Википедија:Избрана статија/2025
Гласање за избрана статијауреди
Како да гласам за овој предлог? Гласањето се одвива така што секој може да остави свој глас {{за}} ( Понекогаш, некоја статија и со доволно гласови {{За}} може да не биде избрана доколку така одлучи заедницата (Видете: Википедија:Занемарете ги сите правила). Бидејќи предложените статии претставуваат нечиј труд, се замолува секој оној којшто сака да гласа {{Против}}, да го поткрепи својот глас со соодветни аргументи, кои ќе помогнат статијата да биде подобрена.
.png) Закиселување на океаните — тековно намалување на pH вредноста на океаните на Земјата, предизвикано од навлегувањето на јаглерод диоксид (CO Закиселувањето на океаните влијае на многу видови, особено на организмите како остриги и корали. Тоа е еден од неколкуте ефекти на климатските промени врз океаните. Морската вода е малку основна (што значи pH > 7), а закиселувањето на океаните вклучува поместување кон pH-неутрални услови наместо транзиција кон кисели услови (pH < 7). Загриженоста со закиселувањето на океаните е тоа што може да доведе до намалено производство на школки и други водни животни со школки од калциум карбонат, како и некои други физиолошки предизвици за морските организми. Организмите обложени со калциум карбонат не можат да се репродуцираат под високо заситени ацидотични води. Дел од него реагира со водата и образува јаглеродна киселина. Некои од добиените молекули на јаглеродна киселина се дисоцираат во бикарбонатен јон и водороден јон, со што се зголемува киселоста на океаните (концентрација на H+ јони). (Дознајте повеќе...)
.svg) Мамелучки Султанат — држава која владеела со Египет, Левант и Хиџаз (западна Арабија) од средината на 13. до почетокот на 16. век. Султанатот бил управуван од воена каста на мамлуци (војници робови) на чело со султанот, а абасидските калифи биле номинално суверени. Султанатот бил основан со соборувањето на Ајубидската династија во Египет во 1250 година а земјата престанала да постои по војната со Отоманското Царство во 1517 година. Историјата на Мамлуците генерално е поделена на турски или бахриски период (1250-1382) и черкески или бурџиски период (1382-1517), наречен по доминантната етничка припадност или корпус на владејачките Мамлуци во текот на овие соодветни периоди. Првите владетели на султанатот потекнувале од мамелучките полкови на ајубидскиот султан ас-Салих Ајуб (вл. 1240–1249), узурпирајќи ја власта од неговиот наследник во 1250 година. Мамелуците под султанот Кутуз и Бајбарс ги поразиле Монголите во 1260 година, запирајќи го нивното ширење кон југ. Тие потоа ги освоиле или стекнале власт над сириските кнежевства на Ајубидите. До крајот на 13 век, преку напорите на султаните Бајбарс, Калавун (вл. 1279–1290) и ел-Ашраф Калил (вл. 1290–1293), ги освоиле државите на крстоносците, се прошириле во Макурија (Нубија), Киренаика, Хеџаз и јужна Анадолија. Тогаш султанатот доживеал долг период на стабилност и просперитет за време на третото владеење на ел-Насир Мухамед (владеел 1293–1294, 1299–1309, 1310–1341), пред да отстапи место на внатрешните судири што го карактеризираат наследувањето на неговите синови, кога вистинската власт ја држеле високи емири. (Дознајте повеќе...)
