' и ''Monitorul de Cluj'', како и два слободни дневни весници, ''Informația Cluj'' и Cluj Expres. Clujeanul е еден од најголемите весници во Трансилванија, со 53.000 читатели на издание[182]. Клуж-Напока е исто така центар на унгарскиот печат во Романија. Во градот се наоѓаат седиштата на двата најголеми весници од овој вид, Krónika и Szabadság[183], како и списанијата Erdélyi Napló и Korunk. Săptămâna Clujeană е економски неделник кој се издава во градот, додека Piata А-Z е весник за огласи и реклами. Клуж имал активни медиуми во текот на меѓувоениот период. Во тој период излегувал ционистичкиот весник ''Új Kelet''. Во времето на комунизмот излегувале Tribuna, Steaua, Utunk, Korunk, Napsugár иElőre

Меѓу локалните телевизиски станици во градот, ТВР Клуж и една приватна телевизија се емитуваат на регионално ниво, додека другите се ограничени на градското подрачје. Look Plus е достапна преку кабелски оператор и емитува локални содржини во текот на денот. Други станици работат како филијали на националните телевизии, преку локални извештаи во прилог на националните програми. Радиостаници во градот се ''Radio Cluj'', ''Radio Impuls'' и ''Paprika Rádió'' на унгарски јазик.

Во почетокот на XX век, филмска продукција градот, предводена од Јено Јанович, била единствената алтернатива на филмската продукција во Будимпешта. Првиот филм направен во градот, во соработка со парискиот производител Pathe, бил Sárga csikó во 1912 година. Филмот доживеал меѓународен успех и бил прикажуван во Јапонија[143]. Првиот престижен уметнички филм во рамките на унгарската кинематографија, во соработка со парискиот производител Pathe, бил ''Bánk bán'' од 1914 година, трагедија напишана од страна на Јожеф Катона[143].

Подоцна, во 1991 година, во градот бил снимен филмот Undeva în Est[184], во 1995 година на унгарски јазик филмот A Részleg[185], во 2001 година романскиот филм Cartier и неговото продолжение Înapoi în cartier[186].

Образование

уреди
 
Универзитетот Бабеш Болјаи

Високото образование има долга традиција во Клуж-Напока. Универзитетот Бабеш Болјаи е најголемиот во земјата, со околу 50.000 студенти[187] , на романски, унгарски, германски и англиски јазик. Неговото име одбележува две важни фигури во Трансилванија, романскиот лекар Виктор Бабеш и унгарскиот математичар Јанош Бојаи. Универзитетот своите корени ги има од 1581 година, кога Језуитите основале академија во градот. Во 1872 година царот Франц Јосиф го основал Универзитетот во Клуж, кој подоцна бил преименуван во Универзитет Франц Јосиф[188]. Во текот на 1919 година, непосредно по завршувањето на Првата светска војна, Универзитетот се преселил во Будимпешта, каде што останал до 1921 година, по кое се преселил во унгарскиот град Сегед. Во првата половина на 1940 година седиштето повторно било преместено во градот, кога Клуж се вратил под унгарско владеење, за да по крајот на војната повторно седиштето биде вратено во Сегед. Во тој период во градот како филијала бил основан универзитетот и во 1959 година двата универзитети биле споени во еден. Освен овој, во градот се наоѓаат уште девет други универзитети, меѓу нив и на Техничкиот универзитет, Универзитет за медицина и фармација Јулију Хатегану, Универзитет за земјоделски науки и ветеринарна медицина, Универзитет за уметност и дизајн, Музичка академија Георге Дима итн.

Во текот на 14 век во градот започнало да работи Католичко училиште.[189]. Денеска, во градот има 62 градинки, 30 основни и 45 средни училишта[57]. Нивната активност е под надзор на окружниот одбор за образование. На поголемиот дел од училиштата се учи на романски јазик, но постојат и училишта на унгарски јазик како и мешани училишта.[190]. Статистичките податоци покажуваат дека 18.208 студенти биле запишани во средниот образовен систем на градот во текот на 1993-1994 учебна година, и дополнителни 7,660 на едно од 18-те стручни училишта[191]. Во истата година, уште 37.111 ученици и 9.711 деца биле регистрирани за основно и предшколско образование[191].

Спорт

уреди
Главна статија: ЧФР Клуж
 
Стадион Константин Радулеску

Во градот постојат четири клубови кои играат во лигите во организација на Романската фудбалска федерација, вклучувајќи и две екипи кои учествуваат во најсилната лига на земјата, Лига 1[192][193]. ЧФР Клуж (основан во 1907 година) е најстариот фудбалски клуб во земјата[194]. Во текот на сезоната 2007-2008 година, клубот го освоил романското првенство и Купот на Романија[195] за првпат во својата историја[196][197], а истото на клубот му успеало и во сезоната 2009-2010 година и моментално е актуелен шампион на земјата. Университатеа Клуж бил основан во 1919 година и својот најголем успех досега во романското првенство го имал во 1965 година[198]. ФК Санататеја е фудбалски клуб кој бил основан во 1986 година и денеска се натпреварува во третата романска лига. Негов најголем успех е пласман во четврт-финалето на Купот на Романија во текот на 2007-2008 сезона[199]. Во 2001 година бил основан ФК Клужана од страна на студентите на универзитетот Болјаи.

На новата Арена Клуж, своите домашни натпревари ги игра Университатеа Клуж и стадионот има капацитет од 30,201 гледачи. Следниот најголем стадион во градот е Стадион Д-р Константин Радулеску со капацитет од 23.500 гледачи. Своите домашни натпревари на овој стадион ги игра ЧФР Клуж. стадионот во последните години претрпел неколку фази на реновирање, осветлување, автоматско наводнување на тревата и додавање на нови седишта на гледачите[200].

