Википедија

Ерусалим

Ерусалим (хебрејски: יְרוּשָׁלַיִם (изговор)ⓘ; арапски: القُدس, ел-Кудс (изговор)ⓘ, арамејски: ܐܘܪܫܠܡ, ’Ūrišlem‎; грчки: Ίερουσαλήμ или Ίεροσόλυμα; латински: Hierosolyma, Hierusalem, Aelia Capitolina) — древен град на Блискиот Исток и најважен град во Израел, и покрај тоа што овој факт е спорен за муслиманските земји, особено за Палестина.[2] Градот брои 804,355 жители, и се протега на точно 125,1 км2, вклучувајќи го и Источен Ерусалим.[1][3][iv] Градот се наоѓа во близина на јудејската планина, помеѓу Средоземното Море и Мртвото Море. Модерниот Ерусалим е изграден надвор од ѕидините на стариот дел од градот. Градот бил основан во 4 век п.н.е., и како таков е дел од најстарите градови на светот.[4].

Ерусалим
יְרוּשָׁלַיִם (Јерушалајим)
Официјално знаме на Ерусалим
Официјално знаме на Ерусалим

Знаме		 Официјален грб на Ерусалим
Грб
Mестоположба
Mестоположбата на Ерусалим
Mестоположбата на Ерусалим
Координати

31°47′″N, 35°13′″E

Општи податоци
Име
- изворно
- други имиња


 Ерусалим
  יְרוּשָׁלַיִם (Јерушалајим)
арапски: القـُدْس (Ел-Кудс);
грчки: Ίερουσαλήμ (Јеросалем)
латински:Hierosolyma (Хиерусалем)
Прво доселување 4000 п.н.е.
Стари имиња Салем
Јебус
Сион или Цион
Ир Давид (Давидов град)
Повикувачки број +972 2
Портал www.jerusalem.muni.il
Управа
Земја Израел Израел
Округ Ерусалим
Градоначалник Нир Баркат
Географија
Површина 126 km²
Надморска височина околу 760 m
Население
Население 933 200 (2012)[1] жители
година:
Густина 5.750,4 ж./km² (2006)
Етнички групи евреи (65%), муслимани (32%), христијани (2%), други (1%)

Ерусалим е најсветиот град во јудаизмот, и претставувал најголемиот духовен центар на Евреите во 10 век п.н.е.[5]. Тој исто така претставува трет најсвет град во исламот, по Мека и Медина[6], а е свет град и за христијанството. На површина од само 0,9 км2[7], во Стариот Град, на Храмовата Гора се наоѓаат најважните религиозни градби: Западниот Ѕид или Ѕидот на плачот за јудаизмот, Светиот Гроб за христијанството и Ал Акса со Златната купола за исламот. Стариот Град е поделен на четири населби: еврејска, исламска, христијанска и ерменска населба, кои биле поделени во текот 19 век.[8] Стариот Град бил номиниран и вклучен во списокот на светско наследство за несигурни градови во 1982 година од Јордан.[9] Во текот на својата историја, градот Ерусалим двапати бил целосно разрушен, 23 пати под опсада, 52 пати нападнат и 44 пати освоен.[10]

Денес, статусот на Ерусалим е определен со израелско-палестинскиот конфликт. Анексијата на Источен Ерусалим е многупати дискутирана и осудувана од страна на ООН[11][12], а и самите Палестинци го сметаат Источен Ерусалим како главен град на нивната идна држава, Палестина.[13][14] По 1980 година, многу амбасади и светски организации своите канцеларии ги преместиле од Ерусалим во Тел Авив, но има и такви чии амбасади сѐ уште се во Ерусалим, како на пример амбасадата на САД.[15]

Потекло на поимот

уреди
Главна статија: Имиња на Ерусалим

И покрај тоа што оригиналното име на градот е Ерусалим, сепак постојат повеќе теории околу тоа што всушност во превод означува овој израз. Некои веруваат дека името на градот доаѓа од хебрејскиот збор јеруша, што во превод значи наследство и хебрејскиот збор шалом, што во превод значи мир, односно Наследство на Мирот. Според други мислења, зборот „шалом“ доаѓа од хебрејското „шоломо“, што пак асоцира на царот Соломон, градител на Првиот храм[16][17] Вториот дел од зборот е „шалем“, (целосност или хармоничност), што е и најраниот назив на денешниот град Ерусалим,[18] споменат уште во првата книга на Библијата, Создавање.[19] Од друга страна, во Араманските писма напишани на акадски јазик, името на градот се нарекува Урушалем, слично на хебрејското Ир Шалем.[20]

Во еврејската Мидраш, Авраам дошол во градот, кој тогаш го нарекол Шалем.[21] Пророкот го замолил кралот Мелхиседек да му даде благослов. По оваа средба се смета дека била додадена претставката јеру, добиено од јерех, име кое Авраам му го дал на Храмовата Гора.[21]. Од тука доаѓа и Јерушалем, што во превод значи „градот на Шалем“ или „основан од Шалем“.[22] Последната наставка -им е додадена од хебрејската граматика.[23][24]

Се верува дека градот бил наречен и Рушалимум или Урушалимум, што доаѓа од староегипетскиот јазик.[25] Грците кон името на градот ја додале претставката „хиеро“ (свето место), и градот го нарекувале Хиеросолјама. Арапите, градот го нарекувале Ал Кудс (Свето место). Сион или Цион се нарекувал само дел од градот, но подоцна ова име започнало да се употребува и за целиот град. По царот Давид, градот бил познат и како Ир Давид, односно Давидов град.[26]

Историја

уреди
Главна статија: Историја на Ерусалим

Според археолошките откритија, се претпоставува дека градот бил основан околу 4000 година п.н.е.,[4][27] со елементи од бронзената доба во периодот помеѓу 3000 година п.н.е. и 2800 година п.н.е.[27][28] Пронајдените писма од 19 век п.н.е., во кои градот се нарекува Рошламем[27] и Араманските писма се првите називи за градот.[29][30] Некои археолози, вклучувајќи го и Кетлин Кенјон, сметаат дека Ерусалим бил основан од страна на западносемитските народи во околу 26 век п.н.е. Но, според еврејската традиција, градот бил основан од страна на синот на Ное, Сим и неговиот внук Ебер. Во Библијата, градот најпрво е наречен „Салим (Шалем - שָׁלֵם)“, и негов цар бил Мелхиседек, истомисленикот на Авраам, кој верувал во Библискиот Бог.[31] Подоцна, градот бил заземен од страна на Давид, кој го претворил во престолнина на своето царство.[32][33][v]

Периоди на храмот

уреди

Според хебрејските ракописи, цар Давид со градот владеел во 970 година п.н.е. Тој бил наследен од страна на својот син, Соломон,[34] кој го изградил Ерусалимскиот храм на планината Мориах. Храмот на Соломон, (подоцна наречен Прв Храм) прераснал во големо светилиште во еврејската историја, а се смета дека подоцна во него бил чуван и Ковчегот на Заветот.[35] Повеќе од 600 години, односно сѐ до преземањето на градот од страна на Вавилон, градот останал престолнина на Јудејското кралство и религиозен центар на Израелците.[36] Овој период е познат како период на Првиот Храм.[37] По смртта на Соломон, (930 п.н.е.), градот останал престолнина на царството.[37]

 
Давидова кула

По освојувањето на градот, завршил првиот период на храмот, и тоа во 586 година п.н.е., со заземањето на градот од страна на Вавилон, рушејќи го храмот на Соломон[37]. По педесет години Евреите откако биле протерани од градот, персискиот крал Кир II им дозволил повторно да се вратат. Со нивното доаѓање, дошла и идејата за повторна реконструкција на ерусалимскиот храм. Тој бил изграден во 516 п.н.е. во времето на Дариј I, односно седумдесет години по уривањето на Првиот храм[38][39]. Градот повторно станал најважен центар на Евреите и нивната култура. Во времето кога Александар Македонски ја поразил Персија, Ерусалим попаднал во рамките на Македонската држава. По распадот на Македонската држава, со Ерусалим владеел Птоломеј I Сотир. Во 198 п.н.е., Птоломеј I го изгубил Ерусалим предавајќи го градот на селеквидите.[40]

Еврејско-римски војни

уреди

 

Ерусалим

Имиња

Морија · Сион · Аелија Капитолина

Историја · Хронологија

10 век п.н.е. · 721 п.н.е. · 597 п.н.е.
587 п.н.е. · Период на Вториот храм · 70
614 · 637 · Среден век · 1099
1187 · 1244 · 1917 · 1947 · 1948

