Википедија

Нишка Бања

Нишка Бања е градска населба во областа на градот Ниш. Според првите резултати од пописот од 2011 година, во бањата имало 4.380 жители,[1] според пописот од 2002 година 4.437 жители, а според пописот од 1991 година, 4.179 жители.

Нишка бања

Нишка Бања спаѓа во II група на најразвиени бањи во Србија заедно со Бања Ковиљача, Буковичка Бања и Матарушка Бања, кои поединечно реализираат над 100.000 ноќевања годишно, со релативно развиена бањска функција, солидна материјална основа и поволна положба (блиску до комуникациски патишта, урбани населби и други фактори).[2][3]

Природни лековити фактори во Нишка Бања се блага, умерено-континентална клима, термоминерални води, природна минерална кал и лековити гасови. Лековитите води, кои извираат од пет извори („Главно врело“, „Сува бања“, „Школска чешма“, „Бањица“ и „Пасјача“) спаѓаат во групата на земноалкални алтернативни хомеотерми (36-38 °C). малку минерализиран, слабо радиоактивен со капацитет од 56 литри во секунда.

Локација и пространство

уреди

Нишка Бања се наоѓа на југоистокот на Србија, веднаш до автопатот Белград-Ниш-Софија-Истанбул (или автопат Нишава-Маричка), 10 километри од Ниш и 250 од Белград.

Нишка Бања лежи на геотектонската граница на кристалната родопска маса и варовничките планини во источна Србија и спојот на големите долини на Балканскиот Полуостров на јужниот раб на огромната и плитка Нишка долина, во подножјето и на падините на Коритњак, истоимениот рид (808) и селото наречено Коритник, составен дел на композитната Нишка долина и северозападниот крак на Сува Планина (1.810), во северозападното подножје на Црн Камен (867), еден од неговите врвови.[4][5]

Површината на просторот каде што се наоѓа Нишка Бања изнесува 6,43kм². Оваа област се граничи со населбите Прва Кутина на запад, Брзи Брод на северозапад, Малча и Горна Врежина на север, Радикина Бара (со напуштеното село Коритњак) на југ, Раутово (само во тесен појас во се протегаат „Манастир“) на југоисточна и Јелашница на источна страна.[6]

Бањската инфраструктура е сместена на широка и малку наклонета тераса (формирана во геолошкиот рудник, акумулација на бигра и флувијален и денудациски процес) во подножјето на варовничкиот рид Коритњак, кој се издига прилично стрмно над Нишка Бања. (види слика подолу).[7]

 

Нишка Бања се наоѓа на широка и малку наклонета тераса во подножјето на варовничкиот рид Коритњак.

На 248 надморска височина - се наоѓаат централниот и најголемиот дел од населбата, општинските згради со објекти на сите придружни институции (банка, пошта, полиција, основно училиште и др.), здравствени одморалишта, туристичко-угостителски објекти и бањски паркови. Парковите зафаќаат неколку хектари и имаат фонтани, убаво уредени тревници, цветни улици и редови од багрем, јасен, липа, боболка, орев и црн бор, меѓу кои има потоци со термоминерална вода.[8]

Долниот дел на Нишка Бања се протега во долината на реката Нишава. Овој терен се наоѓа главно под житни и градинарски култури. Има дел од населбата околу патот Јелашница, како и дел од населбата помеѓу главната железница и патот Ниш-Софија и левиот брег на Нишава. Населбата Никола Тесла (попозната како „Број Шест“), западно од Нишка Бања, потекнува делумно во катастарската општина Нишка Бања и делумно во катастарската општина Прва Кутина.[6]

Локација, простор и инфраструктура на Нишка Бања
 

Легенда: 1. главниот дел од населбата 2. дел од населбата околу патот Јелашница 3. дел од населбата помеѓу патиштата Ниш-Софија и Нишава. 4. од Нишка Бања во склоп на населбата „Никола Тесла“ 5. Обработливо земјиште околу Нишава.

Геолошко минато

уреди

Нишка Бања се наоѓа на границата на најстариот, Родопски масив на Балканскиот Полуостров и помладите преклопени планини. Селичевица припаѓа на родопската маса, а Коритњак на помладите преклопени планини. Со издигнувањето на родопската маса, планината Селичевица се издигнала и станала копно во палеозојската ера. Новосоздаденото земјиште било опкружено со многу мориња, кои во минатото ја покривале површината на областа каде што денес се наоѓа Нишка Бања.

Во некои делови на Сува Планина во околината на Нишка Бања се пронајдени варовници и фосили, со чија помош е утврдено дека овие седименти припаѓаат на периодот Јура. Што е показател за притисокот на Јурските мориња во областа каде што сега се наоѓа Нишка Бања.

За време на еоценот, областа околу Сува планина била копно. Оваа ситуација била фундаментално променета со движењата во Земјината кора, кои веројатно започнале во креда, а својата најголема јачина ја достигнале во олигоценот и миоценот. За време на овие движења, областа Нишава била посилно од која било друга на Балканскиот Полуостров. Потоа се издигнале варовничките маси од кои настанала Сува планина, Селичевица и Коритњак. Потеклото на раседите и создавањето на големи долини во нив се поврзани со тоа време. Светолик Стевановиќ тврди: „Долината Нишава мораше да се создаде до крајот на миоценот, бидејќи веќе беше потопена во плиоценот од големо езеро со кое започнува езерскиот период“.[9]

Во езерскиот период на развој на Нишавската котлина, според резултатите од истражувањето се издвојуваат три фази или три езерски ката (тераси).[10] Фази на езерскиот период на развој на Нишавската котлина Одлики на езерските фази: Прва фаза: Во најстарата езерска фаза, површината на езерото достигнала височина од 830 m во однос на денешната надморска височина. Од водите извеле само сртот на Сува планина и врвот Селичевица, додека Коритњак бил потопен. По долго одложување на крајот на фазата, се случи ера на интензивни тектонски движења, што ја промени конфигурацијата на езерското дно и предизвика релативно брзо спуштање на новото ниво од 830 на 610 метри.. Втора фаза: Оваа езерска фаза се одликува со смирувачки движења и пад на нивото на водата, што ја зголемило копнената површина. На самиот крај на фазата повторно дошло до големи поместувања, па нивото на езерото се спуштило на 500 м. Во оваа фаза дошло и до главното издигнување на бариерата меѓу басените, која ги означувала контурите на денешните котлини на подрачјето најугоиточна Србија.

Трета фаза: Во последната фаза од езерото, некогаш големото езеро се распаднало на четири помали, кои ги исполниле Нишка и соседните долини. Езерото Ниш тогаш изгледало како залив на поголемо езеро, кое било окупирано од Лесковачко-Алексиначко Поморавје. Силни тектонски движења се појавиле и на крајот од оваа фаза, која и припаѓа а горниот плиоцен. Овие тектонски движења предизвикале проени во висините на копното, поради што дошло до брзо истекување на езерото и формирање на плиоценска Нишава.

Во формирањето на денешниот релјеф на Нишка Бања учествувала и реката Нишава. Кога се појавила како река на крајот од плиоценот, Нишава течела на 350 до 360 м надморска височина или 150 до 160 м повеќе од денешната површина во близина на железничката станица „Нишка Бања“. Трагите од неговата најстара траса се видливи на надморска височина од 450 до 460 м.[11]

Нишава пресекла четири тераси во околината на Нишка Бања, така што бањскиот терен постепено се спуштал од Коритњак до Нишава. На највисоката тераса од 50 м релативна височина (248 м апсолутна височина) има згради и спа парк, на терасата од 35 м релативна висина од куќата на поранешното село „Бања“, а на терасата од 20 м релативно висински дел од населбата околу основното училиште.нјниската тераса од 10 м релативна висина е под ливадите.[11]

Затоа можеме да кажеме дека денешниот облик на релјефот на потесниот терен на Нишка Бања е производ на раседите околу Коритњак, водите на Нишкото езеро и реката Нишава.

 

Варовничките маси на Сува Планина, Селичевица и младите преклопени планини Коритњак се издигнале во олигоценот и миоценот, така што силните тектонски движења на крајот од езерската фаза (во горниот плиоцен) предизвикале промени во висината на почвата, што предизвика брзо истекување.формирање на плиоценската Нишава, а малку подоцна доведе до појава на денешниот релјеф во областа Нишка Бања.

Геоморфолошки одлики

уреди
 
Поглед од ридот над Нишка Бања на дел од Нишка котлина.

Микрорелјефот на Нишката долина, на чиј југоисточен раб е Нишка Бања, изграден е со различни морфолошки процеси, главно терасни (во три терасни нивоа), термални, карстни, кластократски и понови форми. Всушност, Нишка Бања лежи во басен кој е дело на флувијални дејствија, кои се оживувале во неколку наврати.[11]

Специфичноста на морфопластиката на поширокото подрачје на Нишка Бања е што значителен дел од неа е обликуван со топлински релјеф. Главната бања Нишка бања со „извирање“ на горната тераса наталожила куп бигра висока седум до осум метри. Оваа гејзерска чаша постоела до почетоко на изградбата на нова бањска бања (1935), кога ридот бил отстранет. Хемиски акумулативните форми на релјеф биле создадени со екскреција од топлински раствори.[11]

Карстниот релјеф на Нишката котлина е застапен и во областа Нишка Ббања. Лијашките песочници го опкружуваат варовничкиот блок на Коритњак, во чие подножје и од страните лежи Нишка Бања, и ја изолираат од варовничкиот масив на Сува планина во посебна хидрогеолошка целина.

Ридот Коритњак е типичен предел покриен со карст, во напредна фаза на морфолошки и хидролошки развој, на површина од околу 2,5 км2, на кои биле отктриени дваесетина дулисо различнидимензии. Во Нишка Бања има и карстни форми во облик на вител. Така, форми на антропогена геоморфологија може да се забележат во бањскиот простор, на долната тераса која се издига со дел од Нишавската рамноина висока 18 до 22 м, а на која имало вдлабнатини од извори во форма на инка, многу богати со калциум карбонат кој се таложел на нивното устие, зошто таму се разливало.

