Врњачка Бања

Врњачка Бања е градска населба во Србија во Рашката област. Тоа е и најголемата бања во Србија. Според пописот од 2011 година во самата Врњачка Бања имало 10.065 жители (според пописот од 2002 година имало 9.877 жители, додека на подрачјето на општината која зафаќа 239 км2), во 14 населени места, според пописот од 2011 година, има 27.332 жители.

Географија и клима

Топла вода од минерални извори

Врњачка Бања е седиште на општина Врњачка Бања. Се наоѓа во централна Србија, во долината на Западно Поморавје на надморска височина од 217м, а административно припаѓа на Рашката област. Тоа е околу 200 јужно од Белград, 25 од Краљево и 11 од Трстеник. Се наоѓа помеѓу планината Гоч (1216) и Западна Морава. Врњачка Бања е туристичко место од прв степен, центар на интегрален туристички регион, сместен на 43°37 'северна географска широчина и 20°53' источна географска должина. Бањската населба е делумно на северните падини на планината Гоч, која припаѓа на шумско-планинскиот комплекс составен од Копаоник, Јастребац, Столови и Жељин, кон Западна Морава и јужните падини на планините Гледиќ.

Просторно, општина Врњачка Бања спаѓа во групата на помали општини во Србија, зафаќајќи го подрачјето на средното поле на Западно Поморавје, општина Врњачка Бања се наоѓа на инфраструктурниот коридор Краљево-Крушевац. Со сите други области во Србија е поврзан со автопати, железници и патишта преку Краљево и Крушевац и преку Гоч и директно со Александровац.

Климата во Врњачка Бања е умерено континентална со влијание на планинска клима. Летата се со свежи утра и навечер поради ветерот што дува од Гоч кон Западна Морава, а зимите се снежни и без силни мразови. Просечната годишна температура е 10,5 °C, а просечната летна температура е 20 °C.

Минерални води

Во Врњачка Бања има седум минерални извори. Тоа се: Топла вода, Слатина, Снежник, Езеро, Борјак, Бел извор и Врњачко врело, од кои четири се користат за терапии (Топла вода, Снежник, Езеро и Слатина), додека водите од три извори се флашираат како природни минерални води (Врњци - Борјак, Борјак 3 и Белимарковац за Елемент вода).

Врњачките минерални води се користат за третман на:

Шеќерни болести
состојба по прележана заразна жолтица
хронично воспаление на цревата и желудникот
болест на жолчното кесе и билијарниот тракт
чирови во желудникот и дванаесетпалечното црево
болести на бубрежната карлица, болести на мочниот меур и уринарниот тракт и други болести.

Историја

Врњачка Бања има многу долга традиција на здравствени одморалишта. На топлиот минерален извор Врњачка во периодот од 2 до 4. век Римјаните изградиле бања и рехабилитација. Тоа го докажуваат археолошките наоди во внатрешното јадро на римските бањи, односно базени, римски топли извори со минерална вода и мноштво фалсификувани монети кои биле оставени во исцелителниот извор. Римските легионери, како и романизираната аристократија на домородците, главно доаѓале овде на лекување и закрепнување.

Според една приказна, до 18 век во Врњци постоела голема борова шума, која била исечена по наредба од времето на ага од Нови Пазар, чија жена била свршена кога тој поставил шатор во шумата. Според приказната, останал само еден бор, на кој од срам се обесил селскиот кнез -во бањата во 30-тите години се гледало големо дрво.^[1]

Развојот на модерната Врњачка Бања започнала во 1868 година со работата на Основачкото друштво, најстарата туристичка организација на Балканот. Според една приказна, првата сезона во бањата била во 1870 година, присутен лекар бил Фрањо Рибникар, татко на основачот на „Политика“, областен доктор во Трстеник.^[2] Помеѓу 1882 и 1887 година замокот Белимарковиќ бил изграден во Бања.

Во 1935 година во бањата имало регистрирани 28.000 гости, а над 50.000 туристи и оние на краток престој, со што ова место станало најпосетувано место во Југославија.^[3]

Куќа на Беломарковиќ
Чајкин рид
Мост Даљинар, Врњачка Бања
Меморијален парк Попина, Штулац

Значајни години

Мостот на љубовта и Врњачка Река

Лого на Врњачка Бања во центар, 2019 година

Здравствен дом „Д-р Никола Џамиќ“

1833.- Територијата на која се наоѓа Врњачка Бања била припоена кон Кнежевството Србија.
1834 - Завршила изградбата на црквата Рождество на Пресвета Богородица во Врњачка Бања.
1835 - Сигизмунд Август Волфганг Барон Хердер ја изврши првата анализа на врелата минерална вода Врњачка.
1868 година (1.Јули согласно стариот календар) - На Крушевац-базирани фондацијата друштво на кисело-топла вода во Врњица
Јули 1869 - Официјално е отворена првата сезона во Врњачка Бања
1869 - Основано е основното училиште „Попински борци“ Врњачка Бања.
1875 - Сима Лозаниќ ја извршил првата комплетна анализа на Врњачка минерална вода
1883.- Врњачка Бања потпаднала под јурисдикција на државата од Основачкото Основачко друштво на кисела топла вода во Врњци.
1885 - Утврдени се првите граници на бањскиот регион
1892 - генерал Јован Белимарковиќ изграден првиот систем за водоснабдување во Врњачка Бања
1905.- Купена е првата парна машина за производство на електрична енергија
1910 - Првиот воз поминал низ железничката станица во Врњци на линија Сталач- Пожега
9 ноември 1915 - Австроунгарската војска ја окупирала Врњачка Бања
19 октомври 1918 година (стар календар) - Ослободена Врњачка Бања
1929 - Изградена е модерна електрана
30 декември 1933 година - Во Белград е основано Друштвото на пријатели на Врњачка Бања.
1941 година, почеток - Зградата на клиниката е завршена.^[4]
17 ноември 1941 година - Самоуправната вистинска гимназија започна со работа
14 октомври 1944 - Врњачка Бања е ослободена од германските окупатори.
1955 - Врњачка Бања припаѓа на округот Краљево
1962 - гимназија во Врњачка Бања повторно отворен
2011 - Формиран Факултет за угостителство и туризам^[5]

