Пиратство — активност на разбојници (наречени пирати; еднина: пират) кои вршат криминал на море, а понекогаш и на бреговите. Името потекнува од старогрчкиот збор за обид/искуство (старогрчки: πεῖρα), што имплицитно би значело „да си ја пробаат среќата“, Пиратството се појавило уште во античко време, но својот процут го достигнало во XVII век на Карибите, односно во Новиот Свет. Денес пиратите најмногу дејствуваат на Тихиот и Индискиот Океан и претставуваат голем проблем за одвивањето на меѓународната трговија.

Знамето на пиратскиот капетан Џон Рекам од 1719 г.

Историја

уреди

Античко и средновековно пиратство

уреди
 
Дракар, викиншки пиратски брод

Во античкиот период имало пирати кои со своите брзи галии го тероризирале крајбрежјето на Средоземното Море. Уште од времето на Стариот Египет, тие вршеле кражби на бродови. Во периодите кога доминантните цивилизации на Средоземјето не биле во можност да обезбедат доволно силни флоти, на многу острови постоеле пиратски заедници. Во една прилика и Цезар бил заробен од пирати и задржан, сè додека не бил ослободен со откуп. Пиратството било често сè до 67 п.н.е. кога римскиот генерал Помпеј со околу сто бродови спровел антипиратско чистење, по што во Средоземјето било овозможено одвивањето на слободната трговија.

По пропаѓањето на Западното Римско Царство, како пирати најмногу се истакнале Викинзите, поморски народ од северна Европа. Тие, во наредните неколку века, со своите брзи бродови од типот дракар пловеле до Британија, Русија, Италија, Африка и Америка, вршејќи голем број грабежи на својот пат. Но, подоцна се ориентирале на трговија.

Во доцниот среден век, по морињата во Северна Европа започнале да пловат пирати од сите земји кои вршеле пљачки на трговските бродови и крајбрежните градови. Неретко, тоа го правеле по наредба на своите владетели, со што се родило гусарството (анг. pirateering). Пљачките на море биле дозволени со закон, и се сметале како дел од регуларното војување. Во 1392 година, германските пирати го освоиле градот Берген, што довело трговците и земјите да ги засилуваат своите бродови и го создале трговскиот и политички сојуз Ханза, што во голема мерка придонело за искоренување на северноевропското пиратство.

Пирати во Средоземјето во XV и XVI век

уреди
 
Хајредин Барбароса, познат како Црвенобрадиот, водач на северноафриканските корсари

Корсари

уреди

Во почетокот сите пирати и гусари кои дејствувале во Средоземјето во текот на XV и XVI век, без оглед на тоа дали биле христијани или муслимани се нарекувале корсари (анг. corsairs). Подоцна овој назив почнал да се користи само за француските гусари. За муслиманските корсари од Северна Африка, започнал да се користи називот берберски пирати.

берберските пирати биле жители на северноафриканските муслимански подрачја (Берберскиот Брег), кои под заштита на Османлиското Царство ги ограбувале христијанските бродови во Средоземјето. За муслиманите тоа се сметало за верска војна, а за европските држави тие биле обични пирати. Користеле брзи галии и со своите бројни екипажи лесно ги совладувале противничките бродови. Заробениците ги продавале како робови или ги уценувале поради откуп. Најголем процут имале во XVI век, а на почетокот на XVII нивната моќ почнала да се намалува. До околу 1650 година речиси потполно исчезнале. Нивниот најпознат водач бил Хајредин Барбароса, кој бил именуван за адмирал во воената морнарица на Османлиското Царство. Најголеми престојувалишта биле Триполи, Алжир и Тунис. Интересно е што меѓу нив понекогаш имало и поранешни христијански гусари, кои по завршувањето на војните останувале без работа и се префрлале во редовите на северноафриканските корсари, напаѓајќи ги бродовите на своите поранешни команданти.

Пиратството на Карибите („Буканирско време“)

уреди

По откривањето на Америка во 1492 година од страна на Колумбо најголемите поморски сили во тоа време, Шпанија и Португалија, започнале да создаваат колонии во Средна и Јужна Америка (односно во Западна Индија, како што Колумбо го нарекол новооткриениот континент). Најмногу колонии освоила Шпанија, додека Португалија (која никогаш не била воена сила) повеќе се ориентирала на трговијата со Индија и Далечниот Исток. Сепак, Португалија основала неколку важни и богати колонии во Јужна Америка. Во договор со Шпанија, Португалија ги зазела западните делови од Јужна Америка, а Шпанија источните. Средноамериканскиот домороден народ Инките, Маите и Ацтеките, Шпанците ги затекнале со бројни рудници, богати со скапоцени метали, врз кои воспоставиле целосна контрола и започнале скапоценостите да ги превезуваат во Шпанија. Поради големиот пораст на шпанското богатство и другите европски земји започнале да формираат свои колонии на Карибите поради искористување на природните богатства на Новиот Свет. На крајот на XVI и почетокот на XVII век, делови од Карибите станале колонии на Англија, Франција и Холандија, а на крајот на XVII век и на Данска. Но, во споредба со шпанскиот колонијализам, сите други биле помали и послабо развиени.

