Википедија

Освојување на Африка

Освојувањето на Африка (Трката за Африка или Поделба на Африка) — период од историјата на Африка проследен со окупација, поделба и колонизација на африканската територија од страна на европските сили за време на периодот на т.н. Нов империјализам, во периодот помеѓу 1881 и 1914 година. Во 1870 година, само 10% од Африка бил под европска контрола, додека по само 44 години, во 1914 година овој процент се зголемил на речиси 90% од континентот. Единствено Етиопија (Абисинија), Дервишката држава (денешна Сомалија[1]) и Либерија биле независни.

Области во Африка контролирани од европските колонијални сили во 1913 година, прикажани заедно со тековните национални граници.
  Белгија
  Италија
  Британија
  Португалија
  Франција
  Шпанија
  Германија
  Независни

Берлинската конференција од 1884 година, која ја регулирала европската колонизација и трговија во Африка, обично се смета за почетна точка за борбата во Африка.[2] Како последица на политичките и економските соперништва меѓу европските империи во последната четвртина од XIX век, европските сили често избегнувале да војуваат меѓу себе кога станувало збор за континентот[3]. Во подоцнежните години на XIX век, транзицијата од „неформалниот империјализам“ со воено влијание и економска доминација, го насочило владеењето, доведувајќи го колонијалниот империјализам[4].

Позадина и први истражувања уреди

 
Споредба на Африка во 1880 и 1913 година.

Португалците ги основале своите први европски населби, утврдувања и пристаништа на брегот на африканскиот континент кон почетокот на Големите географски откритија во 15 век. Но, Европејците покажале релативно мал интерес за внатрешноста на Африка во следните два два века.

Европското истражување на африканската внатрешност на континентот започнала на крајот од XVIII век. До 1835 година, Европејците го утврдиле поголемиот дел од северозападна Африка. Во средните децении на XIX век, познати европски истражувачи биле Дејвид Ливингстон и Хенри Мортон Стенли, кои истражувале огромни области на Јужна Африка и Централна Африка. Ливингстон бил ангажиран да работи северно од реката Оранџ. Во 1849 година ги истражувал пустината Калахари и басенот на реката Замбези и ги открил Викториини Водопади, а потоа езерото Њаса во денешно Малави. Во 1867 го открил и извориштето на реката Конго. Според него се именувани и Ливингстоновите Водопади во долниот тек на реката Конго, помеѓу градовите Матади и Киншасе во источен Конго. Хенри Мортон Стенли повеќепати патувал во Африка при што ги открил езерата Албертово, Едвардово и Леополдово, како и планинскиот масив Рувензори, а вршел и испитување на голем дел од сливот на реката Конго. Највисоката планина во масивот е наречена Стенли во негова чест.

Во 1850-тите и 1860-тите години биле спроведени експедиции од страна на Ричард Франсис Бартон, Џон Хенинг Спик и Џејмс Грант. Бартон и Спик во 1854 година учествувале во иследување на северното крајбрежје на Сомалија, каде биле ранети. Во нивната следна експедиција ги лоцирале Големите централни езера и изворот на Нил, но постојано страдале од тропски болести. На 13 февруари 1858 двајцата стигнале до езерото Тангањика, каде во март 1858 Спик самостојно истражувал дел од источниот брег на езерото јужно од Уџиџи. На почетокот на јули 1858 Спик со мал одред тргнал самостојно на север, на 30 јули стигнал до најјужниот залив на езерото Викторија, а на 3 август го открил и самото езеро. Во експедицијата на Џон Хенинг Спик од 1860 година за откривањето на изворите на реката Ник учествувал и Џејмс Грант, кој остварил и неколку самостојни патувања, собирајќи значајни ботанички колекции. Така, до крајот на XIX век Европејците го нацртале Нил од својот извор, ги следеле тековите на реките Нигер, Конго и Замбези и ги сознале огромните ресурси на Африка.

Уште во 1870-те, европските држави сѐ уште контролирале само десет проценти од африканскиот континент, со сите нивни територии што се наоѓаат во близина на брегот. Во текот на овој период биле формирани федерации од страна на европските сили. На Португалија припаѓале Португалска Западна Африка (денешна Ангола), Португалска Источна Африка (денешен Мозамбик), на Белгија припаѓале Слободна Држава Конго и (денес Демократска Република Конго) и Руанда-Урунди (денес Руанда и Бурунди). Најважна британска колонија била 'Рт на Добрата Надеж и територијата на Јужна Африка, додека Франција ги поседивала Француска Западна Африка, Француска Екваторска Африка, Француска Северна Африка и Француска Источна Африка, со многубројни држави во овие федерации. Германија ги поседувала териториите од денешните држави Камерун, Того и Намибија. Голем дел од германските територии биле поделени помеѓу победниците од Првата светска војна. Италија воспоставила контрола над Либија и Еритреја. До 1914 година, единствено Етиопија и Либерија останале независни од европската контрола[5]. Технолошкиот напредок ја олеснила европската експанзија во странство. Индустријализацијата довела до брз напредок во транспортот и комуникацијата. Медицинските достигнувања исто така одиграле важна улога, особено лековите за тропски болести.

Причини уреди

Африка и глобалните пазари уреди

Потсахарска Африка бил еден од последните региони кои во голема мера биле недопрени од „неформалниот империјализам“. Регионот започнал да има привлечна улога за европските владејачки елити од економски, политички и социјални причини. Во време кога британското трговско салдо покажувало сè поголем дефицит, со намалување на континенталните пазари поради долготрајната депресија (1873-96), Африка како континент им понудила на големите европски сили како Британија, Германија, Франција и други земји отворен пазар, кој ќе го обедини трговскиот вишок.

Освен тоа, вишокот на капитал честопати бил поевтино инвестиран во странство, каде што евтините материјали, ограничената конкуренција и богатите суровини направиле поголема премија. Друг поттик за империјализмот произлегол од побарувачката за суровини недостапни во Европа, особено бакар, памук, гума, палмово масло, какао, дијамант, чај и калај, на кои европските потрошувачи се навикнале и врз кои европската индустрија пораснала. Покрај тоа, Велика Британија сакала јужните и источните брегови на Африка да станат пристаништа на патот кон Азија и нејзината империја во Индија[6].

 
Карикатура на Сесил Родс по објавувањето на планот за воспоставување на телеграфска линија помеѓу Кејптаун и Каиро

Меѓутоа, во Африка, со исклучок на областа која станала позната како Јужноафрикански сојуз во 1910 година, износот на капитални инвестиции од страна на Европејците бил релативно мал, во споредба со другите континенти. Како резултат на тоа, компаниите вклучени во тропската африканска трговија биле релативно мали, за разлика од компаниите на Сесил Родс. Родс во текот на овој период станал еден од најбогатите луѓе во светот, кој ја основал Британска Јужна Африка и кој ја издвоил Родезија (денешен Зимбабве) за себе. Од друга страна, Леополд II со значителна бруталност ја искористил слободата на Конго. Овие настани би можеле да го одвлечат вниманието од проимперијалистичките аргументи на колонијалното лоби, кои лобисти тврделе дека заштитените странски пазари во Африка ќе ги решат проблемите со ниските цени и прекумерното производство предизвикано од намалувањето на континенталните пазари.

Џон Хобсон во „Империјализам“ тврди дека ова намалување на континенталните пазари е клучен фактор во глобалниот период наречен „Нов империјализам“.