Варовничкиот блок Коритњак е сместен меѓу три раседи: Заплањски, на северозапад, Нишава и раседот на север и Студенски расед на североисток.Покрај Студентскиот расед е пресечен Раутовачкиот поток што посебно влијае на квалитетот на водата на термалните извори на Нишка Бања.[11]

И покрај заштитните мерки, на Коритњак во Нишка Бања, на релативномала површина се забележани речиси ситеденудативни форми кои укажуваат на интензивен процес. Овие форми поврзани со антропогени објекти: патишта, населби и обработливи површини, според степенот на денудација, најмногу го загрозуваат југоисточниот дел на Коритњак. Претежно има пукнатини, но и индуцирани водотеци (четврт степен на денудација), што резултирало со напуштање на обработливото земјиште.[4][5]

Тектонски одлики

уреди

Сиќевачката клисура се наоѓа на раседот Јужна Нишава (во непосредна близина на раседите Јелашница и Кутина), кои го формирале јужниот раб на нишкиот терциерен слив, што е јасно изразено на северните страни на Кованлук над Нишка Бања.Се вкрстува со запњанскиот и студентскиот расед , по кои се спушта теренот и се формираат неогени басени.Во оваа реседна зона еруптираат термалните бањи на Нишка Бања. Геолошката и морфолошката разновидност е една од основните одлики на овој простор во кој доминантна карпеста маса ја сочинуваат мезозојските варовници.[12]

Сеизмолошки одлики

уреди

Во сеизмолошка смисла, територијата на Нишка Бања, како и територијата на Сува планина во чие подножје се наоѓа, е едно од сеизмичките области во Србија. Овој дел од Балканскиот Полуостров е дел од сеизмички многу активно подрачје на подрачјето на Медитеранот-транс-сеизмичкиот појас. Неотектонската активност повремено е изразена во сложени раседни зони под сувиот планински раб и во областа на Сиќевачката клисура и Нишка Бања. Се манифестира во сеизмички појави со ефекти на земјотреси врз хидролошките одлики на подземните и површинските води и морфолошки промени на релјефот.Уништувањето на Нишка Бања во втората половина на 19 век било погодено од дури 17 сеизмички земјотреси (1851, 1855, 1858 и 1866 година).[13]

Секојдневното опстојување на Нишка бања понекогаш било прилично нарушено од „продолжувањето“ на сеизмолошките активности. Тие биле со различен интензитет, речиси во континуирана низа години, особено поврзани со следните два забележливи периоди од средината на седмиот до средината на деветтата деценија на 19 век. Посилни земјотреси се забележани во 1867, 1868, 1869, 1870, 1871 и 1872 година, како и 1876,

1878, 1879, 1881, 1883, 1885 и 1886 година. Како и претходните, тие секако „оставиле“ незначителни или забележливи последици врз географијата на Нишка Бања и Нишката котлина во целина.[13]

На картата на сеизмолошка опасност а регионот, Нишка Бања (РСЗ 2010) за повратен период од 500 години се наоѓа во зоната на МСК скалата.[14]

Климатски одлики

уреди

Просечната годишна температура на воздухот (11,74 °C) ги класифицира Нишка Бања и неговата околина (нишката долина) во области со умереноконтинентална клима и најтоплите области на Србија.[15][16][17] Просечната месечна температура во Нишка Бања, за периодот (1950-2009) покажувал редовен распоред со појава на еден истакнат минимум во јануари и максимум кој е речиси идентичен во текот на јули и авгус со просечна годишна температура од 11,74 °C. Најтопол месец е јули со просечна температура од 21,4 °C (и во просек 0,2 °C потопол од август), а најстуден е јануари е со просечна температура од -0,2 °C.[18]

 
Нишка бања

Зимите во Нишка бања се долги, но не премногу студени. Тие траат во просек 99 дена со просечна температура од 1,53 °C. Позитивниот јануарски и високите просечни зимски температури укажуваат на општиот карактер на зимата во Нишка Бања. Сепак, не е невообичаено да се можни пократки периоди со ниски температури. Просечниот број на студени денови не е голем (77,2), но тие се случуваат од септември до април. Исто така, појавата на ладни денови не е невообичаена. Речиси секој четврти ден од јануари би можел да спаѓа во категоријата ледени денови.[15]

Пролетта и есента се во вистинска смисла, преодни сезони во Нишка Бања. Пролетта е осум дена подолга од есента, но есента е 0,2 °C потопла од пролетта.[19]

Летото во Нишка бања е долго и топло.. Трае 108 дена (15 дена подолго од календарското лето) со просечна температура од 21,37 °C. Во текот на јули и август, речиси сите денови имаат температури над 25 °C (летни денови), секој втор ден е тропски ден (честотата е 14,9 дена во август), а забележани се тропски ноќи (3,7 денови).

Годишно во просек има 589,6 дождови и снег на метар квадратен[18] и просечно 123 врнежливи денови и 43 дена со снег. Просечниот број на денови со снежна покривка е 45,0, со магла 13,7 и град 1,1.

Просечниот воздушен притисок е 992,74 милибари.

Воздушните струи на територијата на Нишка Бања се нормално застапени, без екстремни и крајно деструктивни одлики со просечна брзина на ветерот нешто помала од 3 бофорти. Прекумерно високите и ударните топлински количини во летниот период се ублажуваат со постојани воздушни струи и поволна промена на котлинскиот и планинскиот воздух од падините на Сува планина и долината Коритњак и Нишава од правец на Сиќевачката клисура. Од истите причини не е типишн појавата магла на подрачјето на Нишка Бања; а доколку се манифестира, се поврзува речиси главно со зимскиот период и прилино тесен долински појас околу рекатаНишава. во текот на годината во Нишка бања во просек 57,7% од деновите биле ветровити, а 42,3% од деновите било мирно.

Најизразени се северозападните и западните ветрови кои носат заладување и врнежи, потоа североисточниот и источниот ветар(Косава), потоа јужниот и југоисточниот ветер кои не пока*жуваат голема јачина, а воедно носат и топлина. Северниот ветар носи најголем пад на температурата во Нискобањско. Во Нишка Бања, од сите ветрови, најмалку е застапен северозападниот ветер.[15]

Највисоката температура некогаш забележена во Нишка Бања била 44,2 °C на 24 јули 2007 година а најниската -23,7 °C на 25 јануари 1963 година.[20][21] Максималните врнежи билерегистрирани на 5 ноември 1954 година и изнесувале 76,6. Максималната дебелина на снежната покривка била 62, од 23 до 25 февруари 1954 година.[20]

Климарските промени на Ниш и Нишка бања ги следи метеролошка станица сместена во Нишката тврдина на 202 метри надморска височина, која бележи податоци од 1889 година.[20] Средни температури и врнежи за периодот од 1961 до 1990 година прикажани во следната табела за Град Ниш се идентични за Нишката Бања:[18]

Благодарение на ваквите одликина климата Нишка Бања и нејзината околина, според топлинските показатели, имаат голем потенцијал во однос на развојот на туризмот, особено на екскурзии и рекреација. Сезоната на екскурзија трае 206 дена, а сезоната за капење и рекреација (на отворено) 88 дена.[22][23]

Топлински појави и извори

уреди

Термоминералните извори на Нишка Бања избиваат на јужниот раб на Нишката долина под висините на Коритњак (808), крајниот западен крак на Сува планина. Тие се во раседната зона, ограничена со северните страни на варовниците од креда на Кованлук. Овие варовници се пресечени со бројни дијакласи исполнети со бели калцитни жици. Во самата Нишка Бања, на нишавската тераса, тие се покриени со дебел слој бигра, чија просечна дебелината на наслагите е околу 10, но на места и до 20.[24]

Во термалното подрачје на Нишка Бања, околу Коритњак, идентификувани се раседи (од сите страни освен од онаа што се поврзува со Сува планина). Оттука започнува снопот на заплањски раседи во правец северозапад-југоисток, по кој се спушта Запланската долина.

Најзастапените извори на Нишка Бања излегуваат во „подмладени бањски раседи“; термална Сува бања[б 1] на студенско;Главниот извор на раскрсницата на тој и Заплањскиот расед. Освен овие, во искршениот извор на термалната зона на Нишка Бања , забележана е појава и на други извори; Изворот Мало грло (околу 320 источно од Сува Бања) и повремениот, многу слаб термален извор Авуз (фатен во денешната Училишна фонтана).

Истражувањата покажаа дека термални тераси настанале не само со таложење на бигра од водата на главниот извор, туку и од другите извори. Нови профили на бигрени сливови се откриени со пресекување на пристапниот пат до бањската пештера Нишка Бањи во 1968 година потврдуваат дека се вршело излевање на термоминерална вода од голем број извори, веројатно на целото Нискобањско подножје на Коритњак.[24]

Од термалните карстни извори на Нишка Бања произлегува термален водотек, долг околу 80 метри (низ централниот дел на Бањата), по кој Нишка Бања е одамна позната. Во 19 век и подоцна, хидроенергијата на овој водоскок се користела за континуирано работење на неколку воденици а топла вода за одгледување ориз,натопување коноп, перење на алишта, капење на сиромашните, а подоцна автомобилите на моторизираните нишлии. Околу 1930 година нискобањските воденици на овој поток сомелеле околу 20 вагони брашно. Овие воденици биле од големо значење за мештаните, особено во зима, кога сите воденици биле замрзнати.[25] Така, термалната вода на Нишка Бања континуирано и силно во текот на годината превртувала тешки воденични камења.[24] Со изградбата на хотелот „Радон“, на овој термален водотек, кој по вода е еден од најголемите во бањските води на Србија, изграден е украсен водопад на делот од големата тераса пред хотелот.[24]

 
Нишка бања поток

Потекло на термалните води

уреди

Врз основа на геолошките и хидрогеолошките истражувања,[26][27] се претпоставува дека термалната вода на Нишка Бања е вадозна, метеорска вода од сливот на Сува Планина која тоне на поголеми длабочини каде што се загревал, па повторно избувнал користејќи го Нишавскиот расед.

Сливното подрачје на водите на Нишка Бања е појас кој се протега помеѓу Студенички и Заплањски расед во правец северозапад-југоисток во должина од околу 50 kм и површина од околу 150 kм². Најголем дел од собирниот простор го сочинуват песочниците кои се покриени со интензивно скратени варовници од Сува планина и Коритњак.