Спортскиот клуб Университатеа исто така вклучува екипи во спортови како рагби, кошарка, ракомет и одбојка. Градот исто така има три ватерполски екипи: Виторул, Воинта и Поли[201]. Спортската сала Хорија Демијан е мултифункционална сала наменета за спортови како ракомет, кошарка или одбојка. Политехничкиот базенски комплекс вклучува базени и поседува затворен и отворен простор. Во паркот Јулију Хатегану се наоѓа тениско игралиште и нов базен.

Во областа на автомобилската индустрија, Клуж-Напока е домаќин на две трки од Националното рели првенство. Првата трка која се вика „Рели Клуж“, и за првпат се одржала во 1975 година. Таа се одржува во месец јуни, додека втората трка, која се вика „Рели Аврам Јанку“ се одржува во месец септември и таа започнува од плоштадот и тече низ околината на градот.

Податотека:Cluj Arena - panoramic view - 11 October 2011.jpg
Арена Клуж, отворена во 2011 година

Збратимени градови

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ „Portretul unui oraș“. Clujeanul. 21 September 2007. Архивирано од изворникот на 2010-08-24. Посетено на 2008-10-09.
  2. ↑ „A kincses város“ (унгарски). UFI. December 2004. Архивирано од изворникот на 2008-09-02. Посетено на 2008-10-09.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 „Rezultate definitive ale Recensământului Populației și Locuințelor – 2011 – analiza“. Cluj County Regional Statistics Directorate. 5 July 2013. Архивирано од изворникот на 2014-05-04. Посетено на 2013-07-05.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 „Comunicat de presă privind rezultatele finale ale Recensământului Populației și Locuințelor – 2011“. Cluj County Regional Statistics Directorate. 5 July 2013. Архивирано од изворникот на 2014-05-04. Посетено на 2013-07-05.
  5. ↑ „Cum s-a schimbat ierarhia marilor orașe din țară. Au mai rămas doar două orașe de provincie cu populația de peste 300.000 de locuitori“. Hotnews.ro. 6 February 2012. Посетено на 2012-02-14. Не се допушта закосување или задебелување во: |publisher= (help)
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 „Municipiul Cluj-Napoca (data based on the 2002 census)“. Fundația Jakabffy Elemér. Архивирано од изворникот на 2008-03-07. Посетено на 2008-03-12.
  7. ↑ 7,0 7,1 „Zona Metropolitana Urbana“. CJ Cluj. Посетено на 25 May 2009.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 „Zona Metropolitană Urbană și Strategii de Dezvoltare a Zonei Metropolitane Cluj-Napoca“ (романски). Cluj County Council. Посетено на 2008-03-12.
  9. ↑ 9,0 9,1 „Asociația Metropolitană e "la cheie". Mai trebuie banii“ (романски). Ziua de Cluj. 9 January 2009. Посетено на 2009-02-11.
  10. ↑ 10,0 10,1 „Wanted: clujeanul verde“ (романски). Foaia Transilvană. 6 March 2008. Архивирано од изворникот на 2008-05-11. Посетено на 2008-05-12.
  11. ↑ „Catedrala "Sf. Mihail"“ (романски). Clujonline.com. Посетено на 2008-03-12.
  12. ↑ „Cluj: Buzz grips university town“. Financial Times. 6 March 2008. Посетено на 2008-03-13.
  13. ↑ „Five alive – New regions – Five territories to watch“. Monocle. Issue 09, Volume 01, December 2007. Архивирано од изворникот на 2007-07-05. Посетено на 2008-03-12. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)
  14. ↑ Alexandra Groza (8 January 2008). „Presa britanică: "Clujul, campion mondial la dezvoltare"“ (романски). Clujeanul. Архивирано од изворникот на 2008-05-04. Посетено на 2008-03-12.
  15. ↑ „Youth@Cluj-Napoca 2015“.
  16. ↑ 16,0 16,1 Lazarovici et. al. 1997, pp. 202–3 (6.2 Cluj in the Old and Ancient Epochs)
  17. ↑ Lazarovici et al. 1997, p. 17 (2.7 Napoca romană)
  18. ↑ Brubaker et al. 2006, p.89
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 Lazarovici et al. 1997, p.32 (3.1 De la Napoca romană la Clujul medieval)
  20. ↑ Alicu 2003, p.9
  21. ↑ Madgearu, Alexandru (2001). Românii în opera Notarului Anonim. Cluj-Napoca: Centrul de Studii Transilvane, Fundația Culturală Română. ISBN 973-577-249-3.
  22. ↑ 22,0 22,1 Lazarovici et al. 1997, p. 204 (6.3 Medieval Cluj)
  23. ↑ Brubaker et al. 2006, pp.89–90
  24. ↑ 24,0 24,1 Lazarovici et al. 1997, p.38 (3.1 De la Napoca romană la Clujul medieval)
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 Brubaker et al. 2006, pp. 90–1
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 26,3 26,4 Lazarovici et al. 1997, p. 205 (6.3 Medieval Cluj)
  27. ↑ Martâniuc, Cristina. „Probleme actuale ale calității de subiect de drept internațional public contemporan“ (PDF) (романски). CNAA (Republic of Moldova). Архивирано од изворникот (PDF) на 8 January 2007. Посетено на 2008-03-17. În istoria poporului român, o uniune personală a fost creată în anul 1600 prin unirea politică a celor trei țări Românești – Transilvania, Moldova și Țara Românească – sub un singur domnitor: Mihai Vodă Viteazul (In the history of the Romanian people, a personal union was created in 1600 with the political union of the three Romanian countries – Transylvania, Moldova and Wallachia – under a single ruler: Michael the Brave)
