Кралство Италија

Кралство Италија (италијански: Regno d'Italia) — држава која постоела во периодот од 17 март 1861 година, кога Виктор Емануел II од Сардинија бил прогласен за крал на Италија, до 2 јуни 1946 година, кога граѓанското незадоволство довело до институционален референдум за напуштање на монархијата и формирање на современатаИталијанска Република. Кралството било основано преку обединување на неколку држави во текот на повеќедецениски процес, наречен Ризорџименто. Тој процес бил под влијание на Кралството Сардинија предводено од Савојската династија, кое може да се смета за правен претходник на Италија.

Кралство Италија Regno d'Italia  (италијански)
1861–1946
Знаме Грб (1890–1929; 1943–1946)
Motto: FERT (Гесло на Савојска династија)
Химна:  (1861–1943; 1944–1946) Marcia Reale d'Ordinanza ("Кралскиот марш")
Главен град	Торино (1861–1865) Фиренца (1865–1871) Рим (1871–1946) Бриндиси (де факто) (1943–1944)
Largest city	Рим
Говорени јазици	италијански
Вероисповед	96% Римокатолици (државна религија)
Демоним(и)	Италијанци
Уредување	Унитарна парламентарна уставна монархија под фашистичка еднопартиска тоталитарна диктатура (1922–1943) под воена окупација (1943–1945)
Крал
• 1861–1878	Виктор Емануел II
• 1878–1900	Умберто I
• 1900–1946	Виктор Емануел III
• 1946	Умберто II
Премиер
• 1861 (прв)	Гроф Кавур
• 1922–1943	Бенито Мусолини
• 1945–1946 (последен)	Алсиде Де Гаспери
Legislature	Парламент
• Upper house	Сенат
• Lower house	Комора на пратеници (1861–1939) Комора на фасиции и корпорации (1939–1943)
Историја
• Основање	17 март 1861
• Виенски договор	3 октомври 1866
• Италијанско освојување на Рим	20 септември 1870
• Троен сојуз	20 мај 1882
• Лондонски договор	26 април 1915
• Марш кон Рим	28 октомври 1922
• Челичен пакт	22 мај 1939
• Троен пакт	27 септември 1940
• Пад на фашизмот	25 јули 1943
• Република	2 јуни 1946
Население
• 1861	21,777,334
• 1936	42,993,602
GDP (PPP)	1939 estimate
• Total	151 милијарди (2.82 трилиони во 2019)
Валута	италијанска лира (₤)
Претходници Наследници 1861: Кралство Сардинија 1866: Кралство Ломбардија-Венеција 1870: Папска Држава 1924: Слободна Држава Риека 1945: Италијанска Социјална Република 1929: Ватикан 1943: Италијанска Социјална Република 1946: Италија Слободна територија Трст СФРЈ Грција

Во 1866 година, Италија објавила војна на Австрија во сојуз со Прусија и, по нејзината победа, го добила регионот Венето. Италијанските трупи влегле во Рим во 1870 година, со што ставиле крај на повеќе од илјада години на папската временска моќ. Во 1882 година, Италија влегла во Тројна алијанса со Германското Царство и Австроунгарското Царство, по силните несогласувања со Франција за нивните соодветни колонијални експанзии. Иако односите со Берлин станале многу пријателски, сојузот со Виена останал чисто формален, делумно поради желбата на Италија да ги стекне Трентино и Трст од Австроунгарија. Како резултат на тоа, Италија ја прифатила британската покана да им се придружи на сојузничките сили за време на Првата светска војна, бидејќи западните сили ветиле територијална компензација (на сметка на Австроунгарија) за учество што било подарежливо од понудата на Виена во замена за италијанската неутралност. Победата во војната и дало на Италија постојано место во Советот на Лигата на народите.

Во 1922 година, Бенито Мусолини станал премиер на Италија, воведувајќи го периодот на владата на Националната фашистичка партија позната како „Фашистичка Италија“. Италијанските фашисти наметнале тоталитарно владеење и ја уништиле политичката и интелектуалната опозиција. Тие промовирале економска модернизација и традиционални општествени вредности. Тие донеле приближување со Римокатоличката црква преку Латеранските договори кои го создале Ватикан како суверена држава. Во доцните 1930-ти, фашистичката влада започнала поагресивна надворешна политика. Ова вклучувало војна против Етиопија, започната од италијанска Еритреја и италијанскиот Сомалиланд, што резултирало со нејзина анексија; конфронтации со Друштвото на народите, што довело до санкции; растечки економски автократизам; и потпишување на Челичниот пакт.

Фашистичка Италија станала членка на силите на Оската во Втората светска војна. До 1943 година, германско-италијанскиот пораз на повеќе фронтови и последователните сојузнички истовари во Сицилија довеле до пад на фашистичкиот режим. Мусолини бил уапсен по наредба на кралот Виктор Емануел III. Новата влада потпишала примирје со сојузниците во септември 1943 година. Германските сили ја окупирале северна и централна Италија, формирајќи ја Италијанската социјална република, колаборационистичка марионетска држава, сè уште предводена од Мусолини и неговите фашистички лојалисти. Како последица на тоа, земјата западнала во граѓанска војна, при што италијанската совоинствена армија и движењето на отпорот се бореле со силите на Социјалната Република и нејзините германски сојузници.

Набргу по војната и ослободувањето на земјата, граѓанското незадоволство довело до институционален референдум за тоа дали Италија да остане монархија или да стане република. Италијанците одлучиле да ја напуштат монархијата и да ја основаат Италијанската Република, денешна италијанска држава.

Преглед

Територија

Кралство Италија во 1924 г

Кралството Италија ја покривало и понекогаш ја надминувало копнената површина на денешна Италија. Кралството постепено ја проширувало својата област преку италијанското обединување до 1870 година. Во 1919 година ги анектирала Трст и Трентино-Алто Адиџе/Судтирол. Тројната антанта ветила дека ќе и додели на Италија - доколку државата им се придружи на сојузниците во Првата светска војна - неколку региони, вклучувајќи го и поранешното австриско приморје, западните делови на поранешното Војводство Крањска, Северна Далмација и особено Задар, Шибеник и повеќето далматински острови (освен Крк и Раб), според тајниот Лондонски пакт од 1915 година.

По одбивањето на претседателот Вудро Вилсон да го признае Лондонскиот пакт и потпишувањето на Версајскиот договор во 1919 година, со Договорот од Рапало во 1920 година, италијанските претензии за Северна Далмација биле напуштени. За време на Втората светска војна, кралството добило дополнителна територија во Словенија и Далмација од Југославија по нејзиното распаѓање во 1941 година

Кралството основало и одржувало до крајот на Втората светска војна колонии, протекторати, воени окупации и марионетски држави надвор од нејзините граници. Тука спаѓале Еритреја, италијански Сомалиленд, Либија, Етиопија (припоена со Италија од 1936 до 1941 година), Албанија (италијански протекторат од 1939 година), британски Сомалиланд, дел од Грција, Корзика, јужна Франција со Монако, Тунис, Косово и Црна Гора (сите територии окупирани во Втората светска војна), Хрватска (италијанска и германска држава клиент во Втората светска војна), и концесија од 46 хектари од Кина во Тијанџин. Овие странски колонии и земји биле под италијанска контрола во различни времиња и останале такви во различни периоди.

Влада

Известување за прогласувањето на Статуто Албертино во 1848 година од страна на кралот Карло Алберт од Сардинија

Кралството Италија претставувало уставна монархија. Извршната власт му припаѓала на монархот, кој управувал преку именувани министри. Законодавната гранка била дводомен парламент кој се состоел од именуван Сенат и изборен дом на пратеници. Кралството го задржало како свој устав Статуто Албертино, управувачкиот документ на Кралството Сардинија. Теоретски, министрите биле одговорни исклучиво пред кралот. Меѓутоа, до овој момент, кралот не можел да назначи влада по негов избор или да ја задржи на функција против експресната волја на Парламентот.

Членовите на Домот на пратениците биле избрани преку плурален систем на гласање во едночлените области. На кандидатот му била потребна поддршка од 50% од гласовите и 25% од сите запишани гласачи за да биде избран во првиот круг на гласање. Местата кои не биле пресудени на првото гласање, биле пополнети преку вториот круг одржан набргу по првите гласачки ливчиња.   По кратки експерименти во 1882 година со повеќечлени области, по светската војна била воведена пропорционална застапеност со големи, регионални, изборни единици со повеќе места. Социјалистите станале најголема партија. Сепак, тие не биле во можност да формираат влада во парламент поделен на три различни фракции, со христијански популисти и класични либерали. Изборите се одржале во 1919, 1921 и 1924 година: во оваа последна прилика, Мусолини ја укинал пропорционалната застапеност, заменувајќи ја со Законот Ачербо, со кој партијата што освоила најголем дел од гласовите добила две третини од местата, што го дала на Фашистичката партија апсолутното мнозинство од местата во сенатот.

Помеѓу 1925 и 1943 година, Италија била квази- и де јуре фашистичка диктатура, бидејќи уставот формално останал на сила без измени од страна на фашистите, иако монархијата, исто така, формално ги прифатила фашистичките политики и фашистичките институции. Се случиле промени во политиката, кои се состоеле од формирањето на Големиот совет на фашизмот како владино тело во 1928 година, кое ја презел контролата врз владиниот систем, како и Комората на пратеници била заменета со Комората на фасции и корпорации од 1939 година.

Воена структура

• Крал на Италија - врховен командант на италијанската кралска армија, морнарицата и подоцна воздухопловните сили од 1861 до 1938 и 1943 до 1946 година
• Првиот Маршал на кралството - врховен командант на италијанската кралска армија, воздухопловните сили, морнарицата и доброволната милиција за национална безбедност од 1938 до 1943 година за време на фашистичката ера, држена од Виктор Емануел III и Бенито Мусолини
• Реџо Есерцито (Кралска италијанска армија)
• Регија Марина (Кралската италијанска морнарица)
• Регија Аеронаутика (Кралско италијанско воздухопловство)
• Милиција Волонтарија (Доброволна милиција за национална безбедност, позната и како „MVSN“ или „Црни кошули“) – милиција лојална на Мусолини за време на фашистичкиот период, укината во 1943 година.

Монарси

Железната круна на Ломбардија, со векови симбол на кралевите на Италија

Монарсите на Домот на Савоај кои ја воделе Италија биле:

• Виктор Емануел II (вл. 1861–1878) – последен крал на Сардинија и прв крал на обединета Италија. Позајмувајќи се од старата латинска титула Pater Patriae на римските цареви, Италијанците му го дале епитетот татко на татковината ( италијански: Padre della Patria).
• Умберто I (вл. 1878–1900) – го одобрил Тројниот сојуз со Германија и Австроунгарија, убиен во 1900 година од анархистот Гаетано Бреши.
• Виктор Емануел III (вл. 1900–1946) – крал на Италија за време на Првата светска војна и за време на фашистичкиот режим на Бенито Мусолини
• Умберто II (вл. 1946–1946) – последниот крал на Италија врз кој бил вршен притисок да свика референдум за тоа дали Италија да ја задржи монархијата, но Италијанците гласале да стане република наместо уставна монархија 

Историја

 

Процес на обединување (1848–1870)

 

Анимирана карта на италијанското обединување од 1829 до 1871 година

Создавањето на Кралството Италија било резултат на здружените напори на италијанските националисти и монархисти лојални на Савојската династија да основаат обединето кралство кое ќе го опфати целиот италијански полуостров.

По Виенскиот конгрес во 1815 година, се појавило политичкото и социјалното италијанско движење за обединување, или Ризорџименто, за да ја обедини Италија, консолидирајќи ги различните држави на полуостровот и да ја ослободи од странска контрола. Истакната радикална фигура бил патриотскиот новинар Џузепе Мацини, член на тајното револуционерно друштво Карбонари и основач на влијателно политичко движење Млада Италија во раните 1830-ти, кој се залагал за унитарна република и се залагал за широко националистичко движење. Неговата плодна пропаганда му помогнала на движењето за обединување да остане активно.