 
Буканири во чамци напаѓаат шпански галеон

Борбите за колонии и желбата за трговска доминација често доведувала до војни. Големиот класичен период на пиратството траел од 1560 до 1720 година. Во првите десетлетија од XVII век, група на луѓе од Европа (најмногу Французи) се населиле на островот Хиспаниола. Тие се нарекувале буканири и биле ловци на диви животни. Но, желни за брза заработувачка, започнале да дејствуваат околу морето и да ги напаѓаат шпанските бродови, полека свртувајќи се кон пиратство. Така, буканирите иако го задржале старото име станале пирати, а најуспешни биле во периодот од 1640 до 1680 година. Двете најпознати буканирски седишта биле островот Тортуга по 1640 година и градот Порт Ројал на островот Јамајка по 1655 година. Буканирскиот период траел до 1680 година, кога Французите и Англичаните започнале да ја намалуваат поддршката. За последна голема акција на буканирите се смета пљачката на Картагена во Колумбија во 1689 година, кога 6500 буканири и француски војници го освоиле шпанскиот град.

Тортуга

уреди
 
Хиспаниола и, на север, островот Тортуга

Тортуга (шпански израз за Желка) е остров, кој се наоѓа северно од островот Хиспаниола. Во XVII век, овој остров бил познат како пиратско собиралиште. Денес тој припаѓа на Хаити.

Во 1625 година, англиските и француските колонисти ги избегнале верските војни, со кои била зафатена Европа и се населиле на Тортуга, каде се занимавале со земјоделство. Во 1629 година Шпанците го нападнале островот Тортуга, покорувајќи ги скоро сите жители, но наскоро го напуштиле островот. Преживеаните жители за да се одмаздат се здружиле со буканирите од Хиспаниола и започнале со нападите на шпанските бродови.

Во 1633 година, Французите се обиделе на Тортуга да организираат трговија со црни робови донесени од Африка, но не се организирала, а во 1635, целосно се изгаснала. Истата година, Шпанците повторно го освоиле островот и повторно го напуштиле, бидејќи за нив бил премал за да има стратешка важност. Англиските и француските пирати тогаш повторно се населиле на островот, а скоро потоа им се придружиле и холандските. Шпанците поради тоа во 1638 година, повторно ја нападнале Тортуга, но овој пат биле поразени. Од 1640 година, пиратите и буканирите започнале меѓусебно да се нарекуваат Братство на брегот (анг. Brethren of the Coast). Поради постојаните пиратски напади на нивните бродови Шпанците во 1654 година повторно го нападнале островот и го освоиле, но пиратите и буканирите се вратиле веќе следната година и продолжиле со пљачките во Новиот Свет. Во 1660 година од Франција на Тортуга пристигнал гувернер, кој ја презел власта на островот и вовел ред. Десет години подоцна буканирите веќе биле минато, а островот Тортуга започнал и законски да станува зависен за Франција. Пиратите од Тортуга преминале во француска служба, со што станале гусари или во голем број на случаи го напуштиле островот и се преселиле во Порт Ројал или на Бахамите. До 1685 година, времето на буканирите завршило. Пиратството на Тортуга со закон било забрането во 1713 година.

Порт Ројал

уреди

Порт Ројал (Кралско Пристаниште) бил центар на трговските активности на островот Јамајка сѐ до земјотресот на 7 јуни 1692 година, кога две третини од градот потонале во Карипското Море. Местото било популарно за пиратите кои таму го трошеле богатството стекнато на море.

 
Целите Кариби биле пиратско ловиште

Откако Англичаните им го отстапиле островот Јамајка на Шпанците во 1655 година, немале доволно воени сили да го одбранат островот од шпанските и француските напади. Поради тоа, во 1659 година гувернерот на Јамајка ги повикал буканирите од Тортуга да се населат на островот и да го одбранат доколку за тоа има потреба. Тоа резултирало со основање на нов град на јужниот брег на Јамајка, Порт Ројал. Градот бил основан поради повеќе причини. Тој се наоѓал во близина на патиштата на шпанските трговски бродови, па бил совршена основа за брзи напади. Пристаништето било пространо и доволно големо за сместување на голем број на бродови одеднаш. Порт Ројал бил почетна точка за многу пиратски и гусарски напади на шпанските бродови и населби во Новиот Свет. Од Порт Ројал, англискиот гусар Хенри Морган ги нападнал Панама, Портобело и Маракаибо. Џон Дејвис, Роке Бразилецот, Едвард Мансфилд и останатите познати пирати се населиле во Порт Ројал.