Религиозно значење

Јудаизам  · Христијанство · Ислам
Храмова Гора · Западен ѕид
Златна купола · Ал Акса
Светиот Гроб

Демографија · Луѓе

Патријарси · Рабини
Голем муфтија · Градоначалници

Археолошки градби  · Најпознати места
Населби · Планини
Транспорт  · Образование
Позиции
Источен Ерусалим

Ерусалимски закон · Ден на Ерусалим
Знаме · Грб

 

Градот бил заземен од страна на Римјаните во 70 година, во времето на царот Тит. Во времето кога Римското Царство била во својот најголем подем, Ирод бил назначен како поданик на царот во еврејските земји. Тој започнал со обнова на градот, градејќи многу кули, палати и храмови, од кои најпознат е Храмот на Ирод, изграден на местото на поранешниот храм на Соломон. Во негово време, големината на Храмовата Гора бил проширен двојно.[34][41][42]. Во 6 век, градот спаѓал во јудејската провинција на Римското Царство,[43] а Ирод бил наследен од страна на Агрипа III во 96 година. Римската улога и господарство во Ерусалим и регионот ја предизвикала првата еврејско-римска војна. За време на оваа војна, во 70 година, повторно е урнат Ерусалимскиот Храм. Во 130 година, император Адријан го романизирал градот, менувајќи му го името во Аелија Капитолина.[44] Градот повторно станал престолнина за времето на тригодишниот конфликт меѓу Евреите и Римјаните, конфликт наречен Бар Кокба конфликт од 132 година. По три години, царот Адријан повторно го зазел градот, и им забранил на сите Евреи да се вратат назад. Адријан ја вклучил јудејската провинција во т.н. палестинска провинција, според Филистејците кои се обиделе да ја де-јудаизираат земјата.[45][46] Евреите, во градот Аелија Капитолина се вратиле во 4 век.

Во текот на 4 век, градот останал во составот на Римското Царство, а по нејзиниот распад во рамките на Византија. Во тоа време, римскиот цар го реконструирал градот во христијански, градејќи го Светиот Гроб. Населението на градот кон крајот на Вториот период на храмот нагло се зголемило на 200.000 жители,[45][47] а Евреите во времето на Константин I, повторно биле протерени од градот.[48]

Римско-персиски војни

уреди

Со ширењето на Сасанидското Царство, и градот Ерусалим бил вклучен во неговата територија.[49] Со Опсадата на Ерусалим, во 614 година, градот паднал по 21 ден опсада во рацете на Персијците. Персијците извршиле масакар над 90.000 христијани.[50] Градот останал петнаесет години под раководство на Сасанидското Царство, кога византискиот цар Хераклиус го зазел во 629 година.[49]

Исламска улога во градот

уреди
 
Златната купола

Градот Ерусалим е прогласен за трет најсвет град во исламот, веднаш по Мека и Медина. Во раноисламската ера, градот бил нарекуван Ел-Баит ел-Мукадас, а подоцна, како што е до ден денес, градот е познат како Ел-Кудс ел-Шариф. Во 638 година исламскиот калифат веќе доминирал во Ерусалим.[51] Со муслиманското освојување на Сирија, Евреите повторно се вратиле во градот.[52] Калифот Омар ибн ел-Хатаб успеал да постигне договор со монофизитистичкиот патријарх Софрониј Ерусалимски за осигурување на светите христијански места, и договор со кој се гарантирала безбедноста на христијанското население во градот од муслиманите.[53] Умар бил водич во пронаѓањето на каменот во Храмовата Гора, и наредил да се изгради џамија. Во периодот од 679 до 688 година, џамијата на Умар добила дрвена правоаголна форма, и била проширена со што нејзината внатрешност можела да собере 3.000 верници.[54] Златната купола повторно била обновена за време на умајадскиот калиф Абд ел-Малик во 7 век.[55] Ова го кажува и историчарот Ал Мукадас, кој напишал дека Абд ел-Малик изградил светилиште со цел да ги надмине ерусалимските цркви кои биле изградени многу порано.[54] Во следните 400 години, Ерусалим останал под раководство на Арапите,[56], сѐ до крстоносните војни.

Крстоносци, Саладин и Мамелуците

уреди
 
Преземање на градот од страна на крстоносците

Во 1099 година, Ерусалим бил освоен од страна на крстоносците. Со заземањето на градот, новите господари извршиле големи масакри врз нехристијанското население, пред сѐ врз муслиманското и еврејското. Крстоносците го населиле Ерусалим со христијанско население, главно од Европа, и го формирале Ерусалимското Кралство. Населението на градот значително се намалило од 70.000 на 30.000.[57] Во 1187 година, градот бил заземен од страна на Саладин, кој дозволил повторно да се вратат муслиманите и Евреите во градот.[58] Во 1244 година, Ерусалим бил заземен од страна на Татарите, кои повторно ги избркале Евреите од градот, и извршиле голем масакар врз христијаните.[59] Во периодот од 1250 до 1517 година, Ерусалим бил управуван од страна на Малмуците, и во текот на нивното владеење имало постојани борби меѓу нив и крстоносците.

Улогата на Османлиите во градот

уреди

Во 1517 година, градот влегол во составот на Османлиското Царство, и под раководство на Османлиите останал сѐ до 1917 година.[58] Во времето на Сулејман Величествениот, Ерусалим бил значително обновен, вклучувајќи ги ѕидините околу стариот дел на градот. Во склопот на оваа империја, Ерусалим останал како провинција и како голем религиозен центар, покрај новосоздадените Каиро и Дамаск.[60] Исто така, Османлиите воспоставиле бројни конзулства во градот, а транспортната мрежа била проширена, што означува дека градот бил потполно модернизиран.[61] Во текот на 19 век, градот бил поврзан со Јафа, а од 1892 година била изградена и железничка пруга.[61] Во 1840 година, многу Евреи од Алжир и Северна Африка се населиле во градот.[62] Така, според прускиот конзулат, населението на градот било 16.410 жители, од кои 7.120 Евреи, 5.000 муслимани, 3.390 христијани, 800 Османлии и 100 Европејци.[62] The volume of Christian pilgrims increased under the Ottomans, doubling the city's population around Easter time.[63]

Во почетокот на 1860 година, градот започнал да се шири и надвор од старите ѕидини. Така, биле изградени новите населби: Руската населба и Мишкенот Шананим.[64]

Британскиот мандат и војната од 1948 година

уреди
 
Влегувањето во градот во 1917 година

Во 1917 година, по Битката за Ерусалим, британската армија го зазела градот под раководство на Едмунд Аленби.[65] Така, во 1922 година, Обединетите нации ѝ доделија мандат на Велика Британија врз територијата на Палестина. Во периодот од 1922 до 1948 година, целото население на градот се зголемило од 52.000 на 165.000 жители, од кои две третини биле Евреи, а една третина им припаѓала на муслиманите и христијаните.[66] Тензијата во Палестина меѓу Арапите и Евреите сѐ повеќе растела. Дошло до нови нередија, најпрвин во 1920 година, а подоцна и во 1929 година. Под раководство на Велика Британија, градот започнал да се шири кон западниот и северниот дел од градот.[67][68] Во 1925 година бил изграден и првиот еврејски универзитет.[69]

Со истекувањето на британскиот мандат во Палестина, во 1947 година бил создаден нов план за градот Ерусалим, под раководство на Обединетите нации.[70] Официјалното резиме било заминување на воените трупи на десет години, и излегување на референдум кој би одлучил за иднината на оваа територија. Но, планот не се остварил, заради започнувањето на војната за независност на новата држава Израел.