Најпознатиот член на Млада Италија бил револуционерот и генерал Џузепе Гарибалди, познат по своите исклучително лојални следбеници, кои ја предводеле италијанската републиканска желба за обединување во Јужна Италија. Меѓутоа, северноиталијанската монархија на Савојската династија во Кралството Сардинија, чија влада била предводена од Камило Бенсо, грофот Кавур, исто така имала амбиции за воспоставување обединета италијанска држава. Во контекст на либералните револуции од 1848 година што ја зафатиле Европа, на Австрија била објавена неуспешна Прва италијанска војна за независност, предводена од кралот Карло Алберт од Сардинија. Во 1855 година, Кралството Сардинија станало сојузник на Британија и Франција во Кримската војна, давајќи ѝ на дипломатијата на Кавур легитимитет во очите на големите сили. Кралството Сардинија повторно го нападнало Австриското Царство во Втората италијанска војна за независност од 1859 година, со помош на Франција, што резултирало со ослободување на Ломбардија. Врз основа на Пломбиерскиот договор, Кралството Сардинија и ги отстапило Савоја и Ница на Франција, настан што го предизвикал егзодусот на Ница, односно емиграцијата на четвртина од Италијанците на Ница во Италија.   Џузепе Гарибалди бил избран во 1871 година во Ница на Националното собрание каде што се обидел да го промовира припојувањето на неговиот роден град кон новородената италијанска унитарна држава, но бил спречен да зборува. Поради ова негирање, помеѓу 1871 и 1872 година имало немири во Ница, промовирани од гарибалдинските подржувачи наречени „Ноќни Ничани“, кои барале припојување на градот и неговата област кон Италија. Биле судени и осудени 15 луѓе од Ница кои учествувале во бунтот.

Во 1860–1861 година, Гарибалди го предводел обидот за обединување во Неапол и Сицилија (Експедиција на Илјада), додека трупите на Домот на Савој ги окупирале централните територии на италијанскиот полуостров, освен Рим и дел од папските држави. Теано било местото на познатиот состанок на 26 октомври 1860 година помеѓу Џузепе Гарибалди и Виктор Емануел II, последниот крал на Сардинија, на кој Гарибалди му подал рака на Виктор Емануел и го поздравил како крал на Италија; така, Гарибалди ги жртвувал републиканските надежи за доброто на италијанското единство под монархија. Кавур се согласил да ја вклучи Јужна Италија на Гарибалди дозволувајќи и да се приклучи на унијата со Кралството Сардинија во 1860 година. Ова и овозможило на владата на Сардинија да прогласи обединето италијанско кралство на 17 март 1861 година Тогаш Виктор Емануел II станал првиот крал на обединета Италија, а главниот град бил преместен од Торино во Фиренца. Титулата „Крал на Италија“ била надвор од употреба по абдицирањето на Наполеон I на 6 април 1814 година.   По обединувањето на поголемиот дел од Италија, избувнале тензии меѓу ројалистите и републиканците. Во април 1861 година, Гарибалди влегол во италијанскиот парламент и го предизвикал раководството на Кавур, обвинувајќи го за поделба на Италија и се заканил со граѓанска војна помеѓу Кралството на север и неговите сили на југ. На 6 јуни 1861 година починал моќникот на Кралството Кавур. За време на политичката нестабилност што следела, Гарибалди и републиканците станале сè пореволуционерни по тон. Апсењето на Гарибалди во 1862 година предизвикало светски контроверзии.

Во 1866 година, Ото фон Бизмарк, министер за претседател на Прусија, му понудил на Виктор Емануел II сојуз со Кралството Прусија во Австро-пруската војна. Во замена, Прусија требало да и дозволи на Италија да го анектира Венето контролирано од Австрија. Кралот Емануел се согласил на сојузот и започнала Третата италијанска војна за независност. Италија поминала лошо во војната со лошо организирана војска против Австрија, но победата на Прусија и овозможило на Италија да го анектира Венето. Во овој момент, една голема пречка за италијанското единство останал единствено Рим.

Во 1870 година, Прусија влегла во војна со Франција, што ја запалило Француско-пруската војна. За да ја задржи големата пруска армија подалеку, Франција ги напуштила своите позиции во Рим - кои ги штителе остатоците од Папската држава и папа Пиј IX - за да се бори против Прусите. Италија имала корист од победата на Прусија против Франција со преземањето на Папските држави од француската власт. Кралството Италија го зазел Рим по неколку битки и герилска војна од страна на папските зуави и официјалните трупи на Светата столица против италијанските освојувачи. Обединувањето на Италија било завршено и нејзиниот главен град се преселил во Рим. Виктор Емануел, Гарибалди, Кавур и Мацини се нарекувани четворица татковци на татковината на Италија.

Споменик на Виктор Емануел II во Рим, национален симбол на Италија во чест на кралот Виктор Емануел II и почивалиште на италијанскиот непознат војник од крајот на Првата светска војна. Отворен е во 1911 година, по повод 50- годишнината од обединувањето на Италија

Економските услови во обединета Италија биле лоши. Немало капацитети за индустрија или транспорт, екстремна сиромаштија (особено во Мецоџорно), висока неписменост, а само мал процент од богатите Италијанци имале право на глас. Движењето за обединување главно се потпирало на поддршката на странските сили и така останало и во следниот период. По заземањето на Рим во 1870 година од француските сили на Наполеон III, папските трупи и Зуавите, односите меѓу Италија и Ватикан останале заладени во следните шеесет години, а папите се декларирале како затвореници во Ватикан. Римокатоличката црква често протестирала против дејствијата на италијанската влада под влијание на секуларните и антиклерикалите, одбила да се сретне со претставниците на кралот и ги повикала римокатолиците да не гласаат на италијанските избори. Дури во 1929 година се обновиле позитивните односи меѓу Кралството Италија и Ватикан по потпишувањето на Латеранските пактови, кога било решено таканареченото „римско прашање“.

Некои од државите кои биле цел на обединување (terre irredente), Трентино-Алто Адиџе и Јулиска краина, не се приклучиле на Кралството Италија до 1918 година откако Италија ја поразила Австроунгарија во Првата светска војна Поради оваа причина, историчарите понекогаш го опишуваат периодот на обединување како продолжување во изминатата 1871 година, вклучувајќи ги активностите за време на доцниот 19 век и Првата светска војна (1915–1918), и завршувајќи со примирјето на Вила Џусти на 4 ноември 1918 година. Оваа попространа дефиниција за периодот на обединување е онаа претставена во Централниот музеј на Ризоргименто во Алтар дела Патрија во Рим.

Обединување на повеќе бирократии

Карта на Кралството Италија во најголем обем во 1943 година, за време на Втората светска војна, со анексија на територии од Франција и Југославија. Териториите анектирани од второто се областа што ја сочинува покраината Љубљана, областа споена со провинцијата Фиме (Риека) и областите што ја сочинуваат Гувернерата на Далмација

Голем предизвик за премиерите на новото Кралство Италија било интегрирањето на политичките и административните системи на седумте различни главни компоненти во унифициран збир на политики. Различните региони биле горди на нивните историски обрасци и не можеле лесно да се вклопат во моделот на Сардинија. Кавур почнал да планира, но починал пред да биде целосно развиен - навистина, се смета дека предизвиците на администрацијата на различни бирократии ја забрзале неговата смрт. Најлесниот предизвик било да се усогласат административните бирократии на италијанските региони. Практично сите го следеле преседанот на Наполеон, така што усогласувањето било едноставно. Вториот предизвик бил да се развие парламентарен систем. Кавур и повеќето либерали нагоре и надолу по полуостровот многу му се восхитувале на британскиот систем, па тој станал и модел за Италија до ден-денес. Усогласувањето на Армијата и Морнарицата било многу покомплексно, главно поради тоа што системите за регрутирање војници и избирање и унапредување на офицери биле толку различни и требало да се оформат со децении. Неорганизираноста помогнала да се објасни зошто перформансите на италијанската морнарица во војната во 1866 година биле толку очајни. Воениот систем полека се интегрирал во текот на неколку децении. Униформирањето на неколкуте различни образовни системи исто така се покажало комплицирано. Непосредно пред неговата смрт, Кавур го назначил Франческо Де Санктис за министер за образование. Де Санктис бил еминентен научник од Универзитетот во Неапол кој се покажал како способен и трпелив администратор. Додавањето на Венето во 1866 година и Рим во 1870 година дополнително ги комплицирало предизвиците на бирократската координација.

Економија

Златна монета од 20 лири со ликот на кралот Виктор Емануел II од 1873 година. Ковано во Милано (М БН) други ковачници ги вклучуваат Рим (Р) и Торино (Т БН)

Приходот по глава на жител на Северна и Јужна Италија од 1861 година во споредба

Во целиот период од 1861 до 1940 година, Италија доживеала значителен економски бум, и покрај неколкуте економски кризи и Првата светска војна. За разлика од повеќето современи нации, каде што овој индустриски бум се должел на големите корпорации, индустрискиот раст во Италија се должел на претежно малите и средни семејни бизниси.

Политичкото обединување не довело автоматски до економска интеграција, бидејќи Италија се соочувала со сериозни економски проблеми во 1861 година, а различните економски системи и различниот економски развој на државите претходници довеле до остри контрасти на политичко, социјално и регионално ниво. Во либералниот период, Италија успеала да се индустријализира во неколку чекори, иако по Руското Царствоземјата била најзаостаната земја меѓу големите сили и била многу зависна од надворешната трговија и меѓународните цени на јагленот и житото.

По обединувањето, Италија имала претежно земјоделско општество, со 60 отсто од работната сила вработена во земјоделството. Напредокот на технологијата ги зголемило можностите за извоз на италијанските земјоделски производи по периодот на криза во 1880-тите. Поради индустријализацијата, процентот на луѓе вработени во земјоделскиот сектор паднал под 50% на почетокот на векот. Сепак, не сите имале корист од овие случувања, бидејќи јужното земјоделство особено страдало од топлите лета и сувата клима, додека присуството на маларија на север го попречувало одгледувањето на ниските области на италијанскиот јадрански брег.

Огромното внимание на надворешната и воената политика во раните години на државата довело до занемарување на италијанското земјоделство, кое било во опаѓање од 1873 година. И радикалните и конзервативните сили во италијанскиот парламент ја повикале владата да ги испита начините за подобрување на ситуацијата во италијанскиот земјоделски сектор. Истрагата, започната во 1877 година, траела осум години и покажала дека земјоделството не се подобрува поради недостаток на механизација и модернизација и дека сопствениците на земјиштето не прават ништо за да ги развијат своите земјишта. Дополнително, најголем дел од работниците на земјоделското земјиште не биле земјоделци, туку неискусни краткорочни работници (брачианти), кои во најдобар случај биле вработени една година. Земјоделците без постојан приход биле принудени да егзистираат со скудна храна. Болеста брзо се проширила и избила голема епидемија на колера, која убила најмалку 55.000 луѓе. Повеќето италијански влади не можеле ефикасно да се справат со несигурната ситуација поради силната политичка и економска позиција на големите земјопоседници. Оваа околност била потврдена во 1910 година од нова истражна комисија на југ.

Околу 1890 година настапила криза и во италијанската винска индустрија - речиси единствениот успешен сектор во земјоделството. Италија претрпела прекумерно производство на грозје. Во 1870-тите и 1880-тите, лозарството во Франција страдало од неуспех на културите предизвикани од инсекти. Како резултат на тоа, Италија станала најголемиот извозник на вино во Европа. По закрепнувањето на Франција во 1888 година, извозот на италијанско вино пропаднало и имало уште поголема невработеност и бројни банкротства на италијанските лозари.

Од 1860-тите, Италија инвестирала многу во развојот на железницата и постоечката железничка мрежа повеќе од тројно меѓу 1861 и 1872 година и повеќе од двојно се зголемило од 1870 до 1890 година. Џио. Ансалдо и Ц. од поранешното Кралство Сардинија ги обезбедил првите целосно италијански локомотиви со FS Class 113 и подоцна FS Class 650. Првиот железнички дел на островот Сицилија бил отворен на 28 април 1863 година со линијата Палермо - Багерија. До 1914 година, италијанската железница имала околу 17.000 километри железница.

За време на фашистичката диктатура биле вложени огромни суми пари во нови технолошки достигнувања, особено во воената технологија. Сепак, големи суми пари биле потрошени и за проектите на Престиж, како што е изградбата на новиот италијански океански брод СС Рекс, кој во 1933 година направил рекорд на прекуатлантско море патување од четири дена, како и развојот на хидроавионот Маки-Кастолди MC72 кој станал најбрзиот хидроавион на светот во 1933 година. Во 1933 година, Итало Балбо летал со хидроавион преку Атлантикот до Светскиот саем во Чикаго. Летот ја симболизира моќта на фашистичкото раководство и индустрискиот и технолошкиот напредок на државата постигнат во времето на фашистите.

Бруто домашен производ на Кралството Италија по Ангус Медисон (1861–1946) :

година	1861 година	1870 година	1880 година	1890 година	1900 година	1910 година	1920 година	1930 година	1940 година	1945 година
БДП во мил. американски долари	37.995	41.814	46.690	52.863	60.114	85.285	96.757	119.014	155.424	114.422

Индустријализација

Индекс на индустријализација на италијанските провинции во 1871 година (националниот просек е 1,0). Извор: Банка на Италија.