Во 1660 година, пристанишниот град Порт Ројал бил познат како Содома на Новиот Свет, каде најголемиот број од населението го сочинувале пирати и проститутки. Благодарение на богатството кое пиратите го пљачкале од Шпанците, Порт Ројал прераснал во еден од најголемите градови во Новиот Свет и бил економски најзначајна англиска колонија. Само неколку години по основањето на градот, тогашниот главен град на Јамајка, Спениш Таун, морал да му ја препушти својата функција. На врвот од својот развој, градот имал по една крчма на секои 10 куќи. За време на дваесетгодишниот период кој завршил во 1692 година, во Порт Ројал живееле околу 6.500 луѓе. Во градот започнале да се населуваат ковачи, трговци и други занаетчии, кои живееле во двесте изградени згради. Во 1687 година, Порт Ројал го посетиле 213 бродови, а градското богатство се зголемувало од ден на ден.

Откако Хенри Морган во 1674 година станал заменик гувернер на Јамајка, неколку години подоцна Порт Ројал започнал да се менува. Пиратите повеќе не биле потребни за одбрана на градот и островот. Трговијата со робови имала сѐ поголемо значење. Угледните граѓани на Порт Ројал изјавиле дека добриот глас за градот е нарушен. Во 1687 година, во Јамајка биле донесени антипиратски закони. Наместо да биде сигурно место за пиратите, Порт Ројал станал место на нивните гонители. Многу пирати завршиле на бесилка, а буканирите се преселиле на Бахамите, од каде започнале да ги напаѓаат англиските бродови.

Во 1692 година, пристаништето Порт Ројал било погодено од силен земјотрес. Поради тоа што поголемиот дел од градот бил сместен на песочен гребен, дури две третини од градот потонале. Во катаклизмата загинале околу 2000 жители. По овој настан Спениш Таун повторно станал главен град на Јамајка. Постоеле обиди Порт Ројал да се обнови, бидејќи една третина од градот и натаму опстојувала, и тоа делумно било направено. Порт Ројал станал главно англиско пристаниште во тој дел на Карибите, но во 1704 година градот бил целиот во пламен поради пожар. Во првата половина на XVIII век, неколку урагани го докрајчиле Порт Ројал, а останатото население се доселило во Кингстон.

Златна ера на пиратството

уреди
 
Пиратски капетан од златната ера

Иако европските сили кон крајот на XVII век воспоставиле поголема контрола врз Карибите, пиратите и натаму дејствувале. Токму тогаш, пиратите од Карибите започнале да дејствуваат на западниот брег од Африка и по Индискиот Океан. Завршувањето на војната за шпанското наследство во 1714 година ги оставило гусарите без работа и голем број им се придружиле на и така бројните пирати. Пиратите започнале како свој симбол да користат црно или црвено знаме, кое симболизира и потсетува на смрт, најчесто со срце, прекрстени коски, а често и со цела костурска глава. Тоа знаме било општо познато под името Џоли Роџер. Поради тоа што во овој период биле активни некои од најпознатите пирати, тоа се нарекува златна ера на пиратството. За голем број од нив се врзани бројни легенди за нивниот живот. Тие ги ограбувале трговските бродови, кои пловеле по патиштата меѓу Америка, Карибите, Африка и Европа. Оваа златна ера траела од 1690 до околу 1730 година, иако пиратите во многу помал број биле активни и потоа.

Кариби

уреди
Њу Провиденс
уреди

Едно од најпогодните природни пристаништа на Карибите на почетокот на XVIII век станал островот Њу Провиденс, кој прераснал во пиратско престојувалиште. Кога пиратскиот капетан Хенри Џенингс во 1715 година го одбрал островот за престојувалиште на неговите пирати, тие масовно започнале да се доселуваат и островот започнал да се развива. Пиратите на Њу Провиденс својот плен го продавале на неколкуте слабо развиени англиски колонии на југоисточиот брег на Северна Америка. Овде биле гостопримливо пречекувани, па затоа Њу Провиденс како пиратско престојувалиште опстојал најдолго на Карибите. Некои од најпознатите карипски пирати живееле на Њу Провиденс; Црна Брада, Бенџамин Хорниголд, Џон Рекам, Семјуел Белами (наречен „Кнез на пиратите“) и други. На почетокот на 1720-те години, британските власти за гувернер го поставиле Вудс Роџерс во градот Насау на Њу Провиденс. Роџерс, кој бил поранешен гусар, ветил дека ќе ги помилува сите пирати, кои ќе се откажат од својата професија и ќе започнат да му служат на британскиот крал. Многумина, така и направиле, а оние кои не се согласиле со ова се преселиле и започнале да вршат разбојништва на бреговите на Јужна и Северна Каролина, западниот брег на Африка и по Индискиот Океан, а голем дел од оние кои останале на Бахамите биле уапсени и обесени.

