Википедија

Кочо Рацин

македонски книжевник и социјалистички деец

Кочо Рацин или целосно Koста Апостолов Солев Рацин (Велес, 22 декември 1908 — Лопушник, 13 јуни 1943) — македонски книжевник и комунист, најпознат по својата поезија. Се смета за еден од основоположниците на современата македонска книжевност, а неговата стихозбирка „Бели мугри“ (Загреб, 1939) претставува едно од најзначајните дела во современата македонска поезија. Освен со поезија, Рацин се занимавал и со проза, а напишал и неколку значајни трудови од областа на историјата, филозофијата и книжевната критика.

Кочо Рацин
Роден Коста Апостолов Солев
22 декември 1908
Велес, Османлиска империја
Починал 13 јуни 1943(1943-06-13) (возр. 34)
Лопушник, Македонија
убиство
Занимање македонски книжевен деец и комунист
Татко Апостол Солев
Мајка Марија Солева

Прекарот Рацин доаѓа од неговата сакана Рахилка Фирфова - Раца. Рацин кратко време користел и друг псевдоним, Невен Пејко, кој го зел од неговата втора љубов - Невенка Вуиќ.

Сè уште не се разјаснети сите подробности околу неговата смрт, поради што постојат сомневања дека бил убиен. Посмртните останки на поетот денес се наоѓаат во Спомен-костурницата во Велес, каде се наоѓаат и посмртните останки од неговите загинати соборци и другари. Повеќе пати до денес се предложила и разгледала идејата Кочо Рацин да биде погребан во засебен гроб во центарот на Велес. Идејата била прифатлива за семејството Солеви и градоначалникот на Велес, но не и од Сојузот на борци на Велес.[1]

Псевдоним

уреди

Иако Рацин користел неколку псевдоними во текот на својот живот, неговиот најпознат е Рацин, по неговата прва љубов Рахилка (Раца) Фирфова Ѓоргова. Рацин во текот на својот живот испратил 34 картички до Раца (од кои 7 се изгубени), а во една од нив (од 6.10.1928), напишал[2]:

„ Го земам твоето име како мое, а затоа ти подарувам бесмртност, кондензиран воздив по тебе, “Антологија на болката”, и мое портре, ако побараш, капка крв од моето тело и душа – веќе имаш… Прости ми или проколнувај – сеедно. Едно само жалам: Што не ја чув смислата преку звукот на твоите зборови или барем нивната трага со мастило. “

Живот

уреди
 
Коста Солев (долу, втор од лево) во III одд. со учениците од своето одделение држи лист хартија со текст „Да живее Гарибалди“.
 
Документот за крштевањето на Рацин
 
Внатрешноста на куќата на Кочо Рацин во Велес

Семејството на Рацин

уреди

Кочо (Коста Солев) Рацин е роден во 1908 година, во Велес. Уште во детството ја запознава сиромаштијата. Неговиот татко, грнчарот Апостол, не можел да му пружи поголемо образование, бидејќи грнчарскиот занает и состојбата на семејството барале многу напори и време за малечка заработувачка. Поради тоа, по завршувањето на првиот клас од нижа гимназија, веќе во својата тринаесетта година, Кочо бил присилен да му се посвети целосно на татковиот занает. Мајка му на Кочо се викала Марија Солева, по потекло од Којник. Таа умрела на 28 јуни 1967 година, а била погребана во Којник, каде по ослободувањето на Македонија биле пренесени посмртните останки на Кочо Рацин. Нејзината смрт е опишана во расказот на Димитар Солев, „Запис од испраќањето на Марија Солева“. Чичко на Рацин бил Георги Солев, таткото на писателот Димитар Солев, кој му подарил железен кревет кој денес се наоѓа во Рациновиот музеј.[3]

Коста Рацин имал две сестри (Деса Солева и Грозда Солева) и тројца браќа (Александар Солев, Димко Солев и Никола Солев).[2][4]

Љубовниот живот на Рацин

уреди

Рацин имал неколку големи љубови. Негова голема, но невозвратена љубов била русокосата Рахилка (Раца) Фирфова. Негови девојки биле: Малина Поп Иванова, Невенка Вуиќ и уште неколку други. Руменка Хаџи Панзова била студентка по филозофија и германистика, инаку ќерка на познатата учителка Павлина Хаџи Панзова. Руменка трагично се удавила во Дунав во Белград.[5] Рацин бил долгогодишен пријател на семејството на Руменка: по повод шестемесечниот помен на Ганчо Хаџи Панзов во Шпанската граѓанска војна (1936 година), Рацин ја прочитал песната „Испанска балада“, напишана на македонски јазик. Подоцна, на средбата со Руменка во затворот, Рацин ѝ раскажал за ненадејното апсење, кога полицијата му ја одзела песната. Рацин бил близок соработник и често другарувал со Руменка, оти двајцата биле членови на партијата, а негов другар и соработник бил и најмалиот брат на Руменка, Благој Хаџи Панзов. За време на една нивна средба, Благој го прашал Рацин зошто не се ожени, а тој одговорил: „Јас сум венчан за марксизмот и револуционерната борба, за Партијата. Вторпат ќе се женам кога ќе победиме. Тогаш, три дена и три ноќи сакам да свират зурли и тапани, така што да чуе цел Велес и јас самиот дека Кочо Солев се жени со слободна Македонија.“[6]