Хидроцентрала на Ада изградена во 1906 година

Челичарницата Терни од 1884 година - слика од 1912 година

Во текот на 1860-тите и 1870-тите, производната активност била заостаната и мала, додека преголемиот аграрен сектор го претставувал столбот на националната економија. На земјата и недостасувале големи наоѓалишта на јаглен и железо Во 1880-тите, тешката фармерска криза довела до воведување на помодерни земјоделски техники во долината на По, додека од 1878 до 1887 година биле воведени протекционистички политики со цел да се воспостави база на тешката индустрија.

Во 1880-тите во Италија започнала високата фаза на индустријализација, која траела до 1912/13 година и го достигнала својот врв под Џиолити. Индустриските постројки наскоро се здружиле околу области со висок хидроенергетски потенцијал. Помеѓу 1887 и 1911 година хидроелектричната енергија станала главен извор на енергија со над шеесет изградени централи. Од 1881 до 1887 година, италијанската текстилна, механичка, челичка, железна и хемиска индустрија покажала годишна стапка на раст од 4,6 проценти. Основата на индустрискиот бум била, покрај работната сила, институциите за високо образование, како што е Политехниката основана во Милано во 1863 година од Франческо Бриоски и четири години претходно основаното Техничко училиште за инженери во Торино.

Челичарницата била основана со државно финансирање и капитал од кредитни институции, особено Credito Mobiliare, во 1884 година во Терни и во 1897 година во Пиомбино преку железната руда од Елба. Релативната заостанатост на југот сепак продолжил да биде централен проблем за државата. Предложените решениле за таканареченото „јужно прашање“, како што биле предложени од Франческо Саверио Нити, Гаетано Салвемини и Сидни Сонино, биле решени, но владата се ограничила на посебни проблематични области како што е Неапол. Групата ИЛВА од Џенова со политичка и финансиска поддршка на италијанската држава ја изградила фабриката за челик Бањоли како дел од законот за развој на Неапол од 1904 година, подготвен од економистот, а подоцна и премиер Нити. Во 1898 година, со цел да ја направи челичната индустрија целосно независна од странскиот увоз на јаглен, неаполскиот инженер Ернесто Стасано ја измислил Стасановата печка. Првата електрична печка од типот на индиректен лак. До 1917 година имало 88 печки со индиректен лак, произведени од Стасано, Басанезе и Анџелини, кои работеле во италијанските фабрики за железо и челик.

Во 1899 година Џовани Ањели ги купил дизајните и патентите на браќата Сеирано и ја основал автомобилската компанија Фиат. Во 1911 година, 55,4% од италијанското население работело во земјоделството и 26,9% во индустријата.

Во финансискиот сектор, Џолити главно се занимавал со зголемување на пензиите и реструктуирање на државните буџети. И двете биле направени со голема претпазливост. Владата обезбедила поддршка од големите компании и банки. Најголем дел од критиките што ги добил проектот дошле од конзервативците, при што мнозинството од јавноста го поздравиле и сметале дека е од голема симболична вредност за вистинска и трајна консолидација на јавните финансии. Државниот буџет, кој од 1900 година имал годишен приход од околу 50 милиони лири, дополнително требало да се зајакне со национализацијата на железницата. Дотогаш, голем дел од јавното мислење беше за. Во почетокот на 1905 година имало бројни работни немири меѓу железничарите. Набргу потоа, во март 1905 година, Џолити поднел оставка од својата позиција како премиер поради болест. За негов наследник на кралот му го предложил својот сопартиец Алесандро Фортис. На 28 март, Виктор Емануел III го назначил Фортис за нов премиер, со што станал првиот еврејски шеф на влада во светот. Со Законот 137 од 22 април 1905 година, тој ја санкционирал национализацијата на железницата преку процес на јавна регрутација под контрола на Судот за ревизија и надзор на министерствата за јавни работи и финансии. Во исто време, телефонската операција била национализирана. Владата на Фортис останала на функција до почетокот на 1906 година. Од 8 февруари до 29 мај следела кратка влада под Сидни Сонино. Конечно, Џолити влегол во својот трет мандат. Во ова тој главно се занимавал со економската ситуација во јужна Италија, каде што делумно се должи на демографски и економски фактори или природни катастрофи, како што е ерупцијата на Везув во 1906 година и земјотресот во Месина, Реџо Калабрија и Палми во 1908 година, ситуацијата масовно се влошила, цели села биле населени, а вековните регионални култури исчезнале. Сепак, на југ потоа имал мал економски подем. Владата, која првично ја попречувал миграцијата бирократски и финансиски за да не мора да ги зголемува цените на пазарот на трудот, тогаш дал одобрение да ја поттикне емиграцијата на стотици илјади Италијанци од југот. Стравот од зголемен социјален притисок и можните ефекти врз доверливата монетарна стабилност биле одлучувачки фактори.

Во 1906 година владата ја намалила националната каматна стапка од 5% на 3,75%. Овој потег го олеснил товарот на потребните финансии на државата, ја намалило паниката меѓу државните кредитори и го поттикнал растот на тешката индустрија. Подоцнежниот буџетски суфицит овозможил да се финансираат големи владини програми за вработување, како што е завршувањето на тунелот Симплон во 1906 година, кој масовно ја намалило невработеноста. Набргу откако железницата го започнал својот триумфален марш низ Швајцарија, секој регион сакал своја врска север-југ и со изградбата на железничките тунели на Готард 14.998 км (1872-1880), Симплон 19.803 км (1898-1906, Л. км (1907-1913), биле реализирани три големи алпски премини кои биле важни за Швајцарија и соседните европски земји. Работната сила на овие монументални проекти била директно поврзана со италијанскиот пазар на труд. Од тунелот Готард каде што 90% од сите рудари дошле од северна Италија до тунелот Лотшберг каде 97% од сите рудари биле Италијанци, главно јужниот дел.

Покрај веќе завршената национализација на железницата, била решена и планираната национализација на осигурувањето и завршила трговската војна со Франција, која траела од 1887 година. Џиолити со тоа ја прекинал прогерманската надворешна политика на Криспи и на тој начин овозможила извоз на овошје, зеленчук и вино во Франција. Тој, исто така, го поттикнал одгледувањето шеќерна репка и нивната преработка во долината на По и ја охрабрило тешката индустрија да се зацврсти и на југ. Сепак, тешката индустрија не била многу успешна. Во 1908 година, со поддршка на социјалистичките пратеници биле донесени некои закони за ограничување на работното време за жени и деца до 12 часа. Следеле посебни закони за обесправените региони на југот. Но, нивната имплементација најмногу пропаднала поради отпорот на големите земјопоседници. Сепак, било забележано значително подобрување на економската состојба на малите стопанственици.

Социјални промени и масовна емиграција

Четвртата држава од Џузепе Пелиза направенa помеѓу 1898 и 1901 година

Силните социјални тензии излегле на виделина, општественото законодавство на Италија го зазело последното место во Европа, социјалистите биле против не само социјалната политика, туку и против колонијалната експанзија. Премиерот Франческо Криспи ја финансирал колонијалната политика со зголемување на даноците и мерки за штедење. Внатрешните политички разлики кулминирале со масакрот во Бава Бекарис во Милано. Таму, на 7 мај 1898 година, имало масовни демонстрации против поскапувањето на лебот. Генералот Фиоренцо Бава-Бекарис, откако била прогласена опсадна состојба, пукал со артилерија и пушки кон толпата. Во зависност од информациите, загинале меѓу 82 и 300 луѓе. Кралот Умберто I со телеграма му честитал на генералот и му доделил орден. Ова го направило непријател на народот, а во 1900 година Умберто, кој бил крал 22 години, бил застрелан во Монца од анархистот Гаетано Бреши.

Неговиот наследник бил Виктор Емануел III политички доминантен, но Џолити, кој првично бил министер за внатрешни работи од 1901 до 1903 година, потоа премиер од 1903 година со прекини до 1914 година (и честопати и министер за внатрешни работи во исто време). Тој доминирал или ја обликувал италијанската политика до тој степен што овој период е познат како период на Џолити. Тој бил подготвен да направи отстапки за реформистичките и револуционерните движења и ја промовирал индустријализацијата. Државните субвенции за приватното здравствено осигурување биле воведени во 1886 година и првото задолжително осигурување од несреќи било воведено во 1898 година, но токму Џолити го вовел државното социјално осигурување во 1912 година врз основа на германскиот модел. Тој, исто така, го реформирал правото на глас за да нема повеќе ограничувања на имотот и бројот на гласачи со право на глас се искачил на 8 милиони мажи. Осигурувањето за невработеност настанало уште во 1919 година, осум години пред Германија.

Во 1880-тите имало сериозни индустриски спорови, а околу 1889 година започнала репресија против Partito Operaio (Работничката партија), така што целта била да се обединат сите социјалистички организации во земјата во една партија. Сицилијански фаши, кратенка за „Fasci siciliani dei lavoratori“, италијанскиот сицилијански работнички синдикат бил сфатен како „прв чин на италијанскиот социјализам“. Движењето, предводено од премиерот Криспи, било уништено по суровите воени операции. Индустриските работници успеале да се организираат во 1892 година во (Италијанска работничка партија) која во 1893 година била преименувана во Италијанска социјалистичка партија. Премиерот Франческо Криспи протуркал исклучителни закони против социјалистите од 1894 година, но тие на крајот биле неуспешни. Во 1901 година, неговиот наследник Џовани Џолити се обидел да ја интегрира партијата, која освоила 32 места на изборите, во владата, но таа одбила. Но, од 1908 до 1912 година започнала соработка со буржоаската левица додека не преовладил радикалниот синдикализам. Во 1912 година се распаднала Италијанската реформистичка социјалистичка партија, која од патриотски причини се согласила на војната против Османлиите. Во 1917 година, мнозинството социјалистички пратеници станале провоени, но партиското раководство продолжило да се спротивставува на војната.

Реакцијата на државата на драстичните општествени промени дошла многу доцна, бидејќи општествените елити долго време одбивале и често се потпирале на работата на црквата, која доминирала во општествените системи уште од средниот век. Сепак, таа повеќе не била поддржана од соодветен општински или еснафски систем. Населението на Италија се зголемило од 18,3 милиони во 1800 година на 24,7 во 1850 година и на 33,8 во 1900 година Сепак, уделот на Италија од населението во Европа продолжил да опаѓа. Од една страна, тоа се должело на неговиот развоен дефицит, а од друга страна, на фактот дека од околу 1852 година имало голема масовна емиграција. До 1885 година, биле регистрирани околу 29 милиони луѓе. Од 1876 година до околу 1890 година, повеќето дошле од север, особено од Венеција (17,9%), Фриули-Венеција Џулија (16,1%) и Пиемонт (12,5%). После тоа, Италијанците од југот се повеќе емигрирале. Од 1876 до 1915 година, повеќе од 14 милиони луѓе емигрирале, од кои 8,3 милиони дошле од северната половина, вклучувајќи 2,7 милиони само од североистокот, од јужната половина 5,6 милиони емигрирале. Главните дестинации биле Соединетите Американски Држави, во кои потомците на Италијанците (италијанскоамериканци) денес ја претставуваат третата по големина европска имигрантска група по Германците и Ирците со удел од населението од 6%, заедно со Аргентина (Италијански Аргентинци), Бразил (Италијански Бразилци) и Уругвај ( Италијански Уругвајци). Многумина, исто така, емигрирале во Канада, Австралија и други земји од Латинска Америка.

Италијански имигранти пристигнуваат на островот Елис во 1905 година

Главна причина за емиграцијата била распространетата сиромаштија, особено меѓу руралното население. До 1950-тите, делови од Италија останале рурално, аграрно и предмодерно општество, со земјоделски услови несоодветни за чување на земјоделците во земјата, особено на североисток и југ. Степенот на емиграција може да се објасни од една страна со падот на земјоделството и острите судири, кои биле влошени со зачувувањето на старите структури и недостатокот на капитал, како и со големите земјопоседници и полузакупот. Во исто време, колебливата индустријализација во брзорастечките градови едвај понудила доволно работни места. Дополнително, домашната потрошувачка била ниска, особено затоа што фискализмот за кој се верувал дека е неопходен за проширување на инфраструктурата продолжил да тежи врз приходите. Впрочем, компаниите биле опремени со само мал капитал во споредба со странските. Затоа, владата поставила високи тарифни бариери од 1878 до 1887 година и водела протекционистичка политика наменета да ја заштити сè уште слабата текстилна и тешка индустрија во фазата на развој. Франција пак одговорила на заштитната тарифна политика со соодветни противтарифи.