Економија

Врапчето „Гоцко“ во центарот - маскота на игрите без граници во 1990 година. години

Главна стопанска гранка во Врњачка Бања е туризмот. Како една од водечките туристички дестинации во Србија, Врњачка Бања е на чело во воведувањето иновации во претставувањето на туристичките потенцијали. Врњачка Бања е една од ретките туристички дестинации во Србија каде што се повикува туристичка картичка преку која може да се добие цела палета на попусти при купување стоки или услуги. Картичката е наменета и за туристите и за жителите на Врњачка Бања. Но, освен туризмот, за стопанството на Врњачка бања значајни се следните компании:

Специјалната болница Меркур - една од водечките здравствени установи во Србија^[6]
Бели Бор - компанија за производство и преработка на дрво
Вода Врњци - компанија за флаширање минерална вода, која започна со експлоатација на минерална вода во 1970 година. години.
Интерклима - компанија за транспорт, инженерство, проектирање и градба, топлински, електрични, гасни и хидраулични инсталации, уреди и постројки
ДЕКО д.о.о. - друштво за изведување електроинсталациски работи

Култура

Статуа на основачот на бањскиот туризам Павле Мутавџиќ

Во Врњачка Бања традиционално се организира Фестивалот на филмско сценарио „Врњачка бања“. Еден од традиционалните настани е Врњачкиот карневал.

Настаните од областа на културата на општинско ниво ги координира и организира Центарот за култура Врњачка Бања.

Во бањата има неколку историски и архитектонски значајни градби, како што е замокот Белимарковиќ.

Културата на сеќавање и антифашистичката традиција се наследила во општината преку јавните споменици и бистите на учесниците во борбата против окупаторот. Познат симбол на градот во овој домен на мемориската култура е Меморијалниот парк Попина.

Тука се наоѓа и Чајкин рид.

Религија

Црква на Живиот Извор на Пресвета Богородица

Црквата Пресвета Богородица

На територијата на Врњачка Бања се наоѓаат следните верски објекти:

Храмот Рождество на Пресвета Богородица во Врњачка Бања
Црква на Живиот Извор на Пресвета Богородица во Врњачка Бања
Црквата Свети Сава во Грачац
Црквата Света Богородица во Станишинци
Стубалскиот манастир
Капелата Белимарковиќ во Врњачка Бања
Храмот Рождество на Пресвета Богородица во Врњачка Бања
Црква на Живиот Извор на Пресвета Богородица во Врњачка Бања

Спорт

Спортот во Врњачка Бања е солидно развиен. Спортско-рекреативниот центар „Рај“ со три фудбалски игралишта и атлетска патека е најважниот спортски објект во Врњачка Бања. Покрај него, во бањата е и Стадионот за мали спортови „Коцка“ каде може да се игра кошарка, мал фудбал и ракомет. Во рамките на хотелот има неколку затворени базени, додека Олимпискиот базен е отворен во текот на летото. Во центарот на паркот има две тениски игралишта на земјена подлога. Одбојка може да се игра во салата на Гимназија Врњачка Бања.

Спортски клубови

боксерски клуб
ракометен клуб „Гоч“
пинг понг клуб „Гоч“
фудбалски клуб „Гоч“
фудбалски клуб ""
фудбалски клуб „Врњачка Бања“
одбојкарски клуб „Партизан 2012“ Вранеши
пливачки и ватерполо клуб „Гоч Бели Извор“
кошаркарски клуб „Гоч автопревоз“
кошаркарска школа „Баскет“
тениски клуб „Гоч“
телоградителски клуб „Ѕвезда“
шаховски клуб „Липова“
Шаховски клуб „Гоч“
карате клуб „Гоч“
Таеквондо клуб

Демографија

Во Врњачка Бања живеат 8.421 полнолетни лица, а просечната возраст на населението е 44,2 години (42,6 за мажи и 45,6 за жени).

Оваа населба е претежно населена со Срби (според пописот од 2011 година), а во последните три пописи имало пораст на населението.

Познати личности од Врњачка Бања

Љубодраг Симоновиќ, поранешен кошаркар, филозоф и писател
Славко Бањац, пејач на народна музика
Звонимир Ѓукиќ, основач, гитарист и вокал на групата Ван Гог
д-р Душан Радиќ, писател и доктор
Јован Миодраговиќ, педагог и член на главниот просветен совет на Кралството Србија
Миодраг Б. Протиќ , сликар и уметнички теоретичар и критичар,
д-р Владета Вуковиќ, писател, професор и академик
Милан Д. Сотировиќ , историчар
Игор Гочанин, познат ватерполист, освојувач на златен олимписки медал
Милан Крчмаревиќ, фотограф и сопственик на првата продавница за модерна фотографија
д-р Драгутин Живадиновиќ, доктор, сопственик на санаториум „Д-р Живадиновиќ“ (сега хотел „Александар“) и научник, особено активен на полето на испитување на ефектите од минералните води.
д-р Тома Милиќ, доктор и сопственик на првиот модерен санаториум „Свети Ѓорѓија“
Станоје Бојовиќ, фотограф
Влада Беланијан, писател и долгогодишен раководител на јавната библиотека „Д-р Душан Радиќ“