  28. ↑ Ciorănescu, George (1 September 1976). Michael the Brave – Evaluations and Revaluations of the Walachian Prince (PDF). Radio Free Europe Research: RAD Background Report/191. Архивирано од изворникот (PDF) на 8 April 2008. Посетено на 2008-03-15.
  29. ↑ „Treaty of Carlowitz“. Encyclopædia Britannica. 2008. Посетено на 2008-03-14.
  30. ↑ Lazarovici et al. 1997, pp.42,44,68 (3.1 De la Napoca romană la Clujul medieval; 4.1 Centru al mișcării naționale)
  31. ↑ 31,0 31,1 Lazarovici et al. 1997, p.206 (6.4 Cluj in Modern Times)
  32. ↑ „Bem's Campaign in Transylvania; Revolutionary Consolidation and Its Contradictions“. MEK (Hungarian Electronic Library). Посетено на 2008-03-14.
  33. ↑ Brubaker et al. 2006, p.92
  34. ↑ Brubaker et al. 2006, p.91
  35. ↑ 35,0 35,1 Lazarovici et al. 1997, pp.74–5 (6.4 Centru al mișcării naționale)
  36. ↑ 36,0 36,1 „Relația dintre elite și popor în perioada memorandistă“ (PDF) (романски). Cluj: Centrul de Resurse pentru Diversitate Etnoculturală. Посетено на 2008-03-15.
  37. ↑ Ambrus Miskolczy (2001). „A modern román nemzet a "régi" Magyarországon“ (PDF) (унгарски). Rubicon. Архивирано од изворникот (PDF) на 2011-07-20. Посетено на 2010-07-29.
  38. ↑ Georges Castellan (1989). A history of the Romanians. Boulder: East European Monographs. стр. 148. ISBN 978-0-88033-154-8.
  39. ↑ 39,0 39,1 Lazarovici et. al. 1997, p. 207 (6.4 Cluj in Modern Times)
  40. ↑ Ernest A. Rockwell: Trianon Politics, 1994–1995, thesis, Central Missouri State University, 1995
  41. ↑ 41,0 41,1 Brubaker et al. 2006, pp. 100–1
  42. ↑ Hupchick, Dennis P. (1995). Conflict and Chaos in Eastern Europe. London: Palgrave Macmillan. стр. 91. ISBN 0-312-12116-4.
  43. ↑ 43,0 43,1 43,2 43,3 43,4 Lazarovici et al. 1997, pp. 140–1 (5.2 Dictatul de la Viena – 30 August 1940)
  44. ↑ Sulzberger, C.L. (12 July 1940). „Hungarians' Army Marches into Cluj; Receives a Frenzied Welcome from Magyars in Former Rumanian Territory, but Atmosphere is Tense; Officers of Occupying Troops Charge that 12 Were Slain by Retreating Force“. The New York Times. Посетено на 2008-03-15.
  45. ↑ Peter Kenez (May 2006). Hungary from the Nazis to the Soviets – the establishment of the Communist regime in Hungary, 1944–1948. Cambridge University Press. ISBN 0-521-85766-X. Посетено на 2008-03-22.
  46. ↑ Evans, Richard J. (2001). Lying About Hitler: History, Holocaust, and the David Irving Trial. London: Basic Books. стр. 95. ISBN 0-465-02153-0.
  47. ↑ „Russians Smash on; Memel Reported Cut Off as New Drive Reaches German Frontier; Szeged, Cluj Seized; Soviet Tanks Cross Tisza, Menacing Budapest; Berlin Admits Russians Smash on Near East Prussia“. The New York Times. 12 October 1944. Посетено на 2008-03-15.
  48. ↑ Lazarovici et al. 1997, p. 153 (5.3 Perioada totalitarismului)
  49. ↑ Johanna Granville, "If Hope is Sin, Then We Are All Guilty: Romanian Students' Reactions to the Hungarian Revolution and Soviet Intervention, 1956–1958", Carl Beck Paper, no. 1905 (April 2008): 1–78.
  50. ↑ 50,0 50,1 Varga E. Árpád. „Erdély etnikai és felekezeti statisztikája (1850–1992)“ (унгарски). Архивирано од изворникот на 2022-01-28. Посетено на 2008-03-16.
  51. ↑ 51,0 51,1 51,2 Lazarovici et al. 1997, pp. 154,159 (5.3 Perioada totalitarismului)
  52. ↑ „Cluj-Napoca. Istoric“ (романски). Clujonline.com. Посетено на 2008-03-14.
  53. ↑ „Guvernul Boc a fost învestit de Parlament“ (романски). Cotidianul. 22 December 2008. Архивирано од изворникот на 2009-01-11. Посетено на 2009-07-22.
  54. ↑ 54,0 54,1 Bianca Preda (22 June 2012). „Emil Boc a depus jurământul de primar“ (романски). Adevărul. Посетено на 2012-06-22.
  55. ↑ „Geografia județului Cluj“ (романски). INSSE – Direcția Regională de Statistică Cluj. Архивирано од изворникот на 2007-11-29. Посетено на 2008-03-15.
  56. ↑ Lukács 2005, pp.9–11
  57. ↑ 57,0 57,1 57,2 57,3 57,4 „Amenajarea teritoriului, urbanism, infrastructură“ (PDF) (романски). Cluj-Napoca City Hall. Посетено на 2008-03-12.
  58. ↑ Anton et al. 1973, pp.40–1
  59. ↑ „Tourist Attractions“. DNT Cluj. 1999. Архивирано од изворникот на 2001-01-05. Посетено на 2008-03-15.
  60. ↑ Tatar, Florentina (8 January 2008). „Clujul subteran“ (романски). Monitorul de Cluj. Архивирано од изворникот на 2008-03-11. Посетено на 2008-03-14.
  61. ↑ Câmpan, Letiția (11 March 2008). „Miturile Clujului“ (романски). Clujeanul. Архивирано од изворникот на 2008-04-26. Посетено на 2008-03-14.
  62. ↑ „Pârtia Feleac, de lângă Cluj, a fost inaugurată sâmbătă“ (романски). Realitatea.net. 23 December 2007. Архивирано од изворникот на 2010-11-22. Посетено на 2008-03-12.
  63. ↑ András et al. 2003, p.81
  64. ↑ András et al. 2003, p.131