Додека индустријализацијата била промовирана и инфраструктурата се проширила на север, владата на југ ги поддржала латифундите, при што во двата случаи протагонистите на тешката индустрија и земјоделството биле во можност да го наметнат своето влијание на север и на југ. Во централна Италија постоел поинаков систем за селаните. Овде можело да се даде под закуп земја и да задржат релативно голема количина, така што имало помала миграција од овој дел на земјата отколку од другите делови. Постоела помала миграција од големите градови, но имало голем исклучок од ова. Неапол бил главен град на Кралството Неапол, а подоцна и на Кралството на Двете Сицилии шестотини години и во 1861 година станал едноставно град во обединета Италија. Како резултат на тоа, многу бирократски работни места биле изгубени и имала голема невработеност. Поради епидемија на колера во 1880-тите, многу луѓе исто така одлучиле да го напуштат градот. На југ, обединувањето го укинал феудалниот систем кој опстојувал уште од средниот век. Сепак, тоа не значело дека земјоделците ги добиле своите земји на кои ќе можат да работат. Многумина останале без имот и парцелите станувале се помали и помали, а со тоа и понепродуктивни откако земјиштето било поделено меѓу наследниците. Друга причина била пренаселеноста, особено на југ (Мецоџорно). По обединувањето, јужна Италија за прв пат воспоставила пристап до проточна вода и медицинска нега во болниците. Ова ја намалило смртноста на доенчињата и, заедно со највисоката стапка на наталитет во Европа долго време, довела до зголемување на населението, што, пак, принудило многу млади јужни Италијанци да емигрираат на почетокот на 20 век.

Валутната политика предизвикала големи проблеми, бидејќи за време на Француско-пруската војна, Италија, исто така, ја суспендирала слободната конвертибилност. Во тоа време преовладувал златниот стандард, кој гарантирал дека банкнотите може да се издаваат само во фиксен сооднос со златните резерви. Се очекувало дека тоа ќе ги стабилизира валутните односи преку автоматизмот на златото, при што соодветните централни банки морале да се придржуваат до строги правила. Додекавалутата станувала послаба, тоа довело до одлив на злато во насока на посилната валута, со резултат дека емисијата на банкноти морала да се намали во согласност со намалените резерви на злато. Ова ги зголемило каматните стапки и ги намалило цените. Спротивно на тоа, во земјата каде што се собирало златото, тоа создало повеќе книжни пари во оптек, намалувајќи ги каматните стапки и зголемувајќи ги цените. Во одреден момент, протокот на злато бил обратен, билансот на плаќања се подмирил, а валутата се стабилизирала. Дури и ако централните банки често не ги почитувале упатствата, системот бил успешен бидејќи луѓето верувале дека парите и златото може да се разменуваат во секое време. Со поврзување на Латинската монетарна унија, основана во 1865 година и заснована на биметализам, т.е. златни и сребрени монети, а со тоа и лирата со златото, владата можела да создаде толкава доверба што дошол странскиот инвестициски капитал по Италија. Министерот за финансии Сидни Сонино, исто така, се обидел да ги оптоварува големите богатства на ист начин како што потрошувачката била ставена под притисок, но не успеал поради конзервативната опозиција. Со надминување на економската криза од 1896 година, сепак станало можно да се постигне избалансиран буџет.

Јужно прашање и италијанска дијаспора

Населението на Италија останало сериозно поделено меѓу богатите елити и сиромашните работници, особено на југот. Пописот од 1881 година покажал дека над 1 милиони јужни дневни работници биле хронично недоволно вработени и веројатно ќе станат сезонски емигранти за да се одржат економски. Јужните селани, како и малите земјопоседници и станари, често биле во состојба на судири и бунтови во текот на крајот на 19 век. Постоеле исклучоци од генерално лошата економска состојба на земјоделските работници од југот, како што се некои региони во близина на градови како Неапол и Палермо, како и по должината на брегот на Тиренското Море. Од 1870-тите па натаму, интелектуалците, научниците и политичарите ги испитувале економските и социјалните услови на Јужна Италија (Il Mezzogiorno), движење познато како meridionalismo („Меридионализам“). На пример, Комисијата за истрага на југот од 1910 година посочила дека италијанската влада не успеала да ги подобри сериозните економски разлики. Ограничените гласачки права само на оние со доволен имот им дозволувало на богатите земјопоседници да ги експлоатираат сиромашните.

Преминот од полуостров поделен на неколку држави во обединета Италија не бил „мазен“ за југ („ Мецоџорно“). Патот до обединување и осовременување создал јаз меѓу Северна и Јужна Италија. Луѓето го осудувале Југот дека е „заостанат“ и варварски, кога всушност, во споредба со Северна Италија, „каде што имаше заостанатост, заостанувањето, никогаш претерано, секогаш повеќе или помалку се компензира со други елементи“.. Целиот регион јужно од Неапол бил погоден од бројни длабоки економски и социјални обврски. Сепак, многу од политичките проблеми на Југот и неговата репутација дека е „пасивен“ или мрзлив (политички гледано) се должеле на новата влада (која е родена од желбата на Италија за развој) која го отуѓила Југот и ги спречило луѓето од југот од било кој збор за важни работи. Сепак, од друга страна, транспортот бил тежок, плодноста на почвата била ниска со голема ерозија, уништувањето на шумите било сериозно, многу бизниси можеле да останат отворени само поради високите заштитни тарифи, големите имоти честопати биле лошо управувани, повеќето селани имале многу мали парцели, имало и хронична невработеност и високи стапки на криминал.

Кавур одлучил дека основниот проблем е лошата влада и верувал дека тоа може да се поправи со строга примена на Пиемонескиот правен систем. Главниот резултат бил подемот на грабежот, кој се претворил во крвава граѓанска војна која траела речиси десет години. Востанието го достигнало својот врв главно во Базиликата и северна Апулија, на чело со разбојниците Кармин Кроко и Микеле Карузо. Со крајот на јужните немири, настанал голем одлив на милиони селани во италијанската дијаспора, особено во Соединетите Американски Држави и Јужна Америка. Други се преселиле во северните индустриски градови како Џенова, Милано и Торино и испраќале пари дома.

Првата италијанска дијаспора започнала околу 1880 година, две децении по обединувањето на Италија, а завршила во 1920-тите до раните 1940-ти со подемот на фашистичка Италија. Сиромаштијата претставувала главната причина за емиграцијата, конкретно недостатокот на земја, бидејќи делењето на мезадриите цветало во Италија, особено на југот, а имотот останал поделен со генерации. Особено во Јужна Италија, условите биле доста сурови. До 1860-тите до 1950-тите, поголемиот дел од Италија бил рурално општество со многу мали градови и речиси без современа индустрија во која практиките за управување со земјиштето, особено на југот и североистокот, не ги убедувале лесно земјоделците да останат на земјата и да ја обработуваат почвата.

Друг фактор бил поврзан со пренаселеноста на Јужна Италија како резултат на подобрувањата на социо-економските услови по обединувањето. Тоа создало демографски бум и ги принудило новите генерации масовно да емигрираат кон крајот на 19 век и почетокот на 20 век, најмногу во Америка. Новата миграција на капиталот создала милиони неквалификувани работни места ширум светот и била одговорна за истовремената масовна миграција на Италијанците кои барале „работа и леб“ ( италијански: pane e lavoro)

Една од двете мангали што постојано горат на страните на гробот на италијанскиот непознат војник во Алтар дела Патриа во Рим. Во нивната основа има плоча со натпис Gli italiani all'estero alla Madre Patria („Италијанците во странство во татковината“).

Обединувањето на Италија го срушил феудалниот систем на земјиштето, кој опстојувал на југ уште од средниот век, особено каде земјата била неотуѓива сопственост на аристократите, религиозните тела или на кралот. Сепак, распадот на феудализмот и прераспределбата на земјиштето довеле до тоа малите земјоделци на југ да се ликвидираат со сопствена земја или земја од која можеле да работат и да профитираат. Многумина останале без земја, а парцелите станувале сè помали и помалку продуктивни, бидејќи земјиштето било поделено на наследниците.

Помеѓу 1860 година и Првата светска војна, 9 милиони Италијанци трајно заминале од вкупно 16 милиони кои емигрирале, повеќето патувале во Северна или Јужна Америка. Бројките можеби биле дури и повисоки; 14 милиони од 1876 до 1914 година, според друго истражување. Годишната емиграција во просек изнесувала речиси 220.000 во периодот од 1876 до 1900 година и речиси 650.000 од 1901 до 1915 година. Пред 1900 година, мнозинството италијански имигранти биле од северна и централна Италија. Две третини од мигрантите кои ја напуштиле Италија помеѓу 1870 и 1914 година биле мажи со традиционални вештини. Селаните биле половина од сите мигранти пред 1896 година

Врската на емигрантите со нивната матична земја продолжила да биде многу силна и по нивното заминување. Многу италијански емигранти дале донации за изградбата на Олтарот на татковината (1885–1935), дел од споменикот посветен на кралот Виктор Емануел II, а во спомен на тоа, натписот на плочата на двете постојано запалени мангали, до гробот на италијанскиот непознат војник, пишува „Gli italiani all'estero alla Madre Patria“ („Италијанците во странство во татковината“). Алегориското значење на пламените јазици кои вечно горат е поврзано со нивната симболика стара со векови, бидејќи своето потекло го има во класичната антика, особено во култот на мртвите. Огнот што вечно гори симболизира дека споменот, во овој случај на жртвата на Непознатиот војник и врската на земјата на потекло, е вечно жив кај Италијанците, дури и кај оние кои се далеку од својата земја и никогаш нема да згасне.

Образование

Стапките на писменост во Италија во 1861 година, набргу по прогласувањето на Кралството Италија. На Италија и недостасуваат Лацио и Тривенето, кои потоа биле припоени.

Во Италија, државен училиштен систем или образовен систем постои од 1859 година, кога Legge Casati (Законот Касати) наложил образовни одговорности за претстојната италијанска држава (италијанското обединување се случило во 1861 година).

Законот Казати го направил основното образование (scuola elementare) задолжително и имал цел да ја зголеми писменоста. Овој закон им давач контрола на основното образование на поединечните градови, на средното образование на провинциите, а со универзитетите управувала државата. Дури и со Законот Казати и задолжителното образование, во руралните (и јужните) области децата често не биле испраќани на училиште (стапката на деца запишани во основно образование достигнала 90% дури по 70 години) и стапката на неписменост (која била скоро 80 % во 1861 година) биле потребни повеќе од 50 години за да се преполови.

Следниот важен закон во врска со италијанскиот образовен систем бил Legge Gentile. Овој акт бил издаден во 1923 година, кога Бенито Мусолини и неговата Национална фашистичка партија биле на власт. Всушност, Џовани Џентил бил назначен за задача да создаде образовен систем кој се смета за погоден за фашистичкиот систем. Задолжителната возраст за образование била зголемена на 14 години и бил донекаде заснован на скалест систем: по првите пет години од основното образование, можело да се избере scuola media, што ќе дало дополнителен пристап до „liceo“ и другото средно образование, или 'avviamento al lavoro' (работна обука), која имала за цел да даде брз влез во ниските слоеви на работната сила. Реформата ја засилила улогата на Liceo Classico, создадена со Законот Касати во 1859 година (и наменета за време на фашистичката ера како врв на средното образование, со цел да се формираат идните повисоки класи), и создала Технички, Комерцијални и Индустриски институти и Liceo Scientifico. Влијанието на италијанскиот идеализам на Џентил било големо, и тој ја сметал католичката религија за „темел и круна“ на образованието.

Либерален период на политиката (1870-1914)

Галерија Виктор Емануел II во Милано е архитектонско дело создадено од Џузепе Менгони помеѓу 1865 и 1877 година и именувано по првиот крал на обединета Италија, Виктор Емануел II.

По обединувањето, политиката на Италија го фаворизирала либерализмот: либерално-конзервативната десница (destra storica или Историска десница) била регионално фрагментирана и либерално-конзервативниот премиер Марко Мингети ја задржал власта само со донесување револуционерни и левичарски политики (како што е национализацијата на железницата) за да се смири опозицијата.

Агостино Депретис

Во 1876 година, Мингети бил соборен и заменет со либералот Агостино Депретис, кој го започнал долгиот либерален период. Либералниот период бил обележан со корупција, нестабилност на владата, континуирана сиромаштија во Јужна Италија и употреба на авторитарни мерки од страна на италијанската влада.

Агостино Депретис.

Депретис го започнал својот мандат како премиер со иницирање на експериментален политички поим познат како trasformismo („трансформизам“). Теоријата на trasformismo била дека кабинетот треба да избере различни умерени и способни политичари од непартиска перспектива. Во пракса, trasformismo била авторитарен и корумпиран бидејќи Депретис вршел притисок врз областите да гласаат за неговите кандидати доколку сакаат да добијат поволни отстапки од Депретис кога бил на власт. Резултатите од италијанските општи избори од 1876 година резултирале со само четворица претставници од десницата да бидат избрани, дозволувајќи владата да биде доминирана од Депретис. Се верува дека деспотските и коруптивните акции биле клучните средства со кои Депретис успеал да ја задржи поддршката во Јужна Италија. Депретис презел авторитарни мерки, како што се забрана на јавни состаноци, ставање „опасни“ поединци во внатрешен егзил на оддалечените казнени острови низ Италија и усвојување милитаристичка политика. Депретис донел контроверзна легислатива за тоа време, како што е укинувањето на апсењето поради долгови и правењето на основното образование бесплатно и задолжително, како и прекинување на задолжителна веронаука во основните училишта.