На Четвртиот конгрес на КПЈ, одржан во Дрезден од 10 до 15 ноември 1928 година, Рацин бил единствениот делегат од Македонија. Неговиот говор оставил силен впечаток, а тој бил избран за член на Централниот комитет на КПЈ. И таму, Рацин бил во постојано друштво на Малина Поп Иванова, која била членка на привременото раководство на ЦК на КПЈ, а потоа била избрана за членка на ЦК. Таа во 1924 година заминала во Москва, каде студирала на Комунистичкиот универзитет на националните малцинства (КУНМЗ). Нивната врска продолжила и за време на илегалниот престој на Рацин во Загреб, кога тој и Малина си ветиле дека по ослободувањето ќе создадат семејство при што првата рожба би била машко дете. Судбината на Малина Поп Иванова била трагична: откако бил уапсен нејзиниот сопруг Владимир Сакун, истакнат функционер на Балканската комунистичка федерација, во 1937 година тој и Малина биле протерани во градот Тјумен, во Сибир, каде таа починала од мозочен удар. Малина поп Иванова е мотив на циклусот од девет песни, „Малина Поп Иванова“ од Ката Мисиркова-Руменова, а неговата невозвратена љубов е тема и на романот „Антологија на болката“ на Јордан Леов.[7]

Невенка Вуиќ била најголемата љубов на Рацин поради која го присвоил псевдонимот Невен Пејко. Тој често навраќал во нејзиниот дом, а во средбите со неа разговарале за книжевноста, за тековната политичка состојба, а со татко ѝ и за марксизмот. Според кажувањето на Невенка, тие имале омилено место за средби, место надвор од градот, во близина на болницата, кое го викале Волшебен брег.[8]

Активист во комунистичкото движење

уреди

Во 1924 година Рацин станува член на СКЈ и набрзо се истакнува како еден од најнадежните млади кадри на Комунистичката партија на Југославија во Македонија. Во 1926 година станува и член на Месниот комитет на СКОЈ за Велес. Истовремено е активен и во синдикатот. Во 1924 година синдикално се организира, во 1926 година станува дописник на весникот „Организовани радник“ (орган на Независните работнички синдикати на Југославија, кој е под влијание на КПЈ), а на 19 октомври 1928 година е избран за секретар на Месниот синдикален совет во Велес.[9] Во ноември 1928 година учествува во работата на Четвртиот конгрес на КПЈ во Дрезден, како единствен делегат од Македонија. По враќањето во Југославија е уапсен, но по три месеци поради недостиг на докази е пуштен на слобода. Но, набрзо, во април 1929 година заминува на отслужување на воениот рок во Пожаревац.

 
Кочо Рацин (прв од лево) како грнчар во работилницата на Коце Ќускиев во Велес

По воведувањето на диктатурата во Југославија во 1929 година, партиската организација во Македонија е целосно разбиена. Дури во 1932 година започнува процесот на обновување и поврзување на организациите на КПЈ и СКОЈ во Македонија, а во август 1933 година се создава и Областен комитет на КПЈ за Македонија, во чиј состав влегуваат: Никола Оровчанец, Кочо Рацин и Живоин Ќурчиќ. Од ноември истата година ОК започнува да го издава месечниот весник „Искра”, чиј уредник е Рацин. Излегуваат само два броја на весникот, бидејќи на почетокот на јануари 1934 година се случува провала во која се уапсени 15 македонски комунисти, вклучително и Рацин. Рацин е подложен на дури 42 испрашувања, при што морал да признае многу од она што не смеел да го каже.[10] Во септември истата година, Рацин е осуден на четири години робија во Сремска Митровица, но таму останува околу една година. Ослободен е во декември 1935, по донесувањето на законот за амнестија. Времето поминато во затворот за него всушност претставува период на учење. Меѓу другото, со останатите затвореници Македонци, тој се обидува да состави речник на македонскиот јазик и учествува во преводот на „Комунистичкиот манифест“ на македонски јазик.[11]

Подем и пад: „Бели мугри“ и исклучување од партијата

уреди
 
Документ од Бановина Хрватска каде што ја забранува продажбата на Бели Мугри. После нејзиното објавување брзо било забрането од југословенската власт заради тоа што било напишано во македонски јазик.[12]