Војната завршила така што Ерусалим бил поделен меѓу Израел и Јордан. Со договорот од 1949 година, централниот дел од градот и Скопуската Планина му припаднале на Израел. Градот бил поделен на источен и западен Ерусалим. Со декларацијата за независност, градот станал главна престолнина на Израел, а Јордан само формално го анексирал Источен Ерусалим во 1950 година.[71][72] За време на шестдневната војна, Израел го зазел Источен Ерусалим и го зачувал суверенитетот на градот, Евреите ги добиле светите места, а била распуштена мароканската населба која се наоѓала до Западниот Ѕид[73] со што бил расчистен патот кон светото еврејско место.[74]

Географија

уреди

Градот Ерусалим се наоѓа јужно од Јудејската Планина, источно од Маслиновата Планина и југоисточно од Скопуската. Стариот град се наоѓа на 760 метри надморска височина.[75] Кидрон, Хином и Тиропоеон се наоѓаат јужно од Стариот град.[76]

Во библиско време, градот бил опколен од бадемови, маслинови и борови дрвја. Но, со вековните борби кои се воделе на овие простори, овие шумички биле уништени. Снабдувањето на градот со вода отсекогаш претставувало проблем.[77]

Ерусалим се наоѓа на 60 км источно од Тел Авив,[78] и Средоземно Море, 35 км од Мртво Море.[79] Во близина на градот се наоѓаат Витлеем и Беит Јала на југ, Абу Дис и Мале Адумим на исток, Мевасерет Сион на запад, и Рамалах и Гиват Зев на север.[80][81][82]

Клима

уреди

Градот се одликува со средоземна клима, со топли суви лета, и ладни врнежливи зими. Обично во градот паѓа снег еднаш или двапати во годината, а големи врнежи од снег се појавуваат во просек од три до четири години. Јануари е најстудениот месец во годината, со температура од 8 °C, а јули и август се најжешките месеци, со температура од 23 °C. Температурата обично варира во денот и ноќта, и градот во летниот период има студени ноќи. Средниот годишен врнеж од дожд е околу 590 ml, а обично месеците мај и октомври се најврнежливи во годината. [83]

Климатски податоци за Ерусалим (1881 — 2007)
Месец Јан Фев Мар Апр Мај Јун Јул Авг Сеп Окт Ное Дек Годишно
Највисока забележана °C (°F) 23.4
(74.1) 		25.3
(77.5) 		27.6
(81.7) 		35.3
(95.5) 		37.2
(99) 		36.8
(98.2) 		40.6
(105.1) 		44.4
(111.9) 		37.8
(100) 		33.8
(92.8) 		29.4
(84.9) 		26.0
(78.8) 		44.4
(111.9)
Прос. висока °C (°F) 11.8
(53.2) 		12.6
(54.7) 		15.4
(59.7) 		21.5
(70.7) 		25.3
(77.5) 		27.6
(81.7) 		29.0
(84.2) 		29.4
(84.9) 		28.2
(82.8) 		24.7
(76.5) 		18.8
(65.8) 		14.0
(57.2) 		21.5
(70.7)
Сред. дневна °C (°F) 9.1
(48.4) 		9.5
(49.1) 		11.9
(53.4) 		17.1
(62.8) 		20.5
(68.9) 		22.7
(72.9) 		24.2
(75.6) 		24.5
(76.1) 		23.4
(74.1) 		20.7
(69.3) 		15.6
(60.1) 		11.2
(52.2) 		17.53
(63.58)
Прос. ниска °C (°F) 6.4
(43.5) 		6.4
(43.5) 		8.4
(47.1) 		12.6
(54.7) 		15.7
(60.3) 		17.8
(64) 		19.4
(66.9) 		19.5
(67.1) 		18.6
(65.5) 		16.6
(61.9) 		12.3
(54.1) 		8.4
(47.1) 		13.5
(56.3)
Најниска забележана °C (°F) −6.7
(19.9) 		−2.4
(27.7) 		−0.3
(31.5) 		0.8
(33.4) 		7.6
(45.7) 		11.0
(51.8) 		14.6
(58.3) 		15.5
(59.9) 		13.2
(55.8) 		9.8
(49.6) 		1.8
(35.2) 		0.2
(32.4) 		−6.7
(19.9)
Прос. дожд мм (ин) 133.2
(5.244) 		118.3
(4.657) 		92.7
(3.65) 		24.5
(0.965) 		3.2
(0.126) 		0
(0) 		0
(0) 		0
(0) 		0.3
(0.012) 		15.4
(0.606) 		60.8
(2.394) 		105.7
(4.161) 		554.1
(21.815)
Прос. бр. дождливи денови 12.9 11.7 9.6 4.4 1.3 0 0 0 0.3 3.6 7.3 10.9 62.0
Прос. релативна влажност (%) 61 59 52 39 35 37 40 40 40 42 48 56 45.8
Сред. бр. сончеви часови месечно 192.2 243.6 226.3 267.0 331.7 381.0 384.4 365.8 309.0 275.9 228.0 192.2 3.397,1
Извор бр. 1: Метеролошки завод на Израел[84][85]
Извор бр. 2: Хонгконшка опсерваторија за сонч. часови[86]

Демографија

уреди
Главна статија: Демографија на Ерусалим
Популација на Ерусалим
Година Број на жители
1844 15.510
1876 25.030
1896 45.420
1922 62.578
1931 90.053
1944 157.000
1948 165.000
1967 263.307
1980 407.100
1985 457.700
1990 524.400
1995 617.000
2000 657.500
2005 706.400
2012 933 113

Во декември, 2007 година, популацијата на Ерусалим изнесувала 747.600 луѓе, од кои 64% Евреи, 32% муслимани и 2% христијани.[1][2][87] Во споредба со 2000 година, процентот на Евреи во градот е намален, поради зголемениот прираст на палестинското население во градот и заминувањето на Евреите од градот. Во стариот дел од градот живеат 32.488 Евреи.[88]

Во текот на 2005 година, околу 2.850 нови емигранти биле населени во Ерусалим, повеќето од нив по потекло од САД, Франција и Русија. Во поглед на наталитетот на градот, во 2005 година, 16.000 жители го напуштиле градот, а само 10.000 се населиле.[2] Во истата година, целосната популација на Ерусалим се зголемила за 13.000 или 1,8%, но религиозните и етничките тензии сè повеќе растат. Арапската популација побрзо нараснува во градот во поглед на еврејската.[2] Во споредба со минатото, во 1967 година, процентот на Евреите во градот бил 74%, а по четири декади процентот се намалил за 9%.[89] За наталитетот на градот големо влијание имаат и финансиите со кои располагаат жителите на градот. Така, многумина се иселуваат од градот поради немање финансиски средства. Тие обично се населуваат во околните градови или села, каде условите за живот се поевтини.[90]

Општински совет на Ерусалим

уреди

Ерусалимската општина е составена од градоначалник и 31 советник, кои се избираат на секои пет години. Моментален градоначалник на градот е Нир Баркат, и на оваа функција е од 2008 година.[91][92] Најдолго време, градоначалник на градот бил Теди Колек, кој поминал 29 години на оваа позиција. Обично, градското собрание е затворено за посетители, но за туристите се отвора еднаш месечно.[92] Седиштето на ерусалимската општина и градоначалничката канцеларија се наоѓа на плоштадот Сафра на улица Јафа. Новата општинска зграда била отворена во 1993 година.[93] Градот спаѓа во ерусалимскиот регион, каде Ерусалим е главен град.

Политички статус

уреди
 
Парламентот на Израел, Кнесет

На 5 декември 1949 година Израел го прогласил Ерусалим за главен град на новата држава[94] и сите владини организации и министерства биле сместени во градот.[95] За време на војната, Ерусалим бил разделен на источен и западен, а само западниот дел од градот бил престолнина на градот, додека останатиот бил под управата на Јордан, сѐ до Шестдневната војна кога Израел го анексирал источен Ерусалим, вклопувајќи го со преостанатиот дел од градот. На тој начин, со дефинитивниот изгласен Ерусалимски закон во 1980 година, градот бил прогласен за престолнина на Израел.[96]

Ваквите постапки на властите на Израел, создавајќи “Обединет Ерусалим“, не биле прифатени од страна на некои држави како добронамерни.[94][97] Некои земји отвориле конзулати во Ерусалим, како и свои амбасади, но повеќето од нив се дислоцирале во Тел Авив, главно поради сѐ позачестените етнички конфликти меѓу Арапите и Евреите во градот.[98][99]

Можеби најзабележителна градба во градот, по оние на Храмовата Гора се владините институции, вклучувајќи го Кнесет,[100][101] и официјалната резиденција на претседателот на Израел и премиерот на Израел. Пред основањето на израелската држава, Ерусалим бил користен како административен центар на британскиот мандат.[102]

Религија

уреди
 
Западниот ѕид во стариот град
 
Џамијата Ал Акса, третото најсвето место во исламот

Ерусалим претставува многу значајно место за јудаизмот, исламот и христијанството. Во градот се наоѓаат 1204 синагоги, 158 цркви и 73 џамии.[103]

 
Базиликата Светиот Гроб

Јудаизам во Ерусалим

уреди
Главна статија: Јудаизам во Ерусалим

Ерусалим е најсветиот град во јудаизмот. За Евреите, Ерусалим е градот престолнина на царот Давид за своето царство во 10 век п.н.е. Ерусалим е градот каде некогаш бил изграден Храмот на Соломон и Вториот ерусалимски храм.[5] Во градот на Сионската Гора се наоѓа Гробот на Давид. Денеска се смета дека Западниот Ѕид е единствено нешто што останало од некогашниот ерусалимски храм, и затоа денес ова место е најсветото во јудаизмот, на Храмовата Гора.[104] Речиси сите синагоги во светот се изградени според оние во Ерусалим,[105] и Кадош Хакадашим.[106] Според Евреите, ова е еден единствен храм кој постои, бидејќи самата синагога тие не ја признаваат како храм. Исто така, според нив овде е точното место каде Бог директно ги прима аманетите на човекот.