Тројниот сојуз во 1913 година, прикажан со црвено

Во 1887 година, Франческо Криспи станал премиер и започнал да ги фокусира владините напори на надворешната политика. Криспи работел на изградба на Италија како голема светска сила преку зголемени воени трошоци, застапување на експанзионизмот и обид да ја придобие наклонетоста на Германија. Италија се приклучила на Тројната алијанса, која ги вклучувала и Германија и Австроунгарија во 1882 година и која останала официјално недопрена до 1915 година. Додека ѝ помагал на Италија да се развие стратешки, тој продолжил со трасформизмот и станал авторитарен, еднаш предлагајќи употреба на воена состојба за забрана на опозициските партии. И покрај тоа што бил авторитарен, Криспи ги спровел либералните политики како што е Законот за јавно здравје од 1888 година и формирал трибунали за обесштетување против злоупотребите од страна на владата.

Франческо Криспи

Франческо Криспи бил премиер вкупно шест години, од 1887 до 1891 година и повторно од 1893 до 1896 година. Историчарот Р. Босворт за неговата надворешна политика напишал:

Криспи многу му се восхитувал на Обединетото Кралство, но не можел да добие британска помош за неговата агресивна надворешна политика и наместо тоа се свртел кон Германија. Криспи, исто така, ја зголемил армијата и морнарицата и се залагал за експанзионизам додека ја барал наклоноста на Германија со приклучување кон Тројниот сојуз кој ги вклучил и Германија и Австроунгарија во 1882 година. Официјално останала недопрена до 1915 година и ги спречило непријателствата меѓу Италија и Австрија, кои ги контролирале пограничните региони за кои Италија сметала дека се нејзини.

Колонијализам

Франческо Криспи го промовирал италијанскиот колонијализам во Африка кон крајот на 19 век.

Кон крајот на 19 и почетокот на 20 век, Италија ги имитирала Големите сили во стекнувањето колонии, особено во борбата за преземање контрола врз Африка што се случило во 1870-тите. Италија била слаба во воени и економски ресурси во споредба со Велика Британија, Франција и Германија. Сепак, се покажала тешко поради отпорот на народот. Тоа било непрофитабилно поради високите воени трошоци и помалата економска вредност на сферите на влијание што останале кога Италија почнала да колонизира. Британија сакала да го блокира француското влијание и и помогнала на Италија да добие територија на Црвеното Море.

Неколку колонијални проекти биле преземени од владата. Тие биле направени за да се добие поддршка од италијанските националисти и империјалисти, кои сакале да го обноват Римското Царство. Италија веќе имала основано големи населби во Александрија, Каиро и Тунис. Италија најпрво се обидела да стекне колонии преку преговори со други светски сили за да направи колонијални отстапки, но овие преговори не успеале. Италија, исто така, испратила мисионери во неколонизираните земји за да го истражат потенцијалот за италијанска колонизација. Најперспективни и најреални од нив биле делови од Африка. Италијанските мисионери веќе воспоставиле упориште во Масава (денешна Еритреја) во 1830-тите и влегле длабоко во Етиопското Царство.

Оазата Аин Зара за време на итало-турската војна: пропагандна разгледница направена од италијанската армија

Почетокот на колонијализмот дошол во 1885 година, кратко време по падот на египетското владеење во Картум, кога Италија приземјила војници во Масава во Источна Африка. Во 1888 година, Италија насилно ја анектирала Масава, создавајќи ја колонијата на Италијанска Еритреја. Еритреските пристаништа Масава и Асаб се занимавале со трговија со Италија и Етиопија. Трговијата била промовирана со ниските давачки платени за италијанската трговија. Италија извезувала фабрички производи и увезувала кафе, пчелин восок и кожа. Во исто време, Италија окупирала територија на јужната страна на рогот на Африка, формирајќи го она што ќе стане италијански Сомалиленд.

Договорот од Вучале, потпишан во 1889 година, навел во верзијата на италијански јазик дека Етиопија треба да стане италијански протекторат, додека верзијата на етиопскиот амхарски јазик навела дека етиопскиот цар Менелик II може да помине низ Италија за да води надворешни работи. Ова се случило веројатно поради погрешен превод на глагол, кој формирал попустлива клаузула на амхарски и задолжителна на италијански. Кога разликите во верзиите излегле на виделина, во 1895 година Менелик II го укинал договорот и се откажал од договорот да ја следи италијанската надворешна политика. Поради одбивањето на Етиопија да се придржува до италијанската верзија на договорот и покрај економските недостатоци дома, италијанската влада се одлучила на воено решение за да ја принуди Етиопија да се придржува до италијанската верзија на договорот. Притоа, тие верувале дека можат да ги искористат поделбите во Етиопија и да се потпрат на тактичката и технолошката супериорност за да ја надоместат секоја инфериорност во бројки. Како резултат на тоа, Италија и Етиопија дошле во конфронтација, во она што подоцна било познато како Првата италијанско-етиопска војна.

Италијанската војска не успеала на бојното поле и била совладана од огромна етиопска војска во битката кај Адва. Во тој момент, италијанската инвазивна сила била принудена да се повлече во Еритреја. Војната формално завршила со Договорот од Адис Абеба во 1896 година, кој го укинал Договорот од Вучале, признавајќи ја Етиопија како независна земја. Неуспешната етиопска кампања била една од ретките воени победи што ги постигнале Африканците против некоја империјална сила во тоа време.

Италијанската пешадија во Кина за време на Боксерското востание во 1900 година

Од 2 ноември 1899 година до 7 септември 1901 година, Италија учествувала како дел од силите на Алијансата на осум нации за време на Боксерското востание во Кина. На 7 септември 1901 година, династијата Ќинг ѝ ја отстапила концесијата во Тиенцин на Италија. На 7 јуни 1902 година, концесијата била преземена во италијанска сопственост и управувана од италијански конзул.

Во 1911 година, Италија објавила војна на Отоманското Царство и ги нападнала Триполитанија, Фезан и Киренајка. Овие провинции заедно го формирале она што станало познато како Либија. Војната завршила само една година подоцна, но окупацијата резултирала со акти на дискриминација на Либијците, како што е присилната депортација на Либијците на островите Тремити во октомври 1911 година. До 1912 година, една третина од овие либиски бегалци умреле од недостаток на храна и засолниште. Анексијата на Либија ги навело националистите да се залагаат за италијанска доминација на Средоземното Море со окупирање на Грција и крајбрежниот регион на Јадранското Море и Далмација.

Џовани Џолити

Џовани Џолити бil премиер на Италија пет пати помеѓу 1892 и 1921 година.

Во 1892 година, Џовани Џолити станал премиер на Италија за неговиот прв мандат. Иако неговата прва влада бргу пропаднала една година подоцна, Џолити се вратил во 1903 година да ја води владата на Италија во фрагментиран период до 1914 година. Џолити го поминал својот претходен работен живот како државен службеник, а потоа зазел позиции во кабинетите на Криспи. Џолити бил првиот долгогодишен италијански премиер бидејќи го совладал политичкиот концепт на trasformismo манипулирајќи, принудувајќи и поткупувајќи функционери на негова страна. На изборите за време на владата на Џолити, фалсификатите во гласањето станале вообичаени. Џиолити помогнал да се подобри гласањето само во добростоечките области со поголема поддршка, додека се обидувал да ги изолира и заплаши сиромашните области каде што опозицијата беила силна. Јужна Италија се наоѓала во ужасна состојба пред и за време на мандатот на Џолити како премиер: четири петтини од јужните Италијанци биле неписмени, а ужасната ситуација таму се движела од проблеми со голем број отсутни газди до бунт, па дури и глад. Корупцијата била толку голем проблем што и самиот Џолити признал дека има места „каде што законот воопшто не функционира“.

Италијанските дирижали ги бомбардираат турските позиции во Либија, бидејќи итало-турската војна од 1911–1912 година била прва во историјата во која воздушните напади (извршени со воздушни бродови) го одредиле исходот од војната.

Во 1911 година, владата на Џолити испратила сили да ја окупираат Либија. Додека успехот на Либиската војна го подобрил статусот на националистите, тоа не и помогнало на администрацијата на Џолити како целина. Владата се обидела да ги обесхрабри критиките зборувајќи за стратегиските достигнувања на Италија и инвентивноста на нивната војска во војната: Италија станала првата земја што го користла воздушниот брод за воени цели и презела воздушни бомбардирања врз османлиските сили. Војната ја радикализирала италијанската социјалистичка партија, а антивоените револуционери повикале на насилство за да се урне владата. Изборите биле одржани во 1913 година, а коалицијата на Џолити го задржала апсолутното мнозинство во Домот на пратеници, додека Радикалната партија се појавила како најголемиот опозициски блок. Италијанската социјалистичка партија добила осум места и била најголемата партија во Емилија-Ромања. Коалицијата на Џолити не издржала долго по изборите и тој бил принуден да поднесе оставка во март 1914 година. Џиолити подоцна се вратил како премиер само накратко во 1920 година, но периодот на либерализмот бил практично завршен во Италија.

Изборите во 1913 и 1919 година забележале придобивки од социјалистичките, католичките и националистичките партии на сметка на традиционално доминантните либерали и радикали, кои како резултат биле сè повеќе разбиени и ослабени.

Првата светска војна и неуспех на либералната држава (1915-1922)

Италијанската коњаница во Тренто на 3 ноември 1918 година, по победничката битка кај Виторио Венето.

Италија влегла во Првата светска војна во 1915 година со цел да го заврши националното единство: поради оваа причина, италијанската интервенција во Првата светска војна се смета и за Четврта италијанска војна за независност во историографска перспектива што се идентификува како заклучок за обединување на Италија.

Војната ја ставила под сомнение одлуката дали да се почитува сојузот со Германија и Австрија. Шест месеци Италија останала неутрална, бидејќи Тројниот сојуз бил само за одбранбени цели. Италија ја презела иницијативата за влегување во војната во пролетта 1915 година, и покрај силните популарни и елитни чувства во корист на неутралноста. Италија била голема, сиромашна земја чиј политички систем бил хаотичен, нејзините финансии силно затегнати, а нејзината армија многу слабо подготвена. Тројниот сојуз не значел малку ниту за Италијанците, ниту за Австријците - Виена и објавила војна на Србија без да се консултира со Рим. Премиерот Антонио Саландра и министерот за надворешни работи Сидни Сонино преговарале со двете страни во тајност за најдобар договор и добиле по еден од Антантата, која била сосема подготвена да вети големи делови од Австроунгарија, вклучувајќи ги и Тирол и Трст како и Албанија да стане протекторат. Русија ставила вето да и ја даде на Италија Далмација. Британија била подготвена да плати субвенции и заеми за да добие 36 милиони Италијанци како нови сојузници кои му се заканниле на јужното крило на Австрија.

Италијанските трупи слетуваат во Трст, 3 ноември 1918 година

Кога бил објавен Лондонскиот договор во мај 1915 година, се кренала врева од антивоените елементи. Извештаите од цела Италија покажале дека луѓето се плашеле од војна и малку се грижиле за територијалните придобивки. За руралните народи војната била катастрофа, следена од сушата, гладот или чумата. Стопанствениците генерално биле против, стравувајќи од тешки владини контроли и даноци и губење на странските пазари. Поништувањето на одлуката изгледало невозможно, бидејќи Тројниот сојуз не сакал Италија да се врати, а кралскиот престол бил загрозен. Приврзаниците на војната ги окупирале улиците. Жестината за војна претставувала огорчена непријателска реакција против политиката, како и обично, и неуспесите, фрустрациите и глупоста на владејачката класа. Бенито Мусолини го создал весникот Il Popolo d'Italia, кој најпрво се обидел да ги убеди социјалистите и револуционерите да ја поддржат војната. Сојузничките сили, желни да ја привлечат Италија во војна, помогнале во финансирањето на весникот. Подоцна, по војната, оваа публикација станала официјален весник на фашистичкото движење.

Воениот споменик на Редипуља на Редипуља, со гробот на принцот Емануеле Филиберто, војводата од Аоста во преден план

Италија влегла во војната со армија од 875.000 луѓе, но армијата била слабо водена и немала тешка артилерија и митралези, нивните воени резерви биле во голема мера исцрпени во војната од 1911-1912 година против Турција. Италија се покажала како неспособна ефикасно да ја гони војната, бидејќи борбите беснееле три години на многу тесен фронт покрај реката Изонзо, каде што Австријците го држеле високото место. Во 1916 година, Италија и објавила војна на Германија, која обезбедила значителна помош за Австријците. Околу 650.000 италијански војници загинале, а 950.000 биле ранети, додека економијата барала големо сојузничко финансирање за да преживее.