Вилијам Истерли од Универзитетот во Њујорк сепак не се согласувал со врската направена помеѓу капитализмот и империјализмот, тврдејќи дека колонијализмот се користи главно за да се промовира развојот предводен од државата, а не на „корпоративниот“ развој. Тој напишал дека „империјализмот не е толку јасно поврзан со капитализмот и слободните пазари ... историски има поблиска врска меѓу колонијализмот / империјализмот и пристапите што водат кон развој на државата“[7].

Стратешко соперништво уреди

 
Современа илустрација на мајор Жан-Батист Маршан

Соперништвото меѓу Велика Британија, Франција, Германија и другите европски сили претставува дел од колонизацијата.

Додека тропска Африка не била голема зона на инвестиции, истовремено некои други земји во странство биле. Огромната внатрешност меѓу Египет и областите богати со злато и дијамант во Јужна Африка имале стратешка вредност во обезбедувањето на протокот на странските трговски патишта. Велика Британија била под политички притисок да обезбеди профитабилни пазари против вмешување на нејзините источни колонии, особено Индија, Малаја, Австралија и Нов Зеланд. Така, од клучно значење за Британците било да се обезбеди клучниот пат помеѓу Истокот и Западот односно Суецкиот Канал. Сепак, преовладувачката теорија[8][9], која објаснува дека Британија ја анектирала Источна Африка во 1880-90-тите од геостратегиски грижи поврзани со долината Нил и позицијата на Велика Британија во Египет, а со тоа и преку морето кон Индија преку Суецкиот Канал, била оспорена од страна на историчарот Џон Дарвин во 1997 година[10], а истото било констатирано и од страна на Јонас Ѓерсо во 2015 година[11].

 
Робови заробени од Конго на арапски брод пресретнати од Кралска морнарица (1869). Едно од главните оправдувања за колонизацијата на Африка било сузбивањето на трговијата со робови.

Борбата за африканската територија, исто така ја одразува загриженоста за стекнување на воени и поморски бази, за стратешки цели и остварување на моќта на европските сили. Новите технологии за изградба на морнарица преку бродовите управувани на пареа барале станици за заварување и пристаништа за одржување. Безбедносните бази исто така биле потребни за заштита на поморските патишта и линиите за комуникација, особено за скапите и витални меѓународни патишта како што е Суецкиот Канал[12].

Колониите исто така се сметале како средство во преговорите за поделба и билансот на моќта на европските земји, корисни како разменливи ставки во време на меѓународните преговори. Велика Британија и Франција користеле голем број британски индиски и северноафрикански војници, соодветно, во многу од нивните колонијални војни. Истите тие биле добро искористени во престојните светски војни во XX век. Во ерата на национализмот постоел притисок за една нација да се здобие со империја како статусен симбол. Идејата за „величие“ станала поврзана со чувството на должност кое е во основата на стратегиите на многу нации.[12].

Во почетокот на 1880-тите, Пјер Саворњан де Браза го истражувал Кралство Конго за потребите на Франција, во исто време Хенри Мортон Стенли го истражувал тоа во име на Леополд II, кој сакал Конго да биде негова лична слободна држава. Франција го окупирала Тунис во мај 1881 година, кое можеби довело до вклучување на Италија во германско-австриската двојна алијанса во 1882 година, по кое била основана т.н. Тројна алијанса. Истата година, Британија го окупирала Египет (досега автономна држава поради номинална слобода од Отоманското Царство), но владеела и над Судан и делови од Чад, Еритреја и Сомалија. Во 1884 година, Германија ги прогласила Тоголанд, Камерун и Југозападна Африка под нејзина заштита, а Франција ја окупирала Гвинеја. Француска Западна Африка (АОФ) била основана во 1895 година, а Француска Екваторска Африка во 1910 година[13][14].

Германска политика уреди

 
Аскари во Германска Источна Африка, 1906 година

Германија не претставувала голема колонијална сила пред периодот на „Новиот Империјализам“, но со нетрпение барала начин да се вклучи во оваа трка. Фрагментирана во разни држави, Германија била унифицирана само според владеењето на Прусија по Битката кај Садова од 1866 година и Француско-пруската војна во 1870 година. Германија својата светска експанзија ја започнала во 1880-тите. По изолирањето на Франција од страна на двојната алијанса со Австроунгарија, а потоа и со Тројната алијанса од 1882 година со Италија, канцеларот Ото фон Бизмарк ја предложил Берлинската конференција во 1884-85 година, во која биле поставени правилата за делотворна контрола на странски територии. Weltpolitik (светска политика) претставувала надворешна политика што ја поставил кајзерот Вилхелм II во 1890 година, со цел да ја трансформира Германија во глобална сила преку агресивна дипломатија и стекнување на прекуокеански колонии и развој на голема морнарица.

Некои Германци се залагале за проширување кон Филипините и на Тимор, други предложиле да се прошират во Формоза (денешен Тајван) итн. На крајот на 1870-тите, овие изолирани гласови започнале да се пренесуваат преку вистинска империјалистичка политика, поддржана од меркантилистичката теза. Во 1881 година, адвокатот Хјуб-Шлејден ја објавил „Deutsche Kolonisation“, според која „развојот на националната свест барал независна политика во прекуокеанските земји“[15]. Во почетокот на 1880-тите години започнало да се објавува списанието „Deutscher Kolonialverein“, а во 1884 година „Kolonialzeitung“. Општо земено, Бизмарк се спротивставувал на широко распространетиот германски колонијализам, но тој морал да поднесе оставка на инсистирањето на новиот германски цар Вилхелм II на 18 март 1890 година. Вилхелм II, наместо тоа, усвоил многу агресивна политика на колонизација и колонијална експанзија.

Експанзионизмот на Германија довел до т.н. „План на Тирпиц“, кој бил спроведен од страна на адмирал Алфред фон Тирпиц. Планот бил обележан со реформите од 1898, 1900, 1908 и 1912 година. До 1914 година тој ја направил на Германија втората по големина поморска сила во светот, веднаш по британската. Оваа политика ги алармирала на Британците, кои започнале да создаваат поблиски врски со Французите, а од друга страна Германците иако знаеле дека во случај на војна, тие ќе бидат поразени, сепак би им нанеле доволно штета со која нема да можат да ја зачуваат својата империја. Според фон Тирпиц, оваа агресивна поморска политика била поддржана од Национал-либералната партија, а не од конзервативците, што имплицирало дека империјализмот бил поддржан од растечките средни класи[16].

Германија станала трета по големина колонијална сила во Африка. Целокупната империја од 2,6 милиони квадратни километри и 14 милиони колонијални субјекти во 1914 година се наоѓале во нејзините африкански поседи на Југозападна Африка, Тоголанд, Камерун и Тангањика. Следејќи ја Антантата од 1904 година помеѓу Франција и Британската Империја, Германија се обидела да ја изолира Франција во 1905 година со Првата мароканска криза. Овој конфликт започнал во март 1905 година и траел до мај 1906 година а како главна причина била контролата над Мароко[17]. Ова довело до свикување на конференција во Алхесирас во 1905 година, каде Германија била поткрепена единствено од Австроунгарија, додека зад Франција застанале Велика Британија, Италија и Русија. На конференцијата Германија морала да се откаже од своите барања, а влијанието на Франција врз Мароко било компензирано со размена на други територии. Веднаш потоа следувала и Втората мароканска криза во 1911 година. Заедно со инцидентот Фасхода помеѓу Франција и Велика Британија од 1898 година, оваа сукцесија на меѓународната криза ја открила горчливоста на борбата меѓу различните империјалистички нации, што на крајот довело до Првата светска војна.