Во длабочина оваа вода продира и допира до црвени песочници и шкрилци, кој се пред Нишавскиот расед на длабочина од околу 1500 м, каде што водата со мало движење може да се загрее и до над 50 °C. Собирниот простор во јужниот дел се наоѓа на 2.000 м над овој контакт, така што водата на раседот е под доволен хидростатички притисок за да се издигне на површината. При качување, водата се лади поради приливот на постудена вода од повисоките хоризонти на песочникот и студената карстна вода.

Дури на почетокот на 20 век е докажано дека топлата вода на Нишка Бања е минерална ,бидејќи покрај алкали содржи и минимални количини на железо, алуминиум, сулфат, нитрат и борати. Поради сето ова, тој е вклучен во акратотермите. Меѓутоа, вистинската балнеолошка вредност на Нишка Бања била непозната сè до 1909 година, кога радиоактивноста ја утврдил д-р Марко Т. Леко.[24]

Одлики на термалните извори на Нишка Бања

уреди

Водата од изворот Нишка Бања се издвојува како мешавина од топли и ладни компоненти, чија големина го утврдува нејзиниот принос и температура. Лековитата минерална вода во Нишка Бања се користи од три извори на различни температури и радиоактивност:

 
Стара бања на главниот извор

Главниот извор

На котата 248,47 на карпа околу 2,5 метри под површината на теренот се наоѓа Главниот извор, главниот бањски објект со оригиналнен римски слив, направен во форма на куполен бунар изграден во слоеви од тули и бигра, од која топла вода тече одоздола и се качува под врвот на куполата. Главниот иизвор е еден од најзастапените хомеотермни српски бањски извори, со минимален проток на вода од 35 и температура на водата од 38,2° до 38,5°. Содржината на минерали во водата е занемарлива. Сувиот остаток беше 0,286 на 37,3 °C. Водата од Главниот извор припаѓа на радиоактивни хомеотерми, чија радиоактивност е 10,53 до 13,4 мах единици. Лековитите својства на водата во оваа бања потекнуваат од радон и елементи во трагови.[28]

Главниот извор се снабдува со вода: старата бања (базен број 3) датира од седумнаесеттиот век, главната бања (базени број 1 и 2), изградена во 1932 година, и поновите капалишта: „Озрен“, „Зеленгора“, „Радон“ и „Терме“, изградена во втората половина на 20 век.

Сува бања

 
Влезен отвор на пештерата бања Сува Бања

Изворот Сува Бања се појавува на пресекот на раседите Нишава и Студен, 300 м југоисточно од „Главниот извор“ и првично се појавувал само повремено, по топењето на снегот и обилните пролетни дождови, како млака пролет, на надморска височина околу 30 м повисока. отколку „Главниот извор“.“ (Кота 274). Затоа пештерската бања Сува Бања се одликува како пример за привидно сушење на топли извори на карстни терени (оттука и неговото име). Тоа се објаснува со бифуркацијата на подземниот тек кој го „храни изворот“, важен процес на морфолошка и хидролошка еволуција на карстните терени. Поради таквиот хидротермален механизам, оваа силна пештерска бања порано била псевдопериодичен извор, бидејќи за време на ниската состојба целокупниот подземен тек течел низ каналот и еруптирал кај пониските постојани извори.

Тоа било хидротехнички во 1931 година со отваорање на влезот во пештерата и спуштање на нивото а излевањето, односно лактот на сифонот, на околу 70 м под изворот на изворот, или над 40 м под коритото на реката Нишава, повремениот извор на Сува Бања станува постојан извор со температура на водата за неколку степени пониска од главниот извор. Радиоактивноста на водата од овој извор е од помал степен, а минералниот состав е сличен на останатите. Во 1931 година започна изградбата на „Студената бања“ (базен 5) за лекување на пациенти со лабилен нервен систем.[29]

По Втората светска војна, изворот на Сува Бања повторно пресушил по проектот на професорот Пеќинар (1956) е направено второто спуштање на вливот на Сува Бања за 8,5 м, на надморска височина од 265,70, што резултирало со промени. во карстниот хидрауличен систем Главно врело-Сува Бања. Во новоформираниот хидролошки режим на изворот Сува Бања, минималниот контакт во сушниот период е 25 литри во секунда, а температурата на водата е околу 39 °C, а максималниот контакт во сезоната на дождови и по топењето на снегот е околу 500 литри/сек со температура на водата од околу 11 °C.[29]

Изворот Сува Бања произведува од 14 до 42 литри вода во секунда, чија температура варира од 12 °C до 39 °C. Водата од овој извор припаѓа на радиоактивни хомеотерми. Радиоактивноста се движи помеѓу 5,96 и 6,75 Махови единици. Радиоактивноста е најголема на максималната температура на водата во Сува Бања.[30]

Школска фонтана

 
Фонтана на училиштето Врело во Нишка Бања (во близина на старото училиште, оттука и името), чија издашност е 2,5 литри во секунда, а температурата на водата е 17 ° -19 ° C.

Врело Школска чешма (во близина на старото училиште, оттука и името), чија издашност е 2,5 литри во секунда, а температурата на водата е 17°-19 °C. Неговата радиоактивност достигнува 36,38 до 54,70 махови единици, поради што водата од овој извор се користи само за пиење. Врело Училишната фонтана е еден од најрадиактивните извори на вода во Србија, чија радиоактивност не зависи од метеоролошките услови.[31]

Поради нерамномерниот дотек на вода од изворот Сува Бања, во 1958 година водата од овој извор била донесена до Главниот извор, а на тој состав бил поставен привремен разделник за да се измешаат овие две води со излевањето за вишок вода. Ова овозможува изедначување на температурата на водата помеѓу 39 °C како што е на Главниот извор и температурата на водата во Сува Бања, која се движи помеѓу 12° и 37 °C. Преку три одводи, со разделувач се овозможува довод на вода во бањата со три температури.

Долгогодишните компаративни метеоролошки и хидролошки набљудувања покажале дека топлинската компонента на бањската вода е константна и во температурата и во приносот, и дека промените настануваат поради варијабилноста на ладните карстни компоненти, чии количини зависат од атмосферските врнежи во сливот на Сува планина и Коритник.[32][33]

Мерењата спроведени од 1931 до 1999 година покажале дека максималната температура на водата на „Главниот ивор“ изнесува 41,3 °C, а минималната 19 °C, додека температурата на водата на изворот Сува Бања се движела помеѓу 39,4 °C и 11 °C.

Одлики на термалните води на Нишка Бања

уреди

Термалните води на радонските олигоминерални извори на Нишка Бања се состојат од три компоненти: топла, ладна постојана и ладна повремена (поројно-карстна) компонента. Водите на термалните радонски олигоминерални извори, главниот извор и Сува Бања се од исто потекло, што може да се види по хемискиот состав, количината на еманација на радиумот, температурата и местото на ерупција.

Од особено значење е фактот што спектрохемиската анализа од 1956 година за прв пат е констатирано присуство на микроелементи, олигоминерали, рубидиум и цезиум во термалната вода на Нишка Бања.[34] Присуството на олигоминерали во термалните води, покрај балнеолошката вредност, е особено значење за проучување на потеклото на термалната вода во Нишка Бања.

Радиоактивноста на водите на Нишка Бања е од 2,85 до . Термалните води на главниот извор на Нишка Бања содржат многу мала концентрација на радиум, која може да се утврди во оваа вода само по испарување на поголема количина на вода. Добиената вредност е околу 3.8.10−12 и е значително помала од содржината на радиум во другите води. Речиси целата радиоактивност на водата на Главниот извор потекнува од содржината на радон и изнесува околу 4. (Концентрацијата на радон во оваа вода се менува во различни периоди од режимот на овој извор). Спред тоа може да се заклучи дека во оваа вода не постои радиоактивна рамнотежа помеѓу радиумот и радонот. Водата има несразмерно повеќе радон отколку што би требало да има во услови на рамнотежа.Водата во главниот извор е делумно дисперзирана и по подземниот тек низ радиоактивниот терен избивА на неколку места низводно по течението на Главниот извор. Концентрацијата на радон во водата на овие извори е значително поголема и кај еден од изворите кај „Училишната чешма“ достигнува вредности од 40. Истражувањата докажале дека овие води потекнуваат од Главниот извор и дека последователно биле активирани со радон кој минувал низ теренотшто содржи радиум, кој трајно се претвора во радон по радиоактивна трансформација.[35]

Почва и вегетација

уреди
 
Дрвенеста вегетација опфаќа шумски предели, во централниот парк на Нишка Бања, со редови од багрем, јасен, липа, црница, орев, црн бор, ела, јоргован ... г. )
 
Во долните делови на Нишка Бања, околу реката Нишава, се наоѓаат крајречни дрвја: врба, топола, евла и млечен даб .

Во однос на составот на почвата и распространетоста на вегетацијата на поширокото подрачје на Нишка Бања, доминираат шумите, пасиштата, лозјата, бавчите и овошните насади. Климатските услови „наметнале“ присуство на некои видови субсредоземни растенија на овој простор. Во периодот од 1870 до 1878 година, а некаде до 1880 години, а подоцна, во сливот на реката Јелашница постоеле големи комплекси од шуми и ливади. Во шумите на тој меѓупланински предел, споени меѓу Сува планина и Куновичка површина, главно шумско дрво била буката, потоа дабот, габрикот, јаворот (куна), јасенот и јоргованот. Букови шуми имало и во Куновичката котлина. На шумските шуми имало чести покривки - шумски пасишта каде се напасувала стоката. Наслагите постепено иле уништени со последователно уништување на природната вегетација, предизвикано од водотеците (четврт степен на соголување). Во поново време, неговата регенерација, аграрно-економската специјализација и урбанизација видно го променија пределот на географската слика на Нишка Бања, така што во поголемиот дел од просторот и околината доминираат шуми, лозја и овоштарници и градини.[36]

Во пониските делови на Нишка Бања, околу Нишава, застапени се крајречни дрвја: врба, топола, евла и педункуларен даб. Во зоната под Бањска, обработливото земјиште се состои од насади направени од силна карбонатна почва, песковита глина, песочна глина и глинеста почва.

Во ридските зони на Нишка Бања, природната шумска вегетација е најзастапена во секторот Коритњак. Шумата припаѓа на климатогената шума од (Carpino orientalis - Quercetum frainetto-cerris), што одговара на локалните вегетациски макроклиматски услови. Во источниот дел на Нишка Бања и над Јелашничката клисура, на надморска височина од околу 800 м, има карактеристични биоценози на подпровинцијата Средоземни планински карпи и пасишта.