  65. ↑ „Cultural tourism“. Transilvania Trust. Архивирано од изворникот на 2008-05-29. Посетено на 2008-03-14. Formerly known as the Transylvanian Versailles, Bánffy castle, Bontida is one of the most beautiful historic buildings in the Carpathian basin.
  66. ↑ Enache, Cornel. „Castelele Romaniei (II)“ (романски). Cronica Română. Архивирано од изворникот на 2011-07-19. Посетено на 2008-03-16.
  67. ↑ András et al. 2003, p.92
  68. ↑ 68,0 68,1 András et al. 2003, p.142
  69. ↑ „Românii sărbătoresc Adormirea Maicii Domnului și Ziua Marinei“ (романски). Gardianul. Архивирано од изворникот на 22 February 2008. Посетено на 2008-03-14.
  70. ↑ 70,0 70,1 „A monastery attracts thousands of Christians“. National Institute for Research and Development in Informatics. Архивирано од изворникот на 7 March 2008. Посетено на 2008-03-12.
  71. ↑ „Mediu: Cluj-Napoca“ (PDF) (романски). Primăria Cluj-Napoca. Архивирано од изворникот (PDF) на 25 January 2007. Посетено на 2008-03-21.
  72. ↑ „Cluj-Napoca tops the list of cities with best air quality in Europe“. Business-Review. 7 June 2014.
  73. ↑ „Cluj Climate Normals 1961–1990“. National Oceanic and Atmospheric Administration. Посетено на 21 March 2015.
  74. ↑ „Air Temperature (monthly and yearly absolute maximum and absolute minimum)“ (PDF). Romanian Statistical Yearbook: Geography, Meteorology, and Environment. Romanian National Statistic Institute. 2007. Посетено на 27 November 2012.
  75. ↑ 75,0 75,1 75,2 75,3 75,4 „Law no. 215 / 21 April 2001: Legea administrației publice locale“ (романски). Parliament of Romania. Посетено на 2008-03-12.
  76. ↑ „ALEGERI LOCALE 2016 Cine intră în Consiliul Local Cluj-Napoca – REZULTATE FINALE“. monitorulcj.ro. 7 June 2016.
  77. ↑ „Hotărâre privind propuneri de atribuire denumiri strazi si cartiere in municipiul Cluj-Napoca“ (романски). Cluj-Napoca City Hall. 2005. Архивирано од изворникот на 2 March 2008. Посетено на 2008-03-12.
  78. ↑ „Emil Boc îl sfidează pe Tăriceanu“ (романски). Foaia Transilvană. 7 June 2007. Архивирано од изворникот на 2008-07-29. Посетено на 2008-03-12.
  79. ↑ „Statute of the UDMR“ (унгарски). Democratic Union of Hungarians in Romania. Архивирано од изворникот на 29 May 2003. Посетено на 2008-03-12.
  80. ↑ „Contacts of the Democratic Union of Hungarians in Romania“ (романски). Democratic Union of Hungarians in Romania. Архивирано од изворникот на 14 May 2003. Посетено на 2008-03-12.
  81. ↑ 81,0 81,1 „History of PUNR“ (романски). Partidul Unității Națiunii Române. Архивирано од изворникот на 14 October 2004. Посетено на 2008-03-12.
  82. ↑ „Institutul minorităților se înființează la Cluj“ (романски). Ziua de Cluj. 3 August 2007. Посетено на 2008-03-12.
  83. ↑ 83,0 83,1 „JUS107A – Rata criminalității (persoane condamnate definitiv la 100000 locuitori), pe regiuni de dezvoltare și județe“. INSSE. Архивирано од изворникот на 2007-06-23. Посетено на 2008-05-09.
  84. ↑ „Country Profile Romania 2006“. Economist Intelligence Unit. Архивирано од изворникот на 11 January 2009. Посетено на 2008-05-09.
  85. ↑ Dăianu, Daniel. „Strain and Economic Adjustment. Romania' Travails and Pains“ (PDF). Romanian Center for Economic Policies. Архивирано од изворникот (PDF) на 2008-05-29. Посетено на 2008-05-09.
  86. ↑ Perlez, Jane (13 November 1993). „Pyramid Scheme a Trap for Many Romanians“. The New York Times. Посетено на 2008-05-09.
  87. ↑ „Citește povestea celui mai temut criminal al Clujului: "Omul cu ciocanul"“ (романски). Clujeanul. 17 February 2008. Архивирано од изворникот на 2019-12-10. Посетено на 2008-03-12.
  88. ↑ „Poll organised by the Cluj Police Department“ (романски). Cluj Police Department. Архивирано од изворникот на 15 October 2007. Посетено на 2008-03-12.
  89. ↑ 89,0 89,1 април doc „Street Children and Juvenile Justice in Romania“ Проверете ја вредноста |url= (help) (DOC). "Asociația pentru Sprijinirea Integrării Sociale" (ASIS) in partnership with "The Consortium for Street Children". Архивирано од изворникот 2008-06-27. Посетено на 2008-03-12.
  90. ↑ „Acte necesare – Persoane fără adăpost“ (романски). Primăria Municipiului Cluj-Napoca. Архивирано од изворникот на 17 March 2008. Посетено на 2008-03-12.
  91. ↑ Călina Berceanu (7 April 2005). „Cursele de mașini pe timp de noapte intră în legalitate“ (романски). Adevărul. Архивирано од изворникот на 2008-03-02. Посетено на 2008-03-14.
  92. ↑ Pascu 1974, p.102
  93. ↑ 93,0 93,1 93,2 93,3 Pascu 1974, pp.222–3
  94. ↑ Pascu et al. 1957, p.60
  95. ↑ Trócsányi, Zsolt. „History of Transylvania“. Institute of History of the Hungarian Academy of Sciences.
  96. ↑ 96,0 96,1 Jakab Elek, Kolozsvar Tortenete, II, Okleveltar, Budapesta, 1888, p.750
  97. ↑ Katona Lajos, Kolozsvar terulete es nepessege, in "Kolozsvari Szemle", 1943, no.4, p.294