Ислам во Ерусалим

уреди
Главна статија: Ислам во Ерусалим

Ерусалим е третото најсвето место за исламот, веднаш по Мека и Медина.[6] Муслиманите веруваат дека пророкот Мухамед од Мека дошол во Ерусалим на Храмовата Гора, од каде со својот коњ воскреснал кон небото.[107][108] Најсвето место во Ерусалим за исламот е џамијата Ал Акса.[109]. Освен Ал Акса, големо значење има и Златната купола, во која се наоѓа местото од каде пророкот Мухамед воскреснал кон небото.[110] Денес, бројот на муслимани во градот се претпоставува дека е околу 100.000, но некогаш тој број изнесувал многу повеќе. Но по прогласувањето на независноста на Израел, и по арапско-израелскиот конфликт, нивниот број значително се намалил.

Христијанство во Ерусалим

уреди
Главна статија: Христијанство во Ерусалим

Ерусалим има голема улога во христијанството не само поради Стариот завет, туку и поради животот на Исус Христос. Во Библијата градот е споменат 632 пати. Според Новиот завет, Исус бил донесен во Ерусалим веднаш по рaѓањето,[111] а подоцна дошол во храмот каде проповедал.[112] Сионската горница се верува дека е местото каде била одржана Тајната вечера. Таа се наоѓа на Сионската Планина, на само неколку метри оддалеченост од Гробот на Давид.[113][114] Гетсиманската градина е местото каде Исус Христос ја поминал својата последна вечер. Тоа е и местото каде Јуда Искариотски дошол со римските војници и со бакнеж на левиот образ го предал Исус на Кајфа. Таа се наоѓа под Маслиновата Гора. Друго значајно место во христијанството е Голгота или Калварија, местото каде е распнат Исус Христос[115]. Според Евангелието на Јован, овој рид се наоѓал надвор од ѕидините на Ерусалим, но археолошките испитувања покажале дека се наоѓа многу блиску до ѕидините на стариот град.[116] Во Ерусалим се наоѓа и Светиот Гроб, местото за кое се верува дека е гробот на Исус Христос.[116][117][118] Градинарскиот гроб пак се смета за местото каде што бил погребан Исус Христос и каде што воскреснал.

Култура

уреди
 
акорди мост

Освен тоа што Ерусалим е познат како религиозен град, тој е познат и по своите културни манифестации. Израелскиот музеј годишно прима околу милион посетители, од кои една третина се туристи.[119] Музејот Светилиште на Книгата се наоѓа во непосредна близина на Израелскиот музеј.[120] Рокфелерскиот музеј се наоѓа во Источен Ерусалим и е првиот музеј во овој регион отворен во 1938 година.[121][122] На Храмовата Гора се наоѓа исламскиот музеј, изграден во 1923 година каде се чуваат многу исламски артефакти.[123]

Израелскиот национален музеј Јад Вашем е музеј кој е посветен на жртвите од холокаустот,[124] и поседува повеќе од 100.000 книги и материјали за тоа време. Јад Вашем е посветен на скоро 1 500 000 евреjски деца кои биле погубени од страна на нацистите.[125] The Museum on the Seam, which explores issues of coexistence through art is situated on the road dividing eastern and western Jerusalem.[126]

Ерусалимскиот симфорниски оркестар, кој бил создаден во 1940 година[127] е еден од најпознатите во светот.[127]

Стопанство

уреди

Историски, економијата на Ерусалим најмногу е поддржана од религиозни причини, посебно затоа што е сместен далеку од Газа и Јафа.[128] Економскиот туризам во Ерусалим е во голем степен развиен поради туристичките или религиозните посети на стариот дел од градот.[2] До 1967 година, Источен Ерусалим бил поразвиен во однос на Западен Ерусалим.[128] Статистиката покажува дека бројот на вработени кај арапските домаќинства е 76,1%, додека кај еврејските домаќинства тој процент е 66,8%. Степенот на невработеност во Ерусалим е 8,3%, и е подобар во однос на Тел Авив и Хаифа [2] како и на ниво на целата држава, каде тој процент изнесува 9,0%. Но, сиромаштијата во градот сѐ повеќе расте во последните години, и се смета дека тој степен е околу 40%.[129] Само 8,5% од жителите на ерусалимскиот регион се вработени во производниот сектор, 17,9% се вработени во образованието, 12,6% во здравството, 6,4% во комуникациите, 6,15 во хотели или ресторани, а 8,2% во администрацијата.[130]

Сообраќај

уреди
 
Ерусалимската автобуска станица

Авионскиот превоз до Ерусалим е осигурен преку аеродромот Атарот од 2001 година. Пред тоа, овој аеродром бил користен за воени цели на израелската војска. Во Ерусалим се наоѓа и Еџед Бас, втора по големина компанија во светот за производство на автобуси[131] која истовремено управува и со ерусалимската станица на улица Јафа. Од 2008 година, единствен застапник за такси превоз во градот е Еџед Бас.

Градот е поврзан и со израелската железница, но во моментот се гради нова железничка станица во правец од Тел Авив до Ерусалим[132] која се очекува да биде довршена во 2011 година.

Образование

уреди
 
Евреискиот универзитет во Ерусалим

Ерусалим е град на престижни универзитети, на кој се предава на хебрејски јазик, арапски јазик и англиски јазик. Основан во 1925 година, Еврејскиот универзитет во Ерусалим е рангиран меѓу стоте највисоки образовни установи во светот.[133] Друга научна установа е Ерусалимскиот колеџ на технологијата, основан во 1969 година како и Ерусалимската академија на музиката и танцот, основана во 1958 година.

За исламскиот свет, во Ерусалим е отворен универзитетот Ел-Кудс, основан во 1984 година.[134] Ова е и единствениот арапски универзитет во градот.[135]

Спорт

уреди

Двата најпопуларни спортови во Ерусалим се кошарката и фудбалот.[136] Беитар Ерусалим е еден од најпопуларните фудбалски клубови во Ерусалим и Израел. Некои членови на навивачкиот клуб се политичари или естрадни ѕвезди.[137] Другиот градски фудбалски тим, и еден од најголемите соперници на Беитар Ерусалим е Хапоел Катамон. Беитар Ерусалим има победувано пет пати во израелскиот куп,[138] а Хапоел Катамон има победено само еднаш. Овие два клуба своите домашни натпревари ги играат на стадионот Теди, кој во 1992 година бил изграден со капацитет од 21.600 гледачи.[139] Во кошарката, Хапоел Ерусалим е најдобриот тим, игра во израелската лига каде што ја има освоено трипати, во УЛЕБ купот еднаш и во Лига Хал.[140]

Познати личности

уреди

Родени во градот

уреди

Починале во градот

уреди

Ерусалим како тема во уметноста и во популарната култура

уреди

Ерусалим се јавува како честа тема во бројни дела од уметноста и популарната култура, како:

  • „Нов Ерусалим“ (Нови Јерусалим) — збирка раскази на српскиот писател Борислав Пекиќ од 1988 година.[141]
  • „Ерусалим“ (англиски: Jerusalem) — песна на реге-групата Abyssinians.[142]
  • „Ѕид на плачот“ (англиски: Weeping Wall) — песна на британскиот рок-музичар Дејвид Боуви од 1977 година.[143]
  • „Ерусалим“ (англиски: Jerusalem) — песна на британскиот пејач Брус Дикинсон од 1998 година.[144]
  • „Со крик (Ерусалим)“ (англиски: With A Shout (Jerusalem)) — песна на ирската рок-група Ју Ту (U2) од 1981 година.[145]
  • „Ерусалим“ (англиски: Jerusalem) — песна на ирската пејачка Шинејд О'Конор од 1987 година.[146]
  • „Ерусалим“ (англиски: Jerusalem) — песна на англискиот рок-музичар Стинг од 1991 година.[147]
  • „Последниот поглед на Ерусалим“ (хрватски: Zadnji Pogled Na Jeršaleim) — песна на хрватската рок-група Хаустор од 1984 година.[148]

