Македонци во Грција

Македонци од Грција
Егејски Македонци
	Македонки во Демократската армија за време на Грчката граѓанска војна
Вкупен број
	>500.000
Подрачја со значајно население
Грција	250.000 - 1.000.000
Македонија	70.000
Австралија	90.000
Канада	26.000
САД
Романија	9.052
Србија	7.500
Полска	11.458
Чешка	11.623
Албанија	10.000
Унгарија	7.253
Русија	11.980
Јазици
	македонски и грчки
Вероисповед
	православие; католицизам
Сродни народи
	Македонци; Јужни Словени

Грчките Македонци се граѓаните на Република Грција кои имаат македонска национална свест или Македонците кои водат потекло од територијата на денешна Грција. Најголем дел од Македонците во Грција живеат или потекнуваат од Егејска Македонија (тие се познати како егејски Македонци или Егејци) и има други македонски емигранти во другите делови на грчката република. Тие не се официјално признато етничко малцинство во Грција. Според тврдењата дадени од Виножито, единствената политичка организација на Македонците во Грција, денес во државата има околу 400.000 - 1.000.000 Македонци.^[1]^[7]

Во ноември 1919 година, Грција и Бугарија потпишаа конвенција за иселување на населението што живееше во двете држави и 86.571 Македонци и Бугари беа принудени да заминат од Грција во Бугарија. Исто така, како последица на Грчката граѓанска војна се случи егзодусот на Македонците од Грција.

Најголемиот дел од егејските Македонци кои живеат денес во Република Македонија водат потекло од Леринско, Воденско, Костурско, Кајларско и др.

Егејци

Малцинствата во Грција.

Егејски Македонци или едноставно Егејци— етногеографски поим со кој се нарекуваат Македонците од Егејскиот дел на Македонија. Терминот Егејци започнал да се користи за Македонците од Егејска Македонија во времето на Граѓанската војна во Грција од 1946-1949 година, кога грчките монархофашистички власти започнуваат масовно протерување и геноцид врз македонското население од Егејска Македонија кое учествувало или го помагало НОФ и комунистичкото движење. Егејските Македонци се староседелското македонско население во Грција, но со тек на време одреден број се имаат раширено низ целата територија на државата.

Населеност

Застапеност на Македонците во северозападна Грција.

Првичната населеност на Македонци во Егејскиот дел на Македонија ја опфаќала речиси целата територија на север од границите со останатите делови на Македонија на југ сè до долината на реката Бистрица, Солунско и Драмско. Во времето на појавата на етногеографскиот термин Егејци, по големите прогони, иселувања, протерувања и меѓудржавни договори за размена на население, како и процесите на насилна асимилиција, убиства и уништување на имотите и условите за живот на Македонците од страна на грчките власти, населеност на Македонците во егејска Македонија, значително се намалува и опаѓа, особено во источните и јужните краишта. Токму затоа, во времето на Граѓанската војна во Грција најсилните упоришта на ДАГ се наоѓаат во западните делови на егејскиот дел на Македонија и планинските предели кон границата со Албанија, каде што во најголем дел биле населени Македонци.

Јазик

Македонските дијалекти во целиот регион.

Од Македонците во Грција користен е македонскиот јазик. Македонците од егејско потекло го користат југоисточното наречје на македонскиот јазик. Во ова наречје спаѓаат долнопреспански дијалект, понатаму костурски дијалект, нестрамско-костенарски дијалект, солунско-воденски дијалект, прилепско-битолски дијалект (во Леринско) и серско-драмско-лагадинско-неврокопски дијалект. Македонскиот јазик го говори претежно постарото македонско население.

Македонскиот јазик не е признат како малцински или регионален јазик во Грција и е познат во грчката јавност како „славомакедонски јазик“ (грчки: Σλαβομακεδονική γλώσσα).