Западниот брег на Африка

уреди
 
Хауел Дејвис, пират, кој вршел пљачки на брегот на Африка

И западниот брег на Африка од почетокот на XVIII век бил привлечно пиратско ловиште Трговијата со робови „цветала“ и оттука секогаш пловеле бродови, полни со робови кон Северна и Јужна Америка. Бродовите не биле натоварени само со робови, туку и со скапоцености како слонова коска и злато. Пиратите овде ги напаѓале, дури и луѓето кои сакале да им се придружат. Најпознати пирати кои вршеле пљачки на западниот дел од Африка биле Хауел Дејвис, Бартоломео Робертс и Оливие Левасур.

Индиски Океан

уреди

Кон крајот на XVII век, пирати од Европа и Америка пловеле по Индискиот Океан, кој исто така бил привлечен како големо и богато ловиште. Околу ’Ртот на Добрата Надеж и Индискиот Океан редовно пловеле англиски, холандски и португалски трговски бродови, но и арапски и индиски, сите натоварени со богат плен. Холандската источноиндиска компанија основана во 1602 година била едно од првите европски здруженија, кое тргувало со Индија, Кина и Јапонија. Различни истиочноиндиски компании, откако направиле монопол започнале да испраќаат бродови кон Европа, полни со свила, зачини, тутун, муслин, скапоцени камења и драгоцености. Најпознати пирати кои пљачкале по Индискиот Океан биле Хенри Евери, Томас Тју и Вилијам Кид. Најпознато пиратско престојувалиште на Индискиот Океан бил островот Мадагаскар.

 
Бутра, брод на индиските пирати, неоспорни владетели со Индискиот Океан околу половина век

Меѓу пиратите кои дејствувале по Индискиот Океан имало и Индијци (Канхоји Ангре). Иако биле малку познати, тие биле многу поуспешни од своите европски и американски колеги. Всушност, токму тие им задавале најголеми маки на колонијалните власти. Кога на почетокот на XVIII век, Англичаните се утврдиле во Бомбај, тие биле нападнати од индиски пирати. Од многумина Индијци биле сметани за борци против освојувачите, индиските пирати владееле на Индискиот Океан половина век, принудувајќи ги речиси сите бродови на европските сили да плаќаат патарина за да стигнат до своите колонии. Но, во 1756 година во една остра акција британската воена морнарица, Британската источноинидска компанија и индиските владетели верни на британската круна ги уништиле индиските пирати.

Мадагаскар
уреди

Островот Мадагаскар, уште во 1614 година бил користен како база од страна на француските гусари кои дејствувале на Црвеното Море. Околу 1650 година, воената морнарица го напуштила островот и тој станал одморалиште на пиратите. Селата на бреговите се развивале благодарение на засилената трговија од страна на пиратите. Пиратите од Мадагаскар, освен на Индискиот Океан, преземале акции и по Црвеното Море. Но, како и на Карибите, под влијание на ширењето на законите од 1720-те години, пиратите, во голем број биле заробени и обесени, а еден многу мал број станувале гусари или им се придружувале на индиските пирати, кои успеале да се одржат нешто подолго.

Последните пирати

уреди

Средоземјето, Карибите и Мексиканскиот Залив

уреди

На почетокот на XIX век, повторно се појавиле Берберските пирати на брегот на северна Африка. Со завршувањето на Наполеоновите војни (1815 година), повторно многу британски и француски гусари останале без работа и тие се свртиле кон пиратството на сите мориња — најмногу на Карибите. Тие ги напаѓале сите бродови, без оглед на тоа, на која држава ѝ служеле. Најголемо пиратско престојувалиште во Мексиканскиот Залив во 1912 година бил заливот Баратарија, во близина на Њу Орлеанс, а од 1815 до 1820 година островот Галвестон во Мексико. Проблемот со пиратството станал толку голем, што Конгресот на САД издвоил 500.000 долари за поддршка на експедиција, која била задолжена да ги отстрани пиратите од Карибите. Од податоците на поморските власти на САД, во периодот меѓу 1824 и 1830 година, две озлогласени пиратски престојувалишта биле Средна Америка и Куба. Велика Британија, САД и Шпанија ги соединиле силите, и до 1835 година уште еднаш го уништиле пиратството на Карибите. Берберските пирати биле конечно уништени од страна на американската морнарица.