  98. ↑ Brubaker, Rogers (24 September 2008). „Nationalist Politics and Everyday Ethnicity in a Transylvanian Town“ (PDF). National Program Excellent University. Архивирано од изворникот (PDF) на 2011-06-10. Посетено на 2011-04-09.
  99. ↑ 99,0 99,1 „Populația stabilă după etnie – județe, municipii, orașe, comune“. National Institute of Statistics. 5 July 2013. Архивирано од изворникот на 2016-01-18. Посетено на 2013-07-22.
  100. ↑ Brubaker et al. 2006, p.112
  101. ↑ „Wanted: Clujeanul verde“ (романски). Foaia Transilvană. 6 March 2008. Архивирано од изворникот на 2008-05-11. Посетено на 2008-03-12.
  102. ↑ „Populația stabilă după religie – județe, municipii, orașe, comune“. National Institute of Statistics. 5 July 2013. Архивирано од изворникот на 2013-09-21. Посетено на 2013-07-25.
  103. ↑ Populația Statornică în 1930 După Religie (романски). Volume 2, Part 2. Institutul Central de Statistică. стр. 588. Посетено на 2013-07-05.
  104. ↑ „Cluj Children Survivors“. JewishGen. January 2006. Посетено на 2008-04-05.
  105. ↑ „Background Note: Romania“. United States Department of State. October 2007. Посетено на 2008-04-05.
  106. ↑ Boia, Lucian & Christian, James (2001). Romania: Borderland of Europe. London: Reaktion. стр. 150. ISBN 1-86189-103-2.
  107. ↑ 107,0 107,1 107,2 Brubaker et al. 2006, pp.17–8
  108. ↑ Wolfgang Mueller; Michael Portmann (2007). Osteuropa vom Weltkrieg zur Wende. ÖAW. стр. 39. ISBN 978-3-7001-3791-7. Посетено на 2008-03-22.
  109. ↑ 109,0 109,1 James P. Niessen (2006). „Museums, Nationality, and Public Research Libraries in Nineteenth-Century Transylvania“ (PDF). University of Texas Press. Project MUSE. стр. 304. Посетено на 2008-05-27.
  110. ↑ Szelényi, Balázs (April 2004). „The Dynamics of Urban Development: Towns in Sixteenth and Seventeenth-Century Hungary“. The American Historical Review: 22. Архивирано од изворникот на 2006-09-13. Посетено на 2008-05-27.
  111. ↑ Brubaker et al. 2006, p.93
  112. ↑ „Banca Transilvania se extinde în afara României“ (романски). 18 August 2007. Посетено на 2008-03-18.
  113. ↑ „Cel mai mare producător de generice, Terapia Ranbaxy, investeşte în cercetare“ (романски). Adevărul. 20 February 2013. Посетено на 2014-12-12.
  114. ↑ „Farmec clujean“ (романски). Foaia Transilvană. 10 January 2008. Архивирано од изворникот на 2008-03-22. Посетено на 2008-03-18.
  115. ↑ „Jolidon: International business outperforms local one“. Ziarul Financiar. 13 February 2008. Архивирано од изворникот на 18 April 2008. Посетено на 2008-03-18.
  116. ↑ „Dieter Schulze, Ursus: Seceta scumpeste berea si majoreaza importurile de materie prima“. Ziarul Financiar. 18 July 2007. Архивирано од изворникот на 21 February 2008. Посетено на 2008-03-18.
  117. ↑ „Romania Proving Popular As Software Outsourcing Destination“. InformationWeek. 4 February 2008. Архивирано од изворникот на 2008-03-05. Посетено на 2008-03-12.
  118. ↑ „Nokia to set up a new mobile device factory in Romania“. Nokia. 26 March 2007. Посетено на 2008-03-12.
  119. ↑ „Nokia va inchide fabrica de la Jucu“ (романски). Ziarul Financiar. 29 September 2011. Посетено на 2014-12-12.
  120. ↑ „Birouri Nokia, inaugurate la Cluj“ (романски). Hotnews.ro. 21 June 2007. Посетено на 2008-03-12.[мртва врска]
  121. ↑ „Nokia pleacă din Cluj-Napoca“ (романски). Adevărul. 27 April 2011. Посетено на 2011-09-29.
  122. ↑ „Italienii de la De' Longhi cumpără fabrica Nokia din România“ (романски). Evenimentul Zilei. 26 January 2012. Посетено на 2014-12-12.
  123. ↑ „Contacts“ (романски). MOL Romania. Посетено на 2008-03-12.
  124. ↑ „Contacts“ (романски). Aegon. Архивирано од изворникот на 24 August 2009. Посетено на 2008-03-12.
  125. ↑ „Emerson“ (романски). Emerson Romania. Посетено на 2013-09-24.
  126. ↑ „Contact“ (романски). DeLonghi Romania. Архивирано од изворникот на 2013-02-15. Посетено на 2013-09-24.
  127. ↑ „Giganții americani își deschid sedii la Cluj“ (романски). Ziua de Cluj. 24 August 2007. Посетено на 2008-03-12.
  128. ↑ „Campina și Friesland se mută la Cluj“. Ziua de Cluj. 13 March 2008. Посетено на 2008-03-18.
  129. ↑ „Genpact și Office Depot ocupã Iulius Business Center“ (романски). Ziua de Cluj. 8 February 2008. Посетено на 2008-03-12.
  130. ↑ „New Yorker își stabilește la Cluj sediul din România“ (романски). Ziua de Cluj. 22 April 2008. Посетено на 2008-04-22.
  131. ↑ „Bosch deschide pe 9 mai noua fabrică din Cluj“ (романски). Ziarul Financiar. 26 February 2014. Посетено на 2014-12-12.
  132. ↑ „România – pe locul 30 in lume la cele mai scumpe artere comerciale“ (романски). Hotnews.ro. 7 November 2007. Посетено на 2008-03-12.
  133. ↑ „Vara reducerilor la Iulius Mall Cluj“ (романски). Știri de Cluj. 5 July 2013. Посетено на 2014-08-21.
  134. ↑ Iancu, Ciprian (31 January 2008). „Cluj-Napoca are un buget record“ (романски). Clujeanul. Архивирано од изворникот на 2008-02-01. Посетено на 2008-03-18.