Галерија

уреди

Панорама

уреди
 
Панорама на Храмовата Гора

Надворешни врски

уреди

Влада

Култура

Образование

Карти

31°47′N 35°13′E / 31.783° СГШ; 35.217° ИГД / 31.783; 35.217

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 „Population figures - End of 2007“ (PDF). Israel Ministry of Foreign Affairs. 2007-12-31. Посетено на 2007-12-31.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 „Press Release: Jerusalem Day“ (PDF). Central Bureau of Statistics. 2006-05-24. Посетено на 2007-03-10.
  3. ↑ „Local Authorities in Israel 2007, Publication #1295 - Municipality Profiles - Jerusalem“ (PDF) (хебрејски). Israel Central Bureau of Statistics. Посетено на 2007-12-31.
  4. ↑ 4,0 4,1 „Timeline for the History of Jerusalem“. Jewish Virtual Library. American-Israeli Cooperative Enterprise. Посетено на 2007-04-16.
  5. ↑ 5,0 5,1 Since the 10th century BCE:[v]
    • "Israel was first forged into a unified nation from Jerusalem some 3,000 years ago, when King David seized the crown and united the twelve tribes from this city... For a thousand years Jerusalem was the seat of Jewish sovereignty, the household site of kings, the location of its legislative councils and courts. In exile, the Jewish nation came to be identified with the city that had been the site of its ancient capital. Jews, wherever they were, prayed for its restoration." Roger Friedland, Richard D. Hecht. To Rule Jerusalem, University of California Press, 2000, p. 8. ISBN 0-520-22092-7
    • "The Jewish bond to Jerusalem was never broken. For three millennia, Jerusalem has been the center of the Jewish faith, retaining its symbolic value throughout the generations." Jerusalem- the Holy City, Israeli Ministry of Foreign Affairs, 23 февруари 2003. Accessed 24 март 2007.
    • "The centrality of Jerusalem to Judaism is so strong that even secular Jews express their devotion and attachment to the city and cannot conceive of a modern State of Israel without it... For Jews Jerusalem is sacred simply because it exists... Though Jerusalem's sacred character goes back three millennia...". Leslie J. Hoppe. The Holy City: Jerusalem in the theology of the Old Testament, Liturgical Press, 2000, p. 6. ISBN 0-8146-5081-3
    • "Ever since King David made Jerusalem the capital of Israel 3,000 years ago, the city has played a central role in Jewish existence." Mitchell Geoffrey Bard, The Complete Idiot's Guide to the Middle East Conflict, Alpha Books, 2002, p. 330. ISBN 0-02-864410-7
    • "For Jews the city has been the pre-eminent focus of their spiritual, cultural, and national life throughout three millennia." Yossi Feintuch, U.S. Policy on Jerusalem, Greenwood Publishing Group, 1987, p. 1. ISBN 0-313-25700-0
    • "Jerusalem became the center of the Jewish people some 3,000 years ago" Moshe Maoz, Sari Nusseibeh, Jerusalem: Points of Friction - And Beyond, Brill Academic Publishers, 2000, p. 1. ISBN 90-411-8843-6
    • "The Jewish people are inextricably bound to the city of Jerusalem. No other city has played such a dominant role in the history, politics, culture, religion, national life and consciousness of a people as has Jerusalem in the life of Jewry and Judaism. Since King David established the city as the capital of the Jewish state circa 1000 BCE, it has served as the symbol and most profound expression of the Jewish people's identity as a nation." Basic Facts you should know: Jerusalem Архивирано на 4 јануари 2013 г., Anti-Defamation League, 2007. Accessed 28 март 2007.
  6. ↑ 6,0 6,1 Third-holiest city in Islam:
    • Esposito, John L. (2002-11-02). What Everyone Needs to Know about Islam. Oxford University Press. стр. 157. ISBN 0195157133. The Night Journey made Jerusalem the third holiest city in Islam |access-date= бара |url= (help)
    • Brown, Leon Carl (2000-09-15). Religion and State: The Muslim Approach to Politics. Setting the Stage: Islam and Muslims. Columbia University Press. стр. 11. ISBN 0231120389. The third holiest city of Islam—Jerusalem—is also very much in the center... |access-date= бара |url= (help)
    • Hoppe, Leslie J. (2000). The Holy City: Jerusalem in the Theology of the Old Testament. Michael Glazier Books. стр. 14. ISBN 0814650813. Jerusalem has always enjoyed a prominent place in Islam. Jerusalem is often referred to as the third holiest city in Islam... |access-date= бара |url= (help)
  7. ↑ Kollek, Teddy (1977). John Phillips (уред.). A Will to Survive - Israel: the Faces of the Terror 1948-the Faces of Hope Today. Afterword. Dial Press/James Wade. about 225 acres (0.91 km2)
  8. ↑ Ben-Arieh, Yehoshua (1984). Jerusalem in the 19th Century, The Old City. Yad Izhak Ben Zvi & St. Martin's Press. стр. 14. ISBN 0312441878.
  9. ↑ Old City of Jerusalem and its Walls
  10. ↑ „Do We Divide the Holiest Holy City?“. Moment Magazine. Архивирано од изворникот на 2008-06-03. Посетено на 2008-03-05.. According to Eric H. Cline’s tally in Jerusalem Besieg
  11. ↑ „United Nations Security Council Resolution 252“. Jewish Virtual Library. 1968-05-21. Посетено на 2007-05-23.
  12. ↑ Resolution 298 of 25 септември 1971: Архивирано на 30 март 2009 г. "Recalling its resolutions [...] concerning measures and actions by Israel designed to change the status of the Israeli-occupied section of Jerusalem, [...]"
  13. ↑ Segal, Jerome M. (Fall 1997). „Negotiating Jerusalem“. The University of Maryland School of Public Policy. Архивирано од изворникот на 2006-05-14. Посетено на 2007-02-25.
  14. ↑ Møller, Bjørn. "A Cooperative Structure for Israeli-Palestinian Relations" (PDF). Working Paper No. 1. Centre for European Policy Studies.  (консултирано на 2007-04-16) Архивирано на 6 јануари 2004 г. „архивски примерок“. Архивирано од изворникот на 2004-01-06. Посетено на 2008-12-23.
  15. ↑ http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=990CE6DC103BF932A25756C0A963958260
  16. ↑ Bethune, George Washington (1845). The Fruit of the Spirit. Mentz & Rovoudt. стр. 93. is the New Jerusalem, or "heritage of peace." |access-date= бара |url= (help)
  17. ↑ Allen, Joseph Henry (1879). Hebrew Men and Times: From the Patriarchs to the Messiah. Roberts Brothers. стр. 125. name it Jerusalem, the "heritage of Peace."
  18. ↑ Elon, Amos (1996-01-08). Jerusalem. HarperCollins Publishers Ltd. ISBN 0006375316. Архивирано од изворникот на 2016-03-19. Посетено на 2007-04-26. The epithet may have originated in the ancient name of Jerusalem—Salem (after the pagan deity of the city), which is etymologically connected in the Semitic languages with the words for peace (shalom in Hebrew, salam in Arabic).
  19. ↑ From the King James Version: "And Melchizedek king of Salem brought forth bread and wine: and he was the priest of the most high God." (Genesis 14:18)
  20. ↑ „Jerusalem, the Old City“. al-Quds University. Архивирано од изворникот на 2007-02-03. Посетено на 2007-01-12.
  21. ↑ 21,0 21,1 Landau, Yehezkel (1996). „Sharing Jerusalem: The Spiritual And Political Challenges“. Service International De Documéntation Judéo-Chrétienne. 29 (2–3). Архивирано од изворникот на 2007-09-29. Посетено на 2007-01-14. I will share another meta-midrash...believers in the One Supreme God.