Италијанска експанзија уреди

 
Оваа сцена од етиопско потекло го отсликува етиопскиот триумф против италијанските сили во Битката кај Адва

Италија презела делови од Еритреја во 1870 и 1882 година[18][19]. По поразот во Првата италијанско-етиопска војна (1895-1896), Етиопија се стекнала со Италијанска Сомалија во 1889-90 и цела Еритреја (1899). Во 1911 година, Италија се вклучила во војна со Отоманското Царство, по чиј крај се стекнала со Триполитанија и Киренајка (модерна Либија). Во 1919 година Енрико Корадини, кој целосно ја поддржувал војната, а подоцна ја споил својата група со раната фашистичка партија (ПНФ), го развил концептот на пролетерскиот национализам, кој требало да го легитимира италијанскиот империјализам со мешавина на социјализам со национализам:

Мораме да почнеме со признавање на фактот дека постојат пролетерски нации, како и пролетерски класи, што значи дека постојат нации чии услови за живеење се предмет ... на патот на животот на другите народи. Откако ова ќе се реализира, национализмот мора цврсто да инсистира на оваа вистина: Италија, материјално и морално, е пролетерска нација[20]

Втората италијанско-етиопска војна (1935-36), наредена од фашистот Бенито Мусолини, всушност била една од последните колонијални војни што била наменета да колонизира странска земја, наспроти војните за национално ослободување, окупирајќи ја Етиопија, која останала последната независна африканска територија, за разлика од Либерија.

Кризи до Првата светска војна уреди

Колонизација на Конго уреди

 
Хенри Мортон Стенли

Истражувањата на Дејвид Ливингстон, спроведени од Хенри Мортон Стенли, ги возбудиле фантазиите со грандиозните идеи на Стенли за колонизација. Но тие откриле мала поддршка поради проблемите и бараната активност, освен кралот на Белгија, Леополд II, кој во 1876 година ја организирал Меѓународната африканска асоцијација. На конференцијата, Леополд предложил воспоставување меѓународен добронамерен комитет за пропагирање на цивилизацијата меѓу народите од централна Африка (регионот на Конго). Првично замислен како мултинационално, научно и хуманитарно собрание, асоцијацијата на крајот станала компанија контролирана од самиот Леополд. По распаѓањето на асоцијацијата, Леополд, одлучен да побара колонија за себе и инспириран од неодамнешните извештаи од Централна Африка, започнал да поддржува голем број водечки истражувачи, меѓу кои бил и Хенри Мортон Стенли[21]. Подоцна, на Берлинската конференција од 1884-1885 година, европските водачи официјално ја забележале контролата на Леополд над 2.600.000 км2 над независната држава Конго[22].

Од 1869 до 1874 година, Стенли бил тајно испратен од Леополд II во регионот на Конго, каде што направил договори со неколку африкански шефови долж реката Конго и до 1882 година имал доволна територија за да ја формира основата на слободната држава Конго. Леополд II лично ја поседувал колонијата од 1885 година и го користел како извор на слонова коска и гума.

 
Пјер Саворњан де Браза

До 1890 година Слободна Држава Конго ја консолидирала својата контрола на територијата помеѓу Киншаса и Кисангани и барала да се пробие на југ по реката Луалаба од Стенливил. Во исто време, Британската јужноафриканска компанија на Сесил Родс се проширила северно од реката Лимпопо, испраќајќи ја пионерската колона (водена од Фредерик Селоус) преку Матабеленд и отворајќи колонија во Машоналанд.

На запад се наоѓала Катанга, место на кралството на Мсири. Мсири бил најголемиот владетел во областа, и тргувл со големи количини бакар, слонова коска и робови, а гласините за злато стигнале до европските сили. Освојувањето односно трката за Катанга претставувал одличен пример за периодот. Родс испратил две експедиции кај Мсири во 1890 година, предводени од Алфред Шарп, кој бил одбиен и Џозеф Томсон, кој не успеал да стигне до Катанга. Леополд испратил четири експедиции. Првата наречена експедиција Ле Маринел, експедиција Делкомун, која била отфрлена. Третата експедиција била добро вооружената експедиција со наредби да ја освојват Катанга со или без согласност на Мсири. Мсири повторно одбил но бил застрелан, а експедицијата ја отсекле главата на водачоти ја ставиле на столб како „варварска лекција“ за луѓето. Експедицијата Бија ја завршила работата за создавање администрација и полициско присуство во Катанга.

Така, половина милион квадратни километри од Катанга станале сопственост на Леополд и го зголемиле неговото африканско царство до 2.300.000 квадратни километри, околу 75 пати поголемо од Белгија. Слободна Држава Конго наметнала терористички режим врз колонизираните луѓе, вклучувајќи масовни убиства и присилен труд. Белгија, под притисок на Асоцијацијата за реформи во Конго, го прекинала владеењето на Леополд II и ја анектирала земјата во 1908 како колонија на Белгија, позната како Белгиски Конго.

 
Цртеж од 1906 година кој го прикажува кралот Леополд II како змија што зафаќа конголски маж.

Бруталноста на кралот Леополд II во неговата поранешна колонија на Слободната држава Конго,[23][24], денес Демократска Република Конго, била добро документирана. До 8 милиони од проценетите 16 милиони жители починале помеѓу 1885 и 1908 година[25]. Според поранешниот британски дипломат, оваа депопулација имала четири главни причини: „недискриминирачка војна“, глад, намалување на раѓањата и болестите[26]. Заспаната болест или Африканска трипанозомијаза ја опустошила земјата и исто така мора да се земе предвид и драматичното намалување на бројот на населението. Се проценува дека оваа болест и малите сипаници убиле скоро половина од населението во областите околу реката Конго[27].

Проценките на вкупната бројка на жртви значително се разликуваат. Бидејќи првиот попис не се случил до 1924 година, тешко е да се измери губитокот на населението во периодот. Според извештајот Casement, бројката била три милиони[28]. Вилијам Рубинштајн напишал: „Во основа се чини дека речиси сигурно е дека бројките на популацијата што ги дал Хохшилд се неточни. Се разбира, нема начин да се утврди населението на Конго пред 20 век, а проценките како 20 милиони се чисти претпоставки. Поголемиот дел од внатрешните работи на Конго буквално се неистражени или недостапни[29]“.

Слична ситуација се случила и во соседниот Француско Конго. Најголем дел од искористувањето на ресурсите ги воделе концесиски компании, чии брутални методи, заедно со воведувањето на болеста, резултирале со губење до 50% од домородното население[30]. Француската влада назначила комисија, предводена од Пјер Саворњан де Браза, во 1905 година за да ги испита злоупотребите во колонијата што се шпекулирале. Меѓутоа, Пјер Саворњан де Браза починал на враќањето, а неговиот „сериозно критичен“ извештај не бил пуштен во јавноста[31].

Суецки Канал уреди

 
Влезот на Суецкиот Канал

Францускиот дипломат Фердинанд де Лесепс добил многу отстапки од Исмаил-Паша, кедифот од Египет и Судан, во 1854-56, за изградба на Суецкиот Канал. Некои извори ја проценуваат работната сила на 30.000[32] но други проценуваат дека 120.000 работници загинале во текот на десетгодишното градежништво поради глад, замор и болести, особено колера[33]. Кратко пред неговото завршување во 1869 година, Исмаил-паша позајмил огромни суми од британски и француски банкари со високи стапки на враќање. До 1875 година, тој се соочил со финансиски потешкотии и бил принуден да го продаде својот пакет акции во Суецкиот Канал. Акциите биле искористени од страна на Велика Британија, под премиерот Бенџамин Дизраели, кој сакал да й даде на својата земја практична контрола во управувањето со овој стратегиски пат. Кога Исмаил-паша го отфрлил надворешен долг на Египет во 1879 година, Британија и Франција зазеле заедничка финансиска контрола над земјата, принудувајќи го египетскиот владетел да абдицира и на негово место бил поставен неговиот најстар син Тевик-Паша.