Централното подрачје на Нишка Бања, околу комплексот за капење, е покриено со различни растителни заедници. Дрвенастата вегетација опфаќа шумски површини, редови од багрем, јасен, липа, црница, орев и црн бор, јоргован и убаво уредени паркови тревници и цветни улички со бројни украсни растенија произведени во локалниот расадник во Нишка Бања.

Демографија

уреди

Според турски извори од 1498 г. Нишка Бања за прв пат се споменува како село Бања, во рамките на Нишката нахија. Во тоа време имало 31 христијанска куќа, четворица неженети мажи и една вдовица. Борислав Андрејевиќ тврди: „Ако секоја куќа имала осум члена а домаќинството на вдовицата четири, во тој случај бањата имала 265 жители. За споредба, таа година Ниш бил само неколку пати поголем од Бања со 95 христијански куќи, 17 невенчани и 32 куќи за вдовици“.[37]

Според турскиот попис на нишката нахија од 1516 година, Нишка Бања била едно од 111-те села на нахија и се викала Бања и имала 25 куќи, 1 вдовица и 5 самци.[38][39] Во 1536 година во Бања имало 20 куќи,5 неженети и еден неспособен.[39]

Според пописот од 1564 година. Бањата припаѓала на група села со 10 до 20 киќи. Наглото намалување на бројот на жители во однос на пописот од 1498 година е карактеристично за сите села од Нишката Нахија. Една од причините секако била чумата, која, според анонимен дубровнички хроничар, била во 1516година ја погодило цела Турција, а другиот дел од населението избегале од турското угнетување.[40]

Според податоците за даночни плаќања од 1572 г. Бања тогаш имала 12 куќи и 2 неженети мажи.[39]

Денешната локација на Нишка Бања и нејзината првобитна локација (село Бања) во 15. век
 
Нишка Бања првпат се споменува како село Бања (на сликата десно) во турските извори од 1498 година . Ваквата положба на селото во турско време повеќе му одговарала на населението во Бања, бидејќи оттаму во случај на опасност брзо можело да се повлече во шумите кон Коритњак или кон Радика.

Во 1710 година, бањата била „исфрлена“ од пописот бидејќи била напуштена.[41]

 
Територијата на Градската општина Нишка Бања

Чифлигот во Бањата е основан во првата половина на 18 век, по Белградскиот мир (1739), кога започнало масовното да се создаваат чифлици и цели села околу Коритњак. Српското село Бања дотогаш не било обновено, имајќи предвид дека на обновата не влијаело зголеменото присуство на Османлиите во него и положбата кај Царигратскиот пат, која била опустошена од многу отомански одметници. Српското население го населил Џамбас-Баша Хаџи-Мустафа. „Неговите началници во Бања сигурно биле сточари, оти господарот им направил бујурулдија за да се ослободат од данок“ затоа што споменатата населба немало стада и пасишта. „Правната положба на жителите на Бања се базирал на нивната обврска да го санираат мостот во Ниш. „Од ова индиректно може да се заклучи дека поранешна бања била во месноста Кованлук, што не е неосновано, со оглед на тоа дека населението во случај на опасност можело да се повлече во шумите кон Коритњак или езерцето Радика.[42]

По неколку децении (1878) во Бања биле регистрирани 40 куќи и 259 жители.[43]

Во периодот од 1948 година, кога е извршен првиот попис по Втората светска војна, до 2002 година населениетово Нишка Бања е зголемено за повеќе од четири пати. На периферните делови на Нишка Бања околу железничката станица и покрај патот Јелашница, како и на патот Раутов над изворот Сува Бања, се населиле домаќинства од Раутов, Коритњак, но и други околни населби и градови, со што значително се зголемил број на жители и домаќинства на Нишка бања.[44]

На почетокот на 21 век, во населбата Нишка Бања имало 4.437 жители,[б 2], а просечната возраст на населението била 40,3 години (39,5 за мажи и 41,0 за жени). Во населбата имало 1.494 домаќинства, а просечниот број на членови по домаќинство е 3,0. Апсолутниот број на домаќинства во Нишка Бања постојано се зголемувал од попис во попис. Растот на населението во периодот 1948-2002 година. го зголемило и бројот на домаќинства од 248 во 1948 година на 1.494 во 2002 година, со индекс од 117,07, што во тој период бил повисок од националниот просек (104,3).[44]

Оваа населба е претеѓно населена со Срби ( според пописот од 2002 г. години), а во последните три е забележан пораст на населението.

Историја

уреди

Како организирано бањско и климатолошки здравствено одморалиште, Нишка Бања не само што има длабоки корени во минатото, туку и бројни подеми и падови, во зависност од промената на цивилизациите на Балканот и денешна Источна Србија. Географската положба и изобилството на лековита хомеотермна вода го привлекле интересот на различни народи, и оние кои ја изградиле и оние кои ја уништиле.[45][46][47][48] Според достапните податоци од литературата, првата населба на сегашната локација на Нишка Бања постоела пред новата ера, во келтската ера, главно околу изворот на топла лековита вода.[49]

Во Средниот век, бегајќи од турската инвазија, населението на Нишка бања го напуштило тој крај и нашло засолниште во источниот дел на Коритњак, кај истоименото село, каде што била основана населба наречена „Стара Бања“.

Интензивниот развој на Нишка Бања започнал во 1920-тите, кога населението од областа „Стара Бања“ се вратило на сегашното подрачје и кога Нишка Бања првпат добила статус на општина (1920 година).

Од 1930 година до 1958 година, Нишка Бања бележела значителен пораст на населението, наплив на луѓе од градовите во Источна Србија и селските населби во околината, кои по потрага по работа и подобар ѓивот се повеќе ги населувале ненаселените места на Нишка Бања.

 
Саркофаг од Нишка Бања, со покривка од два басена ископан во 1935 година . изложена во лапидарот во Нишката тврдина

Откако извесно време била дел од општина Ниш, Нишка Бања е основана во 2000 година, по реорганизацијата на градската власт во Ниш, повторно го добила статусот на општина. Овој пат како Градска општина на градот Ниш, а административен центар на југисточна област на Нишката Котлина на површина од 147kм², кој според пописот од 2011 година имал население од 14.819 жители. Оваа реорганизација на локалната самоуправа во Нишка Бања во првата деценија на 21 век ги иницирало процесите на нејзиниот понатамошен и забрзан развој.

Праисторија и антика

уреди

Нишка Бања е еден од најстарите културни локалитети во околината на Ниш - археолошките наоди потврдуваат дека во праисторијата постоела мала населба на овој простор. Во бигренскиот пресек на радонскиот анекс, 1972 година, откриен е неолитскиот слој (кермарија) кој датира од периодот 3300 до 3400 п.н.е.[б 3] Пронајдени се керамика, урни и камен чекан од бронзеното време, додека бронзени нараквици, керамички садови со орнаменти и железна секира сведочат за живот во железното време на оваа територија.[50]

 
Доцноантичка гробница со две калоти, најверојатно од V или VI век. век.

Бидејќи до денес не се извршени опсежни и планирани археолошки истражувња на просторот на Нишка Бања, случајно се пронајдени бројни праисториски предмети при изградба на инфраструктурни објекти, анекси и бањи на бањскиот комплекс и други земјени или земјоделски работи. Затоа Јовица Васиќ во своето истражување наведува „дека на полињата во Нишка Бања во голем број може да се најдат делови од керамички садови, како и некои камени и коскени алатки.[6]

При изградбата на хотелот„Миленковиќ“ (денес хотел „Партизан“) во 1935 година биле откопани шест детски гробови, најверојатно од 4. век, со камени саркофази покриени со фронтон покривач. Во камените саркофази се пронајдени неколку примероци на златни прстени (обетки), со или без златни привезоци.[51]

На просторот на денешниот главен парк се откриени и остатоци од населба од периодот на Халштат и рановизантиска гробница од крајот на V или почетокот на VI век, со две калоти, кои се многу слични на гробниците со две калоти во некрополата во Јагодин-мали во Ниш, од кои едната била вградена во хотелот „Радон“ при неговата изградба.[52]

Од памтивек, од римското утврдување во рамките на античкиот Наисус се протегала на исток и во близина на античката Нишка Бања, познатата воена рута - (латински), која била позната античка рута (латиница) која дури и во најзападната област надминала одредени територијални растојанија. Од стратешка и трговска гледна точка, оваа рута била „најважната рута на Балканскиот Полуостров“ во поранешните општествени периоди, па многу истражувачи заклучиле дека во малку блиското минато, како и во многу постари времиња, во античко време , за античка Бања и лековити води се знаело и надвор од локалната средина.Главната причина било што бањите на Нишка Бања биле „по природа локализирани“ покрај важен пат, кој долго време бил единствената врска помеѓу античкиот и постантичкиот Запад и Исток.[53]

При ископувањето на темелите за изградба на хотелот „Озрен“ пронајдени се остатоци од римска бања од I век и стари пари од III век кој се користеле за време на владеењето на императорот Адријан.[54]

Според достапните податоци, сознанијата за лековитите својства на изворот на Нишка Бања потекнуваат од 362 г. и им биле познати на старите Римјани, кои во 2. век, го фатиле главниот извор и изградиле бања со две корита од разнобоен мермер. Во нивно време, целата површина на секагниот парк била под вили а меѓу нив имало и голема бања, со добро изведена каптажа над главниот извор. Сливот сè уште добро служи, по толку многу векови.[55]

Периодот на развој на Нишка Бања во рамките на римската цивилизација, која го негувала култот кон водата и обилно ги користела благодетите на лековитата бањска вода, нагло бил прекинат со варварската инвазија на Хуните 441 под Атила. Така во5. Во 16 век, од областа на долината Ниш исчезнале величествените цивилизациски достигнувања: Наисус, Медијана и термалните извори на Нишката Бања.