Во XIX и XX век македонскиот јазик и дијалекти беа презервирани со учењето во училиштата на Бугарската егзархија. Во 1925 година со донесување на одлуката од страна на грчката влада за печатење на Абецедарот јавно е признаено постоењето на словенско население во северните делови на Грција. Абецедарот имаше цел за образование на македонски јазик во Грција, но за жал тоа се случи за многу мало време. Со доаѓањето на Јоанис Метаксас на власт македонскиот јазик беше официјално забранет. За време на Граѓанската војна во Грција македонскиот јазик беше учен во 87 училишта на 10.000 ученици во северна Грција од страна на комунистичките сили.

Во 2006 година се издаде нова верзија на Абецедарот од страна на Виножито. Денес македонскиот јазик се учи во Грција но во тајност поради страв од грчките власти.^[8] Курсови по македонски јазик има во Воден, Лерин, Овчарани, Солун и други градови со македонско население.

Бројот на говорници на македонскиот јазик во Грција денес не е познат, но според Ethnologue има 180.000 македонски говорници само во административната област Западна Македонија.

Историја

Податотека:Slavonic toponym in Greece.png

Словенски топоними во Грција

Медиуми

Насловна страница на Нова Зора.

Првиот македонски медиум во Грција беше весникот Црвена Ѕвезда. Тој беше пишуван на локален солунско-воденски дијалект, но со грчка азбука. Потоа се појавија Единство, Словено-Македонски Глас, Нова Македонка, Слoбода, Победа, Преспански Глас, Искра, Стражар и други. Непокорен се издаваше на 1 мај 1947 година до август 1949 и служеше како пример за македонски медиум во Грција. Тој бил орган на Главниот одбор на НОФ. Исто така, за време на граѓанската војна постоел и македонскиот весник Билтен. По граѓанската војна се забранила употребата на македонскиот јазик.

Во 1990 со освестувањето на македонската заедница во Грција одново почнаа да се создаваат печатени медиуми на македонски јазик. Прво се појави Τα Μογλενά, потоа Лоза, Зора и Македонико. Ова беше проследено со издавање на публикацијата Задруга во раната 2010. Во мај 2010 излезе месечниот весник Нова Зора.^[9] Задруга и Нова Зора се печатени и на македонски, и на грчки јазик. Нова Зора има над 20.000 тираж на секое издание.

Неколку македонски радио станици беа поставени во Егејска Македонија. Но, исто како другите македонски медиуми, станиците му претставуваа пречка на грчките власти и македонското радио Македонски Глас беше затворено.

Дијаспора

Егејските Македонци во Република Македонија

Први населувања на Македонци од Егејска Македонија на територијата на Вардарска Македонија (денешна Република Македонија) се забележуваат уште за време на првите големи прогони од грчките окупаторски власти, по Лозанскиот договор во дваесеттите и почетокот на триесеттите години на 20-от век. Во овој период Македонци од егејскиот дел на Македонија се населуваат во Струмичко, Гевгелиско и Кавадаречко. Овие македонски доселеници водат потекло претежно од средишниот и источниот дел на Егејска Македонија - Кукушко, Меглен, Солунско, Серско и др. За овие луѓе најчесто не се користи терминот „Егејци“ иако водат потекло од Егејска Македонија.

Помасовните населувања на Македонци од егејскиот дел на Македонија во Република Македонија се забележуваат во педесеттите години на 20-от век, по масовните протерувања на децата-бегалци и нивните семејства од нивните домови од страна на грчките монархо-фашистички власти по Граѓанската војна во Грција 1945-1949 година. Голем број од децата-бегалци по нивното прифаќање во источноевропските социјалистички земји се враќаат во СР Македонија тогаш во склопот на СФРЈ. Егејските Македонци во овој период почнуваат да се населуваат во сите градови во Република Македонија, а плански се населувани и во Западна Македонија во Тетово, Гостивар, Дебар и во турски напуштени села во Источна Македонија.

