Википедија

Кралица Викторија

Кралица Викторија (англиски Queen Victoria; целосно име: Александрина Викторија; родена на 24 мај 1819 - починала на 22 јануари 1901 година) — Кралица на Обединетото Кралство од 20 јуни 1837 година, па сè до нејзината смрт. Од 1 мај 1876 година, таа се здобива со титулата Царица на Индија.

Викторија
Викторија со својата мала дијамантска круна во 1882 г.
Кралица на Обединетото Кралство
На престол20 јуни 1837 – 22 јануари 1901
Крунисување28 јуни 1838
ПретходникВилијам IV
НаследникЕдвард VII
ПремиериПогл. список
Царица на Индија
На престол1 мај 1876 – 22 јануари 1901
Цардски дурбар1 јануари 1877
Претходник—
НаследникЕдвард VII
ПоткралевиПогл. список
Роден(а)24 мај 1819(1819-05-24)
Кензингтонски дворец, Лондон
Починал(а)22 јануари 1901(1901-01-22) (возр. 81)
Озборнски дом, о-в Вајт
Почивалиште4 февруари 1901
Фрогмор, Виндзор
СопружникПринц Алберт од Сакс-Кобург и Гота
Деца
Detail
Полно име
Александрина Викторија
ДинастијаХановерци
ТаткоЕдвард, Војвода од Кент и Стратерн
МајкаПринцеза Викторија од Сакс-Кобург-Гота-Залфелд
ПотписВикторија's signature

Викторија била ќерка на Едвард, Војвода од Кент и Стратерн, којшто бил четвртиот син на кралот Џорџ III. Војводата од Кент и кралот починале во 1820 година. Викторија била одгледана под близок надзор на нејзината мајка, принцезата Викторија од Сакс-Кобург-Залфелд (родена во Германија). Таа го наследила престолот на 18 годишна возраст, откако починале сите три постари сина на нејзиниот татко, без да наследат правно потомство. Во Обединетото Кралство веќе било воспоставена уставна монархија, во која монархот одржува релативно мала директна политичка моќ. Тајно, таа се обидувала да влијае на владината политика и министерските функции. Во јавноста, таа била национален симбол и била препознатлива по строгите стандарди на личната моралност.

Во 1840 година таа се омажила со нејзиниот прв братучед, принцот Алберт од Сакс-Кобург и Гота. Нивните девет деца се венчале во кралски и благородни семејства на другата страна од континентот, зближувајќи ги заедно и притоа придобивајќи го прекрарот „Бабата на Европа“. По смртта на Алберт во 1861 година, Викторија паднала во длабока жалост и избегнувала јавни појавувања. Како резултат на нејзината изолираност, републиканизмот привремено добил сила, но во втората половина од нејзиното владеење, нејзината популарност се обновила. Нејзините златни и дијамантски јубилеи биле времиња на јавна прослава.

Нејзиното владеење траело 63 години и 7 месеци, второ најдолго од било кој друг британски монарх (по Елизабета II) и едно од најдолгите за некоја женска владетелка во историјата. Нејзиното владеење е познато како Викторијанската ера. Тоа било период на индустриски, културни, политички, научни и воени промени во рамките на Обединетото Кралство и било одбележано од големата експанзија на Британското Царство. Таа била последната британска владетелка на Хановерската дианстија; нејзиниот син и наследник Едвард VII припаѓал на династијата Сакс-Кобург и Гота, лозата на неговиот татко.

Потекло и фамилија

уреди

Таткото на Викторија бил принцот Едвард, војвода од Кент и Стратерн, четвртиот син на владеачкиот крал на Обединетото Кралство, Џорџ III. Сè до 1817 година, внуката на Едвард, принцезата Шарлот од Велс, била единствената законска внука на Џорџ III. Нејзината смрт во 1817 година предизвикала низа на кризи во Обединетото Кралство кои придонеле за притисокот на војводата и неговите невенчани браќа да се оженат и да имаат деца. Во 1818 година, тој се оженил со германската принцеза Викторија од Сакс-Кобург-Сафелд, чиј брат Леополд бил вдовец на принцезата Шарлот. Единственото дете на војводата и војвотката од Кент било родено во 4.15 часот наутро, на 24 мај 1819 година. Детето било родено во Кензингтонскиот дворец во Лондон[1]. Од нејзиниот прв брак со принцот Емих Карл од Ленинген (1763-1814), таа имала две деца: принцот Карл од Леининген (1804-1856) и принцезата Феодора од Леининген (1807-1872). Подоцна во животот, таа уживала во блиските односи со нејзината полусестра.

На 24 јуни 1819 година, принцезата Александрина Викторија била тајно покрстена од Кантербериски архиепископ, во куполата на Кензинтонскиот дворец. Таа била крстена како Александрина, именувана по еден од нејзините кумови, рускиот цар Алексанар I, а Викторија по нејзината мајка. Дополнителни имиња предложени од страна на нејзините родители биле: Георгина (или Георгијана), додека Шарлот и Августина биле отфрлени според инструкциите од постарит брат на војводата[1], принцот-регент (подоцна именуван како Џорџ IV).

При раѓањето, Викторија станала петта наследничка, по нејзиниот татко и неговите тројца постари браќа: принцот-регент, војводата од Јорк и војводата од Кларенс (подоцна познат како Вилијам IV[2]). Принцот-регент бил оддалечен од неговата жена бидејќи војвотката од Јорк не можела да има повеќе деца поради својата 52 годишна возраст. Војводит од Кент и Кларенс се венчале на ист ден, 12 месеци пред раѓањето на Викторија, но и двете ќерки на Кларенс (родени едната во 1819 година, другата во 1920 година) починале како бебиња. Дедото и таткото на Викторија починале во 1820 година, во рок од една недела еден по друг, а војводата на Јорк починал во 1827 година. По смртта на нејзиниот чичко Џорџ IV, во 1830 година, Викторија станала наследничка, веројатно до следниот преживеан чичко, Вилијам IV. Закон за намесништво од 1830 година, направил посебни одредби за војвотката од Кент да дејствува како намесник, во случај да почине Вилијам, додека Викторија била сè уште малолетна[3]. Кралот Вилијам се сомневал во способноста на војвотката да биде намесник и во 1836 година, во нејзино присуство изјавил дека сака да живее сè до 18-от роденден на Викторија, така што намесништвото би можело да се избегне.

Потенцијална наследничка

уреди
 
Портрет од крунисувањето

Подоцна, Викторија го опишала нејзиното детство како „доста жалосливо"[4]. Нејзината мајка била доста заштитнички настроена, па затоа Викторија била одгледувана многу изолирано од другите деца, под т.н. „Кензингтонов систем“. Всушност станува збор за сложен збир од правила и записници измислени од војвотката и нејзините амбициозни и авторитетни контролори, сер Џон Конроу, за кој се смета дека бил љубовник на војвотката[5]. Системот ја спречувал Викторија од средба со луѓе кои нејзината мајка и Конроу ги сметале за непожелни (вклучувајќи ги повеќето од семејството на нејзиниот татко) и бил направен за да се вкалапи од нејзината слабост и зависност.[6]. Војвотката го избегнала судот бидејќи била згрозена од прусуството на вонбрачните деца на кралот[7] и можеби така ја поттикнала појавата на моралот на Викторија, инсистирајќи дека нејзината ќерка избегнувала каква било појава на сексуална недоличност[8]. Секоја ноќ, Викторија делела иста спална соба со нејзината мајка, учела со приватни наставници од редовен распоред и ги поминувала нејзините часови за играње со нејзините кукли и со шпаниелот Деш на кралот Чарлс.[9]. Во нејзините лекции биле вклучени: француски, германски, италијански и латински, но дома таа зборувала само англиски[10].

Во 1830 година, војвотката од Кент и Конроу ја одвеле Викторија низ центарот на Англија, за да ги посетат ридовите Малверн[11][12], застанувајќи во градовите и големите селски куќи на патот. Слични турнеи во другите делови на Англија и Велс биле направени во 1832, 1833, 1834 и 1835 година. На вознемираноста на Кралот Вилијам, Викторија била екстравагантно добредојдена на секое наминување[13]. Вилијам ги споредувал патувањата со кралските напредоци и тој бил загрижен бидејќи тие повеќе ја претставувале Викторија како негова конкурентка отколку како потенцијална наследничка[13]. Викторија не ги сакала патувањата; постојаниот круг на јавни појавувања ја правеле уморна и болна, па и преостанувало малку време за одмор[14]. Таа се противела врз основа на неодобрувањето на кралот, но нејзината мајка ги отфрлила неговите жалби, мотивирани од љубомората и ја присилила Викторија да продолжи со нејзините тури[15] . Во Рамсгејт, октомври 1835 година, Викторија добила сериозна треска, која Конроу првично ја отфрлил како детски изговор[16]. Додека Викторија била болна, Конроу и војвотката безуспешно и навалиле на Викторија за да го назначат на Конроу како нејзин приватен секретар[17]. Како тинејџерка, Викторија давала отпор на упорните обиди од страна на нејзината мајка и Конроу, за да го назначат во нејзината управа[18]. Откако станала кралица, таа забранила тој да биде во нејзино присуство, но сепак тој останал во куќата на нејзината мајка[19].

Од 1876 година, Леополд I, братот на војвотката, кој бил крал на Белгијците од 1831 година, се надевал дека ќе ја ожени неговата внука со неговиот внук, Принц Алберт[20] . Леополд, мајката на Викторија и таткото на Алберт (Ернест I, војводата од Сакс-Кобург и Гота), биле браќа и сестри. Леополд договорил мајката на Викторија да ги покани нејзините роднини Кобург за да ја посетат во мај 1836, со цел да ја претстават Викторија на Алберт[21]. Сепак, Вилијам VI, не одобрил какво било спојување со Кобургови, а наместо тоа го претпочитал принцот Александар од Холандија, вториот син на Вилхем II[22]. Викторија била свесна за различните брачни планови и изведел парада на пожелни принцови. Според нејзиниот дневник, таа уживала во друштвото на Алберт уште на почетокот. По посетата таа напишала: „Алберт е неверојатно згоден, неговата боја на коса е речиси исто како мојата, неговите очи се големи и сини и тој има убав нос и многу слатка уста со убави заби, но шармот на неговиот лик е неговото изразување, што е највосхитувачки[23]. Александар, од друга страна, е, многу едноставен“[24].