 
Џунка, брод кој пиратите го користеле со векови во југоисточна Азија

Во 1819 година, британската воена морнарица и Британската источноиндиска компанија ги уништиле арапските пирати кои дејствувале по Црвеното Море. Лордот Џејмс Брук во 1840 година во Малаја ги уништил Дајаките, домородци кои се занимавале со пиратство. Во 1849 година, британската воена морнарица ги отстранила пиратите на Борнео.

На почетокот на XIX век, со својата сила се распространило кинеското пиратство. Кинеските пирати се единствените во светската историја, кои со својата моќ стекнале богатство со кое имале влијание врз подемите и падовите на династиите на кинеските цареви. Во 1807 година, во близина на Кина, пловеле околу 600 пиратски џунки со околу 150.000 пирати, под команда на Ќинг Ји, еден од најуспешните пирати на сите времиња. Имало многу други кинески пирати кои поседувале големи флоти и ги ограбувале сите бродови, но најмногу странските. Кинеските власти не успеале да ги уништат пиратитe и обично проблемот го решавале со тоа што им нуделе високи функции во кинеската царска воена морнарица, што најчесто за нив било прифатливо. Поради сево ова, кинеските власти понекогаш дури и тајно ги поддржувале пиратите, кои ја загрозувале британската трговија со опиум и не настојувале да ги уништат. Но, во 1860-те години, британската воена морнарица, засилена со паробродови и модерно оружје, успеала да го уништи кинеското пиратство. Повремена пиратска активност, можела да се забележи и во педесеттите години од XIX век, околу ’Ртот на Добрата Надеж.

Современо пиратство

уреди
 
Модерен доу, осомничен за пиратство

Поморското пиратство против трговските и патнички бродови има значајна улога (со проценети светски загуби од $13 до $16 милијарди годишно[1][2]), во водите меѓу Црвеното Море и Индискиот Океан, на брегот на Сомалија и во Малајскиот Проток и Сингапур, каде пловат над 50.000 трговски бродови годишно.[3] За намалување и целосно отстранување на пиратството од брегот на Сомалија се користат меѓународни напори, кои имаат за цел да го контролираат регионот околу Африканскиот Рог и да влезат во борба против пиратството. Додека бродовите покрај бреговите на северна Африка, Иран и Средоземното Море сѐ уште претставуваат мета на пирати, британската воена морнарица и американската крајбрежна гарда веќе го имаат намалено интензитетот на пиратството во водите на Карипското Море.

Модерните пирати дејствуваат со мали бродови и имаат предност поради малиот број на членови на екипажот на современите трговски бродови. Тие исто така користат и големи бродови за да ги поддржуваат помалите во нападите. Современите пирати може да бидат успешни поради големиот број на различни трговски пловидби. Големите поморски патишта, трговските бродови ги искористуваат со тесно тело (како што е случајот со Аденскиот Залив и Малајскиот Проток), правејќи ги незабележителни и заградени со моторни бродови.[4][5] Останатите активни пиратски подрачја се Јужнокинеското Море и делтата на реката Нигер. Како што употребата се зголемува, многу од овие бродови мора да се движат со помала брзина за да може да се обезбеди подобра навигација и сообраќајна контрола, но така стануваат цел на пиратство. Малите бродови имаат способност да се преправат во рибарски или трговски бродови кога не извршуваат пиратство за да ги измамат и избегнат евентуалните проверки.

Исто така, пиратите обично дејствуваат покрај земјите во развој кои поседуваат мала морнарица и отворени трговски патишта. Пиратите понекогаш избегнуваат заробување, пловејќи во водите контролирани од нивните противници. По крајот на Студената војна, морнариците ја намалиле својата големина и трговијата напреднала, правејќи го организираното пиратство многу полесно за извршување. Современите пирати понекогаш се поврзани во криминални организации, но често се дел од мали поединечни групи. Еден пиратски напаѓачки екипаж го сочинуваат од 4 до 10 морнари, задолжени да го изнесат бродот на сигурно по нападите. Понекогаш оваа бројка може да изнесува и до 70 морнари, доколку во план се има да се преземе противничкиот брод.

Меѓународното поморско биро (МПБ) води статистики во поглед на бројот на пиратски напади од 1995 година, па наваму. Нивните податоци покажуваат дека земањето на заложници убедливо доминира меѓу сите други видови на насилство против морепловците. На пример, во 2006 година, имало 239 напади, 77 членови на екипажите биле киднапирани, 198 земени како заложници, но само 15 од пиратските напади резултирале со убиство.[6] Во 2007 година, бројот на напади се зголемил за 10%, на 263 напади. Имало и пораст за 35% во употребата на оружје кај пријавените напади. Бројот на повредените членови на екипажите изнесувал 64, што е многу повеќе од само 17 повредени во 2006 година.[7] Во овој број не се вклучени заложниците и киднапираните.