  22. ↑ Sitchin, Zecharia, The Cosmic Code, Avon 1998
  23. ↑ Wallace, Edwin Sherman (1977). Jerusalem the Holy. стр. 16. ISBN 0405102984. A similar view was held by those who give the Hebrew dual to the word |access-date= бара |url= (help)
  24. ↑ Smith, George Adam (1907). Jerusalem: The Topography, Economics and History from the Earliest Times to A.D. 70. Hodder and Stoughton. стр. 251. The termination -aim or -ayim used to be taken as the ordinary termination of the dual of nouns, and was explained as signifying the upper and lower cities |access-date= бара |url= (help) (види: [1])
  25. ↑ G.Johannes Botterweck, Helmer Ringgren (eds.) Теолошки речник на стариот тестамент, (tr.David E.Green) William B.Eerdmann, Grand Rapids Michigan, Cambridge, UK 1990 p.348
  26. ↑ „www.jafi.org.il“. Архивирано од изворникот на 2007-11-22. Посетено на 2008-12-23.
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 Freedman, David Noel (2000-01-01). Ирдманов речник на Библијата. Wm B. Eerdmans Publishing. стр. 694–695. ISBN 0802824005. |access-date= бара |url= (help)
  28. ↑ Killebrew Ann E. "Biblical Jerusalem: An Archaeological Assessment" in Andrew G. Vaughn and Ann E. Killebrew, eds. "Jerusalem in Bible and Archaeology: The First Temple Period" (SBL Symposium Series 18; Atlanta: Society of Biblical Literature, 2003)
  29. ↑ Vaughn, Andrew G.; Ann E. Killebrew (2003-08-01). Jerusalem in Bible and Archaeology: the First Temple Period. Jerusalem at the Time of the United Monarchy. стр. 32–33. ISBN 1589830660. |access-date= бара |url= (help)
  30. ↑ Shalem, Yisrael (1997-03-03). „History of Jerusalem from Its Beginning to David“. Jerusalem: Life Throughout the Ages in a Holy City. Bar-Ilan University Ingeborg Rennert Center for Jerusalem Studies. Посетено на 2007-01-18.
  31. ↑ Од Библијата (МКВ): „А Мелхиседек, царот на Салим, изнесе леб и вино. Тој Му беше свештеник на Сèвишниот Бог.“ (1 Мој. 14:18)
  32. ↑ Greenfeld, Howard (2005-03-29). A Promise Fulfilled: Theodor Herzl, Chaim Weizmann, David Ben-Gurion, and the Creation of the State of Israel. Greenwillow. стр. 32. ISBN 006051504X. |access-date= бара |url= (help)
  33. ↑ „Timeline“. City of David. Ir David Foundation. Архивирано од изворникот на 2013-06-27. Посетено на 2007-01-18.
  34. ↑ 34,0 34,1 Michael, E.; Sharon O. Rusten, Philip Comfort, and Walter A. Elwell (2005-02-28). The Complete Book of When and Where: In The Bible And Throughout History. Tyndale House Publishers, Inc. стр. 20–1, 67. ISBN 0842355081. |access-date= бара |url= (help)CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  35. ↑ Merling, David (1993-08-26). „Where is the Ark of the Covenant?“. Andrew's University. Посетено на 2007-01-22.
  36. ↑ Jerusalem: Illustrated History Atlas Martin Gilbert, Macmillan Publishing, New York, 1978, p. 11
  37. ↑ 37,0 37,1 37,2 Zank, Michael. „Capital of Judah I (930–722)“. Boston University. Посетено на 2007-01-22.
  38. ↑ Sicker, Martin (2001-01-30). Between Rome and Jerusalem: 300 Years of Roman-Judaean Relations. Praeger Publishers. стр. 2. ISBN 0275971406. |access-date= бара |url= (help)
  39. ↑ Zank, Michael. „Center of the Persian Satrapy of Judah (539–323)“. Boston University. Посетено на 2007-01-22.
  40. ↑ Schiffman, Lawrence H. (1991). From Text to Tradition: A History of Second Temple and Rabbinic Judaism. Ktav Publishing House. стр. 60–79. ISBN 0-88125-371-5.
  41. ↑ Har-el, Menashe. This Is Jerusalem. Canaan Publishing House. Text "1977" ignored (help); Text "pages68-95" ignored (help)
  42. ↑ Zank, Michael. „The Temple Mount“. Boston University. Посетено на 2007-01-22.
  43. ↑ Crossan, John Dominic (1993-02-26). The Historical Jesus: the life of a Mediterranean Jewish peasant (Reprinted. изд.). San Francisco: HarperCollins. стр. 92. ISBN 0060616296. from 4 BCE until 6 CE, when Rome, after exiling [Herod Archelaus] to Gaul, assumed direct prefectural control of his territories
  44. ↑ Lehmann, Clayton Miles. „Palestine: People and Places“. The On-line Encyclopedia of the Roman Provinces. The University of South Dakota. Архивирано од изворникот на 2008-03-10. Посетено на 2007-04-18.
  45. ↑ 45,0 45,1 Lehmann, Clayton Miles (2007-02-22). „Palestine: History“. The On-line Encyclopedia of the Roman Provinces. The University of South Dakota. Посетено на 2007-04-18.
  46. ↑ Cohen, Shaye J. D. (1996). Hershel Shanks (уред.). Christianity and Rabbinic Judaism: A Parallel History of their Origins and Early Development. Judaism to Mishnah: 135–220 C.E. Washington DC. стр. 196. Text "publisher:Biblical Archaeology Society" ignored (help)
  47. ↑ Har-el, Menashe. This Is Jerusalem. Canaan Publishing House. Text "1977" ignored (help); Text "pages68–95" ignored (help)
  48. ↑ Zank, Michael. „Byzantian Jerusalem“. Boston University. Посетено на 2007-02-01.
  49. ↑ 49,0 49,1 Conybeare, Frederick C. (1910). Заземањето на Ерусалим од Персијците во 614 година. English Historical Review 25. стр. 502–517.
  50. ↑ Modern Historians and the Persian Conquest of Jerusalem in 614, Jewish Social Studies
  51. ↑ Jerusalem: Illustrated History Atlas Martin Gilbert, Macmillan Publishing, New York, 1978, p. 7
  52. ↑ Gil, Moshe (1997). A History of Palestine, 634-1099. Cambridge University Press. стр. 70–71. ISBN 0521599849. |access-date= бара |url= (help)
  53. ↑ Runciman, Steven (1951). A History of the Crusades:The First Crusade and the Foundation of the Kingdom of Jerusalem. Penguin Books. Vol.1 pp.3–4. |access-date= бара |url= (help)
  54. ↑ 54,0 54,1 Shalem, Yisrael. „The Early Arab Period - 638-1099“. Ingeborg Rennert Center for Jerusalem Studies, Bar-Ilan University. Архивирано од изворникот на 2015-12-16. Посетено на 2008-07-20.
  55. ↑ Hoppe, Leslie J. (2000). The Holy City: Jerusalem in the Theology of the Old Testament. Michael Glazier Books. стр. 15. ISBN 0814650813. |access-date= бара |url= (help)
  56. ↑ Zank, Michael. „Abbasid Period and Fatimid Rule (750–1099)“. Boston University. Посетено на 2007-02-01.
  57. ↑ Hull, Michael D. (1999). „First Crusade: Siege of Jerusalem“. Military History. Архивирано од изворникот на 2007-09-30. Посетено на 2007-05-18.
  58. ↑ 58,0 58,1 „Main Events in the History of Jerusalem“. Jerusalem: The Endless Crusade. The CenturyOne Foundation. 2003. Посетено на 2007-02-02.
  59. ↑ Jerusalem: Illustrated History Atlas Martin Gilbert, Macmillan Publishing, New York, 1978, p. 25
  60. ↑ Amnon Cohen. "Economic Life in Ottoman Jerusalem"; Cambridge University Press, 1989
  61. ↑ 61,0 61,1 The Jerusalem Mosaic Архивирано на 31 декември 2009 г., Hebrew University, 2002
  62. ↑ 62,0 62,1 Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име multiref2.
  63. ↑ Jerusalem: Illustrated History Atlas Martin Gilbert, Macmillan Publishing, New York, 1978, p. 35
  64. ↑ Eylon, Lili (1999). „Jerusalem: Architecture in the Late Ottoman Period“. Focus on Israel. Israel Ministry of Foreign Affairs. Посетено на 2007-04-20.
