Главна страница

Добре дојдовте на Википедија

слободната енциклопедија што може секој да ја уредува
имаме 147.363 статии на македонски јазик

Избрана статија за оваа седмица

Кориолисова сила — закривување на предметите во движење кога тие се разгледуваат во вртежен појдовен систем. Во појдовен систем со вртење во насока на стрелките, закривеноста е на лево од движењето на предметот, додека пак вртењето во насоката спротивна на насока на часовникот, закривеноста ќе биде кон десно. Иако препознаена од останатите, математичкиот израз за Кориолисовата сила се појаваува прв пат во научна статија во 1835 година напишана од францускиот научник Гаспар-Гистав Кориолис, како дел од теоријата за воденичарски тркала. Во почетоците на XX век, поимот Кориолисова сила почна да се употребува во поврзаност со метеорологијата.

Њутновите закони за движењето го опишуваат движењето на предметите во (незабрзувачки) инерцијални системи. Кога Њутновите закони се пренесени во истовремен вртежен појдовен систем, се појавуваат Кориолисовата и центрифугалната сила. Двете сили се пропорционални во однос на масата на предметот. Кориолисовата сила пропорционална на стапката на вртење и центрифугалната сила е пропорционална на квадратот на тоа движење. Кориолисовата сила дејствува во насока нормална на оската на вртење и брзината на телото во вртежен систем и è пропорционална на брзината на предметот во вртежен систем. Центрифугалната сила дејствува нанадвор во радијална насока и е пропорционален на растојанието на телото од оската на вртежниот систем. Овие дополнителни сили се наречени инерцијални сили, замислени сили или „псевдосили“. Тие ја дозволуваат Њутновите закони за вртежни системи. Тие се чинителите на исправка кои не постојат при незабрзувачки или инерцијални појдовни системи. (Дознајте повеќе...)

архива · наредни избрани статии · критериуми

Слика на денот
Големо сино турако (Corythaeola cristata) во националниот парк „Кибале“, Уганда.
други избрани слики

Дали сте знаеле…

Занимливости од содржините на Википедија:

Поглед на Мале, главен град на Малдивите

... дека Малдивите имаат просечна надморска висина од само 1,5 м?
...дека буковите шуми во долината на Длабока Река во Мавровско се прогласени за светско наследство на УНЕСКО?
... дека Антарктикот е најголемата пустина на светот?
... дека симболот за жива Hg доаѓа од старогрчкиот збор хидраргирос со значење „водено сребро“?
... дека, и покрај неговите огромни димензии, Сонцето се класификува како жолто џуџе?
... дека сите јагули од Македонија одат на „свадбен пат“ за да се мрестат во Саргасовото Море недалеку од Бермудскиот Триаголник?
... дека морепловната мерка за брзина јазол доаѓа од броењето јазли на јаже кое се фрлало во водата?
...дека Винчестер бил првиот главен град на Англија?
...дека Еарендел е најдалечната ѕвезда позната за науката, на растојание од 28 милијарди светлосни години од Земјата?
...дека Макаронезија е подрачје на четири архипелази меѓу Европа и Северна Африка?
...дека планетата Венера македонскиот народ ја нарекувал Обденица?
... дека селото Центар Жупа изворно се нарекувало Вапа — поим во директно сродство со санскритскиот збор vāpī, што значи „долго блато“?
...дека христијаните во Босна и Херцеговина се тетовирале како обележје на нивната вера, иако обичајот датира од илирско време.
...дека врвот Тумба на Беласица е тромеѓа помеѓу Вардарска, Егејска и Пиринска Македонија?
... дека тектонските плочи ги открил германскиот научник Алфред Вегенер во 1912 година?
... дека хемискиот елемент ниобиум (Nb) е наречен по нимфата Ниоба, ќерка на митскиот крал Тантал?
... дека градот Гелзенкирхен во Германија е привремено преименуван во „Свифткирхен“ во чест на концеритете на Тејлор Свифт во јули 2024 година?
... дека Гагаузите се православен народ генетски најблизок со Македонците, чиј туркиски идентиет е вештачки конструкт произлезен од јазична асимилација?
... дека Сонцето сочинува 99,8 % од масата на Сончевиот Систем?
... дека Белскиот даб во манастирот „Св. Илија“ на Осогово е прогласен за споменик на природата?
... дека во историјата постоеле преку 40 антипапи?
... дека споменикот „Валхала“ кај Регенсбург е здание во облик на антички храм кое ги чествува великаните од историјата на германските народи?
... дека Скопска Црна Гора е наречена „Скопска“ за да се различи од истоимената планина помеѓу Серско и Драмско во североисточна Беломорска Македонија?
... дека Полска-Литванија била една од најголемите држави во Европа и постела повеќе од два века?
... дека вредностите на водородниот показател (pH) за киселост или базност се логаритамски?
... дека областа Барања е поделена помеѓу Унгарија и Хрватска?
... дека стапчињата за јадење влегле во широка употреба дури за време на династијата Минг (XIV-XVII век), иако постоеле со илјадалетија?
... Џон Кабот (Џовани Кабото) е првиот европски откривач на Северна Америка, не сметајќи ги Викинзите?
... Тајане е македонски календарски обичај поврзан со празникот раѓањето на Јован Крстител?
... покрај аритметичката и геометриската средина, модусот, медијаната, и просекот се видови на средна вредност?