Пред војната владата ги игнорирала работните прашања, но во војната морала да интервенира за да го мобилизира военото производство. Со оглед на тоа што главната работничка социјалистичка партија не сакала да ги поддржи воените напори, штрајковите станале чести, а соработката минимална, особено во социјалистичките упоришта Пиемонт и Ломбардија. Владата наметнала високи скали за плати, како и колективни договари и шеми за осигурување. Многу големи фирми драматично се прошириле. Инфлацијата ги удвоила трошоците за живот. Индустриските плати го задржале темпото, но не и платите за земјоделските работници. Незадоволството било големо во руралните области бидејќи толку многу мажи биле однесени, индустриските работни места биле недостапни, платите полека растеле, а инфлацијата била многу голема.

Италијанската победа, која била објавена од Bollettino della Vittoria и Bollettino della Vittoria Navale, го означил крајот на војната на Италијанскиот фронт, обезбедувајќи распад на Австроунгарија и било значајно за завршување на Првата светска војна помалку од две недели подоцна. Повеќе од 651.000 италијански војници загинале на боиштата. Смртта на италијанските цивили се проценува на 589.000 поради неухранетост и недостиг на храна.

Територии ветени на Италија со Лондонскиот договор (1915) т.е Трентино-Алто Адиџе, Јулиска краина и Далмација и областа Снежник (зелено)

Како што завршила војната, италијанскиот премиер Виторио Емануеле Орландо се состанал со британскиот премиер Дејвид Лојд Џорџ, премиерот на Франција Жорж Клемансо и претседателот на Соединетите Американски Држави Вудро Вилсон во Версај за да разговараат за тоа како треба да се редефинираат границите на Европа за да се избегне идна европска војна. Разговорите обезбедиле мала територијална добивка за Италија бидејќи Вилсон им ветил слобода на сите европски националности да формираат свои национални држави. Како резултат на тоа, Версајскиот договор не ги доделил Далмација и Албанија на Италија како што било ветено во Договорот од Лондон. Понатаму, Британците и Французите одлучиле да ги поделат германските прекуокеански колонии на нивните мандати, а Италија не добила ниту една. Италија, исто така, не добила територија од распадот на Отоманското Царство. И покрај тоа, Орландо се согласил да го потпише Версајскиот договор, што предизвикало бунт против неговата влада. Договорот од Сен Жермен(1919) и Договорот од Рапало (1920) дозволиле анексирање на Трентино Алто-Адиџе, Јулиска краина, Истра, Кварнер, како и далматинскиот град Задар.

Бесен поради мировниот договор, италијанскиот националистички поет Габриеле Д'Анунцио ги предводел незадоволните воени ветерани и националисти да ја формираат Слободната Држава Риека (Риека) во септември 1919 година. Неговата популарност помеѓу националистите го натерало да го нарекуваат Ил Дуче („Водачот“), а тој користел паравојска облечена во црна кошула во неговиот напад врз Риека. Лидерската титула на Дуче и паравоената униформа на црната кошула подоцна биле усвоени од фашистичкото движење на Бенито Мусолини. Барањето за италијанска анексија на Риека се проширило на сите страни на политичкиот спектар, вклучувајќи ги и фашистите на Мусолини.

Подоцнежниот Римски договор (1924) довел до припојување на градот Фиме кон Италија. Недостигот на територијална добивка на Италија довел до тоа исходот да биде осуден како осакатена победа. Реториката на осакатена победа била усвоена од Мусолини и довела до подем на италијанскиот фашизам, станувајќи клучна точка во пропагандата на фашистичка Италија. Историчарите ја сметаат осакатената победа како „политички мит“, користен од фашистите за да го поттикнат италијанскиот империјализам и да ги прикријат успесите на либералната Италија по Првата светска војна Италија, исто така, добила постојано место во извршната власт на Лигата на народите совет.

Фашистички режим, Втора светска војна и Граѓанска војна (1922-1946)

Подемот на фашизмот

Бенито Мусолини, кој се нарекувал Дуче и владеел со земјата од 1922 до 1943 година

Бенито Мусолини ја создал Fasci di Combattimento или Борбена лига во 1919 година. Во него првично доминирале патриотски социјалистички и синдикални ветерани кои се спротивставувале на пацифистичката политика на Италијанската социјалистичка партија. Ова рано фашистичко движење имало платформа повеќе наклонета кон левицата, која ветувала социјална револуција, пропорционална застапеност на изборите, право на глас на жените (делумно реализирано во 1925 година) и поделба на руралниот приватен имот што го поседувале. Тие, исто така, се разликувале од подоцнежниот фашизам со тоа што се спротивставиле на цензурата, милитаризмот и диктатуратата.

Бенито Мусолини за време на Маршот во Рим во 1922 година.

Во исто време, таканаречениот Биенио Росо се одржал во двете години по војната во контекст на економска криза, висока невработеност и политичка нестабилност. Периодот 1919–20 се карактеризира со масовни штрајкови, работнички манифестации, како и експерименти за самоуправување преку окупации на земјиште и фабрики. Во Торино и Милано биле формирани работнички совети и се одржале многу фабрички окупации под водство на анархосиндикалисти. Агитациите се прошириле и на земјоделските области на рамнината Падан и биле придружени со штрајкови на селаните, рурални немири и герилски судири меѓу левичарските и десничарските милиции. Оттогаш, Fasci di Combattimento (претходник на Националната фашистичка партија, 1921 година) успешно ги искористила тврдењата на италијанските националисти и потрагата по ред и нормализација на средната класа. Во октомври 1922 година, Мусолини го искористил генералниот штрајк за да ги објави своите барања до италијанската влада да и даде политичка моќ на Фашистичката партија или да се соочи со државен удар. Без итен одговор, група од 30.000 фашисти започнале долго патување низ Италија до Рим (маршот кон Рим), тврдејќи дека фашистите имаат намера да го вратат законот и редот. Фашистите побарале оставка на премиерот Лујци Факта и Мусолини да биде именуван на функцијата. Иако италијанската армија била далеку подобро вооружена од фашистичките милиции, либералниот систем и кралот Виктор Емануел III се соочувале со подлабока политичка криза. Кралот бил принуден да избере кое од двете ривалски движења во Италија ќе ја формира владата: Фашистите на Мусолини или марксистичката Италијанска социјалистичка партија. Тој ги избрал фашистите.

Водачот на социјалистите Џакомо Матеоти бил убиен неколку дена откако отворено го осудил фашистичкото насилство за време на изборите во 1924 година.

Мусолини формирал коалиција со националистите и либералите, а во 1923 година го усвоил изборниот закон Ачербо, кој ѝ доделил две третини од местата на партијата која освоила најмалку 25% од гласовите. Фашистичката партија употребила насилство и заплашување за да го постигне прагот на изборите во 1924 година, со што ја добила контролата врз Парламентот. Заменикот на социјалистите Џакомо Матеоти бил убиен откако повикал на поништување на гласањето. Парламентарната опозиција одговорила на атентатот на Матеоти со Авентинската сецесија.

Во текот на следните четири години, Мусолини ги елиминирал речиси сите контроли и рамнотежи на неговата моќ. На 24 декември 1925 година, тој донел закон со кој се прогласил дека е одговорен само пред кралот, што го прави единственото лице кое може да го одредува дневниот ред на Парламентот. Локалните власти биле распуштени, а именуваните функционери (наречени „Podestà“) ги замениле избраните градоначалници и совети. Во 1928 година, сите политички партии биле забранети, а парламентарните избори биле заменети со плебисцити на кои Големиот совет на фашизмот номинирал единствена листа од 400 кандидати. Кристофер Дуган тврди дека неговиот режим ја искористил популарната привлечност на Мусолини и фалсификувал култ на личноста што служел како модел што го имитирале диктаторите на другите фашистички режими од 1930-тите.

Накратко, историчарот Стенли Г. Пејн вели дека фашизмот во Италија бил:

Првенствено политичка диктатура. Самата Фашистичка партија станала речиси целосно бирократизирана и потчинета, а не доминантна над самата држава. Големиот бизнис, индустријата и финансиите задржале голема автономија, особено во раните години. Вооружените сили исто така уживале значителна автономија... Фашистичката милиција била ставена под воена контрола. Судскиот систем бил оставен главно недопрен и релативно самостоен. Полицијата продолжила да ја раководат државните функционери и не била преземена од партиски лидери, ниту пак создадена голема нова полициска елита. Никогаш немало прашање за ставање на Црквата под целосна потчинетост. Големи делови од италијанскиот културен живот задржале голема автономија и не постоело големо државно министерство за пропаганда и култура. Режимот на Мусолини не бил ниту особено сангвинарен, ниту особено репресивен.

Крај на римското прашање

Делегации на Ватикан и Италија пред потпишувањето на Латеранскиот договор

За време на обединувањето на Италија во средината на 19 век, Папските Држави се спротивставиле на инкорпорирањето во новата нација. Зародишното Кралство Италија ја нападнало и ја окупирало Ромања (источниот дел на Папските Држави) во 1860 година, оставајќи го само Лацио во доменот на папата. Лацио, вклучувајќи го и самиот Рим, бил окупиран и припоен во 1870 година. Во следните шеесет години, односите меѓу папството и италијанската влада биле непријателски, а статусот на папата станал познат како „Римско прашање“. Латеранскиот договор бил една од компонентите на Латеранските пактови од 1929 година, договори меѓу Кралството Италија под кралот Виктор Емануел III и Светата столица под папата Пиј XI за да се реши прашањето. Договорот и поврзаните договори биле потпишани на 11 февруари 1929 година. Договорот го признал Ватикан како независна држава под суверенитет на Светата столица. Италијанската влада, исто така, се согласила да и даде на Римокатоличката црква финансиска компензација за загубата на папските држави. Во 1948 година, Латеранскиот договор бил признат во Уставот на Италија како регулирање на односите меѓу државата и Католичката црква. Договорот бил значително ревидиран во 1984 година, ставајќи крај на статусот на католицизмот како единствена државна религија.

Надворешна политика

Италијанските етнички региони во 1930-тите: * Зелена: Ница, Тичино и Далмација * Црвена: Малта * Виолетова: Корзика * Савој и Крф биле подоцна прогласени

Ли идентификува три главни теми во надворешната политика на Мусолини. Првата била продолжување на надворешно-политичките цели на претходниот либерален режим. Либералната Италија се здружила со Германија и Австрија и имала големи амбиции на Балканот и Северна Африка. Откако била тешко поразена во Етиопија во 1896 година, Италија имала големо барање за заземање на таа земја. Втората тема била длабокото разочарување по тешките загуби од Првата светска војна; малите територијални придобивки од Австрија не биле доволни за да се компензираат. Третата тема била ветувањето на Мусолини дека ќе ја врати гордоста и славата на Римското Царство.

Италијанскиот фашизам се засновал на италијанскиот национализам и особено се обидува да го заврши она што го смета за нецелосен проект на Risorgimento со инкорпорирање на Italia Irredenta во државата Италија. На исток од Италија, фашистите тврделе дека Далмација е земја на италијанската култура. На југ од Италија, фашистите ја сакале Малта која припаѓала на Обединетото Кралство и Крф, кој ѝ припаѓал на Грција, на север ја барала италијанска Швајцарија, додека на запад Корзика, Ница и Савоја кои припаѓале на Франција.

Амбициите на фашистичка Италија во Европа во 1936 г.

Мусолини ветил дека ќе ја врати Италија како голема сила во Европа, градејќи „Ново Римско Царство“ и држејќи ја власта над Средоземното Море. Во пропагандата, фашистите го користеле античкото римско мото „Нашето море“ (латински „Маре Нострум“) за да го опишат Медитеранот. Поради оваа причина фашистичкиот режим се вклучил во интервенционистичка надворешна политика во Европа. Во 1923 година, грчкиот остров Крф накратко бил окупиран од Италија, по атентатот на генералот Телини на грчка територија. Во 1925 година, Албанија била под силно италијанско влијание како резултат на Договорите од Тирана, кои исто така и дале на Италија посилна позиција на Балканот. Односите со Франција биле мешани. Фашистичкиот режим планирал да ги врати областите во Франција населени со Италијанци. Со подемот на нацизмот, таа станала позагрижена за потенцијалната закана на Германија за Италија. Поради загриженоста за германскиот експанзионизам, Италија се приклучила на фронтот од Стреза со Франција и Обединетото Кралство, кој постоел од 1935 до 1936 година. Фашистичкиот режим имал негативни односи со Југославија, бидејќи продолжил да ја бара Далмација.