Денес Македонците-Егејци се највеќе населени во Скопје, Битола, Гостивар, Тетово, Штип, а во сите овие градови се познати и термините „егејски згради“, „егејски улици“ т.е. места во кои највеќе живеат Македонци од Егејска Македонија. Во градот Скопје како населби со најголем број „Егејци“ се познати населбите Мичурин, Топанско Поле и Автокоманда. Македонците со потекло од егејскиот дел на Македонија, денес се активно вклучени во политичкиот, економскиот и културниот живот на Република Македонија, а имаат и повеќе свои здруженија со седишта во Скопје, Гостивар, Битола и Штип кои органзираат културни собири и средби и се залагаат за правото на децата-бегалци да можат да ги посетат своите родни места, што долги години им е оневозможено од страна на грчките власти.

Во Република Македонија Егејците се често споменувани и во негативна конотација, преку измислување на шеги и вицеви за Егејци, најчесто претставувајќќи ги како скржави луѓе.

Егејските Македонци во странство

Македонците со потекло од егејскиот дел на Македонија во масовна бројка се имаат иселено и во странство претежно во прекуокеанските земји, најмногу во Австралија, Канада и САД. Егејските Македонци претставуваат голем, но и доста организиран и активен дел од македонската дијаспора.

Познати личности со потекло од Егејска Македонија

Димитар Македонски - македонски преродбеник, просветен деец и учебникар
Димитар Влахов — македонски револуционер, општественик и државник
Христо Смирненски - македонски поет
Павле Раковски - македонски национален деец
Мирка Гинова — борец од времето на Втората светска војна и Граѓанската војна во Грција
Ристо Шишков — македонски филмски и театарски глумец
Кирил Пенушлиски — македонски фолклорист, основоположник на фолклористиката во Македонија
Тодор Симовски — македонски партизан, издавач, историчар и национален деец
Ѓорѓи Филиповски — македонски професор и научник од областа на педологијата - науката за почвите, агрохемијата и земјоделството
Петранка Костадинова - една од најпознатите естрадни уметници-интерпретатори на македонската народна и новокомпонирана песна
Сократ Лафазановски - македонски сликар и балетски уметник
Наум Абов — македонски егејски активист и шахист, учесник во Граѓанската војна во Грција и носител на почесната титула Македонски сенатор
Лефтер Манче - еден од најголемите светски естетски хирурзи
Никола Груевски — поранешен премиер на Република Македонија
Борче Димовски — македонски спортист, прославен борач и еден од првите македонски олимпијци кој настапил на Олимписките игри во Мексико
Васил Тупурковски — македонски политичар
Никола Поповски — пратеник и поранешен претседател на Собранието на РМ и поранешенен министер за финансии во Владата на РМ
Ташко Георгиевски — писател и академик
Ристо Кирјазовски — историчар
Мирка Велиновска — новинарка
Костас Новакис — македонски пејач
Ката Мисиркова Руменова - македонски раскажувач, романописец, поет и драмски писател
Павле Воскопулос — политичар и Македонски културно-национален деец
Никодим Царкњас — православен монах
Андреја Чипов — македонски борец за времето на Граѓанската војна во Грција
Ставре Џиков - македонски правник, адвокат, публицист, поранешен државен јавен обвинител на Македонија
Киро Стојанов — римокатолички бискуп на Скопската бискупија и Апостолски управник и Егзарх на католиците од византиски обред во Македонија
Ташко Белчев - македонски славист и палеолингвист
Петар Ширилов - македонски раскажувач, романописец и литературен критичар
Марија Воденска - писателка, новинар, претседател на Здружението „ЕГЕЈ“ и член на Рускојазичната академија на науки за Массачусец во Бостон
Иван Чаповски - писател, поет, борец за човекови права на МЕМ
Васил Пујовски - драмски писател и поет за деца и за возрасни
Паскал Гилевски — македонски поет, раскажувач, романисер, есеист, критичар и преведувач
Васко Караџа — македонски писател и преведувач од македонски на грчки јазик и обратно
Ристо Јачев — македонски поет, романописец, театарски критичар, артист, новинар, уредник, критичар и преведувач
Методија Тошевски - поет, Министер за финансии во СРМ и во Експерската влада 1991-1993 г. Главен државен ревизор
Димитар Н. Димитров - професор, министер за образование во првата избрана влада
Христо Андоновски - новинар, историчар и уредник на списанието за странство„Македонија“
Мијалче Дургутов - новинар, спортски новинар, портпарол во Државен завод за ревизија во Скопје
Мице М. Димитров - пејач на народни песни од Егејска Македонија
Васко Ефтов — новинар
Александар Флоровски — македонски политичар
Јагнула Куновска — пратеник во Собранието на РМ и адвокат