По излегувањето од затвор, во 1938 година, Рацин работи во Белград, во печатницата на весникот „Правда”.[13] Во Белград, Рацин живеел полуилегално и живеел во станот на Александар Вучо, а своите текстови ги потпишувал со иницијали или со разни псевдоними.[14] Во овој период Рацин бележи особена творечка активност, која ќе кулминира во 1939 година кога ја објавува својата стихозбирка „Бели мугри“. Во меѓувреме пишува и објавува неколку статии и трудови од областа на литературната критика, филозофијата и историјата, што од него ќе направат најпознат македонски интелектуалец и прогресивен мислител на просторите на Кралството Југославија.

Сепак, новоздобиената слава и авторитет на Рацин ќе доживеат силен удар во 1940 година кога доаѓа до нарушување на односите помеѓу Рацин и КПЈ. Во тоа време е во полн ек т.н. судир на книжевната левица и од Рацин е побарано да напише статија против Мирослав Крлежа и неговите соработници од списанието „Печат“. Бидејќи Рацин не постапува така, ЦК КПЈ донесува одлука за исклучување на Рацин од партијата.[15] Дополнително, на Покраинската конференција на КПЈ за Македонија одржана на 8 септември 1940 година (на која Методија Шаторов - Шарло е избран за секретар на Покраинскиот комитет на КПЈ за Македонија), поради посетата на Рацин на тогашниот бан на Вардарската бановина, Жика Рафајловиќ (или на помошникот на банот Александар Цветковиќ), како и поради критика на покраинското раководство, Рацин е казнет со бојкот.[16]

Од јануари до 27 март 1941 година Рацин е затворен во логорот „Меѓуречје“, јужно од Ивањица.[14] При нападот врз Југославија од Силите на Оската, Рацин се јавува на мобилизацијата и е испратен на кумановскиот фронт, на месноста Страцин, каде што веќе на 7 април е заробен од страна на Германците. Сепак, набрзо успева да побегне[17] и, откако кратко време живее во Велес, заминува за Софија. Таму живее заедно со својот сограѓанин Коле Неделковски и со Волче Наумчески, а работи во железничкото депо како обичен работник. Набрзо по смртта на Коле Неделковски, околу 4-5 септември 1941 година, Рацин се враќа во Македонија[18] и извесно време работи во Народната библиотека во Скопје.

Во следниот период доаѓа до подобрување на односот на КПЈ кон Рацин. Новото партиско раководство на чело со Бане Андреев, во првите месеци на 1942 година, одлучува да се тргне бојкотот над Рацин, но тој не е примен повторно во партијата.[19]

Во септември 1942 година Рацин е уапсен во Скопје од бугарската полиција и во ноември[20] е интерниран во селото Корница, Неврокопско. Сепак, многу брзо, во април 1943 година на Рацин му успева да побегне и да се врати во Скопје.[21]

Вклучување во НОБ и загинување

уреди

НОБ

уреди

На 5 мај 1943 година Рацин тргнува од Скопје во партизани, со група од осуммина, меѓу кои е и Добривое Радосавлевиќ.[22] По пристигнувањето во одредот „Кораб” станува уредник на партизанскиот весник „Илинденски пат” и подготвува две збирки на македонски народноослободителни песни.

Смрт

уреди
Поврзано: Убиството на Кочо Рацин

Вечерта[23] на 13 јуни, додека се враќал во партизанската печатница на планината Лопушник, Кичевско, смртоносно бил застрелан од Мино Миновски, партизанот кој го чувал пристапот кон печатницата. Според податоците кои ги наведува Перо Коробар, при тоа Рацин бил на триесетина метри подолу од него, а партизанската база се наоѓала на 300-400 метри од печатницата.[24]

Има две верзии околу смртта на Рацин. Според првата, станува збор за несреќен случај: поради вродената наглувост, Рацин не го чул повикот на стражарот да застане и да се идентификува, по што овој го истрелал смртоносниот куршум. Според втората верзија, тој е намерно убиен. Според некои наводи, Страхил Гигов политички го изолирал Рацин и го организирал неговото убиство,[25] а сомнежи дека се работи за наместен случај фрла и податокот дека Рацин, пред заминувањето во партизани и на патот до партизанскиот одред, веројатно влегол во судир со Добривое Радосавлевиќ,[26] како и податокот според кој на Рацин му бил одземен пиштолот додека бил во партизанскиот одред.[21]

Според извештајот на началникот на ОЗНА, генерал-мајорот Иван Крајачиќ, пронајден во архивата на Централниот комитет на Сојузот на комунистите на Србија, семејството Солеви повеќепати барале да се преиспитаат околностите на смртта на Рацин, а особено улогата на Страхил Гигов. Една можна причина за неговата смрт е нетрпеливоста на комунистичката партија кон отворените критички ставови на Рацин, кој уште во 1940 година изјавил: „Партијата е еден ќепенок во Македонија да продава политика“.[27]