Во текот на 1870-тите, европските иницијативи против трговијата со робови предизвикала економска криза во северен Судан, предизвикувајќи пораст на силите на Махдистите[34]. Во 1881 година, Махидистичкиот бунт избувнал во Судан на чело со Мухамед Ахмад, занемарувајќи го авторитетот на Тевик-Паша во Судан. Војната траела осум години и завршила со повторно воспоставување на британска и египетска власт во земјата. Истата година, Тевик претрпел уште поопасен бунт од сопствената египетска војска, познат како револтот на Ахмед Араби-Паша. Ахмед сакал да го отстрани француското и британското влијание во земјата. И покрај почетните успеси, бунтот завршил по британското бомбардирање на Александрија и инвазијата на земјата што ја оставила под странска контрола сè до Втората светска војна. Во 1882 година, Тевик апелирал за директна британска воена помош, по кое започнал периодот на британската администрација во Египет. Заедничката британско-египетска воена сила на крајот ги поразила махдиските сили во Судан во 1898 година. Потоа, Британија (наместо Египет) ја презела контролата над Судан.

Берлинска конференција (1884-85) уреди

 
Берлинска конференција

Окупацијата на Египет и Конго претставувале првите големи потези на африканската територија од страна на европските сили. Во 1884 година, Ото фон Бизмарк ја свикал Берлинската конференција во 1884-85 година за да разговара за проблемите поврзани околу Африка. Дипломатите ја осудиле трговијата со робови, забранувајќи продажба на алкохолни пијалаци и огнено оружје во одредени региони и изразувајќи грижа за мисионерските активности. Уште поважно, дипломатите во Берлин ги поставиле правилата за конкуренција со кои големите сили требало да се водат во потрага и воспоставување на свои колонии. Тие исто така се согласиле дека областа околу реката Конго треба да стане неутрална област, позната како Слободна Држава Конго, во која трговијата и навигацијата требало да бидат бесплатни. Ниту една нација можела да преземе некакви активности без да ги извести другите за своите намери. Ниту една територија не може формално да се утврди пред да биде ефикасно окупирана. Сепак, натпреварувачите ги игнорирале правилата и во неколку наврати војната била само тесно избегната[35].

Британската администрација на Египет и Јужна Африка уреди

 
Махидистички бунт избувнал во Судан на чело со Мухамед Ахмад,
 
Дете од народот Бури во британски капм за време на Втората Бурска војна (1899–1902)

Британската администрација на Египет и Јужна Африка придонела за преокупација околу обезбедувањето на изворот на реката Нил. Египет паднал под влијание на британските сили во 1882 година (иако формално не бил прогласен за протекторат до 1914 година и никогаш не бил вистинска колонија), Судан, Нигерија, Кенија и Уганда биле потчинети во 1890-тите и почетокот на XX век, и на југ, колонија 'Рт на Добрата Надеж обезбедила основа за потчинување на соседните африкански држави и холандските Африканерски доселеници, кои го напуштиле Кејп за да ги избегнат Британците, а потоа основале свои републики. Теофил Шепстон ​​ја припоил Јужноафриканска Република (Трансвал) во 1877 година за Британската Империја, откако била независна дваесет години.

Во 1879 година започнала Англо-зулуската војна, на чело со сер Хенри Бартел Фрер, кој по сопствена иницијатива, без одобрение на британската влада[36][37] му дал ултиматум на Кралство Зулу, кој истиот не бил прифатен од кралот Кечуајо[38]. По ова започнале битките за да на крајот британските сили издвојат победа кое го означило крајот на Кралство Зулу. Во следниот период, Велика Британија продолжила со консолидација на својата контрола врз поголемиот дел од териториите од Јужна Африка. Во овој период започнале протестите од страна на Бурите, а во декември 1880 година започнала Прва бурска војна (1880-81). Откако било одбиено плаќањето на новите зголемени даноци, на Бурут Пиет му бил конфискуван имотот по кое стотина воорушени сили започнале напади кон бритнаксите власти, а малку подоцна Трансваал прогласил независност и војната започнала на 16 декември со напад од страна на бурите крај Потчефструм. Војната траела до 23 март 1881 година и завршила со конвенцијата во Преторија. Договорот бил потпишан на 3 август 1881 година. Според овој договор, Јужноафриканската Република повторно добила самоуправа но под номинална британска власт. Оваа конвенција била заменета во 1884 година од Лондонската конвенција.[39]. Реакцијата на Џејмсон од 1895 година претставувала неуспешен обид на Британска компанија Јужна Африка и Комитетот за реформи во Јоханесбург да ја соборат владата на Бурите во Трансвал. Втората бурска војна, која се водела помеѓу 1899 и 1902 година била за контрола на индустријата за злато и дијаманти. Независните републики на Портокалова Слободна Држава и Јужноафриканска Република (или Трансваал) биле поразени и апсорбирани во Британската Империја.

Францускиот удар во африканскиот континент бил главно од бреговите на Западна Африка (денешен Сенегал) на исток, преку Сахел долж јужната граница на Сахара, огромна пустина што опфаќа поголем дел од денешните Сенегал, Мали, Нигер и Чад. Нивната крајна цел била да има континуирана колонијална империја од реката Нигер до Нил, со што би се контролирала трговијата до и од регионот Сахел, врз основа на нивната постојна контрола врз патеките на караванот низ Сахара. Британците, од друга страна, сакале да ги поврзат своите територии во Јужна Африка (денешните Јужноафриканска Република, Боцвана, Зимбабве, Лесото, Свазиленд и Замбија), со нивните територии во Источна Африка (денешна Кенија). Судан (кој во тоа време вклучувал поголем дел од денешна Уганда) претставувал клуч за исполнувањето на овие амбиции, особено откако Египет веќе бил под британска контрола. Оваа „црвена линија“ е најпозната од Сесил Родс. Заедно со лордот Милнер, британскиот колонијален министер во Јужна Африка, Родс се залагал за империја „Од Кејп до Каиро[40]“ поврзувајќи го Суецкиот Канал со јужниот дел на континентот богат со минерали преку железница. За разлика од Британија, Франција се обидувала да ги прошири сопствените територии од Дакар до Судан, што ќе овозможи на нејзината империја да го опфати целиот континент од Атлантикот Океан до Црвеното Море. Во март 1899 година, француските и британските власти се согласиле дека изворот на реките Нил и Конго треба да ја означуваат границата меѓу нивните сфери на влијание.

Мароканска криза уреди

 
Мароканскиот султан Абд ал-Хафид

Иако Берлинската конференција во 1884-85 година ги поставила правилата за борба за Африка, тоа не ги ослабило на соперничките империјалисти. Инцидентот Фасхода од 1898 година помеѓу Франција и Велика Британија ги довел двете земји на работ на војна, за да на крајот доведе до потпишување на Entente cordiale од 1904 година, преку кој договор започнало спротивставњето на влијанието на европските сили на Тројната алијанса во Африка. Како резултат на тоа, новото Германско Царство одлучило да ја тестира цврстината на таквото влијание, користејќи ја оспорената територија на Мароко како бојно поле.