Во неколку случаи, современите пирати не се интересираат за товарот на бродовите и се главно насочени во зголемувањето на бројот на припадници на екипажот и обезбедување на поголема сигурност при пловидбата, што може да предизвика зголемени одбитоци од плата поради пристанишните даноци. Во други случаи, пиратите го испразнуваат бродот со посадата и со така испразнетите бродови пловат низ пристаништето за да го сменат својот идентитет, а тоа им оставаат лажно претставување пред официјалните лица.[8]

Современото пиратство исто така постои во ситуација кога има политички немири. На пример, со повлекувањето на САД од Виетнам, Таи пиратството целело на многу Виетнамци кои земале бродови за да избегаат. Подоцна, со падот на владата во Сомалија, воените офицери во регионот нападнале бродови на ООН кои разнесувале храна и лекови.[9]

 
Осомничени вооружени пирати во Индискиот Океан покрај Сомалија

Околните акциони групи, како Морските Овчари (Sea Shepherd) биле обвинети за учество во пиратство и тероризам, кога тие потопиле бродови со употреба на мини, бркајќи ги или набивајќи ги и фрлајќи ѝ маслинова киселина на нивната посада. Иако тие имаат огнено оружје, не е познато дека било употребено за време на нападите.[10][11]

Нападот врз американскиот крстосувач Дух на морето покрај брегот на Сомалија во ноември 2005 година е пример на префинето пиратство. Пиратите го продолжиле нападот цели 160 км, користејќи мали брзи бротчиња пуштени од големиот брод. Напаѓачите биле вооружени со автоматско огнено оружје и гранатомет.[12]

Многу нации им забрануваат на бродовите да влезат во нивни територијални води или во нивните пристаништа, ако екипажот на бродот е вооружен, со цел да се спречи евентуалното пиратство [13] Транспортните компании понекогаш изнајмуваат приватно обезбедување.

Современите дефиниции за пиратството ги вклучуваат следните чинови:

  • Киднапирање на луѓе за откуп;
  • Пљачка;
  • Убиство;
  • Преземање на добра или целиот брод;
  • Саботажа, која може да предизвика подоцнежно потонување.

Денес, бродовите и авионите се изложени на опасност од политички причини. Извршителите на овие чинови може да бидат опишани како пирати (на пример, францускиот назив за напад на авион е pirate de l'air, буквално „воздушно пиратство“). Типичен пример е нападот на италијанскиот цивилен патнички брод Achille Lauro, којшто чин беше оценет како пиратство.

Современите пирати, исто така користат и најсовремена технологија. Познато е дека кривичните дела на пиратите, вклучуваат употреба на мобилни телефони, современи мали и брзи бродови, моќно огнено оружје, пиштоли, автоматско оружје, па дури и гранатомети.

Животот како пират

уреди

Во современите размислувања, пиратите од класичниот период биле бунтовни, паметни групи кои дејствувале на страна од ограничената бирократија на модерниот живот. Пиратите биле опишани, како морнари кои секогаш го вееле знамето Џоли Роџер кога се подготвувале да нападнат брод. Џоли Роџер е традиционалното име на знамињата на европските и американските пирати и симбол на пиратството, кои го користат многу филмски продуценти и производители на играчки.

Всушност, многу пирати живееле сиромашно хранејќи се со банани и лимони. Многу од нив не станале многу богати и умреле млади. Спротивно на традиционалните западни општества во тоа време, многу пиратски екипажи дејствувале како ограничена демократија.[14] И капетанот и кормиларот биле избирани од членовите на екипажот; тие за возврат, ги именувале останатите офицери на бродот. Капетанот на пиратскиот брод многу почесто бил суров човек во кого се имало поголема доверба, отколку лице кое било авторитет пред некоја елита. И покрај тоа, кога пиратите не војувале, вистинскиот авторитет го имал кормиларот. Многу групи на пирати го споделувале пленот од пљачката; на повредените пирати во борбите можело да им биде пружена посебна медицинска нега, слична на онаа од медицинското осигурување.[15] Често, за сите овие услови постоела согласност од страна на пиратите, но овие членови можеле да послужат и како обвинителни докази дека биле надвор од законот. Пиратите подготвени да ги прифатат протераните од традиционалните општества, лесно ги препознавале сродните души и тие биле добредојдени во пиратската група. На пример, околу 40% од посадите на пиратските бродови биле робови „ослободени“ од заробеништво. Некои навики со пиратскиот екипаж биле безначајни во рамките на заедницата, но и покрај тоа, било направено малку за да се намали бруталноста во секојдневното живеење на пиратите.

Иако пиратите нападнале многу бродови, тие го закопувале украденото богатство. Најчесто украденото „богатство“ се состоело од храна, вода, алкохол, оружје и облека. Другите нешта кои биле крадени биле предмети за домаќинството, како парчиња сапун и прибор (како на пример: јаже, сидро и др.). Поради тоа, немало потреба пиратите да ги закопуваат овие добра.