Викторија му напишала на нејзиниот чичко Леополд[25], кого Викторија го сметала за „нејзин најдобар и најфин советник“, за да му се заблагодари „во поглед на мојата голема среќа што придонесовте да ми ја дадете во име на драгиот Алберт. Тој го поседува секој квалитет кој можам да го побарам за да ме направи совршено среќна. Тој е толку разумен, толку фин и толку добар и многу пријатен исто така. Покрај тоа, тој го има најпријатниот и најпрекрасниот изглед што веројатно можете да го видете“[26]. Сепак на 17 години, Викторија, иако заинтересирана за Алберт, сè уште не била подготвена да се омажи. Договорените страни не отпочнале формална веридба, но претпоставувале дека тоа ќе се случи во најскоро време.[27]

Почетокот на владеењето

уреди
 
Принцезата Викторија

Викторија наполнила 18 години на 24 мај 1837 година, а намесништвото било избегнато. На 20 јуни 1837 година, Вилијам IV починал на 71 годишна возраст и Викторија станала кралица на Обединетото Кралство[28]. Во нејзиниот дневник таа напишала: „Мајка ми ме разбуди во 6 наутро и ми кажа дека Кантерберискиот архиепископ и лордот Конингам се овде и сакаат да ме видат. Станав и отидов во мојата дневна соба (само во мојот пењоар), сама и ги видов. Тогаш, лордот Конингам ме извести дека мојот кутар чичко, кралот, веќе не е меѓу нас, починал во 2 часот и 12 минути утринава, а со тоа јас станувам кралица“[29]. Службените документи подготвени на првиот ден од нејзиното владеење, ја опишале како Александрина Викторија, но првото име било повлечено по нејзина желба и не се употреби ло повторно[30].

Од 1714 година, Британија го делела владетелот со Кралство Хановер, но според Салискиот закон, жените биле исклучени од Хановерското наследство. Додека Викторија ги наследила сите британски територии, Хановер наместо да го наследи помладиот брат на нејзиниот татко, го наследила нејзиниот непопуларен чичко, Војводата од Камберленд и Тевиотдејл. Тој станал крал Ернест I од Хановер. Тој бил нејзин потенцијален наследник сè додека таа не се омажила и имала деца[31].

Во времето на нејзиното доаѓање, владата била предводена од премиерот на Виговците , лорд Мелбурн, кој одеднаш станал моќно влијание над кралицата која била неуспешна во политиката[32]. Таа се потпирала на него за совет. Чарлс Гревил сметал дека Мелбурн кој бил вдовец и без деца, бил „нејзин голем љубител, така што сака да има таква ќерка доколку имаше една[33]“, а Викторија го гледала како татко. Нејзиното крунисување се оддржало на 28 јуни 1838 година со околу 400,000 посетители[34], а таа станала прва владетелка за да го презеде престојот во Бакингемската палата. Таа ги наследила приходите од Војводство Ланкастер и Војводство Корнво, и ѝ била доделена државна листа од 385.000 фунти годишно. Финансиски винмателно, таа ги платила долговите на нејзиниот татко[35].

На почетокот на нејзиното владеење Викторија била популарна,[36] но во 1839 година нејзиниот углед претрпил судска интрига од една од дворските дами на мајка и, Лејди Флора Хастинг[37][38]. Кај неа се појавил израсток во мешето, па се шпекулирало дека има вонбрачно дете од сер Џон Конроу. Викторија им верувала на гласнините. Таа го мразела Конроу и ја презирала „одбивната леди Флора“ бидејќи таа имала заговор со Конроу и војвотката од Кент во Кензингтоновиот систем[39]. На почетокот Лејди Флора се спротивставувала на медицинскиот преглед каде требала да биде гола, сè додека не се согласила во средината на февруари, за на крај да излезе дека таа била девица[40]. Конроу, фамилијата Хастингс и опозицијата на Ториевците, организирале кампања, вмешувајќи ја кралицата во ширење на лажни гласнини за Флора[41]. Кога Лејди Флора починала во јули, обдукцијата открила голем тумор во нејзиниот црн дроб кој бил проширен во нејзиниот стомак[42]. На јавните настапи, на Викторија и се потсмевале и ја нарекувале „г-ѓа Мелбурн“[43].

Во 1839 година, Мелбурн поднел оставка откако Радикалите и Ториевците (и двете кои Викторија ги мразела), гласале против Законот за суспендирање на уставот на Јамајка. Законот ја отстранил политичката моќ од сопствениците на плантажите кои давале отпор на мерките поврзани со укинување на ропството[44] . Кралицата му дала налог на конзервативецот, сер Роберт Пил, да создаде ново министерство. Во тоа време, вообичаено било за премиерот да ги назначи членовите на кралското домаќинство, кои обично се негови политички сојузници и нивни сопружници. Многу од кралските дами од спалната соба биле жени на Виговците и Пил очекувал да ги заменат со жените на Ториевците. Во она, што било познато како криза во спалната соба. Викторија советувана од Мелбурн, се противела на нивното отстранување. Пил одбил да владее под ограничувањата од кралицата и поднел оставка на неговата комисија, овозможувајќи му на Мелбурн да се врати во канцеларијата[45].

Брак

уреди
 
Свадбата на Викторија и Алберт, од Џорџ Хајтер

Иако кралица, но сепак немажена девојка, општествените норми Викторија да живее со нејзината мајка и покрај нивните разлики за време на Кензигтоновиот систем и континуираното потпирање на мајка и на Конроу[46]. Нејзината мајка била испратена во оддалечен апартман во Бакингемската палата, а Викторија често одбивала да се среќава со неа[47]. Кога Викторија се пожалила на Мелбурн дека нејзината мајка речиси ѝ ветила „многугодишни маки“, Мелбурн ја поддржал, ѝ но кажал дека тоа може да се избегне со брак, кое што Викторија го сметала како „шокантна алтернативa“[48]. Таа покажала интерес во образованието на Алберт за неговата идна улога така што тој морал да глуми како нејзин сопруг, но таа се спротивставила на обидите за да ја втурнат во брак.[49]

Викторија продолжила да го фали Алберт по неговата втора посета во октомври 1839 година. Алберт и Викторија чувствувале меѓусебна наклонетост, па така кралицата му предложила брак на 15 октомври 1839 година, само пет дена откако тој пристигнал во Винздор[50] . Тие се венчавале на 10 февруари 1840 година во кралската капела во палатата Сент Џејмсес. Викторија била зашеметена. По нивната свадба, таа ја помина ноќта со главоболка, но со восхит пишувала во нејзиниот дневник:

„Јас НИКОГАШ,НИКОГАШ не сум имала ваква вечер!!! Мој најмили, најмили драги Алберт.... неговата прекумерна љубов и наклонетост ми даде чувство на небесна љубов и среќа за кои никогаш не се ни надевав дека ќе ги почувствувам! Тој ме фати во неговите раце и се бакнувавме повторно и повторно. Неговата убавина, неговата сладост и благородност - навистина, како некогаш можам да бидам доволно благодарна што имам таков сопруг! - Беше неверојатно блаженство да ме нарекуваат со нежни имиња, на коишто не бев навикната претходно! Ох! Ова е најсреќниот ден во мојот живот!“[51]


Алберт станал важен политички советник, како и придружник на кралицата, заменувајќи го Лордот Мелбурн кој бил влијателна, доминантна фигура во првата половина од нејзиниот живот[52] . Мајката на Викторија била протерана од палатата во куќата Ингсетре во плоштад Белгрејв. По смртта на принцезата Августа во 1840 година, на мајката на Викторија ѝ се доделиле имотот на Кларенс и Фрогмор[53]. Преку посредувањето на Алберт, полека се подобрувале односите помеѓу мајката и ќерката.

 
Обидот за убиство

Во текот на првата бременост на Викторија во 1840 година, во првите неколку месеци од бракот, 18-годишниот Едвард Оксфорд се обидел да ја убие, додека таа и принцот Алберт оделе со кочија да ја посетат нејзината мајка. Оксфорд пукнал двапати, но и двата куршуми ја промашиле или како што подоцна тој потврдил, дека пиштолот не испукал. Му било пресудено за велепредавство и бил прогласен за виновен, но се ослободил врз основа на лудило[54]. Непосредно по последиците од нападот, се извишила популарноста на Викторија, ублаживајќи го незадоволстово поради аферата на Хејстингс и кризите во спалната соба[55]. По ова таа забременила[56], а нејзината ќерка која исто така била именувана Викторија, се родила на 21 ноември 1840 година. Кралицата мразела да биде бремена[56] , го сметала доењето како гадно и мислела дека новороденчињата се грди[57]. Сепак, таа и Алберт имаале уште осум деца.

Домаќинството на Викторија го водела гувернантата од нејзиното детство, бароницата Луиз Лехзен од Хановер. Лехзен имала формативно влијание врз Викторија[58] и ја поддржила против Кенгсингтоновиот систем[59]. Сепак, Алберт сметал дека Лехзен е неспособна и дека со тоа се загрозувало здравјето на неговата ќерка. Во една бесна расправија помеѓу Викторија и Алберт околу овој проблем, Лехзен се откажал од работата, па така нејзините блиски односи со Викторија завршиле[60].