Така, кајзерот Вилхелм II го посетил Тангер на 31 март 1905 година и се обратил пред јавноста во полза на независноста на Мароко, предизвикувајќи го француското влијание во Мароко. Влијанието на Франција во Мароко било потврдено од страна на Велика Британија и Шпанија во 1904 година. Говорот на кајзерот дополнително го подигнал францускиот национализам, а со британска поддршка францускиот министер за надворешни работи ја презел пркосната линија. Кризата го достигнал својот врв во средината на јуни 1905 година, кога францускиот министер Теофил Делкасе бил избркан од министерството од страна на премиерот Морис Рувиер. Но, до јули 1905 година Германија стаала изолирана и Французите се согласиле на конференција за решавање на кризата. Франција и Германија продолжиле да се држат до конференцијата, но Германија мобилизирала резервни единици на армијата кон крајот на декември, а Франција ги преместила војниците на границата во јануари 1906 година.

Конференцијата во Алхесирас од 1906 година била свикана за да го реши спорот. Од присутните тринаесет нации, германските претставници како единствен поддржувач ја имале Австроунгарија. Франција имала цврста поддршка од Велика Британија, САД, Русија, Италија и Шпанија. Германците на крајот го прифатиле договорот, потпишан на 31 мај 1906 година, според кој Франција дала можност за одредени внатрешни промени во Мароко, но ја задржала контролата врз клучните области[41].

Меѓутоа, пет години подоцна избила Втората мароканска криза која била предизвикана од распоредувањето на германскиот воен брод „Пантер“ во пристаништето Агадир на 1 јули 1911 година. Германија започнала да се обидува да ја надмине морската власт на Британија. Германија објавила дека ќе го претвори градот во своја поморска база во одговор на француската окупација на Фес. Кога Британците слушнале за доаѓањето на „Пантер“ во Мароко, тие погрешно верувале дека Германците требало да го претворат Агадир во поморска база на Атлантикот. Во ноември 1911 година била потпишана конвенција според која Германија ја прифатила позицијата на Франција во Мароко, во замена за територија во Француска Екваторска Африка (денес Република Конго).

Франција и Шпанија подоцна воспоставиле целосен протекторат над Мароко (30 март 1912 година)[42], завршувајќи го она што останало од официјалната независност на земјата. Понатаму, британската поддршка за Франција за време на двете марокански кризи го засилил сојузот меѓу двете земји и довел до англо-германско отуѓување, продлабочувајќи ги поделбите што ќе кулминираат во Првата светска војна.

Дервишки отпор уреди

По Берлинската конференција кон крајот на XIX век, Британците, Италијанците и Етиопјаните се обиделе да бараат територии во сопственост на Сомалијците, како што биле Варшангалиски султанат, Аџурански султанат и Геледиски султанат.

Дервишката држава била држава формирана од Мохамед Абдула Хасан, сомалиски верски водач кој ги собрал муслиманските војници од Африканскиот Рог и ги обединил во лојална армија позната како Дервиши. Оваа армија му овозможила на Хасан да направи моќна држава преку освојување на територии кои ги барале Етиопјаните и европските сили. Државата четири пати успешно ја поразила на Британската Империја и ја принудувала да се повлече во крајбрежниот регион[43]. Поради овие успешни експедиции, Дервишката држава била признаена како сојузник на Отоманското Царство и Германското Царство. Турците, исто така го именувале Хасан за емир од сомалиската нација[44], и Германците ветиле дека официјално ќе ги признаат териториите со кои Дервишите требало да се здобијат[45].

По четвртина век од држењето на Британците во заливот, дервишите конечно биле поразени во 1920 година како директна последица на користењето на авиони од страна на Велика Британија[46].

Отпорот на Херерите и востанието Маџи-Маџи уреди

Помеѓу 1904 и 1908 година, германските колонии во Германска Југозападна Африка и Германската Источна Африка биле потресени од одделни, истовремени внатрешни револти против нивното владеење. Народот Херери живеел на поголемиот дел од централниот и северниот дел од југозападна Африка. По започнувањето на колонизацијата од страна на Германија, белите доселеници имале дополнителни субвенции и ним им било доделувано поголемо земјиште за разлика од домородците. Овој чин предизвикал големо незадоволство и започнување на војна. Бунтот започнал во 1903 година кога биле убиени околу 60 германски доселеници. На ова следувал германскиот одговор на генералот Лотар фон Трота кој во октомври 1904 година издадал наредба да се убие секој маж од овој народ а жените и децата да се однесат во пустина. Но од официјална Германија оваа вест била отфрлена и пренасочена во акт според кој жителите требало да се однесат во концентрациони логори. На Германија и било потребно до 1908 година повторно да се воспостави власт над територијата. Во тоа време десетици илјади Африканци (проценки од 34.000 до 110.000 луѓе[47][48]:296[49][50][51][52]) или биле убиени или починале од жед додека бегале. Вкупно 65.000 луѓе од народот Хереро (80% од вкупната популација на Хереро) и 10.000 Намаки (50% од вкупното население на Намаква) или умреле од жед или умреле во логори, како што бил концентрациониот логор на островот Шарк помеѓу 1904 и 1908 година. Карактеристично за овој геноцид бил смртта од глад и загадување на бунарите на населението, додека тие биле заробени во пустината Намиб.

Востанието Маџи-Маџи траело во периодот од 1905 до 1907 година.[53]. Војната била поттикната од интензивирањето на репресивните мерки и построгите закони на колонијалната власт, која го засилила производството на памук во јужните региони на колонијата, забраната за лов, данокот на отпад итн. Сето ова се случи на штета на месното население и малите султанати кои постоеле во регионот. Повеќето од жртвите на востанието биле убиени од германско оружје и глад, бидејќи германските колонијални сили во 1907 година ги изгориле сите села, полиња и шуми. До крајот на бунтот практично целото месно население било истребено. Некои бунтовнички групи продолжиле герилска војна до тогаш, додека тие не биле уапсени и погубени во јули 1908 година.

Колонијално лоби и изложби уреди

Во претходните фази, империјализмот обично бил дело на поединечни истражувачи, како и некои авантуристички трговци. Разни важни политички водачи, како Вилијам Гледстон, се спротивставиле на колонизацијата во првите години. Меѓутоа, за време на неговото второ премиерство помеѓу 1880 и 1885 година, тој не можел да се спротивстави на колонијалното лоби во неговиот кабинет, и на тој начин не го извршил изборното ветување за ослободување на Египет. Иако Гладстон лично се спротивставил на империјализмот, социјалните тензии предизвикани од Долгата депресија го турнале во корист на џингоизмот: империјалистите станале „паразити на патриотизмот“ (Џон А. Хобсон)[54]. Во Франција, тогашниот радикален политичар Жорж Клемансо исто така силно се спротивставил на колонизацијата. Според Хана Арент во „Потеклото на тоталитаризмот“ (1951), ова проширување на националниот суверенитет на прекуокеанските територии е спротивно на единството на националната држава која обезбедила државјанство на нејзиното население. Од друга стрна, колонијалните лобирања се појавиле за да ја легитимизираат борбата за Африка. Во Германија, Франција и Велика Британија, средната класа често барала силни странски политики за да се обезбеди раст на пазарот.