По убиството на Кочо Рацин, неговите посмртни останки биле веднаш закопани на Лопушник, на местото на убиство. По две години, неговата мајка и блиските другари го пронашле гробот и посмртните останки ги пренесле во црквата „Св. Пантелејмон“ во Велес. Тука почивал триесет години, а потоа, по план на Сојузот на борците во Велес, коските на Кочи Рацин повторно се откопани и во метално мало ковчеже биле поставени во Споменот-костурница во Велес, заедно со останатите негови другари и борци.[2]

По смртта, сите материјали и лични предмети на Рацин се одземени од власта и сместени во Архивот.[2]

Рацин за македонската самобитност

уреди
 
Рациновиот поглед на македонското прашање, каде јасно нагласува дека Македонците се посебен етнос (се ниту Срби, ниту Бугари).

Никола Вулиќ, истакнат српски археолог кој долго време работел во Вардарска Македонија одржал предавање во просториите на Српскиот културен клуб во Белград, веднаш потоа ова предавање било објавено во весникот „Време“ под наслов Јужна Србија или Македонија. Основата поента на предавањето било да докаже нема место залагањето на Македонците за употреба на името Македонија како синоним за некаква народност и самобитност, и уште помалку македонското залагање за афирмација на македонскиот јазик.

Тезите на Вулиќ предизвикале бура од негодувања и протести. Меѓу другото, студентското друштво „Вардар“ во Загреб презело иницијатива за спречување на предавањето на Вулиќ во просториите на Пучкото (народно) свеучилиште, со намера Вулиќ да се принуди јавно да дискутира со студентите од Македонија по прашањето за положбата на Македонија и македонскиот народ.[28] По влегувањето на Вулиќ во салата, македонските студенти почнале да негодуваат против неговите погледи во однос на македонскиот народ и Македонија, некои фрлале јајца, други јавно ја истакнале „Бели мугри“, како доказ за постоењето на македонскиот јазик и култура. Публиката во салата создала неподнослива атмосфера која го принудила предавачот да ја напушти салата. Надвор Вулиќ бил пречекан од Кочо Рацин и другите членови кои биле определени да разговараат со него. Професорот бил замолен на мирен разговор за приведените проблеми, Вулиќ прифатил но побарал во разговорот да учествува и професорот Јован Радоњиќ. Средбата се одржала на 3 декември 1939 година во хотелот каде бил сместен Вулиќ. Во разговорите со двајцата професори учествувале: Кочо Рацин, Љупчо Арсов, Георги Василев, Благој Димитров Панко и Тихомир Анчев. На средбата се развила жива дискусија на која, меѓу другото, Рацин истакнал:

„ ... За мене е важно дека оваа земја се викала Македонија и дека извесни народи кои за таа земја оставиле спомен. Ние видовме како ниту Србија ниту Бугарија под Турците не се викале со денешното име, туку со некои општи имиња. Ние сега доаѓаме во време кога тие не се појавуваат кога кај народите се јавува ренесансата. Народот почнува да станува национално свесен. Тогаш настапува времето кога тие историски имиња се извлекуваат од ризницата на историјата. Србите го извлекуваат од својата историја она што го имале некогаш. Тоа истото го прават и Бугарите. Што прават нашите Македонци! Тоа го прават и тие! Во периодот на националната преродба кога доаѓа таканареченото граѓанство свесно за својата положба дека треба да создаде национална држава, тоа настапува под паролата на сплотување на народот, со намера да ја обнови својата некогашна стара држава. Во тоа време од историската ризница извлекуваат тие називи. Кај Србите националното движење се јавува не само во Србија туку и таму каде што можеле слободно да се движат... Тие луѓе го зеле српското име бидејќи видел: ние бевме Срби... Тие луѓе тогаш српското име го обновиле и почнале да го обединуваат својот народ. Тоа е кога се обновуваат тие стари држави извлекувајќи го од својата историска ризница своето старо минато, врз основа на кое можат на другите народи да им кажат дека тие не се тоа што тие го сметаат, туку се тоа Срби, Бугари итн... Кај Македонците постоело сознание дека оваа земја некогаш се викала Македонија. Тие го извлекле од својата историска ризница своето име како и српските и бугарските идеолози. Во тој поглед на знамето на својата национална преродба го испишале своето македонско име. Мислам дека нашето македонско револуционерно движење под Турците го направило истото што го сториле, борејќи се, и Вашите Срби и Бугарите. Во тоа време се формирале овие две први држави и ја имаме нивната пропаганда, дека таа земја е нивна. Факт е дека на нашето знаме е запишано името Македонија. Вие веројатно помисливте дека е тоа влијание на туѓа пропаганда и во тоа е Вашата грешка. По тоа ја имаме борбата на македонскиот народ и борбата на Бугарите и Србите за превласт над оваа земја. Таа борба се водела за копањето на историската тапија. Се работело на тоа да се владее над овој народ. И Србите и Бугарите создадоа цели научни институти да го докажат правото да владеат над нашата земја. Македонците имаат нешто заедничко и со Бугарите и со Србите. Базирајќи се врз тоа, и Вие сте дошле до погрешен резултат. Националната преродба не се врши врз основа на историските натписи, туку дека таа земја е еднаква со другите и по својата етнографска положба и свест што постои кај народот. Што се однесува до економската положба, таа постои како самостојна област. Го имаме Солун како центар на таа земја. Но Вие заостанавте исклучиво на историска почва, барајќи ја фамозната историска тапија...[29] “