Пиратите речиси секогаш имале систем на хиерархија на нивните бродови, кој одредувал како и за што украдените пари да бидат распределени. Иако ова се разликувало од брод на брод, се смета дека заедничката прераспределба требала да биде со два дела за капетанот, еден и половина за неговите најдобри другари, еден и третина за бродските офицери, еден и четвртина за оние коишто поседувале нешто на бродот и остатокот за буканирите и морнарите.

Пиратски кодекс

уреди
 
Пирати го делат освоениот плен

Некои пиратски капетани од „златната ера“ на своите бродови применувале некои правила, со коишто ја одржувале дисциплината меѓу членовите на посадата на бродот. Тие правила биле наречени Пиратски кодекс. Ова е кодексот на капетанот Бартоломеј Робертс:

1. Секој човек учествува во решавањето на моменталните проблеми; тој има еднакви право на свежи производи и жестоки пијалаци, сѐ додека поради општо добро не биде потребно да се намалат порциите;
2. Секој човек, на повик се префрла на запленетиот брод, бидејќи има право на награда и на дел од облеката. Но, ако сокрие само една паричка ќе биде оставен на пуст остров. Ако некој го ограби бродскиот другар, ќе му бидат исечени носот и ушите и потоа ќе биде оставен на копно.
3. Ниту на еден член на посадата не му е дозволено да игра за пари додека е на бродот.
4. Сите светилки и свеќи на бродот треба да бидат изгасени до 8 часот попладне. Доколку некои членови сакаат да пијат потоа, мораат тоа да го прават на палубата, под отворено небо.
5. Секој член на посадата е должен да го чисти и одржува своето оружје, така што секогаш би бил подготвен да го употребува.
6. Ниту еден член на посадата не смее да ја доведува својата сопруга или некоја жена на бродот. Ако некој го прекрши ова правило, ќе биде казнет со смрт.
7. Секое недозволено напуштање на бродот или положба во борба се казнува со смрт или оставање на пуст остров.
8. Секаква пресметка на бродот се забранува. Сите кавги и немири мора да се решаваат на копно.
9. Никој не смее да ја напушти посадата додека не стекне имот вреден 1000 фунти. Ако некој во борба биде осакатен, ќе добие 100 сребреници од бродската благајна, а за останатите незгоди пропорционално.
10. Капетанот и помошникот на кормиларот добиваат два дела од пленот, кормиларот, водачот на палубата и топчиите по еден и пол, офицерите еден дел и четвртина, додека секој морнар по еден дел.
11. Музичарите имаат право на одмор во сабота, а и други денови, ако посадата тоа им го дозволи.

Пиратскиот кодекс се разликувал од брод до брод, но најчесто се однесувал на прераспределбата на пленот и на односите меѓу капетанот, офицерите и посадата. Невообичаено во кодексот на Бартоломеј Робертс е тоа што е додаден дел за финансиската помош на повредените членови на посадата, ако биле осакатени и отпуштени припадници на воената морнарица кои биле оставани да просат на копно. Во тоа време, пиратските кодекси биле социјално револуционерни.

Митови и заблуди за пиратите

уреди
 
Пират ископува богатство

Низ голем број на филмови се прифатило верувањето дека пиратите го закопувале своето богатство, но тоа пред сѐ било верување, а не правило. Пиратите сакале освоениот плен да го потрошат на пиење и на жени, а не да го закопуваат. Има само еден познат пират, капетан Вилијам Кид, кој го закопал стекнатото богатство, кое подоцна било пронајдено.

Исто така, низ филмовите се проширило верувањето дека пиратите своите жртви ги присилувале да одат по штица за да паднат во море. Но, во целата историја на пиратството е забележан само еден таков случај. Пиратите имале различни форми на мачење.

Од филмовите потекнува и верувањето дека пиратите користеле галеони со топови. Главна причина за тоа е што филмските режисери сакале големи палуби и сцени со борби на нив. Но, истражувањата покажуваат дека пиратите користеле мали и брзи бродови со еден или најмногу два јарбола и многу едра. Таквите бродови, освен што биле побрзи од големите бродови на воената морнарица што ги бркале, биле поплитки и можеле на своите гонители да им побегнат по плитки канали, каде што не можеле да бидат бркани. Пирати, како Црна Брада и Бартоломеј Робертс биле меѓу најуспешните пирати, па имале големи бродови, нешто слично како воените, но просечниот пират сакал многу мал брод.

Пиратите не ги напаѓале само бродовите, туку и крајбрежните градови. Најголемата таква пљачка се случила кога Хенри Морган во 1671 година го нападнал и запалил градот Панама.