За време на шпанската граѓанска војна помеѓу социјалистичките републиканци и националисти предводени од Франциско Франко, Италија испратила оружје и над 60.000 војници за да и помогне на националистичката фракција. Ова го обезбедило поморскиот пристап на Италија до шпанските пристаништа и го зголемило италијанското влијание на Медитеранот. Во текот на 1930-тите, Италија силно водела политика на поморско повторно вооружување; до 1940 година, Regia Marina била четвртата по големина морнарица во светот.

Мусолини и Адолф Хитлер првпат се сретнале во јуни 1934 година, кога Мусолини се спротивставил на германските планови за анексија на Австрија за да се осигура дека нацистичка Германија нема да стане хегемонична во Европа. Јавните настапи и пропагандата постојано ја прикажувале блискоста на Мусолини и Хитлер и сличностите меѓу италијанскиот фашизам и германскиот националсоцијализам. Додека и двете идеологии имале значителни сличности, двете фракции биле сомнителни една кон друга, и двајцата лидери биле во конкуренција за светско влијание.

Мусолини и Хитлер во јуни 1940 г

Во 1935 година Мусолини одлучил да ја нападне Етиопија; Загинале 2.313 Италијанци и 275.000 Етиопјани. Втората итало-етиопска војна резултирала со меѓународна изолација на Италија; единствената нација која ја поддржала агресијата на Италија била Нацистичка Германија. Откако била осудена од Лигата на нациите, Италија одлучила да ја напушти Лигата на 11 декември 1937 година. Мусолини немал многу избор освен да му се придружи на Хитлер во меѓународната политика, па затоа неволно ја напуштил поддршката за австриската независност и Хитлер продолжил со Аншлус, анексијата на Австрија, во 1938 година. Мусолини подоцна ги поддржал германските претензии за Судетската област на конференцијата во Минхен. Во 1938 година, под влијание на Хитлер, Мусолини го поддржал усвојувањето на антисемитски расни закони во Италија. Откако Германија ја анектирала Чехословачка во март 1939 година, Италија ја нападнала Албанија и ја направила италијански протекторат.

Како што се приближувала војната во 1939 година, фашистичкиот режим ја засилил агресивната кампања за печатот против Франција, тврдејќи дека нејзините италијански жители страдаат. Ова било важно за алијансата бидејќи и двата режими меѓусебно имале претензии кон Франција: Германија на Алзас-Лорен, населена со Германци, и Италија на мешаните италијански и француски населени места Ница и Корзика. Во мај 1939 година, бил потпишан формален сојуз со Германија, познат како челичен пакт. Мусолини се чувствувал должен да го потпише пактот и покрај неговата сопствена загриженост дека Италија не може да води војна во блиска иднина. Оваа обврска произлегла од неговите ветувања на Италијанците дека ќе изгради царство за нив и од неговата лична желба да не дозволи Хитлер да стане доминантен лидер во Европа. Мусолини бил одбиен со договорот за Молотов-Рибентроп каде Германија и Советскиот Сојуз се согласиле да ја поделат Втората Полска Република на германски и советски зони за претстојната инвазија. Фашистичката влада го сметала ова како предавство на Антикоминтернскиот пакт, но решила официјално да молчи.

Втора светска војна и пад на фашизмот

Карта на Голема Италија според фашистичкиот проект од 1940 година во случај Италија да победила во Втората светска војна (портокаловата линија ја ограничува Италија, зелената линија на границите на зголемената Италијанска империја)

Кога Германија ја нападнале Полска на 1 септември 1939 година, започнувајќи со Втората светска војна, Мусолини избрал да остане невоинствен, иако ја изјавил својата поддршка за Хитлер. Во изготвувањето на воените планови, Мусолини и фашистичкиот режим одлучиле Италија да има за цел да анектира големи делови од Африка и Блискиот Исток. Останало двоумење од кралот и воениот командант Пјетро Бадољо кој го предупредил Мусолини дека Италија има премалку тенкови, оклопни возила и авиони на располагање за да може да води долготрајна војна; Бадољо му рекол на Мусолини дека е „самоубиствено“ Италија да се вклучи во европскиот судир. Така, Мусолини и фашистичкиот режим чекале додека Франција да биде нападната од Германија во јуни 1940 година (Битката за Франција) пред да одлучат да се вклучат.

Италија влегла во војната на 10 јуни 1940 година, исполнувајќи ги своите обврски кон Челичниот пакт. Мусолини се надевал дека брзо ќе ги заземе Савоја, Ница, Корзика и африканските колонии Тунис и Алжир од Французите, но Германија потпишала примирје (22 јуни: Второ примирје во Компиењ ) со маршалот Филип Петен кој ја основал Вишевската Франција, кој ја задржал контролата над јужниот дел на Франција и колониите. Оваа одлука го налутило фашистичкиот режим. Во летото 1940 година, Мусолини наредил бомбардирање на Палестина и освојување на британски Сомалиленд. Во септември, тој наредил инвазија на Египет; и покрај почетниот успех, италијанските сили набрзо биле отфрлени од Британците. Хитлер морал да интервенира со испраќањето на Африканскиот корпус на генералот Ервин Ромел, кој бил главниот столб во северноафриканската кампања.

На 28 октомври, Мусолини започнал напад врз Грција. Кралските воздухопловни сили ја спречиле италијанската инвазија и им дозволиле на Грците да ги протерат Италијанците назад во Албанија. Хитлер му пришол на помош на Мусолини напаѓајќи ги Грците преку Балканот. Балканската кампања резултирала со распаѓање на Југославија и пораз на Грција. Италија ја добила јужна Словенија, Далмација, Црна Гора и ги основала марионетските држави Хрватска и Грчката држава. До 1942 година, таа пропаѓала бидејќи нејзината економија не се адаптирала на условите на војната и италијанските градови биле силно бомбардирани од сојузниците. Исто така, и покрај напредокот на Ромел, кампањата во Северна Африка почнала да пропаѓа кон крајот на 1942 година. Целосниот колапс дошол по решавачкиот пораз од Ел Аламејн.

До 1943 година, Италија губела на секој фронт. Половина од италијанските сили кои се бореле во Советскиот Сојуз биле уништени, африканската кампања била неуспешна, Балканот останал нестабилен, а Италијанците сакале крај на војната. Во јули 1943 година, сојузниците ја нападнале Сицилија во обид да ја исфрлат Италија од војната и да воспостават упориште во Европа. На 25 јули, Мусолини бил соборен од страна на Големиот совет на фашизмот и уапсен по наредба на кралот Виктор Емануел III, кој го назначил генералот Пјетро Бадољо за нов премиер. Бадољо ги одзел последните елементи на фашистичкото владеење со забрана на Националната фашистичка партија, а потоа потпишал примирје со сојузничките вооружени сили.

Италијански затвореници во Ел Аламејн, ноември 1942 година

Доналд Детвилер забележува дека „Влезот на Италија во војната многу рано покажа дека нејзината воена сила е само шуплива школка. Воените неуспеси на Италија против Франција, Грција, Југославија и во африканските воени театри силно го разнишаа новиот престиж на Италија.“ Историчарите долго дебатирале зошто италијанската војска и нејзиниот фашистички режим биле толку извонредно неефикасни во војната кое било централно за нивниот идентитет. Мек Грегор Нокс напишал дека објаснувањето „пред се било неуспех на воената култура и воените институции на Италија“. Норман Полмар и Томас Б. Ален тврдат дека „Regia Aeronautica не успеа ефикасно да се претстави во современиот судир“. Џејмс Садкович дал најдобротворна интерпретација на италијанските неуспеси, обвинувајќи ја инфериорната опрема, прекумерното проширување и ривалствата меѓу службите. Нејзините сили имале „повеќе од нивниот дел од хендикепираните“.

Граѓанска војна, сојузнички напредок и ослободување

Знаме на Народноослободителниот комитет

Востаници кои го слават ослободувањето на Неапол, по Четирите дена во Неапол (27-30 септември 1943 година)

Набргу откако бил соборен, Мусолини бил спасен од германски командоси во операцијата „Даб“. Германците го однеле Мусолини во северна Италија, каде што ја основал фашистичката марионетска држава, Италијанската Социјална Република (РСИ). Во меѓувреме, сојузниците напредувале во јужна Италија. Во септември 1943 година, Неапол се кренал против окупаторските германски сили. Сојузниците организирале некои ројалистички италијански трупи во италијанската совоинствена армија, додека другите трупи продолжиле да се борат заедно со нацистичка Германија во Esercito Nazionale Repubblicano, Националната републиканска армија. Големото италијанско движење на отпорот започнало долга герилска војна против германските и фашистичките сили, додека судирите помеѓу фашистичката армија и Ројалистичката италијанска совоинствена армија станале ретки. Германците, често потпомогнати од фашистите, извршиле неколку ѕверства врз италијанските цивили во окупираните зони, како што се масакрот во Ардеатин и масакрот во Санта Ана ди Стацема. Кралството Италија и објавило војна на Нацистичка Германија на 13 октомври 1943 година; Тензиите меѓу силите на Оската и италијанската војска се зголемувале по неуспехот да се одбрани Сицилија.

На 4 јуни 1944 година, германската окупација на Рим завршила додека сојузниците напредувале. Конечната сојузничка победа над Оската во Италија дшла до пролетната офанзива во 1945 година, откако сојузничките трупи ја прекршиле готската линија, што довело до предавање на германските и фашистичките сили во Италија на 2 мај, непосредно пред Германија конечно да се предаде, завршувајќи ја светската војна во Европа на 8 мај. Се проценува дека помеѓу септември 1943 и април 1945 година, околу 60.000 сојузнички и 50.000 германски војници загинале во Италија.

Шефот на Италијанската Социјална Република, Бенито Мусолини, со војник во 1944 година

За време на Втората светска војна, италијанските воени злосторства вклучувале вонсудски убиства и етничко чистење со депортација на околу 25.000 луѓе, главно Евреи, Хрвати и Словенци, во италијанските концентрациони логори, како што се Раб, Гонарс, Мониго, Реничи ди Ангиари. и на други места. Југословенските партизани извршиле сопствени злосторства против локалното етничко италијанско население за време и по војната, вклучувајќи ги и масакрите Фојбе. Во Италија и Југославија, за разлика од Германија, неколку воени злосторства биле процесуирани.

Италијанските антифашистички партизани во Милано за време на италијанската граѓанска војна, април 1945 година

На 25 април 1945 година Националниот ослободителен комитет за Северна Италија прогласил општо востание на сите територии кои сè уште биле окупирани од нацистите, укажувајќи им на сите партизански сили активни во Северна Италија кои биле дел од Волонтерскиот корпус на слободата да ги нападнат фашистите и германските гарнизони со наметнување на предавање, неколку дена пред пристигнувањето на сојузничките трупи; во исто време, Националниот ослободителен комитет за Северна Италија лично издал законодавни декрети, преземајќи ја власта „во името на италијанскиот народ и како делегат на италијанската влада“, воспоставувајќи меѓу другото смртна казна за сите фашисти архиереи, Денес настанот се одбележува во Италија секој 25 април како Денот на ослободувањето, Националниот ден воведен на 22 април 1946 година, кој го слави ослободувањето на земјата од фашизмот.

Мусолини бил заробен на 27 април 1945 година од страна на комунистичките италијански партизани во близина на швајцарската граница додека се обидувал да избега од Италија. Следниот ден бил погубен за велепредавство. Неколку дена подоцна, на 2 мај 1945 година, германските сили во Италија се предале. На 9 јуни 1944 година, Бадољо бил заменет како премиер од антифашистичкиот водач Иваное Бономи. Во јуни 1945 година, Бономи бил заменет со Феручио Пари, кој пак му отстапил место на Алсиде де Гаспери на 4 декември 1945 година. Конечно, Де Гаспери ја надгледувал транзицијата кон република по абдикацијата на Виктор Емануел III на 9 мај 1946 година, и едномесечното владеење на неговиот син Умберто II („мајскиот крал“) и Уставниот референдум со кој се укинала монархијата; Де Гаспери накратко станал вршител на должноста шеф на државата, како и премиер на 18 јуни 1946 година, но поранешната улога му ја отстапил на привремениот претседател Енрико де Никола десет дена подоцна.

Антифашизам против режимот на Мусолини

Знаме на Ардити дел Пополо, секира што сече фасции. Ардити дел Пополо била милитантна антифашистичка група основана во 1921 година

Антифашизам против режимот на Мусолини

Знаме на Ардити дел Пополо, секира што сече фасции. Ардити дел Пополо била милитантна антифашистичка група основана во 1921 година

Во Италија, фашистичкиот режим на Мусолини го користел терминот антифашистички за да ги опише своите противници. Тајната полиција на Мусолини била официјално позната како Организација за будност и репресија на антифашизмот (ОВРА). Во текот на 1920-тите, антифашистите, многу од нив од работничкото движење, се бореле против насилните Црни кошули и против подемот на фашистичкиот водач Бенито Мусолини. Откако италијанската социјалистичка партија (ПСИ) потпишала пакт за смирување со Мусолини и неговите фази на борба на 3 август 1921 година, и синдикатите усвоиле легалистичка и пацификувана стратегија, членовите на работничкото движење кои не се согласувале со оваа стратегија го формирале Ардити дел Пополо.