  135. ↑ „Primaria Municipiului Cluj-Napoca“. Primariaclujnapoca.ro. Архивирано од изворникот на 15 October 2006. Посетено на 2009-07-07.
  136. ↑ „Primaria Municipiului Cluj-Napoca“. Primariaclujnapoca.ro. 22 January 2007. Архивирано од изворникот на 27 October 2007. Посетено на 2009-07-07.
  137. ↑ „Primaria Municipiului Cluj-Napoca“. Primariaclujnapoca.ro. 25 January 2008. Посетено на 2009-07-07.
  138. ↑ 138,0 138,1 138,2 „Turiștii au dublat populația Clujului“ (романски). Ziua de Cluj. 14 February 2008. Посетено на 2008-03-12.
  139. ↑ „Strategia de dezvoltare a turismului în municipiul Cluj-Napoca“ (PDF) (романски). Cluj-Napoca City Hall. 2006. Архивирано од изворникот (PDF) на 15 October 2006. Посетено на 2 август 2008.
  140. ↑ Băldescu, Irina. Transilvania Medievale: Le Citta Fondate Di Sibiu, Bistrița, Brașov, Cluj (италијански). Bonsignori. ISBN 88-7597-371-7.
  141. ↑ „Entry on Cluj-Napoca in Columbia Encyclopedia, Sixth Edition“. Columbia University Press. 2006. Архивирано од изворникот на 2011-06-06. Посетено на 2008-05-13.
  142. ↑ Schneider, David E. (December 2003). „Batori Maria: Opera ket felvonasban (review)“. Notes. Music Library Association. 60 (2): 529. doi:10.1353/not.2003.0170. In the 1820s and first half of the 1830s, Kolozsvár was the most important centre for Hungarian theatre and opera
  143. ↑ 143,0 143,1 143,2 Gyöngyi Balogh. „History of the Hungarian Film, from the beginning until 1945“. National FilMarchive of Hungary. Архивирано од изворникот на 12 January 2005. Посетено на 2008-05-13.
  144. ↑ Brubaker et al. 2006, pp.100–101
  145. ↑ Brubaker et al. 2006, pp.111–113
  146. ↑ Chiorean, Narcisa (26 March 2008). „Compact, Gândul Mâței și Cătălin Josan cântă la Festivalul "Basarabia"“ (романски). Clujeanul. Архивирано од изворникот на 2008-06-15. Посетено на 2008-05-13.
  147. ↑ Bell, Charles (22 March 2008). „Misguided youth using an ethnic excuse“. Seven Times. Архивирано од изворникот на 2008-05-22. Посетено на 2008-05-13.
  148. ↑ „Manifestări de cultură tunisiană“ (романски). Monitorul de Cluj. 6 March 2007. Архивирано од изворникот на 2009-01-07. Посетено на 2008-05-13.
  149. ↑ Meseșan, Luiza (17 April 2008). „Cultura japoneză a captat atenția clujenilor“ (романски). Foaia Transilvană. Архивирано од изворникот на 2008-04-21. Посетено на 2008-05-13.
  150. ↑ 150,0 150,1 Lukács 2005
  151. ↑ „Palatul Bánffy“ (романски). Cluj4all.com. Архивирано од изворникот на 2007-11-06. Посетено на 2008-03-12.
  152. ↑ Lukács 2005, pp.83–5
  153. ↑ Pascu 1957, p.63
  154. ↑ „Website of the Romanian National Opera in Cluj-Napoca“ (романски). Romanian National Opera. Архивирано од изворникот на 2008-03-04. Посетено на 2008-03-12.
  155. ↑ Sebastian Secan (18 June 2008). „Sărbătoarea muzicii în Gazette și Obsession“ (романски). Clujeanul. Архивирано од изворникот на 2014-05-04. Посетено на 2013-02-11.
  156. ↑ „Culture and Entertainment“. Babeș Bolyai University – Center for International Cooperation. Посетено на 2008-03-12.
  157. ↑ Claudiu Pădurean (26 November 2012). „Clujul devine Capitală Europeană a Tineretului“ (романски). Romania Liberă. Архивирано од изворникот на 2013-04-16. Посетено на 2012-11-26.
  158. ↑ „Beyonce cântă pe 'Ion Moina'“ (романски). Ziua de Cluj. 13 September 2007. Архивирано од изворникот на 2013-11-02. Посетено на 2013-02-14.
  159. ↑ „Iron Maiden a cutremurat Ardealul“ (романски). Adevărul. 16 August 2010. Посетено на 2013-02-14.
  160. ↑ Monika Krajnik (9 October 2011). „Trupa Scorpions a inaugurat Cluj Arena“ (романски). Adevărul. Посетено на 2013-02-14.
  161. ↑ Vasile Măgrădean (18 July 2012). „Peste 20.000 de spectatori, așteptați la concertul Roxette de pe Cluj Arena“ (романски). Gândul. Посетено на 2013-02-14.
  162. ↑ Florina Pop (8 June 2013). „Deep Purple a făcut show la Cluj“ (романски). Adevărul. Посетено на 2013-10-31.
  163. ↑ Lazarovici et al. 1997, p.56 (3.2 Monumente medievale)
  164. ↑ 164,0 164,1 „Cluj-Napoca“. Oxford University Press. 2008. Посетено на 2008-10-10.
  165. ↑ „Prezentare instanță“ (романски). Cluj Tribunal. Архивирано од изворникот на 2008-04-08. Посетено на 2008-03-12.
  166. ↑ „Teatrul și Opera Națională "Lucian Blaga"“ (романски). Clujonline.com. Посетено на 2008-03-12.
  167. ↑ „Cum va arăta viitorul "Conti"“ (романски). Ziua de Cluj. 26 February 2008. Посетено на 2008-03-12.
  168. ↑ Alicu et al. 1995, p.30
  169. ↑ „Detailed technical description“. Hungarian Theatre of Cluj. Посетено на 2008-03-12.
  170. ↑ „Technical Data“. Bechtel. Архивирано од изворникот на 20 January 2008. Посетено на 2008-03-12.
  171. ↑ „O jumătate de miliard de euro pentru autostradă“ (романски). Ziua de Cluj. 12 January 2008. Посетено на 2008-03-12.
  172. ↑ Denis Barabaș; Adrian Popa (13 November 2010). „Autostrada "șchioapătă" mai departe“ (романски). Adevărul. Посетено на 2011-04-13.