Творештво

уреди
 
Насловната страница на Бели мугри

Творештвото на Кочо Рацин опфаќа неколку области: поезија,[30] проза, историски списи, филозофски списи, литературна критика и есеи. Својот најголем придонес го дава во областа на поезијата, особено со својата стихозбирка „Бели мугри“, објавена во Загреб, во 1939 година и напишана на македонски јазик и македонска азбука, 6 години пред официјализирањето на заседането на АСНОМ, што јасно говори за постоење на македонска самосвест, јазик, азбука и култура. Неговите придонеси и во останатите области се важни, но тие главно се во сенка на неговото поетско творештво.

Поезија

уреди
 
Песната Копачите, во работна верзија. Напишана на македонски јазик и со македонска азбука

Рацин започнува да пишува поезија во 1928 година. Од февруари до јули на својата љубов Рахилка Фирфова ѝ ги посветува своите љубовни стихови со крв и мастило на 31 дописна картичка и стихозбирката „Антологија на болката” останата во ракопис. Картичките денес се чуваат во Архивот на Македонија. Песните главно се напишани на српскохрватски јазик, освен шест, кои се напишани на бугарски („Разнеженост“, „Рухнаха се надеждите мои“, „Плач в безмощие“, „Все пак...“, „Мечти в полунощ“, „И пак тъга раздира ми гърдите“).

Истата година во двобројот за октомври-ноември на загрепското списание „Критика“ е објавена неговата прва песна, „Синови глади”, напишана на српскохрватски јазик. Од мај до октомври 1930 година во сараевското списание „Снага” објавува четири песни: „Из фабрике”, „У предвечерје”, „Челичном строју” и „Бити човек”. Во 1932 година во Скопје Рацин објавува заедничка стихозбирка со студентите на Филозофскиот факултет во Скопје, Јован Ѓорѓевиќ и Александар Аксиќ, на српски јазик под наслов „1932“. Во оваа збирка е објавена една од Рациновите најсилни песни „Ватромет”. Следна песна која ја објавува Рацин е песната „До еден работник”, која е прва песна на Рацин на македонски јазик, а ја објави загрепското списание “Књижевник” во 1936 година. Во 1937 година, по повод загинувањето на велешанецот Ганчо Хаџипанзов во Шпанската граѓанска војна, ќе ја напише „Испанска балада“, а во 1938 година ја објавува песната „Смртта на астурискиот рудар“ („Смрт астуриског рудара“).

Најголемиот успех го постигнува во 1939 година со стихозбирката „Бели мугри”. Стихозбирката е испечатена во 4.000 примероци и се растура по цела тогашна Југославија и во Пиринска Македонија, постигнувајќи голем успех.

Треба да се спомнат и двете стихозбирки „Македонски народно-ослободителни песни“ чиј уредник е Рацин. Првата излегува од печат на денот на неговата смрт, 13 јуни 1943 година,[31] додека втората е објавена следниот месец.

Проза

уреди

Рациновиот прв објавен прилог е неговата прозна исповест „Резултат“, објавена во двобројот за август-септември 1928 на загрепското списание „Критика“. Во 1932 година учествува на конкурсот на загрепската „Литература” и е награден за својот расказ „У каменолому“, кој подоцна е и објавен во ова списание. Во 1933 истото списание објавува фрагменти од неговиот роман „Опиум“ (преведен како „Афион“ на македонски). Овој роман Рацин почнал да го пишува околу 1931 година, но ракописот настрадал при провалата и апсењето на Рацин. Другите раскази на Рацин се: „Тутуноберачи“ (1937), „Пладне“ (1937), „Еден живот“ (1937), „Златен занает“ (1939), како и „Татко“ и „Радоста е голема“, кои се објавени подоцна.