 
Ота Бенга во Зоолошка градина

Меѓутоа, до крајот на Првата светска војна колонијалните империи станале многу популарни речиси насекаде во Европа. Јавното мислење било убедено за потребите на колонијалната империја, иако повеќето од земјите никогаш немале дел од неа. Колонијализмот претставувал промена на популарните менталитети, кое довело со започнување на колонијална пропаганда, поддржана од колонијалното лоби и од различни научници. Така, освојувањето на териториите неизбежно следело за јавно претставување на домородните луѓе за научни и забавни цели. Карл Хагенбек, германски трговец со диви животни и иден претприемач на повеќето зоолошки градини во Европа, во 1874 година одлучил да направи изложби од човечки популации. Во 1876 година, тој испратил еден од неговите соработници во новиот освоен египетски Судан за враќање на некои диви ѕверови и нубијци. Тие биле претставени во Париз, Лондон и Берлин. Таквите „човечки зоолошки градини“ можеле да се најдат и во Хамбург, Антверпен, Барселона, Лондон, Милано, Њујорк, Париз, итн. Овие изложби имале присуство од 200.000 до 300.000 посетители. Туарезите биле изложени по француското освојување на Тимбукту, Малагашите по окупацијата на Мадагаскар, Дахомските Амазонки по поразот на Беханзин против Французите во 1894 година.

Во 1877 година биле организирани два „етнолошки спектакли“, презентирајќи ги Нубијците и Инуитите. Овие изложби имале голема посетеност и големи приходи. Во периодот од 1877 до 1912 година, околу триесет „етнолошки изложби“ биле претставени во зоолошката Жардин во Париз[55]. „Негро села“ биле претставени на Парискиот светски саем во 1878 и 1879 година, на Светскиот саем во 1900 година била презентирана познатата диорама „Животот на Мадагаскар“, додека колонијалните изложби во Марсеј (1906 и 1922) и во Париз (1907 и 1931 година) исто така прикажувале и човечки суштества во кафези.

Во САД, Медисон Грант, раководител на Њујоршкото зоолошко друштво, го открил пигмеецот Ота Бенга во зоолошката градина Бронкс заедно со мајмуните во 1906 година. По наредба на Грант, истакнатиот научен расистички директор на зоолошката градина Хорнадеј го поставил Ота Бенга во кафез со орангутан во обид да го илустрира дарвинизмот, а особено дека Африканците како Ота Бенга се поблиску до мајмуните отколку што биле Европејците. Други колонијални изложби вклучувале изложба на Британската Империја во 1924 година и успешната од 1931 година Париска колонијална изложба.

Прва светска војна уреди

За време на периодот од т.н. „Нов империјализам“, до крајот на XIX век, европските земји имале речиси 23.000.000 km2 поголема територија или една петтина од површината на Земјината топка на сметка на своите колонии во странство. Територијата ја зафаќала скоро цела Африка, без Етиопија, Либерија и Сагија ел-Хамра, која како последна била вклучена во составот на Шпанска Сахара. Помеѓу 1885 и 1914 година, Велика Британија зазела речиси 30% од територијата во Африка под нејзина контрола, 15% - Франција, 11% - Португалија, 9% - Германија, 7% - Белгија и 1% - Италија. Само Нигерија имала 15 милиони субјекти, повеќе отколку во целата западна Африка или целата Германска колонијална империја. Парадоксално бил фактот што Велика Британија, верниот поборник за слободна трговија, се појавила во 1914 година и стекнала најголема придобивка. Во однос на зафатената површина, Французите биле маргинални победници, но голем дел од нивната територија се состоела од ретко населената Сахара.

Политичкиот империјализам ја следеше економската експанзија преку „колонијалните лобирања“ што го зацврстиле шовинизмот и џигонизмот, сè со цел да се легитимизира колонијалното владеење. Тензиите меѓу царските сили довеле до неколку кризи, кои конечно експлодирале во август 1914 година, кога претходните соперништва и сојузи создале ситуација која ги вовлекла големите европски нации во Првата светска војна. Австроунгарија ја нападнала на Србија за да го одмазди убиството на австрискиот принц Франц Фердинанд, Русија започнала со мобилизација за да ѝ помогне на Србија, Германија интервенирала за поддршка на Австроунгарија против Русија. Бидејќи Русија имала воен сојуз со Франција против Германија, германскиот Генералштаб одлучил да го реализира добро подготвениот план за инвазија во Франција пред да се сврти кон Русија. По инвазијата во Белгија во војната се вклучила и Велика Британија и САД.

Африкански колонии уреди

Белгија уреди

 
Војници во Белгиски Конго. Во земјата имало 19.000 африкански војници, предводени од 420 бели офицери.

Франција уреди

Податотека:Desembarco en Cotonou de tropas senegalesas. Le Petit Journal, 21May1892.jpg
The Senegalese Tirailleurs, led by Colonel Alfred-Amédée Dodds, invaded Dahomey (present-day Benin) in 1892

Германија уреди

 
Француска карта на Африка од 1911

По крајот на Првата светска војна, териториите на Германија биле разделени меѓу Британија (која ги зазела Западен Камерун, Танзанија, Западен Того и Намибија), Франција (која го зазела поголемиот дел од Камерун и источниот дел на Того) и Белгија (која ги зазела Руанда и Бурунди) .

Италија уреди

Подоцна, за време на меѓувоениот период, со Втората италијанско-етиопска војна, Италија ја анектирала на Етиопија, формирајќи ја Италијанска Источна Африка.

Португалија уреди

 
Melilla War between Spain and Rif tribes of northern Morocco in 1909

Шпанија уреди

Обединето Кралство уреди

 
Отворање на железничката станица во Родезија во 1899 година
 
Following the Fourth Anglo-Ashanti War in 1896, the British proclaimed a protectorate over the Ashanti Kingdom.

Британците првенствено биле заинтересирани за одржување на безбедни комуникациски линии до Индија, што довел до почетен интерес на Египет и Јужна Африка. Откако овие две области биле обезбедни, започнала намерата на британските колонијалисти како Сесил Родс да се воспостави железничка пруга Кејп-Каиро и да се искористат минералните и земјоделските ресурси. Контролата на Нил се сметала за стратешка и комерцијална предност.

Независни држави уреди

Либерија била единствената нација во Африка која била колонија и протекторат на САД. Либерија била основана, колонизирана и контролирана од Американското здружение за колонизација, приватна организација формирана со цел да ги пресели ослободените афроамерикански и карибски робови од САД и Карипските острови во 1821 година. Либерија ја прогласила својата независност од американската колонизација на 26 јули 1847 година. Либерија била најстарата демократска република во Африка, а втората најстара црна република во светот (по Хаити).

Етиопија ја задржала својата независност од Италија по Битката кај Адва, што резултирала со Договорот од Адис Абеба. Со исклучок на окупацијата помеѓу 1936 и 1941 година од страна на воените сили на Бенито Мусолини, Етиопија е најстарата независна нација во Африка.

Модерна борба за Африка уреди

Новата борба за Африка започнала со појавата на африканското либерално капиталистичко движење во постколонијалната Африка[57]. Кога африканските нации започнале да добиваат независност за време на Втората светска војна, нивните постколонијални економски структури останале неразделени и линеарни. Во повеќето случаи, најголем дел од економијата на една држава се потпирала на природните ресурси. Процесот на деколонизација ги задржило на независните африкански нации економско зависни од колонијалните сили[58]. Програмите за структурно прилагодување довеле до приватизација и либерализација на многу африкански политички и економски системи, присилно притискајќи ја Африка на глобалниот капиталистички пазар[59]. Економскиот пад во 1990-тите ја поттикнала демократизацијата од страна на Светската банка повторно да интервенира во политичките и економските прашања на Африка.[60]. Сите овие фактори довеле до принуден развој на Африка според западните идеолошки системи на економијата и политиката[61].