1842-1860

уреди
 
Викторија, Алберт и нивните 9 деца

На 29 мај 1842 година, Викторија се возела со кочијата околу шеталиштето во Лондон, кога Џон Франсис нишанил со пиштол кон неа, но пиштолот не испукал, а тој побегнал. Следниот ден, Викторија се возела по истиот пат, иако побрзо и со поголема придружба, со намера да го предизвикаат Френсис за да нападне повторно и да го фатат на дело. Како што се очекувало, Френсис пукал во неа, но тој бил отстранет од цивилната полиција и бил осуден за велепредавство. На 3 јули, два дена откако била заменета смртната казна на Френсис со помилување, Џон Вилијам Бин исто така се обидел да пука во кралицата, но пиштолот бил наполнет само со хартија и тутун[61]. Едвард Оксфорд сметал дека обидите се охрабрени од своето ослободување во 1840 година. Бин бил осуден на 18 месеци затвор[62]. Во сличен напад во 1849 година, невработениот Ирец Вилијам Хамилтон испукал пиштол исполнет со прав врз кочијата на Викторија, додека таа минувала покрај Конститшн Хил, Лондонд[63]. Во 1850 година, кралицата закрепнала од повредата кога била нападната од веројатно лудиот поранешен воен офицер, Роберт Пејт. Како што Викторија се возела во кочијата, Пејт ја удрил со неговиот бастун, кинејќи ѝ го шеширот, притоа нанесувајќи ѝ модрици по челото. И Хамилтон и Пејт биле осудени на седумгодишен прогон[64].

Поддршката на Мелбурн во Долниот дом ослабнала во текот на раните години на владеењето на Викторија, а во 1841 година биле поразени општите избори на Виговците. Пил станал премиер, а се замениле дамите од спалните кои повеќе биле поврзани со Виговците[65].

Во 1845 година, Ирска била погодена од болест предизвикана од компир[66]. Во следните 4 години загинале над еден миллион Ирци, а уште еден милион емигрирале во периодот што станал познат како Големиот глад во Ирска[67]. Во Ирска, Викторија била именувана како „Кралица на гладот“[68][69]. Таа лично донирала 2000 фунти за да се спречи гладот[70], повеќе од било кој друг дарител и исто така го поддржала Мејнут Грант за Римокатоличката благословија во Ирска и покрај протестантската позиција[71]. Приказната дека таа донирала само 5 фунти за помошта на Ирска и дека во истиот ден го дала истиот износ на Батерс Догс, било само мит измислен кон крајот на 19 век[72].

Од 1846 година, владеењето на Пил се соочило со кризи, вклучувајќи го укнивањето на Законите за жито. Многу Ториевци, оттогаш познати и како Конзервативци, се противеле на укниувањето, но Пил, некои Ториевци, повеќето Виговци и Викторија го поддржувале. Откако поминало укинувањето, Пил поднел оставка во 1846 година и бил заменет со Лорд Џон Расел[73].

На меѓународно ниво, Викторија имала силен интерес за подобрување на односите меѓу Франција и Велика Британија[74]. Таа направила и организирала неколку посети помеѓу британското кралско семејство и Орлеан, кои биле поврзани со брак преку Кобургови. Во 1843 и 1845 година, таа и Алберт останале со кралот Луј-Филип во дворецот До во Нормандија. Таа била првата британска или англиска владетелка која посетила Французин, после состанокот со Хенри VIII и Франсоа I на полето со платно и злато во 1520 година[75]. Кога Луј Филип направил меѓусебна посета во 1844 година[76], тој станал првиот француски крал кој ја посетил британската владетелка. Луј бил соборен во револуциите од 1848 година и побегнал во прогонство во Англија.[77]. Во април 1848 година се достигнал врвот на револуционерен страв во Обединетото Кралство, па Викторија и нејзиното семејство поради поголема безбедност заминале во Лондон во Озборнски дом[78]. Всушност тоа бил приватен имот на островот Виг кој бил купен во 1845 година и бил обновен[79]. Демонстрациите на Чартистите и ирските националисти не успеале да добијат широка поддршка и стравот замрел без поголеми нарушувања[80]. Првата посета на Викторија на Ирска во 1849 година бил успех на односите со јавноста , но тоа немало трајно влијание или ефект врз растот на ирскиот национализам[81].

Кралицата не го фаворизирала министерството на Расел[82], иако бил Виговец. Нејзе ѝ бил одбивен секретарот за надворешни работи, [лордот Палмерстон], кој често дејствувал без да се консултра со кабинетот, министерот или кралицата[83]. Викторија се пожалила на Расел дека Палмерстон испратил официјално известување до странските водачи, без нејзино знаење. Но Палместрон се задржал во канцеларијата и продолжил да работи по негова иницијатива и покрај нејзините приговори. Единствено во 1851 година Палместрон бил отстранет откако тој најавил одобрување на британската влада на Наполеон III, без да се консултура со министерот[84]. Наредната година, претседателот Бонапарт бил прогласен за импрератор Наполеон III, за чие време администрацијата на Расел се заменила со краткотрајна малцинска влада предводена од лордот Дерби.

 
Портрет од 1859 годин

Во 1840 година Викторија го родила своето осмо дете Леополд, со помош на новата анестезија, хлороформ. Викторија импресионирана од олеснувањето на болката која настанувала при раѓањето, повторно ја употребила анастезијата во 1857 година за раѓањето на дветтото и последно дете, Веатрис. Таа ја употребила анестезијата и покрај противењето на членовите на свештеништвото кои сметале дека е против библиското учење и членовите на медицинската професија кои сметале дека е опасно[85]. После неколку бремености, Викторија страдала од пост-натална депресија[86]. Алберт пишувал писма за Викторија искажувајќи ѝ жалост за нејзиното губење на самоконтрола. На пример, околу еден месец по раѓањето на Леополд, Алберт во писма се жалел дека Викторија продолжила со нејзините „хистерии“ и ги сметал како „денгубење“[87].

Во почетокот на 1855 година, владата на Лордот Абердин, кој го заменил Дерби, паднал среде обвинувањата за лошото управување на британските сили во Кримската војна. Викторија им предложила и на Расел и на Дерби да формираат министерство, но ниту едниот од нив немал доволно поддршка, па Викторија ја принудиле да го назначи Палместрон како министер[88].

Наполеон III по британското обединување во Кримската војна[86], го посетил Лондон во април 1855 година, а од 17 до 28 август истата година Викторија и Алберт го постетиле него исто така[89]. Наполеон III се сретнал со брачната двојка кај Динкерк и им се придружил во Париз[90] . Тие ја посетиле Светската изложба (Exposition Universelle) и гробот на Наполеон I на Лес Инвалидес (каде што неговите останки биле вратени во 1840 година). Исто така бил почесни гости на балот во дворецот Версај, каде присуствувале околу 1200 гости[91].

На 14 јануари 1858 година, еден италијански бегалец од Британија наречен Орсини, се обидел да го убие Наполеон III со бомба направена во Англија[92]. Престојните дипломатски кризи ја дестабилизирале владата, а Палмерстон поднел оставка[93]. Дерби се вратил како премиер. На 5 август 1850 година Викторија и Алберт присуствувале на отворањето на новото пристаниште кај француската воена порта на Шербург, во обид од Наполеон III да ја увери Британија дека неговите воени подготовки биле насочени на друго место. На нејзиното враќање, Викторија му пишала на Дерби прекорувајќи го за лошата состојба на кралската морнарница во споредба со француската[94]. Служењето на Дерби не траело долго, а во јуни 1859 година Викторија повторно го повикала Палмерстрон во канацеларијата[95].

Единаесет дена по атенатот на Орсини во Франција, најстрата ќерка на Викторија се оженила со принцот Фредерик Вилијам од Прусија, во Лондон. Тие биле верени уште од претходниот септември 1855 година, кога принцезата Викторија имала 14 години. Венчавката била откажана од Алберт и кралицата, сè додека невестата не наполнила 17 години[96]. Алберт и кралицата се надевале дека нивната ќерка и зетот ќе имаат ослободително влијание во проширвањето на пруската држава[97]. Викторија чувствувала „болка во срцето“ бидејќи требала да гледа како ќерка и ја напушта Англија поради Германија: „Навистина ме потресува“ ѝ пишува таа на принцезта Викторија во едно од честите писма- „кога ги гледам твоите слатки, бесвесни,среќни сестри и помислувам дека мора да ги дадам и нив- една по една“[98]. Речиси точно една година подоцна, принцезата Викторија го родила првото внуче на кралицата - Вилхелм.

Вдовство

уреди
 
Викторија во 1860 година

Во март 1861 година починала мајката на Викторија, додека била покрај неа[99]. Читајќи ги записниците на мајка и, Викторија открила дека мајка и ја сакала многу; нејзиното срце се кршело и ги обвинувала Конроу и Ленхзен за „подмолност“, оддалечувајќи ја од мајка и[100]. За да ја ослободи Викторија од нејзината интензивна и длабока тага,[101] Алберт ги преземал повеќето нејзини должности и покрај тоа што имал хронични стомачни проблеми.[102]. Во август, Викторија и Алберт го посетиле нивниот син, принцот од Велс, кој се занимавал со воени маневри во близина на Даблин. Исто така тие престојувале неколку дена во Киларни. Во ноември, Алберт дознла за озборувањата дека неговиот син спиел со глумица од Ирска[103]. Вџашен од тоа, Алберт заминал во Кембриџ каде што студирал неговиот син, за да се соочи со него[104]. До почетокот на декември, Алберт не се чувствувал добро[105]. Вилијам Џенер му дијагностицирал тифусна треска и тој починал на 14 декември 1861 година. Викторија била уништена[106]. Викторија го обвинила швалеранството на нејзиниот син како причина за срмтта на нејзиниот сопруг[107]. „ Тој е убиен од страшна работа“ - рекла таа. Таа била во состојба на жалост и носела црно до крајот на нејзиниот живот. Таа избегнувала јавни настапи и ретко стапнувала во Лондон во наредните неколку години. Поради нејзината изолација, го добила прекарот „вдовицата од Винздор“[108].