Историја

уреди

Од историјата Рацин покажа посебен интерес за богомилското движење и напиша три трудови посветени на него: „Драговитските богомили“, „Богомилите“ и „Селското движење на богомилите во средниот век“. Од овие три, во текот на Рациновиот живот е објавен само „Селското движење...“, во 1939 година во списанието „Народна читанка“, а трудот „Богомилите“ е напишан на македонски јазик.

Овие Рацинови трудови за богомилите се одликуваат со значителен квалитет на проучувањето на материјата, при што самата материја доста студиозно е обработена, а не изостануваат и неколку доста продорни тези кои се посебно интересни. Меѓу нив посебно вреди да се одбележи Рациновата теза дека „богомилството е нешто најинтересно и најсветло во нашата народна историја“ („Богомилите“). Важно е да се нагласи и податокот дека Рацин е првиот Македонец што го проучувал богомилското движење..

Филозофски прилози

уреди

Квалитетот и способностите на овој самоук работник најдобро го покажува неговото интересирање за Хегеловата филозофија. Настрана од фактот дека филозофијата на Хегел се одликува со посебна сложеност, позитивно изненадува и податокот дека Рацин се интересираше за овој германски идеалистички филозоф во времето кога овој Марксов учител во услови на растечка догматизација на комунистичкото движење под притисок на Сталин не беше на голема цена.

Рацин има објавено две статии посветени на Хегел. Првата, насловена „Хегел“ е објавена по повод 100-годишнината од смртта на германскиот филозоф, во декември 1931 година, во загрепската „Литература“. Втората статија, „Значењето на Хегеловата филозофија“, е објавена во белградската „Млада култура“ во 1939 година. Овие негови статии за Хегел се помеѓу првите филозофски статии напишани од некој македонски автор.

Литературна критика

уреди

Од областа на литературната критика Рацин ги напишал следните трудови и статии: „Развитокот и значењето на една нова наша книжевност“ (1940), „Блазираните глупости за насмевката на Мона Лиза“ (1939), „Анѓелко Крстиќ пред судот на Ж. Пламенац“ (1939), „Реализмот на А. Крстиќ“ (посмртно) и „Уметноста и работничката класа“ (посмртно).

Наспроти тогашната догматска позиција на приврзаниците на социјалистичкиот реализам, Рацин ја брани важноста на естетската димензија на книжевното дело. Таа негова позиција е блиска до позициите на приврзаниците на Мирослав Крлежа во судирот на книжевната левица, иако Рацин отворено не застанува на нивна страна.[32]

Осврт кон творештвото на Рацин

уреди

Во познатиот есеј „Еден опит“, Блаже Конески го истакнува големото влијание на усната народна поезија врз творештвото на Рацин во кое „сè уште дејствува еден жизнен, иако редуциран, модел на традиционалниот поетски јазик“.[33]

Библиографија за Кочо Рацин

уреди
  • Перо Коробар, Кочо Солев Рацин, Сеќавања на современиците (Наша книга, 1987)

Значење и влијание

уреди
 
Поштенска марка од 1983 со ликот на Рацин
  • Во чест на Кочо Рацин од 1964 година во Велес се одржува поетската манифестација „Рацинови средби“, која од 1992 стана поетска манифестација на балканско ниво.
  • Родната куќа на Рацин во Велес во 1956 година е претворена во спомен-музеј.
  • Во 1952 година Трајче Попов ја снимил филмската поема „Бели мугри“, врз основа на стиховите од истоимената Рацинова стихозбирка.
  • Една песна на македонскиот поет Блаже Конески од 1984 година е насловена „Кочо Рацин“.[34]
  • Во 2007 година, на денот на загинувањето на Рацин, бил промовиран филмот „Елегија за тебе“, авторски проект на Васил Зафирчев и Данчо Стефков.[35]
  • Во 2007 година, во Велес бил подигнат споменик на Кочо Рацин.[36]
  • Во чест на Рацин, повеќе основни и средни училишта го носат неговото име.
  • Студентскиот дом во Битола го носи името „Кочо Рацин“.
  • Центарот за култура во Кичево го носи името „Кочо Рацин“.
  • Центарот за култура во Кочани го носи името „Бели Мугри“ во чест на неговата единствена збирка-поезија.
  • Во Хрватска, секоја година се одржува манифестацијата „Денот на Рацин“, со пригодни чествувања во Загреб и Самобор.[37]
  • Секоја година, во недела, околу датумот на неговото загинување, 13 јуни, на планината Лопушник, се одржува планинарски марш во негова чест „Цвеќе за Рацин“ во организација на ПЕД „Ендорфин“ и ПСД „Бистра“ од Кичево.
  • Една песна од албумот „Танго револуционер“ (2011) на македонската рок-група „Хахаха“ е насловена „Човекот кого Рацин го опејува“.[38]