Надворешни врски

Професорот Софос жестоко против грчкиот национализам Архивирано на 3 октомври 2011 г.
Македонците од преспанскиот крај на Егејска Македонија
The Macedonian од Petro Aleksowski

Наводи

↑ ^1,0 ^1,1 Во Центар со Васко Ефтов, Македонците во Грција
↑ Simpson, Neil (1994). Macedonia Its Disputed History. Victoria: Aristoc Press. pp. 92. ISBN 0646204629.
↑ Peter,Hill. (1989) The Macedonians in Australia, Hesperian Press, Carlisle
↑ Stephan Thernstrom, Ann Orlov, Oscar Handlin (1980). Harvard encyclopedia of American ethnic groups. Harvard University Press. ISBN 0674375122, 9780674375123 Проверете ја вредноста |isbn=: invalid character (help).CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 „Aegean Macedonians Address To UNHCR“. Архивирано од изворникот на 2008-07-05. Посетено на 2011-08-26.
↑ Вклучувајќи и тие Македонци коишто живеат во селото Врбник, дел од Егејска Македонија во Албанија
↑ „Where are the Macedonians in Aegean Macedonia?“. Virtual Macedonia. 2020.
↑ „Нова Македонија - Македонскиот јазик во Грција се учи тајно како во турско“. Архивирано од изворникот на 2012-03-23. Посетено на 2013-02-09.
↑ „КОНЕЧНО НОВА ЗОРА - МАКЕДОНСКИ ВЕСНИК ВО ГРЦИЈА“. Архивирано од изворникот на 2012-03-27. Посетено на 2013-02-09.

[VE-1] 1,0 ^1,1 Во Центар со Васко Ефтов, Македонците во Грција

[2] Simpson, Neil (1994). Macedonia Its Disputed History. Victoria: Aristoc Press. pp. 92. ISBN 0646204629.

[3] Peter,Hill. (1989) The Macedonians in Australia, Hesperian Press, Carlisle

[4] Stephan Thernstrom, Ann Orlov, Oscar Handlin (1980). Harvard encyclopedia of American ethnic groups. Harvard University Press. ISBN 0674375122, 9780674375123 Проверете ја вредноста |isbn=: invalid character (help).CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)

[Aegean_Macedonians_Address_To_UNHCR-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 „Aegean Macedonians Address To UNHCR“. Архивирано од изворникот на 2008-07-05. Посетено на 2011-08-26.

[6] Вклучувајќи и тие Македонци коишто живеат во селото Врбник, дел од Егејска Македонија во Албанија

[7] „Where are the Macedonians in Aegean Macedonia?“. Virtual Macedonia. 2020.

[8] „Нова Македонија - Македонскиот јазик во Грција се учи тајно како во турско“. Архивирано од изворникот на 2012-03-23. Посетено на 2013-02-09.

[9] „КОНЕЧНО НОВА ЗОРА - МАКЕДОНСКИ ВЕСНИК ВО ГРЦИЈА“. Архивирано од изворникот на 2012-03-27. Посетено на 2013-02-09.

[1]

[7]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[8]

[9]