Самонаметната изолација на Викторија од јавноста, ја намалила популарноста на монархијата и придонела за растот на републиканското движење[109]. Таа не ги презела нејзините владини должности, но сепак избрала да остане изолирана во нејзината кралска резиденција, замок Винздор,Озборнски дом и приватниот имот во Шкотска, кој таа и Алберт го стекнале во 1847 година. Во март 1864 година, еден демострант поставил известување на портите на Бекингемската палата кое што објавил: „овие заповедачки имоти да се издадат или да се продадат како последица на пропаднатиот бизнис на закупникот“[110]. Нејзиниот вујко Леополд ѝ пишувал за да ја советува таа да се појави во јавноста. Таа се согласила да ги посети градините на Кралското хортикултурно општество во Кензингтон и се возела низ Лондон во отворена кочија[111]

 
Викторија и Браун

Во тек на 1860-те, Викторија се потпирала на еден прислужник од Шкотска, Џон Браун[112]. Во печатот се појавиле озборувања дека таа со него имала романтична врска, па дури и таен брак, а кралицата ја навеле како „г-ѓа Браун“.[113]. Приказната за нивната врска била главна тема во еден филм од 1997 година, „Г-Ѓа Браун”. Во кралската академија била изложена слика од сер Едвин Ландзир, на која се прикажувала кралицата со Браун. Викторија објавила книга „Листови од дневникот за нашиот заеднички живот во Хајлендс“, во која главно бил вклучен Браун, кој имал многу пофалби од кралицата[114].

Палместрон починал во 1865 година и по кратка службена надлежност од Расел, Дерби се вратил на власт. Во 1866 година, Викторија за првпат по смртта на Алберт, присуствувала на државното отворање на парламентот[115]. Следната година таа го поддржала донесувањето на Законот за реформите од 1867 година, зголемувајќи го со тоа правото на глас на многу мажи од градското работење[116], иако тоа не било во корист за гласањето на жените[117]. Во 1868 година Дерби поднел оставка за да го заменат со Бенџамин Дизраели, кој ја шармирал Викторија. „Секој сака ласкање“- рекол тој, „и кога ќе влезеш во кралското семејство треба многу да ласкаш“[118]. Тој ја поздравил со фразата „Ние авторите, Г-Ѓо“[119]. Службеноста на Дизарели траела само неколку месеци, а на крајот од годината, неговата либерална противничка, Вилијам Еварт Гладстон, биа назначена за премиер. Викторија утврдила дека однесувањето на Гладстон е помалку привлечно. Тој ѝ кажал дека таа треба да се жали бидејќи тоа повеќеналикува на „јавна средба отколку митинг“[120].

Во 1870 година, републиканското расположение во Велика Британија се зацврстило по поставувањето на Третата Француска Република[121], потикнато од изолацијата на Викторија. Еден републикански митинг во Трафалгар побарало одстранување на Викторија[122], а радикалните пратеници зборувале против неа[123]. Во август и септември 1871 година, таа се заболела сериозно со апсцес во нејзината рака, кој Џозеф Лајстер успешно го отстранил и продолжил да ја лекува со анти-септички киселински спреј. Кон крајот на ноември 1871 година, во екот на Републиканското движење, принцот од Велс добил тифусна треска, болест за која се сметала дека го убил неговиот татко. Викторија стравувала дека нејзиниот син ќе умре[124]. Како што се приближувала 10 годишнината од смртта на нејзиниот сопруг, состојбата на нејзиниот син не се подобрила, а продложила вознемиреноста на Викторија[125]. За среќа, тој се извлекол. Мајката и синот присуствувале на јавна парада низ Лондон и благодарност за големата служба во катедралата Св.Павле на 27 февруари 1872 година.Стивнале републиканските чувства[126].

Во последниот ден од февруари 1872 година, два дена по службата на благодарноста, 17 годишнииот Артур О’Конор (правнукот на ирскиот пратеник Фергус О’Конор) мавтал со испразнет пиштол кон отворената кочија на Викторија, откако таа пристигнала во Бекингемската палата. Браун, кој ја следела Викторија, го грабнал О’Конор и подоцна тој бил осуден на казна од 12 години. Како резултат на инцидентот, популарноста на Викторија се обновила[127].

Царица на Индија

уреди
 
Викиизвор на англиски јазик содржи текст на тема:
 
Цртеж на краллицата од Дизраели
 
Индиска рупија, 1862, со ликот на Викторија

По Индиското востание од 1857 година, Британската Источно-индиска трупа (која владеела со поголем дел од Индија) била распуштена, а британската област и протекторатите на Индискиот Потконтинент биле формално ставени во Британското Царство. Кралицата имала релативно мислење за конфликтот и сурово ги осудила и двете страни[128]. Таа пишала за „нејзините чувства на страв и жалење како резултат од граѓанската крвава војна“[129], и поттикната од Алберт инсистирала дека официјалната изјава за објавување на трансферот на власта од трупата во државата „треба да ги доживува чувствата на великодушност, добродушност и верска толеранција“[130]. На нејзина наредба, била заменета референца која се заканувала со „поткопување на мајчини религии и обичаи“[130].

На изборите од 1874 година, Дизраели бил вратен на влст. Тој го усвоил Законот за Јавна богослужбена регулација од 1874 година, кој ги отстранил католичките ритуали од Англиската литургија и кој Викторија силно го поддржуала[131]. Таа претпочитала кратки, едноставни услуги и лично се сметала себеси за поусогласена со Презвитеријанската Црква на Шкотска, отколку со Епископалната црква на Англија[132]. Тој исто така, преку парламентот го наметнал Законот за Кралските титули од 1876 година, така што Викторија се здобила со титулата „Царица на Индија“ од 1 мај 1876 година[133]. Новата титула била прогласена во Делхискиот дурбар на 1 јануари 1877 година.[134].

На 14 декември 1878 година, на годишнината од смртта на Алберт,Алиса, втората Ќерка на Викторија (која била омажена за Лудвиг Хесенски), починала од дифтерија во Дармштат. Викторија го истакнала совпаѓањето на датите како „речиси неверојатно и повеќето мистериозно[135]“. Во мај 1879 година, таа станала прабаба (на раѓањето на принцезата Феодора од Сакс-Мејнинген), пропуштајѓи го нејзиниот 60-ти роденден. Таа се чувствувала „остарено“ од „загубата на нејзиното сакано дете[136]“.

 
Портрет од Викторија[137]

Помеѓу април 1877 година и февруари 1878 година, таа пет пати се заканила дека ќе даде оставка, притискајќи го Дизраели да дејствува против Русија за време на Руско-турската војна, но нејзините закани немале влијание врз настаните или врз нивниот заклучок со Берлинскиот конгрес[138]. Експанзионистичката надворешна политика на Дизраели, која Викторија ја поддржувала, довело до конфликти како што се Англо-зулуската војна и Втората англо-авганистанска војна. „Ако сакаме да ја задржиме нашата положба како првокласна сила“ -напишала таа, „ние мора да бидеме подготвени за напади и војни постојано“[139]. Викторија го гледала проширувањето на Британското Царство како цивилизациско и безопасно, штитејќи ги месните жители од поагресивни овластувања и сурови владетели: „За нас не е вообичаено да собираме земји“- рекла таа, „освен ако не сме должни и принудени да го направиме тоа“. На нејзино разочарување, Дизраели изгубил на општите избори од 1880 година[140], а Гладстон се вратил како премиер. Кога Дизраели починал наредната година, таа се заслепила од „брзо паѓање на солзите“[141], и подигнала спомен-плоча на која пишвало: „поставена од неговата благодарна владетелка и пријателка, Викторија Р.И.[142]“

Подоцнежните години

уреди

Роберт Мекнели бил еден незадоволен поет кој се навредил од кралицата Викторија, бидејќи таа не прифатила една од неговите песни[143] . Поради тоа, на 2 март 1882 година, тој пукал во неа, додека нејзината кочија ја напуштала Железничката станица во Винздор. Двајца ученици од колеџот Итон го удирале со своите чадори, додека тој не бил отстранет од еден полицаец[144]. Викторија се навредила кога дознала дека тој бил прогласен за слободен поради состојба на лудило,[145] но таа била многу задоволна од лојалните изрази по нејзиниот напад, така што таа рекла дека било „вредно да се биде нападната- па да се види колку една личност е сакана“[146].

На 17 март 1883 година, таа паднала од некои скали во Винздор, кое ја правело да накривнува сè до јули. Таа никогаш не се излечила целосно, а потоа се соочила со ревматизамref>Longford, pp. 451–452</ref>. Десет дена по нејзината несреќа, починал Браун и на запрепастување на нејзиниот приватен секретар, сер Хенри Понсонби, Викторија почнала да работи на пофална биографија за Браун.[147]. Понсонби и Рандал Давидсон, декан на Винздор, кои првично ги разгледале првите нацрти и препорачал на Викторија да не ја објавува биографијата, врз основа на тоа што ќе се разгорат озборувањата за љубовната афера[148]. Ракописот бил уништен[149]. Во почетокот на 1884 година, Викторија го објавила делото „Листови од дневникот на еден живот во Хајлендс“, продолжение на нејзината претходна книга, која таа ја посветила на нејзиниот „посветен личен придружник и верен пријател Џон Браун“[150]. Денот, по првата годишнина од смртта на Браун, со телеграма ја информирале Викторија дека нејзиниот најмлад син, Леополд починал во Кан. „Тој е најдрагиот од моите синови", се жалела таа[151]. Следниот месец, Беатрис, најмладото дете на Викторија, се запознала и се заљубила во принцот Хенри од Батенберг. Тие се запознале на свадбата на внуката на Викторија, принцезата Викторија од Хесен и принцот Луис од Батенберг. Беатрис и Хенри планирале да се венчаат, но Викторија се спротивставувала на тоа, посакувајќи да ја задржи Викторија дома за да дејствува како нејзин придружник. По една година, таа се согласила на бракот помeѓу Беатрис и Хенри, но само доколку таа останала да живее со неа[152].

Викторија станала задоволна кога Гладстон поднел оставка во 1885 година, откако неговото владеење било поразено. Таа сметала дека неговата влада била ,,најлошата која досега сум ја имала" и го обвинила за смртта на генерал Гордон во Картум[153]. Гладстон бил заменет со лордот Солсбери. Службата на Солсбери траела само неколку месеци. Сепак Викторија била принудена да го отповика Гладстон, кого таа го нарекувала полулуд и на многу начини, смешен старец[154] . Гладстон се обидел да донесе Закон за доделување домашно право на Ирска, но бил поразен од Викторија[155]. На следните избори, партијата на Гладстон изгубила во однос на Созбери и владата повторно вклучила договор.