  65. ↑ Fromkin, David (2001-09-01). A Peace to End All Peace: The Fall of the Ottoman Empire and the Creation of the Modern Middle East (2 reprint. изд.). Owl Books e. стр. 312–3. ISBN 0805068848. |access-date= бара |url= (help)
  66. ↑ Chart of the population of Jerusalem
  67. ↑ Tamari, Salim (1999). „Jerusalem 1948: The Phantom City“ (Reprint). Jerusalem Quarterly File (3). Посетено на 2007-02-02.
  68. ↑ Eisenstadt, David (2002-08-26). „The British Mandate“. Jerusalem: Life Throughout the Ages in a Holy City. Bar-Ilan University Ingeborg Rennert Center for Jerusalem Studies. Архивирано од изворникот на 2015-12-16. Посетено на 2007-02-10.
  69. ↑ „History“. The Hebrew University of Jerusalem. Посетено на 2007-03-18.
  70. ↑ „Considerations Affecting Certain of the Provisions of the General Assembly Resolution on the "Future Government of Palestine": The City of Jerusalem“. The United Nations. 1948-01-22. Посетено на 2007-02-03.
  71. ↑ „Legal Status in Palestine“. Birzeit University Institute of Law. Архивирано од изворникот на 2007-11-03. Посетено на 2008-07-22.
  72. ↑ Lapidoth, Ruth (1998-06-30). „Jerusalem: Legal and Political Background“. Israel Ministry of Foreign Affairs. Посетено на 2008-07-22.
  73. ↑ Rashid Khalidi, "The Future of Arab Jerusalem" British Journal of Middle Eastern Studies, Vol. 19, No. 2 (1992), pp. 133-143
  74. ↑ „Jerusalem's Holy Places and the Peace Process“. The Washington Institute for Near East Policy. 1988. Архивирано од изворникот на 2006-10-05. Посетено на 2008-07-20.
  75. ↑ Cabrera, Enrique; Jorge García-Serra (1998-12-31). Drought Management Planning in Water Supply Systems. Springer. стр. 304. ISBN 0792352947. The Old City of Jerusalem (760 m) in the central hills |access-date= бара |url= (help)
  76. ↑ Bergsohn, Sam (2006-05-15). „Geography“. Cornell University. Посетено на 2007-02-09.
  77. ↑ http://www.jstor.org/pss/3137039, "The Water Supply of Jerusalem, Ancient and Modern", E. W. G. Masterman, The Biblical World, Vol. 19, No. 2 (Feb 1902), pp. 87-112, University of Chicago Press
  78. ↑ Rosen-Zvi, Issachar (2004). Taking Space Seriously: Law, Space and Society in Contemporary Israel. Ashgate Publishing. стр. 37. ISBN 0754623513. Thus, for instance, the distance between the four large metropolitan regions are—39 miles |access-date= бара |url= (help)
  79. ↑ Federman, Josef (2004-08-18). „Debate flares anew over Dead Sea Scrolls“. AP via MSNBC. Посетено на 2007-02-09.
  80. ↑ „Introduction“. The Tell es-Safi/Gath Archaeological Exp. Bar Ilan University. Архивирано од изворникот на 2008-02-05. Посетено на 2007-04-24. (Image located here)
  81. ↑ „Map of Israel“. Eye On Israel. Архивирано од изворникот на 2007-04-27. Посетено на 2007-04-25. (See map 9 for Jerusalem)
  82. ↑ „"One more Obstacle to Peace" – A new Israeli Neighborhood on the lands of Jerusalem city“. The Applied Research Institute -- Jerusalem. 2007-03-10. Архивирано од изворникот на 2008-01-31. Посетено на 2007-04-24. (Image located here Архивирано на 7 јуни 2012 г.)
  83. ↑ „Monthly Averages for Jerusalem, Israel“. The Weather Channel. Посетено на 2007-02-07.
  84. ↑ „Long Term Climate Information for Israel“. June 2011.
  85. ↑ „Record Data in Israel“.
  86. ↑ „Climatological Information for Jerusalem, Israel“. Hong Kong Observatory. Архивирано од изворникот на 2016-03-03. Посетено на 2015-12-22.
  87. ↑ „Population and Density per км2 in Localities Numbering Above 5,000 Residents on 31 XII 2005“ (PDF). Israel Central Bureau of Statistics. 2006. Архивирано од изворникот (PDF) на 2007-03-05. Посетено на 2007-04-11.
  88. ↑ "Arab population growth outpaces Jews in Jerusalem" Архивирано на 24 јануари 2009 г. Reuters, 26 септември 2000
  89. ↑ Sel, Neta (2006-05-23). „Jerusalem: More tourists, fewer Jews“. YNet. Посетено на 2007-03-10.
  90. ↑ Hockstader, Lee (1998-08-16). „Jewish Drop In Jerusalem Worries Israel“. The Washington Post via Cornell University. Посетено на 2007-03-10.
  91. ↑ „Secularist 'wins Jerusalem vote'“. BBC News. 2008-11-11.
  92. ↑ 92,0 92,1 Cidor, Peggy (2007-03-15). „Corridors of Power: A tale of two councils“. The Jerusalem Post. Посетено на 2007-03-28.
  93. ↑ „Safra Square - City Hall“. The Municipality of Jerusalem. Посетено на 2007-04-24.
  94. ↑ 94,0 94,1 Ben-Gurion, David (1949-12-05). „Statements of the Prime Minister David Ben-Gurion Regarding Moving the Capital of Israel to Jerusalem“. The Knesset. Посетено на 2007-04-02.
  95. ↑ „Jerusalem and Berlin Embassy Relocation Act of 1998“. The Library of Congress. 1998-06-25. Архивирано од изворникот на 2015-09-03. Посетено на 2007-02-12.
  96. ↑ „Basic Law: Jerusalem, Capital of Israel“. Israel Ministry of Foreign Affairs. 1980-07-30. Посетено на 2007-04-02.
  97. ↑ „The Status of Jerusalem“. Israel Ministry of Foreign Affairs. 1999-03-14. Посетено на 2007-02-12.
  98. ↑ „Embassies and Consulates in Israel“. Israel Science and Technology Homepage. Посетено на 2007-05-03.
  99. ↑ Kellerman, Aharon (1993). Society and Settlement: Jewish Land of Israel in the Twentieth Century. State University of New York Press. стр. 140. ISBN 0791412954. [Tel Aviv] also contains most embassies, given the nonrecognition by many countries of Jerusalem as the capital of Israel.
  100. ↑ „English gateway to the Knesset website“. Посетено на 2007-05-18.
  101. ↑ „The State of Israel: The Judicial Authority“. Посетено на 2007-05-18.
  102. ↑ Jerusalem as administrative capital of the British Mandate:
    • Orfali, Jacob G. (1995). Everywhere You Go, People Are the Same. Ronin Publishing. стр. 25. ISBN 0914171755. In the year 1923, [Jerusalem] became the capital of the British Mandate in Palestine |access-date= бара |url= (help)
    • Oren-Nordheim, Michael (2001). Jerusalem and Its Environs: Quarters, Neighborhoods, Villages, 1800–1948. Wayne State University Press. стр. 36. ISBN 0814329098. The three decades of British rule in Palestine (1917/18–1948) were a highly significant phase in the development, with indelible effects on the urban planning and development of the capital– Jerusalem. Укажано повеќе од еден |author= и |last= (help); |access-date= бара |url= (help) Ruth Kark Архивирано на 16 декември 2007 г. is a professor in the Department of Geography at the Hebrew University of Jerusalem.
    • Dumper, Michael (1996-04-15). The Politics of Jerusalem Since 1967. Columbia University Press. стр. 59. ISBN 0231106408. ...the city that was to become the administrative capital of Mandate Palestine... |access-date= бара |url= (help)
  103. ↑ Guinn, David E. (2006-10-02). Protecting Jerusalem's Holy Sites: A Strategy for Negotiating a Sacred Peace (1. изд.). Cambridge University Press. стр. 142. ISBN 0521866626. |access-date= бара |url= (help)
  104. ↑ „What is the Western Wall?“. The Kotel. Архивирано од изворникот на 2007-02-02. Посетено на 2007-03-06.
  105. ↑ Goldberg, Monique Susskind. „Synagogues“. Ask the Rabbi. Schechter Institute of Jewish Studies. Архивирано од изворникот на 2008-01-31. Посетено на 2007-03-10.
  106. ↑ Segal, Benjamin J. (1987). Returning: The Land of Israel as Focus in Jewish History. Jerusalem, Israel: Department of Education and Culture of the World Zionist Organization. стр. 124. Архивирано од изворникот на 2005-12-23. Посетено на 2007-03-10.