Галерија

уреди
  •  
    Споменик на Кочо Рацин на врвот Стог на Лопушник
  •  
    Спомен плоча на Кочо Рацин на локацијата каде што бил застрелан
  •  
    Стихови од Рацин во Велес
  •  
    Споменик на Кочо Рацин во Велес
  •  
    Споменик на Кочо Рацин во Велес
  •  
    Споменик на Кочо Рацин во Самобор, Хрватска
  •  
    Биста на Кочо Рацин во селото Лазарополе
  •  
    Плоча на Рацин во Скопје
  •  
    Биста на Кочо Рацин на Мостот на уметноста во Скопје
  •  
    Биста на Кочо Рацин во Студентскиот дом во Битола

Поврзано

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ Ќе добие ли Рацин сопствен гроб?[мртва врска], tirekovmirece.com, посетено 06.11.2020
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Сеќавања на Александар Солев, брат на Кочо Рацин, Денешен Весник, (посетено 6.11.2020)
  3. ↑ Васил Тоциновски, „Рациновата божествена надареност“, Современост, број 3, 2023, стр. 68-69.
  4. ↑ „Биографија на авторот“, во: Кочо Рацин, Бели мугри. Арс ламина публикации, Либи, Скопје, 2018, стр. 47.
  5. ↑ Васил Тоциновски, „Рациновата божествена надареност“, Современост, број 3, 2023, стр. 69.
  6. ↑ Васил Тоциновски, „Рациновата божествена надареност“, Современост, број 3, 2023, стр. 71-72.
  7. ↑ Васил Тоциновски, „Рациновата божествена надареност“, Современост, број 3, 2023, стр. 73-74.
  8. ↑ Васил Тоциновски, „Рациновата божествена надареност“, Современост, број 3, 2023, стр. 74-75.
  9. ↑ Славко Николов, „Учеството на Кочо Рацин на Четвртиот конгрес на КПЈ во Дрезден“
  10. ↑ Блаже Ристовски „Животот и делото на Кочо Рацин (1908-1943)“, „Матица македонска“, Скопје, 2009, 107 стр.
  11. ↑ „Биографија на авторот“, во: Кочо Рацин, Бели мугри. Арс ламина публикации, Либи, Скопје, 2018, стр. 48.
  12. ↑ Knowlton, MaryLee; Nevins, Debbie (2020). Macedonia. Cavendish Square Publishing. стр. 101. ISBN 9781502655905.
  13. ↑ Коста Рацин, „Песни“, Државно книгоиздателство на Македонија, Скопје, 1946.[мртва врска]
  14. ↑ 14,0 14,1 Владимир Милчин, „Рацин беше за нас некој вид божество“, Слободен печат, година V, број 996, понеделник, 20 февруари 2017, стр. 9.
  15. ↑ Антун Колендиќ „Рацин на робија“, „Књижевност“, Београд, 1986, бр. 1-2, 236-238 стр.
  16. ↑ Иван Катарџиев, „Одлуката за бојкотот на Рацин и неговиот однос спрема неа“
  17. ↑ Антун Колендиќ „Рацин на робија“, „Књижевност“, Београд, 1986, бр. 3, 513 стр.
  18. ↑ Волче Наумчески „Стихови 1939-1941“, Скопје, 1979, 20-22 и 33 стр.
  19. ↑ Антун Колендиќ „Рацин на робија“, „Књижевност“, Београд, 1986, бр. 3, 517 стр.
  20. ↑ Блаже Ристовски (уредник) „Рациновите македонски народноослободителни песни“, „Матица македонска“, Скопје, 1993, 6 стр.
  21. ↑ 21,0 21,1 Антун Колендиќ „Рацин на робија“, „Књижевност“, Београд, 1986, бр. 3, 519 стр.
  22. ↑ „Коста Църнушанов „Македонизмът и съпротивата на Македония срещу него", София, 1992, с. 235-237“. Архивирано од изворникот на 2009-04-10. Посетено на 2011-09-08.
  23. ↑ Блаже Ристовски „Животот и делото на Кочо Рацин (1908-1943)“, „Матица македонска“, Скопје, 2009, 393 стр.
  24. ↑ Перо Коробар „Трагичниот крај на поетот-револуционер Кочо Рацин“ во „Творечкото и револуционерно живеење на Кочо Рацин“, Десетти Рацинови средби, Титов Велес, 1973, 235 стр.
  25. ↑ „Половина век борба на Виктор Аќимовиќ за вистината за Македонија“[мртва врска], Вест, 21.4.2007.
  26. ↑ Блаже Ристовски „Животот и делото на Кочо Рацин (1908-1943)“, „Матица македонска“, Скопје, 2009, 423-424 стр.
  27. ↑ Васил Тоциновски, „Рациновата божествена надареност“, Современост, број 3, 2023, стр. 67-68.
  28. ↑ Љупчо Арсов, „Рацин за македонската самобитност“, „Културен живот“, год. XII, бр. 6, Скопје, 1968.
  29. ↑ „Документи за борбата на македонскиот народ за самостојност и за национална држава“, том втори, Универзитет Кирил и Методиј, Факултет за филозофско-историски науки, Скопје, 1981.
  30. ↑ „архивски примерок“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2018-12-22. Посетено на 2018-04-13.
  31. ↑ Блаже Ристовски (уредник) „Рациновите македонски народноослободителни песни“, „Матица македонска“, Скопје, 1993, 5 стр.
  32. ↑ Воислав И. Илиќ, „Усмевот на Мона Лиза и Рациновиот критички аспект“ во „Современата литературна критика и марксизмот“, 11-ти Рацинови средби, Титов Велес, 1974.
  33. ↑ Блаже Конески, Збор и опит 1. Скопје: Арс Ламина - публикации, Арс Либрис, 2021, стр. 177.
  34. ↑ Блаже Конески, Збор и опит 1. Скопје: Арс Ламина - публикации, Арс Либрис, 2021, стр. 91.
  35. ↑ „Создаден првиот филм за Рацин „Елегија за тебе“, „Утрински Весник“, 10.06.2007.
  36. ↑ Споменици на Кочо Рацин Архивирано на 16 јуни 2022 г., Општина Велес
  37. ↑ „Македонците во Хрватска одбележаа 79 години од издавањето на стихозбирката ,,Бели мугри,, (фото)“. Ти Реков Ми Рече (англиски). Посетено на 2018-12-31.
  38. ↑ www.moonleerecords.com, Xaxaxa Tango revolucioner (пристапено на 29.11.2020)