Златен јубилеј

уреди

Во 1887 година, Британското Царство го прославил Златниот јубилеј на Викторија[156]. Викторија ја забележила педесет годишнината од нејзиното стапување на 20 јуни, со гозба на која биле поканети 50 кралеви и принцови. Следниот ден, таа учествувала во една толпа и присуствувала на служба за ден на благодарноста во Вестминстерска опатија[157]. Во тоа време, Викторија повторно станала популарна[158]. Два дена подоцна, на 27 јуни[159], таа ангажирала двајца индиски муслимани како келнери, еден од кој бил Абдул Карим.[160]. Наскоро, тој бил унапреден во Мунши, учејќи ја хинду-урду, а дејствувајќи како службеник. Нејзиното семејство и слуги биле загрозени и го обвиниле Абдул Карим за шпионирање во корист на Муслимантската патриотска лига и пристраснувајќи ја кралицата против Хиндусите[161]. Еквери Фредерик Понсонби (синот на сер Хенри) открил дека Мунши лаже за своите родители и го пријавиле на лордот Елгин, поткрал на Индија: „Мунши има речиси иста позиција каква што Џон Браун имал[162]“. Викторија ги отфрлила нивните жалби како расистички предрасуди.[163]. Абдул Кари останал во нејзина служба сè додека не се вратил во Индија, здобивајќи се со пензија по нејзината смрт[164].

Најстарата ќерка на Викторија станала жена на царот на Германија во 1888 година, но таа станала вдовица во текот на годината, а внукот на Викторија, Вилхелм, станал германски импрератор на како Вилхелм II. Надежите на Вилхелм, Викторија и Алберт за либерална Германија, не се исполниле. Тој верувал во автократијата. Викторија сметала дека тој има „мало срце или Zartgefühl [tact] и неговата совест и целосна интелигенција биле целосно искривени“[165].

Гладстон се вратил на власт на 82 годишна возраст по општите избори во 1892 годиина. Викторија се противела кога Гладстон предложил именување на радикалниот пратеник Хенри Лабушер на кабинетот, па така Гладстон не се согласил да го назначат[166]. Во 1894 година, Гладстон се пензионирал и без да се консултира со министерот на заминување, Викторија го назначила лордот Розербери за министер[167] . Неговата влада била слаба, а следната година лордот Солсбери го замениле. Тој останал на власт до крајот на владеењето на Викторија[168].

Дијамантскиот јубилеј

уреди
 
Кралицата Викторија на нејзиното крунисување

На 23 септември 1896 година, Викторија го надминала нејзиниот дедо Џорџ III како најдолг владеачки монарх во Англиската, Шкотската и Британската историја. Кралицата побарала да се одложат сите специјални прослави сè до 1897 година, за да можат тие да се совпаднат со нејзиниот Дијамантски јубилеј,[169]. По тој повод, бил организиран фестивал на Британското Царство, предложен од колонијалниот секретар Џозеф Чемберлен[170].

Биле поканети премиерите на сите самоуправни власти[171], а поворката на Дијамантскиот јубилеј на кралицата низ Лондон вклучила трупи од целата империја. Парадата била паузирана поради отворената служба за благодарноста, одржана надвор во катедралата Св.Павле, низ која Викторија поминувала во нејзината отворена кочија. Прославата била одбележана со големо опсипување на наклонетост кон седумдесет годишната кралица[172].

Викторија во Даблин, 1900

Редовно за празниците, Викторија ја посетувала Европа. Во 1889 година, за време на престојот во Бјариц, таа станала првиот владетелски монарх од Велика Британија која стапнала во Шпанија, кога ја преминала границата за кратка посета[173]. До април 1900 година, Бурската војна била толку непопуларна во континентална Европа, така што нејзиното годишно патување во Франција било непрепорачливо. Наместо тоа, кралицата за првпат од 1861 година отишла во Ирска, делумно за да се признае придонесот на ирските полкови на Јужноафриканската војна[174]. Во јули, нејзиниот втор син Алфред („Афи“), починал: „О, Боже. Мојот кутар и мил Алфред си замина исто така“, напишала таа во нејзниот дневник. „Ова е ужасна година, нема ништо друго освен тага и страв“[175].

Смрт и наследство

уреди
 
Кралицата Викторија на 80 годишна возраст

Следејќи го обичајот кој таа го одржувала во текот на нејзиното вдовство, Викторија го поминала Божиќот во 1900 година во Озборнскиот дом на островот Виг. Ревматизмот во нејзините нозе ја довеле до состојба на куцање, а нејзиниот вид почнал да се губи,[176]. Во почетокот на јануари, таа се чувствувала слабо и болно, а до средината на јануари таа била успана, зашеметена и збунета. Таа починала во вторник на 22 јануари 1901 година, во 18:30 часот, на 81 годишна возраст[177]. Нејзиниот син и наследник Едвард VII и нејзиниот најстар внук, Вилхелм II (Германија), биле на нејзината претсмртна постела[178].

Во 1897 година, Викторија пишувала инструкции за нејзиниот погреб, кој требал да биде воен[86], како што доликувало на една ќерка на војник и шеф на армијата, и да се носело бело наместо црно.[179]. На 25 јануари, Едвард VII, кралот и принцот Артур, војводата од Конот, помогнале да се крене нејзиниот ковчег[180]. Била облечена во бел фустан и го носела нејзиниот свадбен превез[181]. На нејзино барање, нејзиниот доктор и гардероберот поставиле во ковчегот колекција од спомени за нејзиното пошироко семејство, пријателите и слугите. Една од наметките на Алберт бил поставен до неа, додека перче од косата на Џон Браун заедно со слика од него, биле поставени во левата рака, скриени од семејството со внимателно поставен букет врз неа.[86][182].

Викторија исто така имала накит на неа. Вклучувајќи ја бурмата на мајката на Џон Браун, која ѝ ја дал Браун во 1883 година.[86]. Погребот се одржал во сабота на 2 февруари во капела Свети Џорџ во замокот Винздор.[183]. Два дена по изложувањето на посрмтните останки, таа била погребана покрај принцот Алберт во мавзолејот Фрогмор во големиот парк на Винздор[183]. Како што ја погребувале во мавзолејот, почнало да врне снег.

Со владеењето на 63 години, седум месеци и два дена, Викторија била најдолго владејачкиот британски монарх и најдолго владејачката кралица во светската историја, додека нејзината пра-пра-пра-внука Елизабета II ја надминала на 9 септември 2015 година[184]. Таа била последната владетелка на Британија од Хановерската династија. Нејзиниот син и наследник Едвард VII припаѓал на династијата на нејзиниот сопруг на Сакс-Кобург и Гота.

Мемоари

уреди
 
Споменик за Викторија

Според еден од нејзните биографи, Жил Св.Аубин, Викторија пишувала просечно 2500 зборови на ден во текот на нејзиниот живот[185]. Од јули 1832 година до пред нејзината смрт, таа чувала детален дневник кој вклучувал 122 тома.[186]. По нејзината смрт, нејзината најмлада ќерка, принцезата Беатрис, била назначена за нејзин книжевен извршител. Беатрис ги транксрибирала и уредила дневниците скривајќи го понатамошниот пристап на Викторија и ги запалила оригиналите. И покрај ова уништување, повеќето од дневниците сè уште постојат[187]. Во прилог на изменетата копија на Беатрис, лордот Ешер ги транскрибирал томовите од 1832 до 1861 година пред да ги уништи Беатрис[188]. Дел од обемните преписи на Викторија се објавени во томови изменети од А.С. Бенсон, Хектор Болито, Џорџ Ерл Бакл, лордот Ешел, Роџер Фулфорд и Ричард Хуг меѓу другите[189].

Викторија физички не била привлечна, таа била стројна, старомодна и не е повисока од 1,52 метри, но таа успеала во проектирањето на голема слика[190]. Таа станала непопуларна во првите години од нејзиното вдовство, но била обожавана во периодот од 1880-те и 1890-тите од 19 век, кога била прикажана на империјата како добра матријархална фигура.[191]. Само по издавањето на нејзиниот дневник и писмата, степенот на нејзиното политичко влијание станал познат за пошироката јавност[86][192]. Се пишувале биографии на Викторија пред основниот материјал да стане достапен, како што Литон Страчи на Викторија од 1921 година, денес се смета за застарен[193]. Биографиите напишани од Елизабета Лонгфорд и Сесил Вудхам-Смит, во 1964 и 1972 година, сè уште се обожаваат.[194]. Тие, како и другите, констатирале дека Викторија е емоцинална, тврдоглава, искрена и директна личност[195].

Во текот на владеењето на Викторија, продолжила постепеното воспоставување на модерната уставна монархија во Британија. Реформи за гласачкиот систем ја зголемиле моќта на Долниот дом на сметка на Домот на лордовите и владетелот.[196]. Во 1867 година, Волтер Бејхот напишал дека само владетелот го задржува „правото да се биде консултиран, правото да се охрабрува и правото да се предупредува“[197]. Како што власта на Викторија станувала повеќе симболична отколку политичка, ставила силен акцент на моралот и семејните вредности, во спротивност на сексуалните, финансиските и личните скандали кои се поврзувале со претходните членови на Хановерската дианстија и кој бил дискредитиран на монархијата. Се зацврстил концептот на „кралското семејство“ со кој се идентификува зголемувањето на бројот на средната класа[198].

 
Меморијален центар посветен на Викторија во Индија

Врските на Викторија со кралските семејства и го доделиле прекарот „Бабата на Европа“[199]. Викторија и Алберт имале 42 внуци, од кои 34 преживеале до полнолетството. Нивните потомци ги вклучуваат: Елизабета II, принцот Филип, војводата од Единбург, Харалд V Норвешки, Карл XVI Густав Шведски, Маргарита II Данска, [[Филип VI ([Шпанија)|Филип VI Шпански]].