  173. ↑ Alexandra Groza (14 January 2008). „Ce mașini conduc clujenii?“ (романски). Clujeanul. Архивирано од изворникот на 2008-02-23. Посетено на 2008-03-12.
  174. ↑ Alexandra Păcurar (29 January 2008). „Dacia trece în viteză pe lângă liderii mondiali ai pieței auto“ (романски). Informația Cluj. |access-date= бара |url= (help)
  175. ↑ Adrian Popa (28 November 2007). „Consilierii locali au decis limitarea numărului de taxiuri din Cluj-Napoca“ (романски). Monitorul de Cluj. Архивирано од изворникот на 2008-05-22. Посетено на 2008-08-01.
  176. ↑ Vasile Racovițan (1 July 2008). „Curse private, prețuri ca la stat“ (романски). Ziua de Cluj. Посетено на 2009-07-03.
  177. ↑ Florina Pop (3 September 2014). „Trafic aerian record înregistrat pe Aeroportul Internaţional Cluj, al doilea aeroport al ţării după numărul de pasageri din primele 6 luni“. Adevărul.
  178. ↑ „2015 pax“. Anna Aero.
  179. ↑ „Turnul de control al aeroportului din Cluj, finalizat în 2016. Unde va fi construit“. CityNews.ro. 4 April 2014. Архивирано од изворникот на 2016-08-08. Посетено на 2016-10-22.
  180. ↑ „Futurist: Noul turn de control de la Aeroportul din Cluj-Napoca va fi unul dintre cele mai moderne din ţară“. Digi24. 4 April 2014.
  181. ↑ „Cotidianul național Gardianul își lansează ediție regională“ (романски). Realitatea Cluj. 15 March 2008. Архивирано од изворникот на 3 May 2008. Посетено на 2008-03-15.
  182. ↑ „Clujeanul își schimbă înfățișarea“ (романски). Clujeanul. 1 December 2007. Архивирано од изворникот на 2008-01-27. Посетено на 2008-03-12.
  183. ↑ „Media statistics for newspapers in Romania“ (романски). Mediaromania.ro. Архивирано од изворникот на 2008-03-13. Посетено на 2008-03-13.
  184. ↑ „Undeva în Est (1991)“. IMDb. Посетено на 2008-05-13.
  185. ↑ „A Részleg (1995)“. IMDb. Посетено на 2008-05-13.
  186. ↑ Enache, Cornel. „Official website of the movie“ (романски). Page Cinema. Архивирано од изворникот на 2008-02-05. Посетено на 2008-03-16.
  187. ↑ „The Babeș-Bolyai University today“ (PDF) (романски). UBB. Архивирано од изворникот (PDF) на 8 April 2008. Посетено на 2008-03-12.
  188. ↑ „Învățământul universitar în Transilvania“ (романски). Babeș-Bolyai University – The Faculty of Mathematics and Computer Science. Архивирано од изворникот на 2007-10-11. Посетено на 2008-03-12.
  189. ↑ „Istoria Clujului – Primele școli“ (романски). Clujnet.com. Архивирано од изворникот на 30 January 2008. Посетено на 2008-05-14.
  190. ↑ „Clujul multicultural. Strategia de dezvoltare a municipiului Cluj“ (PDF) (романски). Centrul de Resurse pentru Diversitate Etnoculturală. Архивирано од изворникот (PDF) на 29 May 2008. Посетено на 2008-05-15.
  191. ↑ 191,0 191,1 „Educational Function of Cluj-Napoca City“. Sociology. Studia Universitatis Babes-Bolyai (1–2/1995–1996). Посетено на 2008-05-15.
  192. ↑ „Divizia A devine Liga I“ (романски). Realitatea Românească. 15 May 2006. Архивирано од изворникот на 2008-12-12. Посетено на 2008-03-12.
  193. ↑ „Revine Liga I – Programul primei etape a sezonului 2010–2011“ (романски). Evenimentul Zilei. 13 July 2010. Посетено на 2011-03-21.
  194. ↑ „Clujul fierbe: CFR – U, înca un derby pentru Liga 1“ (романски). Sport.ro. 27 November 2007. Архивирано од изворникот на 30 December 2007. Посетено на 2008-03-12. Cea mai veche echipă a campionatului, CFR-ul lui Andone așteaptă copilul iubit al Clujului – Universitatea (The oldest established team in the championship, Andone's CFR waits for the beloved child of Cluj – Universitatea)
  195. ↑ Zaharia, Paul-Daniel (10 May 2008). „Cluj cup success caps remarkable season“. UEFA.com. Посетено на 2008-05-12.
  196. ↑ Zaharia, Paul-Daniel (7 May 2008). „CFR Cluj crowned in Romania“. UEFA.com. Посетено на 2008-05-08.
  197. ↑ Radu Timofte; Justin Palmer (7 May 2008). „CFR Cluj win Romanian title for first time“. London: Guardian (Reuters). Посетено на 2008-05-08.
  198. ↑ „Istorie“ (романски). Universitatea Cluj. Архивирано од изворникот на 7 March 2008. Посетено на 2008-03-12.
  199. ↑ „Dinamo a spulberat visul "virușilor"“ (романски). Ziua de Cluj. 6 December 2007. Посетено на 2008-03-12.
  200. ↑ „Stadion de 5 stele la Cluj!“ (романски). Sport.ro. 14 January 2008. Архивирано од изворникот на 17 January 2008. Посетено на 2008-03-12.
  201. ↑ „Teams“. Federația Română de Polo. Архивирано од изворникот на 17 June 2008. Посетено на 2008-05-12.
  202. ↑ „Research Municipal Legislation – No 14471“. Prefeitura da Cidade de São Paulo [Municipality of the City of São Paulo] (португалски). Архивирано од изворникот на 18 October 2011. Посетено на 2013-08-23.
  203. ↑ Lei Municipal de São Paulo 14471 de 2007 WikiSource (португалски)
  204. ↑ Marius Mureșan (13 January 2009). „Municipiul Cluj-Napoca s-a înfrățit cu orașul Valdivia, din Chile“ (романски). Napoca News. Архивирано од изворникот на 2013-04-16. Посетено на 2012-06-28.