Надворешни врски

уреди


Македонска книжевност
Јазик Македонски јазик · Граматика на македонскиот јазик · Дијалекти на македонскиот јазик · Македонска азбука · Историја на македонскиот јазик · Правопис на македонскиот јазик
 

Кирил Пејчиновиќ
Рани примери Свети Кирил · Свети Методиј · Свети Климент Охридски · Свети Наум Охридски
Среден век Григориј Акиндин · Станислав Лесновски · Арсениј Солунски · Никодим Тисмански · Исаија Серски · Висарион Дебарски
Просветителство и XIX век Војдан Чернодрински · Григор Прличев · Димитар Миладинов · Ѓорѓија Пулевски · Кирил Пејчиновиќ · Крсте Петков Мисирков · Константин Миладинов · Јоаким Крчовски · Јордан Хаџи-Константинов - Џинот · Рајко Жинзифов · Теодосиј Синаитски · Партенија Зографски · Григори Хаџи Јорданов
Период пред двете светски војни Васил Иљоски · Антон Панов · Ристо Крле · Атанас Раздолов  · Кочо Рацин · Коле Неделковски · Ацо Караманов · Никола Вапцаров · Венко Марковски · Ангелко Крстиќ · Антон Попов  · Стојан Христов
По втората светска војна Стале Попов · Ѓорѓи Абаџиев · Владо Малески · Славко Јаневски · Блаже Конески · Коле Чашуле · Ацо Шопов · Ташко Георгиевски · Томе Арсовски · Гане Тодоровски · Матеја Матевски · Димитар Солев · Анте Поповски · Симон Дракул · Митко Маџунков · Јован Котески · Петре М. Андреевски · Живко Чинго · Михаил Ренџов · Радован Павловски · Богомил Ѓузел · Тодор Чаловски · Влада Урошевиќ · Петар Ширилов · Ефтим Клетников · Јован Павловски · Данило Коцевски · Атанас Вангелов · Катица Ќулавкова · Србо Ивановски · Гого Ивановски · Санде Стојчевски · Јордан Плевнеш · Јован Стрезовски · Димитар Башевски · Бранко Цветкоски · Горан Стефановски · Сашко Насев · Дејан Дуковски · Блаже Миневски · Васил Тоциновски · Методи Манев · Венко Андоновски · Христо Петрески · Лилјана Дирјан · Димитрие Дурацовски · Лидија Димковска · Игор Исаковски · Славчо Ковилоски · Никола Маџиров · Бобан Богатиновски · Гоце Смилевски · Јовица Тасевски - Етернијан · Стефан Марковски · Трајче Кацаров · Жарко Кујунџиски · Оливера Ќорвезироска · Румена Бужаровска · Марина Мијаковска
Видете повеќе...


  Статијата „Кочо Рацин“ е избрана статија. Ве повикуваме и Вас да напишете и предложите избрана статија (останати избрани статии).
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Кочо_Рацин&oldid=5282448“