Најмладиот син на Викторија, Леополд се здобил со хемофилија Б, болест која предизвикувала згрутчување на крвта, а 2 од нејзините 5 ќерки, Алиса и Беатрис биле преносници на болеста. Кралските хемофиличари потекнувале од Викторија, вклучувајќи ги нејзините правнуци, Царевич Алексеј од Русија, Алфонсо, принцот од Аустријас и Инфанте Гонсало од Шпанија.[200]. Присуството на болеста кај потомците на Викторија, не кај нејзините предци, довеле до модерни шпекулации дека нејзиниот вистински татко не бил војводата од Кент, туку хемафоличар[201]. Не постојат документи кои потврдуваат дека мајката на Викторија била хемофоличарка, но дури и да постоел таков човек би бил сериозно заболен[202]. Поверојатно е дека мутацијата станала спонтано, бидејќи таткото на Викторија имал над 50 години за време на нејзиниот зачеток, а хемофолијата се јавува најчесто кај децата на постари татковци[203]. За спонтани мутации се сметаат околу 30% од случаите[204].

Во светот, за неа се посветени места и споменици, особено во државите од Комонвелт. Места именувани по неа, го вклучуваат главниот град на Сејшелите, најголемото езеро во Африка, Водопадите Викторија, главните градови на Британска Колумбија(Викторја) и Саскачеван(Регина) и две австралиски држави (Викторија и Квинсленд).

Одликувањето „Викториин крст“ е претставен во 1856 година за да се наградат чиновите на храброста и беспрегорноста за време на Кримската војна и понатаму останува најголемата британска, канадска и новозеландска награда за храброст. Викторииниот ден е канадски државен празник и локален јавен празник во делови од Шкотска, кој се слави во последниот понеделник пред или на 24 мај (роденденот на кралицата Викторија).

Титули, звања и грб

уреди

Титули и звања

уреди
  • 24 мај 1819 -20 јуни 1873 : Нејзиното Кралско Височество принцезата Александрина Викторија од Кент
  • 20 јуни 1837 -22 јануари 1901 : Нејзиното Височество Кралицата

На крајот од нејзиното владеење, целото назначување и титулар на кралицата е: „Нејзиното Височество Викторија, од Божјата благодат, на Кралица на Обединетото Кралство, бранителка на верата, царица на Индија”[205].

Грб

уреди

Пред нејзиното стапување, Викторија не добила привилегија за грб. Како што таа не можела да се искачи на престолот на Хановер, нејзиниот грб како независен ги немал симболите на Хановер кои биле користени од нејзините предци. Нејзиниот грб бил донесен од нејзините наследници на престолот, вклучувајќи ја и денешната кралица.

Надвор од Шкотска, штитот на грбот на Викторија е : Квартален,првата и четвртата четвртина се црвени и има три бледозлатни лава (за Англија), втората четвртина има црвен лав со златна позадина (за Шкотска), третата четвртина има азурна боја и златна харфа ( за Ирска). Во Шкотска, првата и четвртата чтвртина се окупирани од шкотскиот лав, а втората четвртина од англискиот лав. Лавот и еднорогот се разликуваат меѓу Шкотска и останатите од Велика Британија[206].

 
 
Кралски грб (надвор од Шкотска)
Кралски грб (во Шкотска)

Потомство

уреди
Име Роден Починат Сопружник и деца[205][207]
Викторија, подоцна:
Германска царица и кралица на Прусија		 184021 ноември
1840		 19015 август
1901		 свадба 1858, Фридрих III (1831–1888);
4 синови, 4 ќерки (Вилхем II и Софија Пруска)
Алберт Едвард, Принц од Велс, подоцна:
Крал Едвард VII		 18419 ноември
1841		 19106 мај
1910		 свадба 1863, Александра Данска (1844–1925);
3 синови, 3 ќерки (Џорџ V и Мод Норвешка)
Принцеза Алиса , подоцна:
Голема војвотка од Хесен и од Рајна		 184325 април
1843		 187814 декември
1878		 свадба 1862, Лудвиг IV (1837–1892);
2 синови, 5 ќерки (Александра Фјодоровна)
Алфред, војвода од Единбург, подоцна:
Војвода од of Саксонија-Кобург-Гота		 18446 август
1844		 190031 јули
1900		 свадба 1874, Марија Александровна (1853–1920);
2 синови, 4 ќерки (Марија Единбургска)
Принцеза Елена, подоцна:
Кристијан Шлезвиг-Голштејнски		 184625 мај
1846		 19239 јуни
1923		 свадба 1866, Кристијан Шлезвиг-Голштејнски (1831–1917);
4 синови, 2 ќерки
Принцеза Лујза , подоцна:
војвотка од Аргил		 184818 март
1848		 19393 декември
1939		 свадба 1871, Џон Кемпбел, војвода од Аргил (1845–1914);
без потомство
Принц Артур , подоцна:
војвода од Конот и Стратерн		 18501 мај
1850		 194216 јануари
1942		 свадба 1879, Принцеза Лујза Маргарет (1860–1917);
1 син, 2 ќерки
Принц Леополд , подоцна:
војвода од Олбани		 18537 април
1853		 188428 март
1884		 свадба 1882, Принцеза Елена (Валдек и Пирмонт) (1861–1922);
1 син, 1 ќерка
Принцеза Беатриса, подоцна:
Хајнрих фон Батенберг		 185714 април
1857		 1944 26 октомври
1944		 свадба 1885, Хајнрих фон Батенберг (1858–1896);
3 синови, 1 ќерка (Викторија Евгенија Батенберг)
 
Фамилијата на Викторија од 1846
од лево кон десно: Алфред и Едвард; Кралицата и Алберт; Принцезите Алиса, Елена и Викторија