архива · предложете факт

На денешен ден…

Денес е 7 ноември 2024 г.

Настани:

680	Започнал Шестиот вселенски собор во Цариград. Главна одлука на соборот, кој траел до 16 септември 681. година, била дека Исус има двојна природа — човечка и божја, и со тоа биле побиени и прогласени за ерес тврдењата на монотелитите дека има само божја природа.
1665	Започнал да излегува најстариот опстанат весник, „Лондон газет“.
1917	(23 октомври по стариот календар) Во Петроград избувна социјалистичката револуција во Русија, подоцна наречена Октомвриска револуција.
1944	НОВ: Ослободен е Охрид
1995	Во хотелот „Мармора“ во Истанбул беше потпишан договор за формирање мешовит македонско-турски деловен совет. Советот е формиран со цел да ги разрешува сите пречки во трговската соработка меѓу Република Македонија и Република Турција.
2004	Во Република Македонија се одржа неуспешен референдум за отфрлање на предложената територијална организација на државата.

Родени:

630	Констанс II Ираклиј — византиски цар.
1787	Вук Стефановиќ Караџиќ — реформатор на српскиот јазик и азбука.
1810	Фриц Ројтер — писател на долногермански јазик.
1811	Карел Јаромир Ербен — чешки писател и историчар.
1829	Марко Цепенков — македонски преродбеник и собирач на народни умотворби.
1867	Марија Склодовска - Кири — полско-француска хемичарка и физичарка.
1879	Лав Троцки — руски револуционер.
1885	Френк Најт — американски економист.
1888	Венката Раман — индиски физичар.
1903	Конрад Лоренц — австриски зоолог.
1913	Албер Ками — француски писател.
1943	Мајкл Спенс — американски економист.
1943	Џони Мичел — канадска музичарка и сликарка.
1944	Лујџи Рива — италијански фудбалер.
1949	Гијом Фај — француски писател и мислител на десницата.
1950	Владислав Богичевиќ — српски и југословенски фудбалер.
1976	Алберто Ентрериос — шпански ракометар.
1978	Рио Фердинанд — англиски фудбалер.
1984	Лана Јурчевиќ — хрватска пејачка.
1990	Давид де Хеја — шпански фудбалер.

Починале:

644	Омар ибн ел-Хатаб — вториот калиф на исламот.
1550	Џон Арасон — последниот римокатолички епископ на Исланд.
1817	Жан Андре Делик — швајцарски геолог и метеоролог.
1850	Феликс Арвер — француски поет и драматург.
1878	Абрам Рабинович — советски шахист.
1980	Стив Меквин — американски глумец.
1992	Александар Дубчек — словачки политичар (р. 1921)
2011	Џо Фрејзер — американски боксер.

Што е Википедија?

Википедија е енциклопедија напишана преку соработка на многу од нејзините читатели. Таа е посебен вид на мрежно место, наречено вики, што го прави придонесот кон неа брз и лесен.

Сакате да помогнете?
Започнете со нашиот вовед!

Содржина и помош

почетен курс · помош · кратко упатство · превод на статија · вашата прва статија · селска чешма · викисредби · начела и напатствија · категориски индекс · избрана содржина · добри статии · нови статии · потребни статии

Тематски портали

Природни науки
астрономија · биологија · геологија · екологија · информатика · математика · логика · медицина · физика · хемија

Општествени науки
археологија · економија · историја · митологија · политика · право · психологија · социологија · филозофија

Географија
Азија · Африка · Антарктик · Европа · Јужна Америка · Океанија · Северна Америка

Технологија и применети науки
индустрија · семрежје · инженерство · земјоделство · општење · образование · транспорт

Уметност и култура
архитектура · мода · јазици · кулинарство · ликовна уметност · книжевност · музика · религија · спорт · драмска уметност · телевизија · филмска уметност

Други области

Селска чешма — централниот форум за дискусија на Википедија, место каде што можете да поставувате прашања и да давате коментари.
Портал на заедницата — проекти, ресурси и активности за сите кои сакаат да се вклучат во проектот.
На други јазици — Википедија е повеќејазичен проект. Освен на македонски, Википедија е достапна и на преку 300 други јазици.

Братски проекти

Википедија е проект на Фондацијата Викимедија — непрофитна организација која опфаќа и други проекти:

	Ризница Складиште на слики, снимки и други мултимедијални содржини
	Викивести Вести со права за слободна употреба
	Викиречник Речник и лексикон
	Викицитат Збирка на цитати
	Викикниги Учебници и прирачници со права за слободна употреба
	Викиизвор Библиотека на дела со права за слободна употреба
	Викивидови Именик на видови
	Викиуниверзитет Материјали и активности за учење со права за слободна употреба
	Мета-вики Усогласување на проектот „Викимедија“
	Википодатоци База на слободни знаења
	Википатување Отворен туристички водич

најгоре · превчитај ја страницава · статистики · односи со јавноста · пријавете неправилност · village pump