Литература

уреди
  • Gh. Lazarovici; D. Alicu; C. Pop; I. Hica; P. Iambor; Șt. Matei; E. Glodaru; I. Ciupea; Gh. Bodea (1997). Cluj-Napoca – Inima Transilvaniei. Cluj-Napoca: Editura Studia. ISBN 973-97555-0-X.
  • Gheorghe Bodea (2002). Clujul vechi și nou. Cluj-Napoca: ProfImage. ISBN 973-0-02539-8.
  • Rogers Brubaker, Margit Feischmidt, Jon Fox & Liana Grancea (2006). Nationalist Politics and Everyday Ethnicity in a Transylvanian Town (PDF). Introduction. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. ISBN 0-691-12834-0.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  • Bunbury, Edward Herbert (1879). A History of Ancient Geography among the Greeks and Romans. London: John Murray, Albemarle Street.
  • Lukács József (2005). Povestea orașului-comoară. Scurtă istorie a Clujului și monumentelor sale. Cluj-Napoca: Apostrof. ISBN 973-9279-74-0.
  • Raoul Șorban (2003). Invazie de stafii. Însemnări și mărturisiri despre o altă parte a vieții. Bucharest: Meridiane. ISBN 973-33-0477-8.
  • Dorin Alicu (2003). Județul Cluj – trecut și prezent. Cluj-Napoca: ProfImage. ISBN 973-555-090-3.
  • Dorin Alicu; Ion Ciupea; Mihai Cojocneanu; Eugenia Glodariu; Ioana Hica; Petre Iambor; Gheorghe Lazărov (1995). Cluj-Napoca, de la începuturi până azi. Cluj-Napoca: Clusium. ISBN 973-7924-05-3.
  • Cluj-Napoca=Claudiopolis. Bucharest: Noi Media Print. 2004.
  • Cluj-Napoca – Ghid. Sedona. 2002.
  • Ștefan Pascu; Iosif Pataki; Vasile Popa (1957). Clujul.
  • Ștefan Pascu; Viorica Marica (1969). Clujul medieval. Bucharest: Meridiane.
  • Ștefan Pascu (1974). Istoria Clujului. Bucharest.
  • Aurel Anton; Iuliua Cosma; Vasile Popa; Gheorghe Voișanu (1973). Cluj. Ghid turistic al județului. Bucharest: Editura pentru Turism.
  • Simon András; Gáll Enikõ; Tonk Sandor; Laszlo Tamas; Maxim Aurelian; Jancsik Peter; Coroiu Teodora (2003). Atlasul localităților județului Cluj. Cluj-Napoca: Suncart.
  • „Cluj-Napoca, orașul comoară al Transilvaniei, România“. CLUJonline.com. Посетено на 2007-03-11.
  • „O istorie inedită a Clujului“. ReMARK ltd. Архивирано од изворникот на 3 February 2007. Посетено на 2007-03-11.
  • „Anuarul Institutului de Istorie "George Bariț" din Cluj-Napoca“. "George Bariț" History Institute, Cluj-Napoca / Romanian Academy. Архивирано од изворникот на 2007-10-13. Посетено на 2007-03-11.

Надворешни врски

уреди

Официјални мреќни места

Градски водич

Фотографии


  Статијата „Клуж-Напока“ е избрана статија. Ве повикуваме и Вас да напишете и предложите избрана статија (останати избрани статии).
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Клуж-Напока&oldid=5291788“