Македонска книжевност

Македонската книжевна историја започнува со основањето на Охридската книжевна школа во Охрид во југозападна Македонија во 9 век со помош на св. Климент Охридски. Карактеристично за оваа книжевна школа е единството на јазични и правописни црти и продолжувањето на кирилометодиевската дејност и традиција. Со помош на Охридската книжевна школа народот го пронашол својот народен, јазичен и културен идентитет. Има повеќе писмени извори од овде како: Добромириевото евангелие, Македонското евангелие на поп Јован, Охридскиот апостол, Битолскиот триод и други.

„Слогница речовска“ од Ѓорѓија Пулевски
Македонистика Знаковен јазик Историја Книжевност Регулаторно тело Дијалекти Граматика: Синтакса Морфологија Семантика Лексикологија Фразеологија Лексикографија Фонетика и фонологија Ономастика Правопис и правоговор: Азбука Македонски писма Глаголица Старословенско писмо Илинденска азбука Македонска преродбеничка азбука Македонска абецедарска азбука Македонска знаковна азбука Брајова азбука Транслитерација Туѓи имиња

Дел од серијалот на статии за Македонци Култура Книжевност · Уметност Фолклор · Музика · Носии Кино · Кујна · Спорт · Архитектура Историја Национална преродба НОБ (1941-1944) НОФ (1945-1949) Државност АСНОМ Н.Р. Македонија (1944-1991) Р. Македонија (од 1991) Распространетост Албанија · Бугарија Грција · Србија Македонска дијаспора Тематски Православна Црква Македонци муслимани Македонски јазик

Содржина

Периодизација

Македонската книжевност е поделена на три големи периоди, кои понатака се делат на уште неколку. Периодите на македонската литература се:

• Стара македонска книжевност- 9 до 18 в.
  • од христијанизацијата на Македонија до турската инвазија - 9 до 14 в.
  • од турската инвазија до 18 век
• Нова македонска книжевност- 1802 до 1944
  • преродбенички период
  • револуционерен период
  • меѓувоен период
• Современа македонска книжевност- 1944 - денес

Стара македонска книжевност

Стара македонска книжевност е поим со кој се опфаќа книжевноста на црковнословенскиот јазик од македонската редакција. Старата македонска книжевност е поделена на два поголеми историски периода, пред отоманското завладување на Македонија и за време на отоманската власт на Балканскиот Полуостров. Охрид со својата Охридска книжевна школа, Кратово со својата Кратовска книжевна школа и Лесново со својата Лесновска книжевна школа биле центрите каде се твореле дела на црковнословенски јазик од македонска редакција. Овој период е карактеристичен по својата религиска содржина, како и развојот и формирањето на македонските дијалекти со своите јазични карактеристики, кои почнале да се одделуваат и разликуваат од општословенската јазична практика.

Нова македонска книжевност

Новата македонска книжевност е период од историјата и развојот на македонската книжевност кој ги опфаќа 19 и 20 век век. Според периодизацијата на македонската книжевност, овој период започнува во преродбениците во 19 век и трае до Втората светска војна, кога започнува периодот на современата македонска книжевност. Овој период се дели на три мошне важни помали периоди: преордбенички, револуционерен и меѓувоен. Со основањето на новата македонска книжевност, започнало и втемелувањето на современиот македонски јазик. Праксата да се пишува и објавува дела пишани на црковнословенски јазик од македонска редакција постепено се изоставала и започнало да се користи македонскиот народен говор во пишана форма. Оваа пракса е особено видлива и карактеристична за преродбеничкиот период на новата македонска книжевност, каде, меѓу другите, охридскиот, струшкиот, велешкиот, галичкиот, прилепскиот, битолскиот и тетовскиот говор ги исполнуваат страниците на книгите на голем број македонски преродбеници и револуционерни дејци. Периодот на новата македонска книжевност опфаќа плејада значајни личности и столбови на македонската национална книжевност, започнувајќи од Јоаким Крчовски, Кирил Пејчиновиќ, Партенија Зографски, па преку Крсте Мисирков, Христо Смирненски, Никола Вапцаров, Ѓорѓија Пулевски, па сè до Коста Рацин, Васил Иљоски, Коле Неделковски и многу други.

Современа македонска книжевност

Современата македонска книжевност, или книжевноста на македонскиот јазик од завршувањето на Втората светска војна па сè до денес, е еден од најбогатите книжени периоди во историјата на јазикот. Овој период е карактеристичен првично по употребата на стандардниот пишан јазик, а што е поважно и забрзаното збогатување на македонскиот книжевен фонд. Грубо гледано, овој временски период започнал од завршувањето на Втората светска војна, некаде во 1943/ 1944 година. Од првата генерација македонски писатели, како што сеСлавко Јаневски, Владо Малески, Блаже Конески, Стале Попов, Ацо Шопов, Гане Тодоровски, Ѓорѓи Абаџиев, Иван Точко, итн., па сè до современите Георги Барбаровски, Петре М. Андреевски, Влада Урошевиќ, Добре Тодоровски, Владимир Мартиновски, Богомол Ѓузел, Радован Павловски, Лидија Димковска, Никола Маџиров, и другите, современата македонска книжевност изобилува со плодни автори - романописци, драматурзи, поети, раскажувачи и патеписци. Паралелно со збогатувањето на на македонскиот книжевен фонд, цврсто се втемелила и книжевната критика, која особено се развила со воспоставувањето на вискообразовните институции во слободната македонска држава.