Литература уреди

  • Aldrich, Robert. Greater France: A History of French Overseas Expansion (1996)
  • Atkinson, David. "Constructing Italian Africa: Geography and Geopolitics." Italian colonialism (2005): 15–26.
  • Axelson, Eric. Portugal and the Scramble for Africa: 1875–1891 (Johannesburg, Witwatersrand UP, 1967)
  • Boddy-Evans, Alistair. "What Caused the Scramble for Africa?" African History (2012). online
  • Brantlinger, Patrick. "Victorians and Africans: The genealogy of the myth of the dark continent." Critical Inquiry (1985): 166–203. online
  • Chamberlain, Muriel Evelyn. The scramble for Africa (4th ed. Routledge, 2014) excerpt and text search
  • Curtin, Philip D. Disease and empire: The health of European Troops in the Conquest of Africa (Cambridge University Press, 1998)
  • Darwin, John. "Imperialism and the Victorians: The dynamics of territorial expansion." English Historical Review (1997) 112#447 pp: 614–642.
  • Finaldi, Giuseppe. Italian National Identity in the Scramble for Africa: Italy's African Wars in the Era of Nation-building, 1870–1900 (Peter Lang, 2009)
  • Gjersø, Jonas Fossli (2015). „The Scramble for East Africa: British Motives Reconsidered, 1884-95“. Journal of Imperial and Commonwealth History. Taylor & Francis. 43 (5): 831–60. doi:10.1080/03086534.2015.1026131. Посетено на 4 March 2016.
  • Hammond, Richard James. Portugal and Africa, 1815–1910: a study in uneconomic imperialism (Stanford University Press, 1966)
  • Henderson, W. O. The German Colonial Empire, 1884–1919 (London: Frank Cass, 1993)
  • Hinsley, F. H. ed. The New Cambridge Modern History, Vol. 11: Material Progress and World-Wide Problems, 1870-98 (1962) contents pp 593–40.
  • Hochschild, Adam (2006) [1998]. King Leopold's Ghost: A Story of Greed, Terror, and Heroism in Colonial Africa. London: Pan Books. ISBN 978-0-330-44198-8.
  • Klein, Martin A. Slavery and colonial rule in French West Africa (Cambridge University Press, 1998)
  • Lovejoy, Paul E. Transformations in slavery: a history of slavery in Africa (Cambridge University Press, 2011)
  • Lloyd, Trevor Owen. Empire: the history of the British Empire (2001).
  • Mackenzie J. M. The Partition of Africa, 1880–1900, and European Imperialism in the Nineteenth Century (London 1983).
  • Oliver, Roland, Sir Harry Johnston and the Scramble for Africa (1959) online
  • Pakenham, Thomas (1992) [1991]. The Scramble for Africa. London: Abacus. ISBN 978-0-349-10449-2.
  • Penrose E. F., ed. European Imperialism and the Partition of Africa (London 1975).
  • Perraudin, Michael, and Jürgen Zimmerer, eds. German colonialism and national identity (London: Taylor & Francis, 2010)
  • Robinson R,. and J. Gallagher, "The partition of Africa", in The New Cambridge Modern History vol XI, pp 593–640 (Cambridge, 1962).
  • Rotberg, Robert I. The Founder: Cecil Rhodes and the Pursuit of Power (1988) excerpt and text search; online
  • Sanderson G. N., "The European partition of Africa: Coincidence or conjuncture?" Journal of Imperial and Commonwealth History (1974) 3#1 pp 1–54.
  • Sparrow-Niang, J., Bath and the Nile Explorers: In commemoration of the 150th anniversary of Burton and Speke's encounter in Bath, September 1864, and their 'Nile Duel' which never happened(Bath: Bath Royal Literary & Scientific Institution, 2014)
  • Stoecker, Helmut. German imperialism in Africa: From the beginnings until the Second World War (Hurst & Co., 1986.)
  • Thomas, Antony. Rhodes: The Race for Africa (1997) excerpt and text search
  • Thompson, Virginia, and Richard Adloff. French West Africa (Stanford University Press, 1958)
  • Wesseling, H.L. and Arnold J. Pomerans. Divide and rule: The partition of Africa, 1880–1914 (Praeger, 1996.) online