Средниот век и Отоманската империја

уреди

По бројни инвазии; прво Хуните во V век, потоа Аварите и Словените кои пред трајно да се населат во долината на Ниш, првично пустошеле населби на нивниот пат во 6 век и VII век, потоа Бугарите во 9 и 10 век, па Византија од 10 до 13 век, уништените бањи на Нишка Бања, со текот на времето ја покриле земјата и вегетацијата и создале „глуво доба“ на Нишка Бања.[56]

Бањата била запоставена, речиси во текот на целиот среден век, а според записот од времето на Стефан Немања, неискористената бањска вода течела сè до Нишава преку вродениот шевар во кој луѓето се капеле на отворено[56] до 16 век, кога Отоманската империја (која владеела со српските земји од 14 до 19 век)повторно ја ревитализирале Нишка Бања.[57]

Кога во 1930 г. бањата била поврзана со трамвај со Ниш, создадени се поволни услови за негово натамошно напредување. Бидејќи тарифата за превоз на патници со трамвај од Ниш до Нишка Бања била значително пониска од онаа што ја наплаќале таксистите и вагоните,бројот на патници се зголемувал. Така, веќе во 1930 година нишките трамваи, на релација Ниш-Нишка Бања, поминале 385.000 kм и превезле 1.200.000 патници.[58]

Во 1521 година, Нишка Бања била „почивалиштето“ на турскиот император Сулејман I и неговата војска на патот за време на освојувањето на Белград. Во еден запис се вели дека Сулејман„два дена останал во топла бања во близина на Ниш“ и дека во подоцнежните кампањи преноќувал во Нишка бања.[59]

 
Сличен на овој женски амам од 18 век, во тој период имало амам во Нишка Бања

Според турскиот попис на нишката нахија од 1516 година, местото било едно од 111-те села на нахија и се викало Бања и имало 25 куќи, 1 вдовица и 5 самци.[38] Во средниот век, населбата се повеќе опаѓала[60] до средината на 17 век во областа на денешна Нишка Бања „постоеле мочуришта и бари направени од вода од Главниот извор“ го одредуваат местото. . . густата стара шума која го зафатила целиот простор и го направила речиси непрооден, создала полутемнина и слаба видливост“.[57]

Нишка Бања била обновена под турска власт во втората половина на 17 век, кога Турците ги забележале вредностите на овој лековит извор, врз основа на податоците дека многу луѓе доаѓаат и бараат лек во неговите води. Ја расчистија шумата, изградија патишта до изворите кои ги оградија, а покрај неа изградија и базен за жени и мажи. И машкиот и женскиот базен имаа само еден евнух, кој во исто време беше и единствениот претставник на властите во женскиот базен. „Женската половина од бањата ја делеше од машката со висок ѕид, а капачите ги штитеше од очите на мажите кои не ретко ги вознемирувале со песна.[61]

Главни балнеолошки фактори на Нишка Бања, покрај климатските, се термоминералните води кои континуирано течат низ бањските базени и кади, лековитите гасови, пелоидите, промената на средината, режимот на исхрана, активниот и пасивен психофизички одмор.[62]

Во 1930-тите. век во областа Нишка Бања имало две осумаголни бањи со прозорци на таванот, една женска и една машка. Во машката бања, покрај базенот, имало и две мали соби за премин еден вид сауна или масажа. Зад бањата имало двор со штала и стража за неколку турски жандарми.[63]

Во средината на 19 век Нишка Бања повторно била напуштена, а во урнатините биле изградени стражари и утврдувања за заштита на цариградскиот пат. Уништувањето на Нишка Бања во втората половина на 19 век најверојатно било под влијание на дури 17 сеизмички земјотреси ( 1851, 1855, 1858 и 1866 ),[13] при што претпоследниот споменат бил со нешто поразорна моќ.[64] За тоа сведочат многу необјавени податоци од тоа време (1857-1861), зачувани, записи за (старотурски) црковни книги од нишката област, во кои е напишано. . .дека во тогашен Ниш од тој зимски земјотрес паднале џамии до гребенот и фонтаните се пресушиле без вода. . . Истата сеизмичка појава била рефлектирана и во Нишка Бања, бидејќи според истите записи се одразувала и во неа . . . ѕидовите биле прилично скршени, па таа била тогаш со, ваму-таму, урнати згради дури до темел.[48][65]

Кралството Србија и Југославија

уреди

По ослободувањето од турската власт (1878), во бањата биле пронајдени само две посебни турски бањи за мажи и жени, како и неколку објекти за сместување на болните. Изградбата на угостителски и сместувачки капацитети започнала околу 1880 година.

Милан Шијачки ја припишува заслугата за обновата на Нишка Бања на принцот (подоцна крал) Милан Обреновиќ, „кој боледувал од тешка ишијас и кој, барајќи лек, ги посетил речиси сите познати европски бањи во тоа времее, но дури по капењето во Нишка. Бања нашол лек за своите маки. „Додека принцот Милан се враќал во Ниш со кола по капењето (бидејќи немал удобно сместување во бањата), тој покренал иницијатива и ги убедил своите златари Захарија и Никола Поповиќ за потребата да се изгради поудобна бања што тој лично ќе може да ја користи.[66]

Белградските златари Захарија и Никола Поповиќ го послушале принцот Милан и го купиле земјиштето околу денешниот хотел „Озрен“ во 1880 година и изградиле зграда со ресторан и бања со 12 мермерни кади и исто толку соби за изнајмување на гостите. Таа година е изградена кафеаната „Ловац“ со десет соби за издавање. Тогаш биле изградени „Рашиќева“ и „Жељак кафана“. Ова биле првите модерни сместувања за гости во бањата, изградени во 1898 година имало само 19. Оттогаш Нишка Бања станала добро уредена населба, со бањи покрај изворите на топла и ладна лековита вода.[67]

За време на Првата светска војна, Ниш и Нишка Бања биле окупирани од германски, австроунгарски и бугарски трупи, кои повремено ја користеле бањата за лекување и капење на своите војници

 
Архитектура на Нишка Бања меѓу двете светски војни.

Нишка Бања спаѓа во групата на економски развиени месни заедници на подрачјето на градот Ниш, со економски движења кои ги имале сите одлики на српската економија во 21 век. Здравје, екскурзија, културно-манифестација, спортско-манифестација, конгресен, транзитен, туризам на стари лица и училиштен туризам заснован на географски одлики и природни убавини, спортско-рекреативни објекти и лековити својства на геотермалните води, лековита кал и гас, е основната. стопанската гранка Нишка Бања и нејзиниот најважен фактор на понатамошен економски развој.

Кога во 1930 г. бањата поврзана со трамвај со Ниш, создадени биле поволни услови за негово натамошно напредување. Бидејќи тарифата за превоз на патници со трамвај од Ниш до Нишка Бања била значително пониска од онаа што ја наплаќале таксистите и возовите, бројот на патници се зголемувал. Така веке во 1930 година нишките трамваи, на релација Ниш-Нишка Бања, поминале 385.000 kм и превезеле 1.200.000 патници.[58]

По воведувањето на трамвајскиот сообраќај (16.11.1930 г.) до Втората светска војна, Нишка Бања била големо градилиште. Изникнаа многу нови капацитети за потребите на бањата, вилите и хотелите. Со донесувањето на Генералниот регулациски план на Нишка Бања, 1933 година, чии автори биле архитектите Душан С. Миросављевиќ и Павле Лилер и регулацискиот план, заедно со правилникот за градба, создадоа важни предуслови за современо уредување на Нишка Бања. Големи заслуги во овој бизнис имаше и пензионираниот полковник Веља Атанасијевиќ, новиот управител на бањата, како и бањскиот лекар К. Панајотовиќ, но и бројни приватници кои во наредниот период изградија убави и вкусни вили. По изградбата на новата бања во 1935 година,[68] Нишка Бања била во приватни раце.

Општина Нишка Бања и Вила „Јела“ од која, по закрепнувањето во бањата во 1934 година, Александар I Караѓорѓевиќ тргнал на своето последно патување во Марсеј и бил убиен на 9 октомври 1934 година.[69] На крајот на 1930-тите, кога бањата била означена како значајна „индеферентна, хомеотермна и радиоактивна бања“, 1937 година имало 4.400 посетители (83.740 бањи), а во 1938 г. околу 6.000 посетители (118.425 бањи).

Главни балнеолошки фактори на Нишка Бања, покрај климатските, се термоминералните води кои непрекинато течат низ бањските базени и кади, лековитите гасови, пелоидите, промената на средината, режимот на исхрана, активниот и пасивен психофизички одмор.[62]

На зајдисонце полека сите гости си заминуват - се враќаат дома, после прекрасниот ден.

На почетокот на Втората светска војна во Нишка Бања имало 510 легла во хотели и вили и 530 легла во приватно сместување. . . „Кои ги опслужува еден постојан и четворица сезонски лекари . .

Во Втората светска војна Нишка Бања, како и градот Ниш, биле окупирани од Германци и Бугари. Веќе на почетокот на војната, на 10 април 1941 година во Нишка Бања а била командата на местото, 11. оклопна група и 14. на германскиот армиски корпус“.[70] Според Миомир С. Наумовиќ, „германската екипа била сместена во вилата „Ристиќ“.[71]

Во првата половина на јануари 1942 г. Штабот 1 пристигнал во Нишка Бања, а бил распореден во бањските објекти. Кралскиот (бугарски) окупациски корпус, предводен од врховниот командант генерал-мајор Асен Николов.[72]

Рекреативниот туризам како неопходност на современото општество во Нишка Бања моѓе да се одликувакако содржина на физички вежби наменети за активен одмор на туристи од различни возрасти кои за таа цел се повеќе се во Нишка Бања.

Република Југославија и Србија

уреди
 
И во 21 век, традицијата која потекнува од Отоманската империја - капење надвор од бањите во Нискобањскиот со топла вода [73] што тече низ прекрасно уреден парк помеѓу фонтаната „Три кралеви“ и станицата „Радон“.

По завршувањето на Втората светска војна, бањата имала четири хотели и две вили, кои располагале со 570 легла и 800 легла во приватно сместување, што станало недоволно поради се поголемиот број посетители. Затоа е започната нова фаза од изградбата на здравственото одморалиште. Хотелот „Озрен“ е завршен, а хотелот „Србија“ е реновиран. Во 1954 година во Нишка Бања е отворен „Инхалаториум“, прв објект од ваков вид на Балканот. Изградени се дваесетина вили, од кои половина во централниот дел на населбата. Со изградбата на нови објекти - вили, продавници, модерна самопослуга, маркети, неколку филијали на туристички агенции, кафулиња „Пролет“ итн. Нишка Бања се проширила и станала едно од најголемите бањски одморалишта во Србија.