  107. ↑ Peters, Francis E. (2003-10-20). The Monotheists: The Peoples of God. Muhammad the Prophet of God. Princeton University Press. стр. 95–6. ISBN 0691114609. |access-date= бара |url= (help)
  108. ↑ „Sahih Bukhari“. Compendium of Muslim Texts. University of Southern California. Архивирано од изворникот на 2008-11-27. Посетено на 2007-03-11. (from an English translation of Sahih Bukhari, Volume IX, Book 93, Number 608)
  109. ↑ From Abdullah Yusuf Ali's English translation of the Qur'an: "Glory to (Allah) Who did take His servant for a Journey by night from the Sacred Mosque to the farthest Mosque, whose precincts We did bless,- in order that We might show him some of Our Signs: for He is the One Who heareth and seeth (all things)." (al-Isra|17:1)
  110. ↑ „The Early Arab Period - 638-1099“. Jerusalem: Life Throughout the Ages in a Holy City. Bar-Ilan University Ingeborg Rennert Center for Jerusalem Studies. 1997. Архивирано од изворникот на 2015-12-16. Посетено на 2007-04-24.
  111. ↑ Од Библијата (МК2006): „И кога се навршија деновите за нив­ното очистување, според законот на Мојсеј, Го донесоа во Ерусалим за да Го претстават пред Господ.“ (Лука 2:22)
  112. ↑ Од Библијата (МК2006): „И пак дојдоа во Ерусалим. Кога влезе Исус во храмот, почна да ги брка оние, што продаваа и купуваа во хра­мот, и им ги преврте масите на менува­чите на пари и столовите на оние, што продаваа гулаби; и не дозволуваше никој преку хра­мот да пренесе каков и да било сад. И ги поучуваше, велејќи: ,Не е ли напишано: 'Домот Мој, дом за молитва на сите народи ќе се нарече'? А вие го направивте како разбојничко гнездо!‘“ (Марко 11:15-17)
  113. ↑ Boas, Adrian J. (2001-10-12). Jerusalem in the Time of the Crusades. Physical Remains of Crusader Jerusalem. Routledge. стр. 112. ISBN 0415230004. The interesting, if not reliable illustrations of the church on the round maps of Jerusalem show two distinct buildings on Mount Zion: the church of St Mary and the Cenacle (Chapel of the Last Supper) appear as separate buildings. |access-date= бара |url= (help)
  114. ↑ Endo, Shusaku (1999). Richard A. Schuchert (уред.). A Life of Jesus. Paulist Press. стр. 116. ISBN 0809123193. |access-date= бара |url= (help)
  115. ↑ Од Библијата (МК2006): „И кога дојдоа на местото, наречено Черепница (Голгота), Го распнаа таму Него и злосторниците, едниот оддесно, а другиот одлево.“ (Лука 22:33)
  116. ↑ 116,0 116,1 Stump, Keith W. (1993). „Where Was Golgotha?“. Worldwide Church of God. Архивирано од изворникот на 2007-04-02. Посетено на 2007-03-11.
  117. ↑ Ray, Stephen K. (2002). St. John's Gospel: A Bible Study Guide and Commentary for Individuals and Groups. стр. 340. ISBN 0898708214. |access-date= бара |url= (help)
  118. ↑ O'Reilly, Sean (2000-11-30). Pilgrimage: Adventures of the Spirit (1. изд.). Travelers' Tales. стр. 14. ISBN 1885211562. The general consensus is that the Church of the Holy Sepulchre marks the hill called Golgotha, and that the site of the Crucifixion and the last five Stations of the Cross are located under its large black domes. Укажано повеќе од еден |author= и |last= (help); |access-date= бара |url= (help)
  119. ↑ „About the Museum“. The Israel Museum, Jerusalem. Посетено на 2007-02-27.
  120. ↑ „Shrine of the Book“. The Israel Museum, Jerusalem. Посетено на 2007-02-27.
  121. ↑ „The Rockefeller Archaeological Museum“. The Israel Museum, Jerusalem. Посетено на 2007-02-28.
  122. ↑ „The Rockefeller Archaeological Museum: About the Museum: The Permanent Exhibition“. The Israel Museum, Jerusalem. Посетено на 2007-02-28.
  123. ↑ „List of Palestinian Cultural & Archeological Sites“. Jerusalem Media & Communication Centre. Архивирано од изворникот на 2008-01-25. Посетено на 2008-07-20.
  124. ↑ „Yad Vashem“. The Holocaust Martyrs' and Heroes' Remembrance Authority. Архивирано од изворникот на 2016-02-04. Посетено на 2007-02-28.
  125. ↑ „About Yad Vashem“. The Holocaust Martyrs' and Heroes' Remembrance Authority. Архивирано од изворникот на 2007-02-17. Посетено на 2007-02-28.
  126. ↑ „The Museum“. Museum On The Seam. Архивирано од изворникот на 2009-04-29. Посетено на 2008-07-20.
  127. ↑ 127,0 127,1 „History“. Jerusalem Orchestra. Архивирано од изворникот на 2007-09-28. Посетено на 2007-03-04.
  128. ↑ 128,0 128,1 Dumper, Michael (1996-04-15). The Politics of Jerusalem Since 1967. Columbia University Press. стр. 207–10. ISBN 0231106408. |access-date= бара |url= (help)
  129. ↑ „Study shows poverty level in Jerusalem double that of other Israeli cities“. Israel Insider. 2007-01-11. Посетено на 2007-03-11.
  130. ↑ „Employed Persons, by Industry, District and Sub-District of Residence, 2005“ (PDF). Israeli Central Bureau of Statistics. Посетено на 2007-04-11.
  131. ↑ Solomon, Shoshanna (2001-11-01). „Facets of the Israeli Economy– Transportation“. Israel Ministry of Foreign Affairs. Архивирано од изворникот 2012-05-26. Посетено на 2007-03-14.
  132. ↑ Afra, Orit (2007-02-08). „Panacea or pain?“. The Jerusalem Post. Посетено на 2007-03-17.
  133. ↑ http://www.timeshighereducation.co.uk/hybrid.asp?typeCode=243&pubCode=1
  134. ↑ „Science & Technology“. al-Quds University. Архивирано од изворникот на 2007-09-28. Посетено на 2007-03-19.
  135. ↑ „Urgent Appeal“. al-Quds University. Архивирано од изворникот на 2007-03-17. Посетено на 2007-03-27.
  136. ↑ Torstrick, Rebecca L. (2004-06-30). Culture and Customs of Israel. Greenwood Press. стр. 141. ISBN 0313320918. The two most popular spectator sports in Israel are soccer (Israeli football) and basketball. |access-date= бара |url= (help)
  137. ↑ Griver, Simon (1997). „Betar Jerusalem: A Local Sports Legend Exports Talent to Europe's Top Leagues“. Israel Magazine via the Israel Ministry of Foreign Affairs. Посетено на 2007-03-07.
  138. ↑ (хебрејски) „Home“. Beitar Jerusalem F.C. Посетено на 2007-03-07. (The listing of championship wins are located on the left side.)
  139. ↑ Eldar, Yishai (2001-12-01). „Jerusalem: Architecture Since 1948“. Israeli Ministry of Foreign Affairs. Посетено на 2007-03-07.
  140. ↑ (хебрејски) „Home“. Hapoel Migdal Jerusalem. Архивирано од изворникот на 2008-01-02. Посетено на 2007-03-07.
  141. ↑ „O autoru“, во: Borislav Pekić, Hodočašće Arsenija Njegovana. Beograd: Laguna, 2014, стр. 343.
  142. ↑ YouTube, Abyssinians - Jerusalem (пристапено на 22.12.2016)
  143. ↑ DISCOGS, David Bowie ‎– Low (пристапено на 22.4.2020)
  144. ↑ YouTube, Bruce Dickinson: Jerusalem (Lyrics) (пристапено на 23.12.2016)
  145. ↑ Discogs, U2 – October (пристапено на 24.5.2021)
  146. ↑ Sinead O'Connor -- "Jerusalem" Music Video - YouTube (пристапено на 11.5.2016)
  147. ↑ Sting - Jerusalem (Official Video) (пристапено на 21.12.2016)
  148. ↑ Discogs, Haustor – Treći svijet (пристапено на 24.12.2022)[мртва врска]
  Статијата „Ерусалим“ е избрана статија. Ве повикуваме и Вас да напишете и предложите избрана статија (останати избрани статии).
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Ерусалим&oldid=5291611“