Наводи уреди

  1. ↑ Jihad in the Arabian Sea 2011, Camille Pecastaing, In the land of the Mad Mullah: Somalia
  2. ↑ Brantlinger, Patrick (1985). „Victorians and Africans: The Genealogy of the Myth of the Dark Continent“. Critical Inquiry. 12 (1): 166–203. doi:10.1086/448326. JSTOR 1343467.
  3. ↑ R. Robinson, J. Gallagher and A. Denny, Africa and the Victorians, London, 1965, p. 175.
  4. ↑ Kevin Shillington, History of Africa. Revised second edition (New York: Macmillian Publishers Limited, 2005), 301.
  5. ↑ Compare: Killingray, David (1998). „7: The War in Africa“. Во Strachan, Hew (уред.). The Oxford Illustrated History of the First World War: New Edition (2. изд.). Oxford: Oxfors University Press (објав. 2014). стр. 101. ISBN 9780191640407. Посетено на 2017-02-21. In 1914 the only independent states in Africa were Liberia and Abyssinia.
  6. ↑ Lynn Hunt, The Making of the West: volume C, Bedford: St. Martin, 2009.
  7. ↑ Easterly, William (September 17, 2009). „The Imperial Origins of State-Led Development“. New York University Blogs. Архивирано од изворникот на 2016-02-05. Посетено на 2009-09-23.
  8. ↑ Langer, William A; Bureau of International Research of Harvard University and Radcliffe College (1935). The Diplomacy of Imperialism, 1890-1902. 1. New York and London: Alfred A Knopf.
  9. ↑ Robinson, Ronald; Gallagher, John; Denny, Alice (1961). Africa and the Victorians: The Official Mind of Imperialism. The University of California: Macmillan.
  10. ↑ Darwin, John. "Imperialism and the Victorians: The dynamics of territorial expansion." English Historical Review (1997) 112#447 pp: 614–642. http://ehr.oxfordjournals.org/content/CXII/447/614.full.pdf+html
  11. ↑ Gjersø, Jonas Fossli (2015). „The Scramble for East Africa: British Motives Reconsidered, 1884-95“. Journal of Imperial and Commonwealth History. Taylor & Francis. 43 (5): 831–60. doi:10.1080/03086534.2015.1026131. Посетено на 4 March 2016.
  12. ↑ 12,0 12,1 H. R. Cowie, Imperialism and Race Relations. Revised edition, Nelson Publishing, Vol. 5, 1982.
  13. ↑ Thomas Pakenham, The Scramble for Africa: White Man's Conquest of the Dark Continent from 1876 to 1912 (1991).
  14. ↑ Robert Aldrich, Greater France: A history of French overseas expansion (1996).
  15. ↑ German colonial imperialism: a late and short-term phenomenon (PDF) by Bernard Poloni, in "Imperialism, hegemony, leadership", 26 March 2004 Conference in the Sorbonne University, Paris (француски).
  16. ↑ Alfred von Tirpitz, Erinnerungen (1919), quoted by Hannah Arendt, The Origins of Totalitarianism, section on Imperialism, chapter I, part 3.
  17. ↑ Стефанов, Георги (1977, ISBN 9534621511). Международни отношения и външна политика на България 1789/1970. ДИ "Наука и изкуство". Проверете ги датумските вредности во: |year= (help)
  18. ↑ Ullendorff, Edward. The Ethiopians: An Introduction to Country and People 2nd ed., p. 90. Oxford University Press (London), 1965. ISBN 0-19-285061-X.
  19. ↑   Chisholm, Hugh, уред. (1911). „Eritrea“ . Encyclopædia Britannica. 9 (11. изд.). Cambridge University Press. стр. 747.
  20. ↑ Enrico Corradini, Report to the First Nationalist Congress, Florence, 3 December 1919.
  21. ↑ Pakenham 1992, стр. 12–5.
  22. ↑ Pakenham 1992, стр. 253–5.
  23. ↑ Bourne, Henry Richard Fox (1903). Civilisation in Congoland: A Story of International Wrong-doing. London: P. S. King & Son. стр. 253. Посетено на 2007-09-26.
  24. ↑ Forbath, Peter (1977). The River Congo: The Discovery, Exploration and Exploitation of the World's Most Dramatic Rivers. [Harper & Row]. стр. 374. ISBN 0-06-122490-1.
  25. ↑ Michiko Kakutani (30 August 1998). „"King Leopold's Ghost": Genocide With Spin Control“. The New York Times. Архивирано од изворникот на April 10, 2009. Посетено на 2 February 2012.
  26. ↑ Hochschild 2006, стр. 226–32.
  27. ↑ John D. Fage, The Cambridge History of Africa: From the earliest times to c. 500 BC, Cambridge University Press, 1982, p. 748. ISBN 0-521-22803-4
  28. ↑ "Report of the British Consul, Roger Casement, on the Administration of the Congo Free State".
  29. ↑ Rubinstein, W. D. (2004). Genocide: a history. Pearson Education. pp. 98–99. ISBN 0-582-50601-8
  30. ↑ Vansina, Jan (1966). Paths in the Rainforest. Madison: University of Wisconsin Press. стр. 239.
  31. ↑ Hochschild 2006, стр. 280–1.
  32. ↑ L'Aventure Humaine: Le canal de Suez, Article de l'historien Uwe Oster Архивирано на 19 август 2011 г..
  33. ↑ BBC News website:The Suez Crisis — Key maps.
  34. ↑ Domke, D. Michelle (November 1997). „ICE Case Studies; Case Number: 3; Case Identifier: Sudan; Case Name: Civil War in the Sudan: Resources or Religion?“. Inventory of Conflict and Environment (via the School of International Service at the American University). Посетено на 8 January 2011.
  35. ↑ „Ch. 18: Colonial Encounters, Indian Responses & the Scramble for Africa“. Reflections on World History. Посетено на 2016-03-16.
  36. ↑ Spiers, p. 41
  37. ↑ Ian Knight, Zulu War, Osprey, 2004, p. 9, "By late 1878 Frere had manipulated a diplomatic crisis with the Zulus..."
  38. ↑ Colenso, pp. 261–262. Also: Ian Knight, Zulu War, Osprey, 2004, p. 11, "... an ultimatum with which, Frere knew, they could not possibly comply."
  39. ↑ Forbes, Avary William Holmes (1910). A history of the British Dominions beyond the seas (1558-1910). London: Holland. стр. 208. Посетено на 20 August 2009.
  40. ↑ MALLINSON, HARRIET (http://www.dailymail.co.uk/travel/travel_news/article-3843096/Doors-flying-open-70mph-trains-no-timetable-Chris-Tarrant-reveals-inside-track-hair-raising-Extreme-Railway-Journeys-TV-series.html). „Chris Tarrant looks back at filming new Extreme Railway Journeys show“. Mail Online. Посетено на June 2017. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate=, |date= (help)
  41. ↑ „The Algeciras Conference of 1906“. History Learning Site. May 2012. Посетено на 7 March 2014.
  42. ↑ Harold D. Nelson, "Morocco, a country study" Foreign Area Studies, The American University, DA Pamphlet No.550-49 (Washington, DC 1985), p 43, quoted in GlobalSecurity.org: "The United Nations Failure in Southern Morocco" 1997
  43. ↑ Kevin Shillington, Encyclopedia of African History (CRC Press, 2005), p. 1406.
  44. ↑ I. M. Lewis, The Modern History of Somaliland: from nation to state (Weidenfeld & Nicolson: 1965), p. 78.
  45. ↑ Thomas P. Ofcansky, Historical Dictionary of Ethiopia (The Scarecrow Press, Inc.: 2004), p. 405.
  46. ↑ Samatar, Said Sheikh (1982). Oral Poetry and Somali Nationalism. Cambridge University Press. стр. 131 & 135. ISBN 0-521-23833-1.
  47. ↑ Jeremy Sarkin-Hughes (2008) Colonial Genocide and Reparations Claims in the 21st Century: The Socio-Legal Context of Claims under International Law by the Herero against Germany for Genocide in Namibia, 1904-1908, p. 142, Praeger Security International, Westport, Conn. ISBN 978-0-31336-256-9
  48. ↑ A. Dirk Moses (2008) Empire, Colony, Genocide: Conquest, Occupation and Subaltern Resistance in World History, Berghahn Books, NY ISBN 978-1-84545-452-4
  49. ↑ Dominik J. Schaller (2008) From Conquest to Genocide: Colonial Rule in German Southwest Africa and German East Africa, p. 296, Berghahn Books, NY ISBN 1-8454-5452-9
  50. ↑ Sara L. Friedrichsmeyer, Sara Lennox, and Susanne M. Zantop (1998) The Imperialist Imagination: German Colonialism and Its Legacy, p. 87, University of Michigan Press ISBN 978-0-47209-682-4
  51. ↑ Walter Nuhn (1989) Sturm über Südwest. Der Hereroaufstand von 1904, Bernard & Graefe-Verlag, Koblenz ISBN 3-7637-5852-6.
  52. ↑ Marie-Aude Baronian, Stephan Besser, Yolande Jansen (2007) Diaspora and Memory: Figures of Displacement in Contemporary Literature, Arts and Politics, p. 33, Rodopi ISBN 978-1-42948-147-2
  53. ↑ p.495 The Organization of the Maji Maji Rebellion John Iliffe, The Journal of African History, Vol. 8, No. 3 (1967), pp. 495-512
  54. ↑ John A. Hobson, Imperialism, 1902, p. 61 (quoted by Arendt).
  55. ↑ "These human zoos of the Colonial Republic", Le Monde diplomatique, August 2000 (француски). (Translation (англиски))
  56. ↑ „архивски примерок“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2011-10-04. Посетено на 2017-06-27.
  57. ↑ Southall, Roger and Melber, Henning. “A New Scramble For Africa?: Imperialism, Investment and Development,” South Africa: University of KwaZulu-Natal Press, 2009: 40
  58. ↑ Southall, Roger and Melber, Henning. “A New Scramble For Africa?: Imperialism, Investment and Development,” South Africa: University of KwaZulu-Natal Press, 2009: 41
  59. ↑ Southall, Roger and Melber, Henning. “A New Scramble For Africa?: Imperialism, Investment and Development,” South Africa: University of KwaZulu-Natal Press, 2009: 42
  60. ↑ Southall, Roger and Melber, Henning. “A New Scramble For Africa?: Imperialism, Investment and Development,” South Africa: University of KwaZulu-Natal Press, 2009: 43
  61. ↑ Southall, Roger and Melber, Henning. “A New Scramble For Africa?: Imperialism, Investment and Development,” South Africa: University of KwaZulu-Natal Press, 2009: 45

Надворешни врски уреди

 
  Статијата „Освојување на Африка“ е избрана статија. Ве повикуваме и Вас да напишете и предложите избрана статија (останати избрани статии).
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Освојување_на_Африка&oldid=5126768“