Од 1954 до 1956 во Нишка Бања просечно годишно се лекувале и закрепнувале 17.088 пациенти, што ја рангирало Нишка на второ место по Врњачка Бања според бројот на посетители во поранешната ФНРЈ.

Нишка Бања располага со библиотека, уметничка галерија, Летна сцена и културен центар, во текот на летото стануваат организатори на бројни настани обединети во манифестацијата „Културно лето во Нишка Бања“.

Балнеотерапија во Нишка Бања

уреди

Во превенцијата на денешните најчести незаразни болести (хипертензија, кардиоваскуларни, метаболички, респираторни, ревматски, автоимуни и други болести), најприфатливи се природните лековити фактори, бидејќи се засновани на холистички пристап кон човекот и се физиолошки коректори. на нарушена хомеостаза.Ваквиот став се заснова на научно заснованфакт дека во природната средина, бањите и климатските здравствени одморалишта, со професионална примена на природните лековити фактори и други современи знаења и технологии, многу категории пациенти можат поуспешно да се лекуваат и рехабилитираат отколку во медицинските. институции во урбаните средини.[74]

Лекување на пациенти со користење на горенаведените балнеолошки фактори, во Нишка Бања се врши во Заводот за превенција ,лекување и рехабилитација на ревматски и кардиоваскуларни заболувањаНишка Бања“ во кој има три болници („Радон“, „Зеленгора“ и „Терме“ ), современа опрема за неинвазивна дијагностика, третман и рехабилитација на ревматски и кардиоваскуларни заболувања и за хирушки третман во областа на ортопедската хирурхгија. Институтот е и наставна база на Медицинскиот факултет на Универзитетот во Ниш.

Стационарни пациенти на Завод за третман и рехабилитација „Нишка Бања“ 2012 години
  •  
    Радон болница
  •  
    болница Зеленгора
  •  
    болница Терме

Балнеолошки својства

уреди

Радиоактивноста и топлинската термалност на водите на Нишка Бања, како и нивната јонска состојба и плуриметалното богатство, ја објаснуваат нивната фармакодинамика. Тие спаѓаат во групата на енергетски води, кои се користат во бањата за пиење, капење, вдишување и сл., а имаат одредени физиолошки и терапевтски ефекти. Овие ефекти се исто така стимулативни, седативни, антиинфламаторни (антиревматски), антиурикемични итн.[75] Значајна предност на методите на лекување што се користат во Нишка Бања е отсуството на сериозни несакани ефекти од третманот.[62]

Поради фактот што повеќето од овие природни лековити фактори се широко користени во смисла на индикации, Бањската климатска бања, Нишка Бања моѓе да обезбедува услуги за различни категории корисници од целосно здрави луѓе до сериозно болни, при што секоја категорија мора да и биде обезбедена точно пропишана и стандардизирана здравствена услуга.[74]

Првите соодветни лековити индикации биле поставени по отворањето на инхалаторот, десет години по Втората светска војна . Главните индикации вклучувале: болести на локомоторниот систем, болести на респираторните органи и гинеколошки заболувања.[76]

Со формирањето на Заводот за лекување и рехабилитација Нишка Бања“ и воведувањето на современи медицински научни достигнувања во кои топлинските природни фактори се користат како една од терапевтските процедури, индикациите се прошируваат и прецизираат и вклучуваат:[62]

Терапевтско - рекреативни патеки

уреди

Во рамките на специјалните терапевтски третмани за ревматски и кардиоваскуларни пациенти, но и за опоравување и рекреација на спортистите и туристите во Нишка Бања, се користат специјално изградени шетачки комплекси на патеки низ паркови познати и како „Здравствени патеки“ од 2018 година.

Во рамките на овој комплекс има шест здраствени патеки,со вкупна должина од 350 до 1.400 метри, со или без искачување всечено на планината Коритњак.

Нишка Бања спаѓа во групата на економски развиени месни заедници на подрачјето на градот Ниш, со економски движења кои ги имале сите одлики на српската економија во 21 век. Здравје, екскурзија, културно-манифестација, спортско-манифестација, конгресен, транзитен, туризам на стари лица и училиштен туризам заснован на географски одлики и природни убавини, спортско-рекреативни објекти и лековити својства на геотермалните води, лековита кал и гас, е основната. стопанската гранка Ниске Бања и нејзиниот најважен фактор на понатамошен економски развој.

  • Патеките I и II се без поголеми подеми и падови и се наменети за рехабилитација на тешки срцеви пациенти.
  • Патеките III, IV и V се комбинација од рамно одење и искачување со различни падини. Тие се наменети за рекреативци и пациенти кои имаат или стекнале поголема толеранција на физички напор.
  • Патеката VI или „златна патека“ е комбинација од наизменично побрзо и побавно одење. Погоден е за сите оние кои сакаат да се занимаваат со физичка активност со цел да го одржат здравјето.

Економија

уреди

Покрај основите на туризмот, на постоење на бањски извори, здравствен туризам, во Нишка Бања се развиени и комплементарни видови туризам и тоа екскурзиски, културно-манифестациски, спортско-манифестациски, конгресен, транзитен, туризам на стари лица, итн.

За развојот на туризмот, како најзначајна стопанска гранка во Нишка Бања, во голема мера придонело и близината на Медицинскиот факултет и Клиничкиот центар во Ниш, кои го формирале Заводот за лекување и рехабилитација „Нишка Бања“ како наставна база и посебна здравствена установа.[77]

Земјоделско производство

уреди

Населението на Нишка Бања, покрај туризмот, се занимава и со земјоделско производство, претежно земјоделство, сточарство, овоштарство и лозарство. Ова производство во голема мера ги задоволува потребите на домаќинствата, а другиот дел е во функција на развој на основната дејност - здравствениот туризам. Производството се врши на 7.408 хектари земјоделско земјиште, од кои 1.409 хектари се жито, 1.005 хектари фуражни растенија, 339 хектари со зеленчук, додека лоза има на 774 хектари и овошни насади на 466 хектари.[78]

Индустрија и мал бизнис

уреди

М еѓу другите стопански дејност на територијата на Нишка Бања, треба да се истакне индустријата за преработка на алуминиум и легури на алуминиум (фабрика Нисал), занаетчиското производство во 470 мали и средни претпријатија, трговијата и услужните дејности.

Туризам

уреди
Почетоци на туризмот во Нишка Бања
 
Почетоци на туризмот: Ручекот се служи полека и со задоволство. Со пијачка се појавува расположението, а потоа обично започнува со музика и песна придружени од спа музичари
 
Во бањскиот парк од 5 хектари се наоѓаат здравствени и туристички капацитети

Нишка Бања е погодна и за подготовка и натпреварување на спортски екипи бидејќи има хиподром, стрелиште, терени за мал и голем фудбал, ракомет, тенис, кошарка и параглајдерство . Близината на реката Нишава нуди можност за кајак на мирни води. Во делот на Нишава кај Нишка Бања секоја година се организира Нишава регата на која се собираат стотици љубители на водените спортови.

Здравствените и туристичките капацитети се наоѓаат во уреден бањски парк од 5 хектари. Во близина на паркот се наоѓа шумата Коритњак, со украсени и пешачки патеки кои им даваат можност на љубителите на природата да уживаат во благодетите на бујната и разновидна флора на Коритњак.

Туризмот денес

Исто така, во Нишка Бања се одржуваат натпревари во параглајдерство каде натпреварувачите тргнуваат од падините на Коритњак, па се спуштаат до Нишка Бања и можат да летаат понатаму, па дури и до 80 км. Најважниот натпревар во параглајдерство што се одржал во Нишка Бања било третото Светско првенство во прецизно параглајдерство, кое се одржало на теренот Коритњак над Нишка Бања од 7 до 14 август 2005 година, според одлука на меѓународната организација ФАИ. По тој повод, на поширокото подрачје на Нишка Бања бил уреден ново полетиште, позиционирано за правецот на ветрот кој доминира во оваа област и пристапниот пат до полетиштето на Коритњак, така што денеска може да се стигне до полетиштето со патнички автомобил. Потоа следувале нови натпревари во параглајдерство. август 2007 година .Во август 2008 година се одржало предевропско првенство во прецизно параглајдерство. и Првото сеопфатно европско првенство во параглајдерство.[79]

Нишка Бања располага со библиотека, уметничка галерија, Летна сцена и културен центар, кој во текот на летото стануваат организатори на бројни настани обединети во манифестацијата „Културно лето во Нишка Бања“.

Рекреативниот туризам каконеопходност на современото општество во Нишка Бања моѓе да се окарактеризира како содржина на физички вежби наменети за активен одмор на туристи од различни возрасти кои за таа цел се повеќе се во Нишка Бања.

Спортско- рекреативниот туризам во Нишка Бања се јавува како дополнителен вид туризам,кој дава одлични можности за спортување, и аматерски и професионален, благодарение пред се на добрата инфраструктура на спортски и рекреативни објекти.

Нишка Бања е погодна и за подготовка инатпреварување на спортски екипи бидејќи има хиподром, стрелиште, терени за мал и голем фудбал, ракомет, тенис, кошарка и параглајдерство . Близината на реката Нишава нуди можност за кајак на мирни води . Во делот на Нишава кај Нишка Бања секоја година се организира Нишавска регата на која се собираат стотици љубители на водените спортови.

Нишка Бања,со сите свои претходно опишани одлики, кои ја класифицираат во посебна амбиентална целина, несомнено има одлични потенцијали, пред се природни, за континуиран развој на туризмот во најсовремена форма.[77][80][81]

Туристички манифестации

уреди
  • „Кога мирисаат јоргованите“ или „ Денови на јоргованот Нишка Бања “ (2018. петнаесетта по ред) е традиционална културно-уметничка манифестација, плетење венци од јоргован, детски маскенбал, модна ревија и изложба на ракотворби што традиционално ја организираат членовите на Здружението на жени „Круна“ и нивните гости, во април за време на цветањето на јоргованот.
  • „ Фестивал на полен “ (2018. осми по ред) е изложбен и продажен фестивал каде што изложуваат и можат да купат пчелни производи, пред се полен и перга, мед, како и додатоци и опрема за пчеларство.
  • Пихтијада (2019) тринаесетта по ред) е туристичко-угостителска манифестација во традиционална подготовка на пихтија, избор на најуспешни готвачи во подготовката на пихтија и делење пихтија на гостите на манифестацијата, кои ги подготвиле учесниците на пихтијадата претходниот ден.
  • „ Ние ја сакаме и ја негуваме нашата традиција “ е фестивал на етно-креативност кој обединува здруженија и културно-уметнички друштва од цела Србија кои ги негуваат старите српски обичаи и народната уметност.
  • „ Денови на виното и мерките “ (2020 година, осумнаесетти по ред) е изложбен и продажен настан на лозарите од нишкиот вински регион, кој од 2002 година, се одржува секоја година во февруари. Неофицијална химна на настанот е песната „Нишка бања топла вода“.
 