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 Hibbert, pp. 12–13; Longford, p. 23; Woodham-Smith, pp. 34–35
  2. ↑ Longford, p. 24
  3. ↑ Hibbert, p. 31; St Aubyn, p. 26; Woodham-Smith, p. 81
  4. ↑ Hibbert, p. 19; Marshall, p. 25
  5. ↑ Hibbert, p. 27; Longford, pp. 35–38, 118–119; St Aubyn, pp. 21–22; Woodham-Smith, pp. 70–72. The rumours were false in the opinion of these biographers.
  6. ↑ Hibbert, pp. 27–28; Waller, pp. 341–342; Woodham-Smith, pp. 63–65
  7. ↑ Hibbert, pp. 32–33; Longford, pp. 38–39, 55; Marshall, p. 19
  8. ↑ Lacey, Robert (2006) Great Tales from English History, Volume 3, London: Little, Brown, and Company, ISBN 0-316-11459-6, pp. 133–136
  9. ↑ Waller, pp. 338–341; Woodham-Smith, pp. 68–69, 91
  10. ↑ Longford, p. 31; Woodham-Smith, p. 75
  11. ↑ Hibbert, pp. 34–35
  12. ↑ Hibbert, pp. 35–39; Woodham-Smith, pp. 88–89, 102
  13. ↑ 13,0 13,1 Hibbert, p. 36; Woodham-Smith, pp. 89–90
  14. ↑ Hibbert, pp. 35–40; Woodham-Smith, pp. 92, 102
  15. ↑ Hibbert, pp. 38–39; Longford, p. 47; Woodham-Smith, pp. 101–102
  16. ↑ Hibbert, p. 42; Woodham-Smith, p. 105
  17. ↑ Hibbert, p. 42; Longford, pp. 47–48; Marshall, p. 21
  18. ↑ Hibbert, pp. 42, 50; Woodham-Smith, p. 135
  19. ↑ Marshall, p. 46; St Aubyn, p. 67; Waller, p. 353
  20. ↑ Longford, pp. 29, 51; Waller, p. 363; Weintraub, pp. 43–49
  21. ↑ Longford, p. 51; Weintraub, pp. 43–49
  22. ↑ Longford, pp. 51–52; St Aubyn, p. 43; Weintraub, pp. 43–49; Woodham-Smith, p. 117
  23. ↑ Victoria quoted in Marshall, p. 27 and Weintraub, p. 49
  24. ↑ Victoria quoted in Hibbert, p. 99; St Aubyn, p. 43; Weintraub, p. 49 and Woodham-Smith, p. 119
  25. ↑ Victoria's journal, October 1835, quoted in St Aubyn, p. 36 and Woodham-Smith, p. 104
  26. ↑ Hibbert, p. 102; Marshall, p. 60; Waller, p. 363; Weintraub, p. 51; Woodham-Smith, p. 122
  27. ↑ Waller, pp. 363–364; Weintraub, pp. 53, 58, 64, and 65
  28. ↑ Under section 2 of the Regency Act 1830, the Accession Council's proclamation declared Victoria as the King's successor "saving the rights of any issue of His late Majesty King William the Fourth which may be borne of his late Majesty's Consort". „No. 19509“. The London Gazette. 20 June 1837. стр. 1581.
  29. ↑ St Aubyn, pp. 55–57; Woodham-Smith, p. 138
  30. ↑ Woodham-Smith, p. 140
  31. ↑ Packard, pp. 14–15
  32. ↑ Hibbert, pp. 66–69; St Aubyn, p. 76; Woodham-Smith, pp. 143–147
  33. ↑ Greville quoted in Hibbert, p. 67; Longford, p. 70 and Woodham-Smith, pp. 143–144
  34. ↑ Queen Victoria's Coronation 1838, The British Monarchy, Посетено на 28 January 2016
  35. ↑ Hibbert, p. 58; Longford, pp. 73–74; Woodham-Smith, p. 152
  36. ↑ Marshall, p. 42; St Aubyn, pp. 63, 96
  37. ↑ Marshall, p. 47; Waller, p. 356; Woodham-Smith, pp. 164–166
  38. ↑ Hibbert, pp. 77–78; Longford, p. 97; St Aubyn, p. 97; Waller, p. 357; Woodham-Smith, p. 164
  39. ↑ St Aubyn, p. 69; Waller, p. 353
  40. ↑ Hibbert, p. 79; Longford, p. 98; St Aubyn, p. 99; Woodham-Smith, p. 167
  41. ↑ Hibbert, pp. 80–81; Longford, pp. 102–103; St Aubyn, pp. 101–102
  42. ↑ Longford, p. 122; Marshall, p. 57; St Aubyn, p. 104; Woodham-Smith, p. 180
  43. ↑ Hibbert, p. 83; Longford, pp. 120–121; Marshall, p. 57; St Aubyn, p. 105; Waller, p. 358
  44. ↑ St Aubyn, p. 107; Woodham-Smith, p. 169
  45. ↑ Hibbert, pp. 94–96; Marshall, pp. 53–57; St Aubyn, pp. 109–112; Waller, pp. 359–361; Woodham-Smith, pp. 170–174
  46. ↑ Longford, p. 84; Marshall, p. 52
  47. ↑ Longford, p. 72; Waller, p. 353
  48. ↑ Woodham-Smith, p. 175
  49. ↑ Hibbert, pp. 103–104; Marshall, pp. 60–66; Weintraub, p. 62
  50. ↑ Hibbert, pp. 107–110; St Aubyn, pp. 129–132; Weintraub, pp. 77–81; Woodham-Smith, pp. 182–184, 187
  51. ↑ Hibbert, p. 123; Longford, p. 143; Woodham-Smith, p. 205
  52. ↑ St Aubyn, p. 151
  53. ↑ Hibbert, p. 265, Woodham-Smith, p. 256
  54. ↑ Hibbert, pp. 421–422; St Aubyn, pp. 160–161
  55. ↑ Woodham-Smith, p. 213
  56. ↑ 56,0 56,1 Hibbert, p. 130; Longford, p. 154; Marshall, p. 122; St Aubyn, p. 159; Woodham-Smith, p. 220
  57. ↑ Hibbert, p. 149; Longford, p. 154; Marshall, p. 123; Waller, p. 377
  58. ↑ Woodham-Smith, p. 100
  59. ↑ Longford, p. 56; St Aubyn, p. 29
  60. ↑ Hibbert, pp. 150–156; Marshall, p. 87; St Aubyn, pp. 171–173; Woodham-Smith, pp. 230–232
  61. ↑ Charles, p. 51; Hibbert, pp. 422–423; St Aubyn, pp. 162–163
  62. ↑ Hibbert, p. 423; St Aubyn, p. 163
  63. ↑ Longford, p. 192
  64. ↑ St Aubyn, p. 164
  65. ↑ Marshall, pp. 95–101; St Aubyn, pp. 153–155; Woodham-Smith, pp. 221–222
  66. ↑ Woodham-Smith, p. 281
  67. ↑ Longford, p. 359
  68. ↑ The title of Maud Gonne's 1900 article upon Queen Victoria's visit to Ireland
  69. ↑ Harrison, Shane (15 April 2003), „Famine Queen row in Irish port“, BBC News, Посетено на 29 March 2013
  70. ↑ Kinealy, Christine, Private Responses to the Famine, University College Cork, Архивирано од изворникот на 6 април 2013, Посетено на 29 март 2013
  71. ↑ Longford, p. 181
  72. ↑ Kenny, Mary (2009) Crown and Shamrock: Love and Hate Between Ireland and the British Monarchy, Dublin: New Island, ISBN 1-905494-98-X
  73. ↑ St Aubyn, p. 215
  74. ↑ St Aubyn, p. 238
  75. ↑ Longford, pp. 175, 187; St Aubyn, pp. 238, 241; Woodham-Smith, pp. 242, 250
  76. ↑ Woodham-Smith, p. 248
  77. ↑ Hibbert, p. 198; Longford, p. 194; St Aubyn, p. 243; Woodham-Smith, pp. 282–284
  78. ↑ Hibbert, pp. 201–202; Marshall, p. 139; St Aubyn, pp. 222–223; Woodham-Smith, pp. 287–290
  79. ↑ Hibbert, pp. 161–164; Marshall, p. 129; St Aubyn, pp. 186–190; Woodham-Smith, pp. 274–276
  80. ↑ Longford, pp. 196–197; St Aubyn, p. 223; Woodham-Smith, pp. 287–290
  81. ↑ Longford, p. 191; Woodham-Smith, p. 297
  82. ↑ St Aubyn, p. 216
  83. ↑ Hibbert, pp. 196–198; St Aubyn, p. 244; Woodham-Smith, pp. 298–307
  84. ↑ Hibbert, pp. 204–209; Marshall, pp. 108–109; St Aubyn, pp. 244–254; Woodham-Smith, pp. 298–307
  85. ↑ Hibbert, pp. 216–217; St Aubyn, pp. 257–258
  86. ↑ 86,0 86,1 86,2 86,3 86,4 86,5 Matthew, H. C. G.; Reynolds, K. D. (2004; online edition October 2009) "Victoria (1819–1901)", Oxford Dictionary of National Biography, Oxford University Press, doi:10.1093/ref:odnb/36652, retrieved 18 October 2010 (subscription required for online access)
  87. ↑ Hibbert, pp. 217–220; Woodham-Smith, pp. 328–331
  88. ↑ Hibbert, pp. 227–228; Longford, pp. 245–246; St Aubyn, p. 297; Woodham-Smith, pp. 354–355
  89. ↑ Woodham-Smith, pp. 357–360
  90. ↑ Queen Victoria's Journals, Volume 40, p. 93, 18 August 1855, St Cloud
  91. ↑ 1855 visit of Queen Victoria, Château de Versailles, Архивирано од изворникот на 11 јануари 2013, Посетено на 29 март 2013
  92. ↑ Hibbert, pp. 241–242; Longford, pp. 280–281; St Aubyn, p. 304; Woodham-Smith, p. 391
  93. ↑ Hibbert, p. 242; Longford, p. 281; Marshall, p. 117
  94. ↑ Napoleon III Receiving Queen Victoria at Cherbourg, 5 August 1858, Royal Museums Greenwich, Посетено на 29 March 2013
  95. ↑ Hibbert, p. 255; Marshall, p. 117
  96. ↑ Longford, pp. 259–260; Weintraub, pp. 326 ff.
  97. ↑ Longford, p. 263; Weintraub, pp. 326, 330
  98. ↑ Hibbert, p. 244
  99. ↑ Hibbert, p. 267; Longford, pp. 118, 290; St Aubyn, p. 319; Woodham-Smith, p. 412
  100. ↑ Hibbert, p. 267; Marshall, p. 152; Woodham-Smith, p. 412
  101. ↑ Hibbert, pp. 265–267; St Aubyn, p. 318; Woodham-Smith, pp. 412–413
  102. ↑ Waller, p. 393; Weintraub, p. 401
  103. ↑ Hibbert, p. 274; Longford, p. 293; St Aubyn, p. 324; Woodham-Smith, p. 417
  104. ↑ Longford, p. 293; Marshall, p. 153; Strachey, p. 214
  105. ↑ Hibbert, pp. 276–279; St Aubyn, p. 325; Woodham-Smith, pp. 422–423
  106. ↑ Hibbert, pp. 280–292; Marshall, p. 154
  107. ↑ Hibbert, p. 299; St Aubyn, p. 346
  108. ↑ e.g. Strachey, p. 306
  109. ↑ Marshall, pp. 170–172; St Aubyn, p. 385
  110. ↑ Hibbert, p. 310; Longford, p. 321; St Aubyn, pp. 343–344; Waller, p. 404
  111. ↑ Hibbert, p. 310; Longford, p. 322
  112. ↑ Hibbert, pp. 323–324; Marshall, pp. 168–169; St Aubyn, pp. 356–362
  113. ↑ Hibbert, pp. 321–322; Longford, pp. 327–328; Marshall, p. 170
  114. ↑ Hibbert, p. 329; St Aubyn, pp. 361–362
  115. ↑ Hibbert, pp. 311–312; Longford, p. 347; St Aubyn, p. 369
  116. ↑ St Aubyn, pp. 374–375
  117. ↑ Marshall, p. 199; Strachey, p. 299
  118. ↑ Hibbert, p. 318; Longford, p. 401; St Aubyn, p. 427; Strachey, p. 254
  119. ↑ Buckle, George Earle; Monypenny, W. F. (1910–20) The Life of Benjamin Disraeli, Earl of Beaconsfield, vol. 5, p. 49, quoted in Strachey, p. 243
  120. ↑ Hibbert, p. 320; Strachey, pp. 246–247
  121. ↑ Longford, p. 381; St Aubyn, pp. 385–386; Strachey, p. 248
  122. ↑ St Aubyn, pp. 385–386; Strachey, pp. 248–250
  123. ↑ Longford, p. 385
  124. ↑ Hibbert, p. 343
  125. ↑ Hibbert, pp. 343–344; Longford, p. 389; Marshall, p. 173
  126. ↑ Hibbert, p. 345; Longford, pp. 390–391; Marshall, p. 176; St Aubyn, p. 388
  127. ↑ Hibbert, p. 427; Marshall, p. 176; St Aubyn, p. 389
  128. ↑ Hibbert, pp. 249–250; Woodham-Smith, pp. 384–385
  129. ↑ Woodham-Smith, p. 386
  130. ↑ 130,0 130,1 Hibbert, p. 251; Woodham-Smith, p. 386
  131. ↑ Hibbert, p. 361; Longford, p. 402; Marshall, pp. 180–184; Waller, p. 423
  132. ↑ Hibbert, pp. 295–296; Waller, p. 423
  133. ↑ Hibbert, p. 361; Longford, pp. 405–406; Marshall, p. 184; St Aubyn, p. 434; Waller, p. 426
  134. ↑ Waller, p. 427
  135. ↑ Victoria's diary and letters quoted in Longford, p. 425
  136. ↑ Victoria quoted in Longford, p. 426
  137. ↑ St Aubyn, p. 335
  138. ↑ Longford, pp. 412–413
  139. ↑ Longford, p. 411
  140. ↑ Hibbert, pp. 367–368; Longford, p. 429; Marshall, p. 186; St Aubyn, pp. 442–444; Waller, pp. 428–429
  141. ↑ Letter from Victoria to Montagu Corry, 1st Baron Rowton, quoted in Hibbert, p. 369
  142. ↑ Longford, p. 437
  143. ↑ Hibbert, p. 420; St Aubyn, p. 422
  144. ↑ Hibbert, p. 420; St Aubyn, p. 421
  145. ↑ Hibbert, pp. 420–421; St Aubyn, p. 422; Strachey, p. 278
  146. ↑ Hibbert, p. 427; Longford, p. 446; St Aubyn, p. 421
  147. ↑ Longford, p. 454; St Aubyn, p. 425; Hibbert, p. 443
  148. ↑ Hibbert, pp. 443–444; St Aubyn, pp. 425–426
  149. ↑ Hibbert, pp. 443–444; Longford, p. 455
  150. ↑ Hibbert, p. 444; St Aubyn, p. 424; Waller, p. 413
  151. ↑ Longford, p. 461
  152. ↑ Longford, pp. 477–478
  153. ↑ Waller, p. 433; see also Hibbert, pp. 370–371 and Marshall, pp. 191–193
  154. ↑ Hibbert, p. 373; Longford, p. 484
  155. ↑ Hibbert, p. 374; Longford, p. 491; Marshall, p. 196; St Aubyn, pp. 460–461
  156. ↑ Hibbert, p. 373; St Aubyn, p. 458
  157. ↑ Queen Victoria, Royal Household, Посетено на 29 March 2013
  158. ↑ Marshall, pp. 210–211; St Aubyn, pp. 491–493
  159. ↑ Longford, p. 502
  160. ↑ Hibbert, pp. 447–448; Longford, p. 508; St Aubyn, p. 502; Waller, p. 441
  161. ↑ Hibbert, pp. 448–449
  162. ↑ Hibbert, pp. 449–451
  163. ↑ Hibbert, p. 447; Longford, p. 539; St Aubyn, p. 503; Waller, p. 442
  164. ↑ Hibbert, p. 454
  165. ↑ Hibbert, p. 382
  166. ↑ Hibbert, p. 375; Longford, p. 519
  167. ↑ Hibbert, p. 376; Longford, p. 530; St Aubyn, p. 515
  168. ↑ Hibbert, p. 377
  169. ↑ Hibbert, p. 456
  170. ↑ Longford, p. 546; St Aubyn, pp. 545–546
  171. ↑ Marshall, pp. 206–207, 211; St Aubyn, pp. 546–548
  172. ↑ Hibbert, pp. 457–458; Marshall, pp. 206–207, 211; St Aubyn, pp. 546–548
  173. ↑ Hibbert, p. 436; St Aubyn, p. 508
  174. ↑ Hibbert, pp. 437–438; Longford, pp. 554–555; St Aubyn, p. 555
  175. ↑ Longford, p. 558
  176. ↑ Victoria's journal, 1 January 1901, quoted in Hibbert, p. 492; Longford, p. 559 and St Aubyn, p. 592
  177. ↑ Longford, p. 562
  178. ↑ Longford, p. 561; St Aubyn, p. 598
  179. ↑ Hibbert, p. 497; Longford, p. 563
  180. ↑ St Aubyn, p. 598
  181. ↑ Longford, p. 563
  182. ↑ Hibbert, p. 498
  183. ↑ 183,0 183,1 Longford, p. 565; St Aubyn, p. 600
  184. ↑ Gander, Kashmira (26 August 2015), „Queen Elizabeth II to become Britain's longest reigning monarch, surpassing Queen Victoria“, The Daily Telegraph, London, Посетено на 9 September 2015
  185. ↑ Hibbert, p. xv; St Aubyn, p. 340
  186. ↑ St Aubyn, p. 30; Woodham-Smith, p. 87
  187. ↑ Hibbert, pp. 503–504; St Aubyn, p. 30; Woodham-Smith, pp. 88, 436–437
  188. ↑ Hibbert, p. 503
  189. ↑ Hibbert, pp. 503–504; St Aubyn, p. 624
  190. ↑ Hibbert, pp. 61–62; Longford, pp. 89, 253; St Aubyn, pp. 48, 63–64
  191. ↑ Marshall, p. 210; Waller, pp. 419, 434–435, 443
  192. ↑ Waller, p. 439
  193. ↑ St Aubyn, p. 624
  194. ↑ Hibbert, p. 504; St Aubyn, p. 623
  195. ↑ e.g. Hibbert, p. 352; Strachey, p. 304; Woodham-Smith, p. 431
  196. ↑ Waller, p. 429
  197. ↑ Bagehot, Walter (1867) The English Constitution, London:Chapman and Hall, p. 103
  198. ↑ St Aubyn, pp. 602–603; Strachey, pp. 303–304; Waller, pp. 366, 372, 434
  199. ↑ Erickson, Carolly (1997) Her Little Majesty: The Life of Queen Victoria, New York: Simon & Schuster, ISBN 0-7432-3657-2
  200. ↑ Rogaev, Evgeny I.; Grigorenko, Anastasia P.; Faskhutdinova, Gulnaz; Kittler, Ellen L. W.; Moliaka, Yuri K. (2009), „Genotype Analysis Identifies the Cause of the "Royal Disease"“, Science, 326 (5954): 817–817, Bibcode:2009Sci...326..817R, doi:10.1126/science.1180660, PMID 19815722
  201. ↑ Potts and Potts, pp. 55–65, quoted in Hibbert p. 217; Packard, pp. 42–43
  202. ↑ Jones, Steve (1996) In the Blood, BBC documentary
  203. ↑ McKusick, Victor A. (1965) "The Royal Hemophilia", Scientific American, vol. 213, p. 91; Jones, Steve (1993) The Language of the Genes, London: HarperCollins, ISBN 0-00-255020-2, p. 69; Jones, Steve (1996) In The Blood: God, Genes and Destiny, London: HarperCollins, ISBN 0-00-255511-5, p. 270; Rushton, Alan R. (2008) Royal Maladies: Inherited Diseases in the Royal Houses of Europe, Victoria, British Columbia: Trafford, ISBN 1-4251-6810-8, pp. 31–32
  204. ↑ Hemophilia B, National Hemophilia Foundation, Посетено на 29 March 2015
  205. ↑ 205,0 205,1 Whitaker's Almanack (1900) Facsimile Reprint 1998, London: Stationery Office, ISBN 0-11-702247-0, p. 86
  206. ↑ Patterson, Stephen (1996) Royal Insignia, London: Merrell Holberton, ISBN 978-1-85894-025-0
  207. ↑ Whitaker's Almanack (1993) Concise Edition, London: J. Whitaker and Sons, ISBN 0-85021-232-4, pp. 134–136