СОВРЕМЕНА МАКЕДОНСКА ПОЕЗИЈА
ПРВА ГЕНЕРАЦИЈА	ПЕРИОД НА АКТИВНОСТ	ВТОРА ГЕНЕРАЦИЈА	ПЕРИОД НА АКТИВНОСТ
Ацо Шопов	1944 - 1980	Анте Поповски	1955 – 1995
Славко Јаневски	1945 - 1998	Матеја Матевски	1956 - сè уште
Блаже Конески	1945 – 1993	Петре М. Андреевски	1960 - 1999
Гого Ивановски	1946 - 2002	Радован Павловски	1961 – сè уште
Гане Тодоровски	1951 - 1995

• Ацо Шопов е автор на првата повоена збирка поезија на македонски јазик, Песни во 1944 година, која претставува и првата печатена книга на стандарен македонски јазик.

СОВРЕМЕНА МАКЕДОНСКА ПРОЗА
ПРВА ГЕНЕРАЦИЈА	ПЕРИОД НА АКТИВНОСТ	ВТОРА ГЕНЕРАЦИЈА	ПЕРИОД НА АКТИВНОСТ
Јован Бошковски	1947 - 1962	Димитар Солев	1956 - 1998
Славко Јаневски	1950 - 2000	Ташко Георгиевски	1957 - 1998
Владо Малески	1950 - 1990	Томе Момировски	1957 - сè уште
Ѓорѓи Абаџиев	1950 - 1961	Петар Ширилов	1961 - 1988
Коле Чашуле	1950 - 2002	Живко Чинго	1963 -  1989
Јордан Леов	1952 - 1972	Петре М. Андреевски	1964 - 2003
Стале Попов	1953 - 1966	Божин Павловски	1964 - сè уште
Иван Точко	1953 - 1970	Владимир Костов	1967 - сè уште
Симон Дракул	1953 - 1997	Бранко Варошлија	1968 - 1975
Блаже Конески	1955

• Јован Бошковски е автор на првата збирка раскази на македонски јазик, Растрел, во 1947 година, Славко Јаневски ја напишал првата повест Улица во 1950 година, која важи за прво поголемо прозно дело, а исто така Славко Јаневски е автор и на првиот роман на стандарден македонски јазик, Село зад седумте јасени, издаден во 1952 година.

СОВРЕМЕНА МАКЕДОНСКА ЛИТЕРАТУРА ЗА ДЕЦА
ПРВА ГЕНЕРАЦИЈА	ПЕРИОД НА АКТИВНОСТ	ВТОРА ГЕНЕРАЦИЈА	ПЕРИОД НА АКТИВНОСТ
Ванчо Николески	1946 – 1978	Михо Атанасовски	1955 - 2000
Славко Јаневски	1946 - 1996	Видое Подгорец	1956 - 1999
Борис Бојаџиски	1948 – 1958	Јован Стрезовски	1957 - 2011
Лазо Каровски	1946 - 1958	Јован Павловски	1961 - 1998
Неџати Зекерија	1950 - 1982	Стојан Тарапуза	1961 - сè уште
Васил Куноски	1951 - 1987	Ката Мисиркова - Руменова	1964 - 2000
Глигор Поповски	1953 - 1991	Ненад Џамбазов	1966 - 1999
		Петко Домазетовски	1966 - 2000

• Ванчо Николески ја издава првата збирка песни за деца на македонски јазик, Македонче во 1946 година.

За време на Народноослободителната борба, во македонската книжевност се појавиле поетски творби кои на едноставен, народен начин, популарно и баладично пееле за воените подвизи на партизаните. Тие песни биле проткаени со романтичарски занес, а асоцијативно-баладната форма на песните претставувала продолжение македонската народна песна. Во првите години по војната се забележуваат и првите преодни чекори меѓу романтичарскиот идеал и градителскиот вознес од ослободувањето, но творечките обиди во првите повоени години заостануваат зад современите естетски стандарди. Сепак, според хуманата порака, овие творби остануваат автентични, неповторливи и прифатливи и до поголема временска дистанца.

Поврзано

• Историја на македонската книжевност
• Македонската книжевност во 19 век
• Македонски писатели
• Македонски издавачи
• Примери од современата македонска поезија

Надворешни врски

• Правописни норми и фонетските особини на текстовите на црковнословенскиот јазик од македонска редакција, Кита Бицевска. (руски)
• Статусот на историското во македонскиот роман, Лорета Георгиевска - Јаковлева. (руски)
• Балканска клаустрофобија. Поетика на пространствата во македонскиот роман, Марија Б. Проскурнина. (руски)
• Меѓународен научен симпозиум. Развојот на македонската книжевност, Марија Проскурнина. (руски)
• Проблемот на моралниот избор во раните раскази на Д. Солев, Ана Е. Евстратова. (руски)
• Македонското просветителство во балканскиот контекст, Валентина Миронска - Христовска. (руски)

Македонска книжевност