Туристичката агенција за пречек на гости се наоѓа во централниот парк на Нишка Бања
  • Големиот летен фестивал е основан како настан во 2005 година. Станува збор за збир на повеќе поединечни настани кои се случуваат во текот на туристичката сезона, од почетокот на јули до крајот на август.
  • Вечер на бањи е прослава што општината секоја година ја организира на иницијатива на жителите на Нишка Бања, начелно во текот на јули. Овој собир собира над две илјади жители на бањската општина, подготвени за дружење, игра и забава.

Туристички капацитети

уреди

Сообраќај

уреди

Нишка Бања се наоѓа на раскрсницата на најважните балкански и европски патни и железнички сообраќајни правци, кои од север водат од правец на Белград и од југ од правец на Скопје преку долините Нишава и Марица до Софија. Истанбул и понатаму на Близок Исток. Долините нишавски низ Сиќевачката Клисура и Нишката долина, реките Кутина, реките Заплање и Јелашничка низ Јелашничката Клисура, како природни предиспозиции за релјеф, ги определиле правците на најважните патишта во областа Нишка Бања.

Патен сообраќај

уреди
 
Јавен градски сообраќај, ја поврзува Нишка Бања со другите делови на Ниш (линија бр. 1)

До 1964 година, патот Ниш - Софија ја следел трасата на Виа Милитарис во периодот на Рим и Византија, а „ Цариградскиот пат “ во средновековниот период во османлиската ера, бидејќи Сиќевачката клисура, на исток, поради своите морфолошки облици, особено длабочината и теснината на Градишкиот кањон, била пречка за изградба на пат. Затоа главниот пат што одел од Ниш, до 1964 година и го пробивал Кањонот Градишка, водел низ централниот дел на областа Нишка Бања, преку Јелашница, потоа низ долината на Куновичка река и преку висорамнината Плоча понатаму на исток. Оваа рута била користена и во 2006 година, како обиколница, при работите на реконструкција на патот и проширување на 13 тунели во Сиќевачката клисура, а од 2011 г. На него започнала изградбата на модерен автопат на кракот Е-80 од Коридорот 10, кој со уште подобар и помодерен пат ќе ја поврзе Нишка Бања со Европа, Мала Азија, Црноморската област и Медитеранот.[82]

Јавниот градски соообракај се одвива исклучиво со автобуси, линија број еден, една од 13-те линии градски сообраќај во Ниш . Трамвајскиот транспортен систем што ги поврзувало Ниш и Нишка Бања од 16 ноември 1930 година ибил столбот на неговиот развој во првата половина на 20 век, бил укинат и заменет со автобуски превоз на 10 август 1958 одина.[83]

  • Насоки на југоисточните населени места во подножјето на Сува планина, Плоче и Сиќевачка клисура (кои се дел од општина Нишка Бања), локални патишта од втор ред, Чукленик - Долна Студена - Горна Студена - Јелашница - Просек, покрај Јелашничка река, долината низ Јелашничката клисура.
  • Од правец на општина Гаџин Хан или Заплања, низ клисурата на реката Кутина води патот Заплањско-Лужнички или државниот пат II ред бр. 241, Доњи Душник - Горњи Душник како и правец на државниот пат II ред бр. 242, Равна Дубрава - Велики Крчимир - Мали Крчимир (Семче).
 
Изглед на главната пруга (Е-70) Ниш - Димитровград во општина Нишка Бања.

Железнички сообраќај

уреди

Главната железничка линија (Е-70) Ниш - Димитровград минува низ областа Нишка Бања, каде што има и железничка станица Нишка Бања. Оваа железничка линија во моментов е неелектрифицирана и со застарена железничка инфраструктура. На 21. век, брзиот развој на железничкиот сообраќај и туризмот, придружен со застареност и лошо одржување на железничката инфраструктура (како што се гледа на сликата), ги надминал можностите на оваа железница. Затоа го успорува сообраќајот и станува не само тесно грло во системот на паневропските железнички коридори, туку и сериозен еколошки проблем за Нишка Бања и неговата околина, бидејќи железницата и придружната инфраструктура не се модернизирани (електрифицирани).[84]

Воздушен сообраќај

уреди

Нишка Бања е поврзана воздушно преку аеродромот „Константин Велики“ во Ниш, чија позиција (на оддалеченост од 12 км) на корисниците им овозможува најбрз пристап до подрачјето на Нишка Бања со ваков тип на соообраќај.