 Супернова — моќна и светла експлозија на ѕвезда. Таа е екстремно светла и предизвикува сноп од зрачење кој може да ја засени целата галактика пред да исчезне по неколку недели или месеци. За време на оваа краткотрајна експлозија, суперновата може да испушти толку енергија колку што Сонцето ќе емитува вкупно за целиот свој век. Супернова се јавува за време на последните еволутивни ѕвездени развои на масивна ѕвезда, или кога бело џуџе е активирано во нуклеарна фузија. Оригиналниот објект, наречен предок, или колабира до неутронска ѕвезда или црна дупка, или е целосно уништен за да формира дифузна маглина. Врвната оптичка сјајност на супернова може да се спореди со онаа на цела галаксија пред да избледи во текот на неколку недели или месеци. Последната супернова директно забележана на Млечниот Пат била Кеплеровата Супернова во 1604 година, која се појавила недолго по Тиховата Супернова во 1572 година. И двете биле видливи со голо око. Биле пронајдени остатоци од поновите супернови, а набљудувањата на суперновите во други галаксии сугерираат дека тие се случуваат во Млечниот Пат во просек околу три пати секој век. Супернова на Млечниот Пат речиси сигурно би можела да се набљудува преку современите астрономски телескопи. Најновата супернова со голо око била SN 1987A, која претставувала експлозија на сина суперџинова ѕвезда во Големиот Магеланов Облак, придружна галаксија на Млечниот Пат. (Дознајте повеќе...)
 Азот субоксид — хемиско соединение, азотен оксид со формула N2O. На собна температура, тој е безбоен незапалив гас и има малку сладок мирис и вкус. При покачени температури, азотниот оксид е моќен оксидатор сличен на молекуларниот кислород. Азотниот оксид има значителна медицинска употреба, особено во хирургијата и стоматологијата, поради неговите анестетички својства и намалување на болката. Неговото колоквијално име „гас за смеење“, измислено од Хамфри Дејви, се должи на еуфоричните ефекти при неговото вдишување, својство што довело до негова рекреативна употреба како дисоцијативен анестетик. Се наоѓа на списокот на есенцијални лекови на Светската здравствена организација. Исто така се користи како оксидатор во ракетни погони и во моторни трки за зголемување на моќноста на моторите. Атмосферската концентрација на азотен оксид достигнала 333 делови на милијарда (ppb) во 2020 година, зголемувајќи се со стапка од околу 1 ppb годишно. Тој е главен чистач на стратосферскиот озон, со влијание споредливо со влијанието на хлорофлуоројаглеродот. Глобалната застапеност на N2O покажува дека околу 40% од просечните 17 TgN/година (тераграми или милиони метрички тони азот годишно) емисии потекнуваат од човековата активност и покажува дека растот на емисиите главно доаѓа од проширувањето на земјоделството и индустриските извори во економиите во развој. Како трет најважен долготраен стакленички гас, азотен оксид, исто така, значително придонесува за глобалното затоплување. (Дознајте повеќе...)
 Ница — петти најнаселен град во Франција, по Париз, Марсеј, Лион и Тулуза. Урбаната област на Ница се протега надвор од административните граници на градот со население од околу еден милион и зафаќа површина од 721 км². Сместен на југоисточниот брег на Франција на Средоземното Море, Ница е вториот најголем француски град на средоземниот брег, веднаш зад Марсеј. Градот е наречен Nice la Belle (Nissa La Bella на окситански), што означува Убавата Ница, што исто така е името на неофицијалната химна на Ница, напишана од Меника Рондели во 1912. Ница е главен град на департманот Приморски Алпи и втор најголем град во регионот Прованса-Алпи-Азурен Брег по Марсеј. Површината на денешна Ница се протега на „Тера Амата“, археолошко наоѓалиште во кое се најдени докази за многу рано користење на оганот. Околу 350 п.н.е., Грците од Марсеј основале постојана населба и ја нарекле Никаја, по божицата на победата Ника. Низ вековите, градот бил заземан многу пати од разни освојувачи. Неговата стратешка местоположба и пристаништето значајно придонеле за неговата поморска сила. Низ вековите бил владение на Савоја, потоа станал дел од Франција помеѓу 1792 и 1815, кога бил вратен на Пиемонт-Сардинија до неговото повторно припојување кон Франција во 1860. Природната убавина на Ница и нејзината умерена средоземна клима им го привлекло вниманието на богатите Англичани во втората половина на XVIII век, кога голем број на благороднички семејства ги поминувале нивните зими овде. Главното градско шеталиште крај морето, Англиската променада (Promenade des Anglais) го добило своето име во име на посетителите на градот. (Дознајте повеќе...)
|