Литература

уреди
  • Benson, A. C.; Esher, Viscount (editors, 1907) The Letters of Queen Victoria: A Selection of Her Majesty's Correspondence Between the Years 1837 and 1861, London: John Murray
  • Bolitho, Hector (editor, 1938) Letters of Queen Victoria from the Archives of the House of Brandenburg-Prussia, London: Thornton Butterworth
  • Buckle, George Earle (editor, 1926) The Letters of Queen Victoria, 2nd Series 1862–1885, London: John Murray
  • Buckle, George Earle (editor, 1930) The Letters of Queen Victoria, 3rd Series 1886–1901, London: John Murray
  • Connell, Brian (1962) Regina v. Palmerston: The Correspondence between Queen Victoria and her Foreign and Prime Minister, 1837–1865, London: Evans Brothers
  • Duff, David (editor, 1968) Victoria in the Highlands: The Personal Journal of Her Majesty Queen Victoria, London: Muller
  • Dyson, Hope; Tennyson, Charles (editors, 1969) Dear and Honoured Lady: The Correspondence between Queen Victoria and Alfred Tennyson, London: Macmillan
  • Esher, Viscount (editor, 1912) The Girlhood of Queen Victoria: A Selection from Her Majesty's Diaries, 1832–40, London: John Murray
  • Fulford, Roger (editor, 1964) Dearest Child: Letters Between Queen Victoria and the Princess Royal, 1858–61, London: Evans Brothers
  • Fulford, Roger (editor, 1968) Dearest Mama: Letters Between Queen Victoria and the Crown Princess of Prussia, 1861–64, London: Evans Brothers
  • Fulford, Roger (editor, 1971) Beloved Mama: Private Correspondence of Queen Victoria and the German Crown Princess, 1878–85, London: Evans Brothers
  • Fulford, Roger (editor, 1971) Your Dear Letter: Private Correspondence of Queen Victoria and the Crown Princess of Prussia, 1863–71, London: Evans Brothers
  • Fulford, Roger (editor, 1976) Darling Child: Private Correspondence of Queen Victoria and the German Crown Princess of Prussia, 1871–78, London: Evans Brothers
  • Hibbert, Christopher (editor, 1984) Queen Victoria in Her Letters and Journals, London: John Murray, ISBN 0-7195-4107-7
  • Hough, Richard (editor, 1975) Advice to a Grand-daughter: Letters from Queen Victoria to Princess Victoria of Hesse, London: Heinemann, ISBN 0-434-34861-9
  • Jagow, Kurt (editor, 1938) Letters of the Prince Consort 1831–61, London: John Murray
  • Mortimer, Raymond (editor, 1961) Queen Victoria: Leaves from a Journal, New York: Farrar, Straus & Cudahy
  • Ponsonby, Sir Frederick (editor, 1930) Letters of the Empress Frederick, London: Macmillan
  • Ramm, Agatha (editor, 1990) Beloved and Darling Child: Last Letters between Queen Victoria and Her Eldest Daughter, 1886–1901, Stroud: Sutton Publishing, ISBN 978-0-86299-880-6
  • Victoria, Queen (1868) Leaves from the Journal of Our Life in the Highlands from 1848 to 1861, London: Smith, Elder
  • Victoria, Queen (1884) More Leaves from the Journal of Our Life in the Highlands from 1862 to 1882, London: Smith, Elder

Надворешни врски

уреди

Повеќе за Кралица Викторија на збратимените проекти на Википедија
  Податотеки на Ризницата ?
  Мисли на Викицитат ?
  Изворни текстови на Викиизвор ?
  Запис Q9439 во базата на Википодатоци ?
Кралица Викторија
Помлада гранка на Династија Велф
Роден(а): 24 мај 1819 Починал(а): 22 јануари 1901
Владејачки титули
Претходник
Вилијам IV 		Кралица на Обединетото Кралство
20 јуни 1837 – 22 јануари 1901 		Наследник
Едвард VII
Незаземено
Последен владетел
Бахадур Шах II
како Mughal emperor 		Царица на Индија
1 мај 1876 – 22 јануари 1901


Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Кралица_Викторија&oldid=5297226“