Наводи

уреди
  1. ↑ „[WorldCat.org]“. www.worldcat.org. Посетено на 2022-02-18.
  2. ↑ Радоњић, Мирослав (2017-12-25). „62. СТЕРИЈИНО ПОЗОРЈЕ 2017. Нови Сад, 26. мај – 3. јун 2017“. АГОН. 6 (9). doi:10.7251/agn1709083r. ISSN 2233-1581.
  3. ↑ Repnina, Tatiana V. (2018). „Iterative conditional constructions (based on the Catalan language)“. Acta Linguistica Petropolitana. XIV (2): 637–655. doi:10.30842/alp2306573714224. ISSN 2306-5737.
  4. ↑ 4,0 4,1 „Марија Мартиновић, Коритњак-– расељено сеоско насеље почетком 2002. године:Оригиналан научни рад“ (PDF). Посетено на 10 мај 2012.
  5. ↑ 5,0 5,1 Мартиновић Ж., (1995): Коритник, Енциклопедија Ниша, Природа, простор, становништво, ИП ”Градина”, Ниш
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Јовица Васић, Нишка Бања, Монографија, Ниш, 2007
  7. ↑ Остафійчук, Людмила (2020-07-10). „ПРИРОДА ВИКОНАВЧОГО ПРОВАДЖЕННЯ“. МІЖГАЛУЗЕВІ ДИСПУТИ: ДИНАМІКА ТА РОЗВИТОК СУЧАСНИХ НАУКОВИХ ДОСЛІДЖЕНЬ - ТОМ 2. Міжнародний центр наукових досліджень. doi:10.36074/10.07.2020.v2.21.
  8. ↑ Енциклопедија Ниша (1995), том Природа, простор, становништво, Градина, Ниш.
  9. ↑ Светолик Стевановић, (1941) Нишка Бања, Београд, pp. 9
  10. ↑ Јанковић, Т. Петар, (1909) Историја развитка нишавске долине, Српска Краљевска Академија, Београд.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 Група аутора (1983). Географске одлике Нишког подручја У:Историја Ниша, од најстаријих времена до ослобођења од Турака 1878. године књига I. Ниш: Градина и Просвета.стр 1-15
  12. ↑ Видојковић Т. Ниш и околина. Географски и историјски приказ. Опис пута 3. конгреса словенских географа и етнографа у кр Југославији 1930. Београд 1930.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Вацовъ С. (1908): Градиво за сеизмографията на България. Периодическо списание, књ. LXIX, св. 1-2, Българско книжовно дружество въ София; Пловдив, pp. 96-142.
  14. ↑ Републички фонд и Геолошки институт Гемини (1994). „Геолошки атлас Србије 1:2.000.000. br. 9 - Сеизмолошка карта: 10“. Графонин, Београд. Архивирано од изворникот на 2011-11-24. Посетено на 4 мај 2012.CS1-одржување: бот: непознат статус на изворната URL (link)
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 Група аутора (1983). Одлике поднебља У:Историја Ниша, од најстаријих времена до ослобођења од Турака 1878. године књига I. Ниш: Градина и Просвета.стр 15-17
  16. ↑ Дуцић, В., Радовановић, М. (2005). Клима Србије. Завод за уџбенике и наставна средства, Београд, 1-179
  17. ↑ Милосављевић, М. (1969). Климатске одлике удолине Велике и Јужне Мораве. Зборник радова Географског института „Јован Цвијић“, књ. 22, 145-199.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 „Monthly and annual means, maximum and minimum values of meteorological elements for the period 1961 - 1990“. Посетено на 13 мај 2009.. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)
  19. ↑ Костић, М (1958). Нишка бања (свеска V. изд.). Београд: Зборник радова Географског института „Јован Цвијић“. стр. 111–130.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 „Observatory: Niš (founded in 1889)“. Посетено на 16 мај 2009.
  21. ↑ Радовановић, М., Дуцић, В. (2004). Колебање температуре ваздуха у Србији у другој половини XX века. Гласник Српског географског друштва, свеска 84 (1).
  22. ↑ Васиљевић, З. (1999). Клима Ниша. Саветовање „Метеоролошки подаци - национално благо“, Републички Хидрометеоролошки Завод Србије, Београд, 366-375
  23. ↑ Маћејка, М. М. (1985). Клима бања уже Србије. Београд: Српско географско друштво.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 24,4 Група аутора, Географске одлике нишког подручја, Термалне појаве и извори У: Историји Ниша, књига I, Градина, Ниш 1986 pp. 22- 25
  25. ↑ Милан Ђ. Милићевић, (1884) Краљевина Србија-нови крајеви, Државна штампарија Краљевине Српске, Београд, pp. 11
  26. ↑ Луковић М, Петковић К. Нишка Бања, геолошки састав шире околине бање и појава термалних радиокативних извора. Београд, Српска краљ.академија. Глас. ,1933: 2-37
  27. ↑ Петковић К. В. Геолошки састав и тектонски склоп Суве планине. Посебно издање, Београд, Српска краљ.академија. 1930
  28. ↑ Енциклопедија Ниша-здравство, Градина, Ниш, 1996, pp. 85
  29. ↑ 29,0 29,1 Пећинар, М. (1961). Хидрологија термалних врела Нишке Бање и њихова заштита од расхлађивања и мућења. Глас CCXLVII САНУ. Београд.
  30. ↑ Властимир Вучић, (1950) Радиоактивност вода и гасова Нишке Бање и њихово активирање, Српска академија наука, Београд, pp. 5
  31. ↑ Тома Лонгиновић, (1952) Нишка Бања, pp. 24
  32. ↑ Veličković, Dragana; Milenković, Stevan; Stojanović, Dalibor (2011-06-15). „ENZIMOHEMIJSKE I BIOHEMIJSKE PROMENE U JETRI PACOVA INDUKOVANE FURFURALOM“. Acta medica medianae: 34–38. doi:10.5633/amm.2011.0206s. ISSN 0365-4478.
  33. ↑ Stanković-Babić, Gordana; Oros, Ana; Vujanović, Milena; Cekić, Sonja (2013-03-15). „PETI STADIJUM RETINOPATIJE PREMATURITETA NA JEDNOM OKU - PRIKAZ BOLESNIKA“. Acta medica medianae: 37–41. doi:10.5633/amm.2012.0106s. ISSN 0365-4478.
  34. ↑ Ристић, С, Арсенијевић, С. и Милутиновић, В. (1956). Спектрохемијски налаз у минералној води Нишке Бање. Гласник хем. друштва Београд.
  35. ↑ Вучић В. Радиоактивност вода и гасова Нишке Бање и њихово активирање. С. А. Н. књ. CLXII, 1950
  36. ↑ Ранђеловић, Н., Ранђеловић, В., Златковић, Б. (1996): Флора и вегетација природних добара на територији града Ниша (pp. 110-123).-У: Град у екологији - екологија у граду. (Ед. Милена Влајковић) - Секретаријат за заштиту животне средине града Ниша, 275 стр.
  37. ↑ Борислав Андрејевић, Стари записи о Нишу, Просвета, Ниш, 1997, pp. 52
  38. ↑ 38,0 38,1 „Историјски архив Ниш:Детаљни попис нахије Ниш из 1516. године“. Архивирано од изворникот на 2013-07-27. Посетено на 10 мај 2012.. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)CS1-одржување: бот: непознат статус на изворната URL (link)
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 Олга Зиројевић, Цариградски друм од Београда до Софије (1459—1683.), Зборник Историјског музеја Србије, Београд, 1970, pp. 179
  40. ↑ Група аутора (1983). Ниш до великог рада 1683. У: Историја Ниша, од најстаријих времена до ослобођења од Турака 1878. године књига I. Ниш: Градина и Просвета. стр. 108
  41. ↑ Група аутора (1983). Ниш у 18. веку У: Историја Ниша, од најстаријих времена до ослобођења од Турака 1878. године књига I. Ниш: Градина и Просвета. стр. 210
  42. ↑ Група аутора (1983). Предаја Ниша 1737. У: Историја Ниша, од најстаријих времена до ослобођења од Турака 1878. године књига I. Ниш: Градина и Просвета. стр. 219
  43. ↑ Видосава Николић-Стојанчевић, (1975). Лесковац и ослобођени предели Србије 1877—1878., Библиотека Народног музеја у Лесковцу, Лесковац, pp. 135
  44. ↑ 44,0 44,1 Бранислав Ђурђев, Кристина T. Кошић, Александра С. Драгин. Демографски раст и развој бањских места у Србији Гласник Српског географског друштва, 2007 Свеска LXXXVII - Бр. 1 UDC 911.3:314 (497.11)Оригиналан научни рад, Посетено на 15. 4. 2013.
  45. ↑ Томић, Е. (2006). Дестинације здравственог туризма. Нови Сад: „Прометеј“
  46. ↑ Андрејевић Б. (1997):Стари записи о Нишу. Библиотека „Белег”, књ.5, Издавачко-штампарска организација „Просвета”, Ниш, pp. 5-152.
  47. ↑ Антула Д. (1898): Нишка Бања. Записници, Год. VIII, бр.7, Српско геолошко друштво, Београд, pp. 1-4.
  48. ↑ 48,0 48,1 Иван Б. Поповић, Просторна упознавања Нишке Бање у 19. веку-Прилог историјско-географском проучавању туристичких насеља у Србији. „Географски институт „Јован Цвијић" САНУ, Београд број 56 2007 911.372.7(497.11) „19" (Нишка Бања)“ (PDF). Посетено на 10 мај 2012.. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)
  49. ↑ Болничко и бањско лечење У:Историја Ниша-Друга књига, Просвета Ниш, 1984 pp. 519-523
  50. ↑ „О Нишкој Бањи-увод:Niška Banja.info“. Архивирано од изворникот на 27 април 2010. Посетено на 10. мај 2012. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)
  51. ↑ Нишки зборник, бр.1, Просвета, без године, pp. 1-44
  52. ↑ Заштита споменика културе нишког, јужноморавског и тимочког региона, каталог, Завод за заштиту споменика културе Ниш, без године, под бројем 20 у каталогу.
  53. ↑ Bhagavatham, Sai Krishna Srimadh; Kannan, Vishnu; Darshan, V. M. Datta; Sivaramakrishnan, Venketesh (2021-11-19). „Nucleotides modulate synoviocyte proliferation and osteoclast differentiation in macrophages with potential implications for rheumatoid arthritis“. 3 Biotech. 11 (12). doi:10.1007/s13205-021-03052-8. ISSN 2190-572X.
  54. ↑ Ћирић Ј. Ишчезли урбани садржаји Ниша - Нишки зборник, 1977,4
  55. ↑ Костић М. Нишка котлина, 1967
  56. ↑ 56,0 56,1 Болесни се бањали, а здрави теферичили. У: Нишки весник бр.73. стр. 20. 2012.
  57. ↑ 57,0 57,1 Лонгиновић др Томислав. Нишка Бања-Монографија, Ниш, 1952.
  58. ↑ 58,0 58,1 Н. Говедаревић, Трамвај звани успомена, Нишки весник, мај 2000, бр 4, 10-11
  59. ↑ Борислав Андрејевић (1997) Стари записи о Нишу.
  60. ↑ Динић М. (1978): Српске земље у средњем веку, и историјској географији у широком смислу. Збирка расправа, Завод за издавање уџбеника, Београд, pp. 15-395.
  61. ↑ Ранчић, Дуња (2021). „Разговор о смислу као начин да се буде“. Књижевна историја. 53 (173): 403–410. doi:10.18485/kis.2021.53.173.22. ISSN 0350-6428.
  62. ↑ 62,0 62,1 62,2 62,3 Александар Димић. „Место балнеотерапије у лечењу реуматских болести“. Архивирано од изворникот на 2014-11-26. Посетено на 10 мај 2012.. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)CS1-одржување: бот: непознат статус на изворната URL (link)
  63. ↑ Видосав Петровић. Ниш у делима путописаца од 4. до 20. века. Ниш, 2000.
  64. ↑ Ловрић Б. (1927): Сажета историја Ниша. Самостално издање аутора, Ниш, pp. 3-48.
  65. ↑ Николић М. В. (1858): Прибелешка о земљотресу 1858. године. Запис 11, Запис из црквених књига у срезу Нишком, Историјски архив, Ниш, pp. 6.
  66. ↑ Шијачки, др Милан, Нишка Бања”,1936.
  67. ↑ Ђорђе Стаменковић, Кључ старе Србије, Просвета, Ниш, 1997, pp. 168
  68. ↑ „Уразаева Т.А. Пакет прикладных программ «МультиМИР»: архитектура и применение“. Кибернетика и программирование. 5 (5): 34–61. 2014-05. doi:10.7256/2306-4196.2014.5.12962. ISSN 2306-4196. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)
  69. ↑ Assassinat de Alexandre Ier et Louis Barthou : Marseille, le 9 octobre 1934, François Broche, Balland, 1977, coll. „Les grands crimes politiques“
  70. ↑ Драгољуб Ж. Мирчетић, Војна историја Ниша, други том, pp. 232
  71. ↑ Миомир С. Наумовић, Насеља за одмор, Научни подмладак, Ниш, 1990, pp. 84
  72. ↑ Милорад Козић, “Потписник Пакта”,”Просвета”, Ниш, (1995). стр. 101
  73. ↑ Тихомир Нешић, „Бањске приче“, фељтон.
  74. ↑ 74,0 74,1 Михајловић Д., Станковић А., Марковић З., Караџић М., Димић А: Дејство природних фактора у превенцији, лечењу и рехабилитацији реуматских болести, Клиничка студија, Медицински факултет у Нишу, 1989.
  75. ↑ Луковић, М. Петковић В. К, Нишка Бања - Геолошки састав шире околине бање и појава термалних радиоактивних извора, Глас СКА 83, Београд 1911
  76. ↑ “Енциклопедија Ниша”, том “Природа, простор, становништво”, “Градина”, Ниш, (1995). стр. 151
  77. ↑ 77,0 77,1 Анализа стања у туризму и основе за туристичку стратегију Града Ниша у периоду 2005—2007, Град Ниш, Управа за привреду, одрживи развој и заштиту животне средине
  78. ↑ Анализа стања у пољопривредној производњи и основе за стратегију Града Ниша за период 2005—2007. године, Град Ниш, Управа за привреду, одрживи развој и заштиту животне средине
  79. ↑ Вујановић, В. и Теофиловић, М. (1983). Бањске и минералне воде Србије. Горњи Милановац: Културни центар „Привредна књига“.
  80. ↑ Група аутора (1970). Бање и климатска места Србије, материјал са оснивачке скупштине Удружења климатских места Србије. Врњачка Бања
  81. ↑ Платформа за израду пројекта унапређења и развоја туризма на подручју града Ниша, Туристичка организација Ниша, септембар / октобар 2003
  82. ↑ Зиројевић, Олга, (1970) Цариградски друм од Београда до Софије (1459—1683.), Зборник Историјског музеја Србије, Београд
  83. ↑ „Трамвајски саобраћај у Нишу“ (PDF). Посетено на 13 октомври 2011.. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)
  84. ↑ „Саобраћај У:Стратегије одрживог развоја града Ниша“ (PDF). Група независних експерата, уз подршку OEBS-а. 2004. стр. 7–8. Архивирано од изворникот на 2013-09-03. Посетено на 4 јуни 2012.. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)CS1-одржување: бот: непознат статус на изворната URL (link)

Надворешни врски

уреди


Грешка во наводот: Има ознаки <ref> за група именувана како „б“, но нема соодветна ознака <references group="б"/>.

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Нишка_Бања&oldid=5293315“