Пиратите како тема во уметноста и во популарната култура

уреди
 
Оваа слика покажува многу од одликите поврзани со стереотипот на пират во народната култура, како папагал, дрвена нога, кратка сабја, морнарска јакна, расипани заби, хистерична насмевка, обетки, брада и заврзано око.

Пиратите се честа тема во уметноста и во популарната култура при што вообичаено се прикажани на стереотипен начин, со одреден стил на зборување и на облекување, а некои од нив се целосно фиктивни: „Блиску до сите наши погледи за нивното однесување во златната ера на фиктивното пиратство коешто го достигнало својот зенит во 1881 година, со појавата на Стивенсоновото дело Остров на богатството.“[16] Некои инвенции од народната култура, како „одење по штица“ биле популаризирани со новелата на Џејмс Метју Бари Петар Пан, во која пиратите на Капетан Кук помагаат во дефинирањето на фиктивниот пиратски архетип.[17] Интерпретацијата на Роберт Њутон на Џон Силвер во Дизниевиот филм од 1950 Остров на богатството, кој исто така помага во дефинирањето на современата изведба на пиратот, вклучувајќи го и стереотипниот „пират“.[17] Останатите влијанија ги вклучуваат Синбад морепловецот и поновите филмови Пиратите од Карибите, кои овозможуваат да се зголеми интересот за пиратството денес. Класичната оперета Пирати на должност од Гилберт и Саливен е фокусирана на кралот на пиратите и неговата безнадежна група на пирати на јужниот брег на Англија. Кралот на пиратите, често е сметан за инспирација за Џек Спароу. Во Јапонија, имало зголемен интерес за пиратите поради популарноста на анимираната и манга серија Една фигура, која започнала да се емитува во 1999 година.

Пиратите како тема во филмот

уреди

Пиратите како тема во популарната музика

уреди
  • „Пиратски живот“ (англиски: Pirate's life) — песна на американската панк-рок група Вандалс (The Vandals) од 1982 година.[20]

Наводи

уреди
  1. „Foreign Affairs - Terrorism Goes to Sea“. Архивирано од изворникот на 2007-12-14. Посетено на 2007-12-08.
  2. „Piracy in Asia: A Growing Barrier to Maritime Trade“. Посетено на 2007-12-08.
  3. „U.S. Navy warships exchange gunfire with suspected pirates off Somali coast“. Посетено на 18 јануари 2007.
  4. BBC Piracy documentary
  5. Piracy at Somalian coasts
  6. Security Management:Piracy on the high seas Accessed on 23 октомври, 2007.
  7. ICC Commercial Crime Services: IBM Piracy Report 2007 Архивирано на 25 март 2008 г. Accessed on 22 јануари, 2008.
  8. "Anarchy at Sea" Atlantic Monthly. September, 2003.
  9. „Pirates Open Fire on Cruise Ship off Somalia“. Посетено на 14 ноември 2005.
  10. „Whaling acid attack terrorist act: Japan“ (HTML). Reuters via The Sydney Morning Herald. 2007-02-09. Посетено на 2007-02-11.
  11. Bousquet, Earl (2001-07-23). „Ocean Warriors Confront Lucian Fishermen“ (HTML). Government of Saint Lucia web site. Посетено на 2007-02-11.
  12. "Piracy is still troubling the shipping industry: report; Industry fears revival of attacks though current situation has improved," The Business Times Singapore. 14 август, 2006.
  13. Maritimesecurity.com article, Guns On Board
  14. Konstam, Angus (1998). Pirates:1660-1730. Osprey Publishing. ISBN 1855327066.
  15. Има современи белешки дека многу пирати вложувале дел од украдените пари во посебен централен фонд, кој служел аз да се одржува медицинска нега во услови на повреди. Листите покажуваат стандардизирани плаќања од 600 делови од 8 за загубата на нога, а 100 делови за загубата на око.
  16. Adams, C. "The Straight Dope", 12 октомври, 2007 <http://www.straightdope.com/columns/071012.html>
  17. 17,0 17,1 Bonanos, Christopher. „Did pirates really say "arrrr"? - By Christopher Bonanos - Slate Magazine“. Slate.com. Посетено на 2008-12-18.
  18. IMDb, Pirates of the Caribbean: The Curse of the Black Pearl (2003) (пристапено на 3.2.2017)
  19. IMDb, Pirates of the Caribbean: Dead Men Tell No Tales (2017) (пристапено на 30.9.2017)
  20. [htttps://www.discogs.com/master/124044-The-Vandals-Peace-Thru-Vandalism The Vandals – Peace Thru Vandalism (пристапено на 20.4.2024)]

Надворешни врски

уреди
  Статијата „Пиратство“ е избрана статија. Ве повикуваме и Вас да напишете и предложите избрана статија (останати избрани статии).