Значка од 1931 година на член на Италијанска антифашистичка концентрација

Знамето на Правда и слобода, антифашистичко движење активно од 1929 до 1945 година

Италијанската Генерална конфедерација на трудот (CGL) и PSI одбиле официјално да ја признаат антифашистичката милиција и одржале ненасилна, легалистичка стратегија, додека Комунистичката партија на Италија (ПКДИ) им наредила на своите членови да ја напуштат организацијата. ПКДИ организирала некои милитантни групи, но нивните акции биле релативно мали. Италијанскиот анархист Северино Ди Џовани, кој побегнал во Аргентина по Маршот во Рим во 1922 година, организирал неколку бомбашки напади врз италијанската фашистичка заедница. Италијанскиот либерален антифашист Бенедето Кроче го напишал својот Манифест на антифашистичките интелектуалци, кој бил објавен во 1925 година   Други значајни италијански либерални антифашисти во тоа време биле Пјеро Гобети и Карло Росели.

Италијанска антифашистичка концентрација(италијански: Concentrazione Antifascista Italiana) била италијанска коалиција на антифашистички групи која постоела од 1927 до 1934 година, обидувајќи се да ги промовира и координира акциите на иселениците за борба против фашизмот во Италија; тие објавиле пропаганден труд со наслов La Libertà. Правда и слобода (Giustizia e Libertà) била италијанско антифашистичко движење на отпорот, активно од 1929 до 1945 година кое споделувало верување во активно, ефективно противење на фашизмот, во споредба со постарите италијански антифашистички партии. Giustizia e Libertà, исто така, ја освестила меѓународната заедница за реалноста на фашизмот во Италија, благодарение на работата на Гаетано Салвемини.

Помеѓу 1920 и 1943 година, неколку антифашистички движења биле активни меѓу Словенците и Хрватите на териториите припоени кон Италија по Првата светска војна, познати како Јулијански краини. Највлијателна била милитантната бунтовничка организација ТИГР, која извршила бројни саботажи, како и напади врз претставници на Фашистичката партија и војската. Поголемиот дел од подземната структура на организацијата била откриена и демонтирана од ОВРА во 1940 и 1941 година, а по јуни 1941 година повеќето нејзини поранешни активисти се приклучиле на словенечките партизани. Многу членови на италијанскиот отпор ги напуштиле своите домови и заминале да живеат во планините, борејќи биле против италијанските фашисти и германските нацистички војници за време на италијанската граѓанска војна. Многу градови во Италија, вклучително и Торино, Неапол и Милано, биле ослободени од антифашистичките востанија.

Крај на Кралство Италија (1946)

Италијански уставен референдум

Слично како Јапонија и Германија, последиците од Втората светска војна ја оставиле Италија со уништена економија, поделено општество и гнев против монархијата поради нејзиното одобрување на фашистичкиот режим во претходните дваесет години.

Дури и пред подемот на фашистите, се сметало дека монархијата имала слаби резултати, со општеството крајно поделено помеѓу богатиот Север и сиромашниот Југ. Првата светска војна резултирала со тоа што Италија имаше малку придобивки и се сметала за она што го поттикнал подемот на фашизмот. Овие фрустрации придонеле за заживување на италијанското републиканско движење. До пролетта 1944 година, станало очигледно дека Виктор Емануел бил премногу извалкан од неговата претходна поддршка за Мусолини за да има понатамошна улога. Тој ги пренел своите уставни овластувања на престолонаследникот Умберто, кого го нарекол генерал-полковник на царството и де факто регент.

Резултати од референдумот во 1946 година

Виктор Емануел III номинално останал крал до непосредно пред референдумот во 1946 година за тоа дали да остане монархија или да стане република. На 9 мај 1946 година, тој абдицирал во корист на престолонаследникот, кој потоа се искачил како крал Умберто II. Сепак, на 2 јуни 1946 година, републиканската страна освоила 54% од гласовите, а Италија официјално станала република, ден кој оттогаш се слави како Празник на Италијанската Република. Ова било првпат Италијанките да гласаат на национално ниво, а втор пат севкупно со оглед на локалните избори што се одржале неколку месеци порано во некои градови.

Табелата со резултати покажале некои релевантни разлики во различни делови на Италија. Се чинело дека полуостровот е драстично пресечен на два дела како да има две различни хомогени земји: Северот за републиката (со 66,2%); југот за монархијата (со 63,8%). Некои монархистички групи тврделе дека имало манипулации од северните републиканци, социјалисти и комунисти. Други тврделе дека Италија сè уште била премногу хаотична во 1946 година за да има точен референдум.

Умберто II одлучил да ја напушти Италија на 13 јуни за да ги избегне судирите меѓу монархистите и републиканците, кои веќе се манифестирале со крвави настани во различни италијански градови, поради страв дека тие би можеле да се прошират низ целата земја. Заминал во егзил во Португалија. Од 1 јануари 1948 година, со стапувањето во сила на Уставот на Италијанската Република, на машките потомци на Умберто II Савојски им бил забранет влез во Италија; одредбата била укинета во 2002 година

Последици

Алсиде Де Гаспери, првиот републикански премиер на Италија и еден од основачите на Европската унија

Републиканскиот устав, кој произлегува од работата на Уставотворното собрание формирано од претставниците на сите антифашистички сили кои придонеле за поразот на нацистичките и фашистичките сили за време на Граѓанската војна во Италија, бил одобрен на 1 јануари 1948 година.

Според Договорот за мир со Италија, 1947 година, Истра, Кварнер, поголемиот дел од Јулијанската краина, како и далматинскиот град Зара, биле припоени од Југославија, предизвикувајќи го истарско-далматинскиот егзодус, што довело до емиграција од 1943 до 1960 година помеѓу и 350.000 локални етнички Италијанци Истарски и Далматински Италијанци), другите биле етнички Словенци, етнички Хрвати и етнички Истро-Романци, кои избрале да го задржат италијанското државјанство. Подоцна, слободната територија Трст била поделена меѓу двете држави. Италија, исто така, ги изгубила своите колонијални поседи, со што формално завршило Италијанското Царство. Италијанската граница што важи денес постои од 1975 година, кога Трст бил формално повторно припоен кон Италија.

Стравувањата од можното преземање на комунистите се покажало како клучни за првиот универзален изборен исход на 18 април 1948 година, кога демохристијаните, под водство на Алсиде Де Гаспери, извојувале убедлива победа. Следствено, во 1949 година Италија станала членка на НАТО. Маршаловиот план помогнал да се заживее италијанската економија, која до доцните 1960-ти, уживала во период на одржлив економски раст вообичаено наречен „Економско чудо“. Во 1950-тите, Италија станала една од шесте земји-основачи на Европските заедници, по основањето на Европската заедница за јаглен и челик во 1952 година, а потоа и создавањето на Европската економска заедница и Европската заедница за атомска енергија во 1958 година. Во 1993 година, поранешните две од нив бие инкорпорирани во Европската Унија.

Поврзано

• Обединување на Италија
• Савојска династија
• Италијанската империја

Библиографија

• Ashley, Susan A. Making Liberalism Work: The Italian Experience, 1860–1914 (2003) excerpt and text search
• Baran'ski, Zygmunt G. & Rebecca J. West (2001). The Cambridge companion to modern Italian culture, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 0-521-55034-3.
• Barclay, Glen St. J. 1973. The Rise and Fall of the New Roman Empire. London: Sidgwick & Jackson.
• Bocca, Giorgio (2001). Storia dell'Italia partigiana settembre 1943 - maggio 1945 (италијански). Mondadori. стр. 39. ISBN 978-88-0717-2441 – преку Google Books.
• Bosworth, Richard J. B. 1983. Italy and the Approach of the First World War. London: The Macmillan
• Bosworth, Richard J. B. 2007. Mussolini's Italy: Life Under the Fascist Dictatorship, 1915–1945 excerpt and text search
• Clark, Martin. 1996. Modern Italy: 1871–1995. (2nd ed. Longman)
• Coppa, Frank J. (1970). "Economic and Ethical Liberalism in Conflict: The extraordinary liberalism of Giovanni Giolitti", Journal of Modern History (1970) 42#2 pp 191–215 JSTOR 1905941
• Coppa, Frank J. (1971) Planning, Protectionism, and Politics in Liberal Italy: Economics and Politics in the Giolittian Age online edition
• Davis, John A., ed. 2000, Italy in the Nineteenth Century: 1796–1900 Oxford University Press. online edition Архивирано на 29 јуни 2011 г.
• de Grazia, Victoria. 1981. The Culture of Consent: Mass Organizations of Leisure in Fascist Italy.
• de Grazia, Victoria. 1993. How Fascism Ruled Women: Italy, 1922–1945 excerpt and text search
• De Grand, Alexander J. (2001). The hunchback's tailor: Giovanni Giolitti and liberal Italy from the challenge of mass politics to the rise of fascism, 1882–1922, Greenwood. online edition Архивирано на 5 февруари 2008 г.; excerpt and text search
• Duggan, Christopher (2008). The Force of Destiny: A History of Italy Since 1796, Houghton Mifflin Harcourt, text search
• Ganapini, Luigi (2010) [1999]. Garzanti (уред.). La repubblica delle camicie nere. I combattenti, i politici, gli amministratori, i socializzatori (италијански) (2a. изд.). Milano. ISBN 978-88-11-69417-5.
• Gentile, Emilio. 2003. The Struggle For Modernity: Nationalism, Futurism and Fascism. Westport, CT: Praeger.
• Gilmour, David. 2011. The Pursuit of Italy: A History of a Land, Its Regions, and Their Peoples excerpt and text search
• Hughes, Robert. 2011. Rome: A Cultural, Visual, and Personal History
• Kertzer, David I. (2014). The Pope and Mussolini: The Secret History of Pius XI and the Rise of Fascism in Europe. Oxford University Press. ISBN 9780198716167.
• Killinger, Charles L. (2002). The history of Italy, Westport (CT): Greenwood Press, text search
• Manenti, Luca G. (2013), «Evviva Umberto, Margherita, l'Italia, Roma!». L'irredentismo triestino e Casa Savoia, in Diacronie. Studi di Storia Contemporanea, n. 16, 8/ «Evviva Umberto, Margherita, l’Italia, Roma!». L’irredentismo triestino e Casa Savoia
• Meldi, Diego (2015). La repubblica di Salò. Gherardo Casini Editore. ISBN 978-88-6410-068-5.
• Pauley, Bruce F. 2003. Hitler, Stalin, and Mussolini: Totalitarianism in the Twentieth Century. Wheeling: Harlan Davidson
• Pollard, John F. 1985. The Vatican and Italian Fascism, 1929–32. Cambridge, USA: Cambridge University Press.
• Salomone, A. William. 1945. Italy in the Giolittian Era: Italian Democracy in the Making, 1900–1914
• Sarti, Roland (2004). Italy: A Reference Guide from the Renaissance to the Present, New York: Facts on File text search
• Sarti, Roland. 1974. The Ax Within: Italian Fascism in Action. New York: New Viewpoints.
• Seton-Watson, Christopher (1967). Italy from Liberalism to Fascism, 1870–1925, New York: Taylor & Francis, text search
• Smith, Denis Mack. 1997. Modern Italy; A Political History. Ann Arbor: The University of Michigan Press.
• Smith, Denis Mack (1983). Mussolini: A Biography. New York: Vintage Books. ISBN 978-0394716589.
• Stockings, Craig; Hancock, Eleanor (2013). Swastika over the Acropolis: Re-interpreting the Nazi Invasion of Greece in World War II. Leiden: BRILL. ISBN 978-90-04-25459-6.
• Thayer, John A. 1964. Italy and the Great War. Madison and Milwaukee: University of Wisconsin Press.

Историографија

• Albanese, Giulia. "Reconsidering the March on Rome," European History Quarterly (2012) 42#3 pp 403–421.
• Ferrari, Paolo. "The Memory And Historiography Of The First World War In Italy" Comillas Journal of International Relations (2015) #2 pp 117–126 ISSN 2386-5776

• Keserich, Charles. "The Fiftieth Year of the" March on Rome": Recent Interpretations of Fascism." History Teacher (1972) 6#1 pp: 135–142 JSTOR 492632.
• Pergher, Roberta. "An Italian War? War and Nation in the Italian Historiography of the First World War" Journal of Modern History (Dec 2018) 90#4
• Renzi, William A. In the Shadow of the Sword: Italy's Neutrality and Entrance Into the Great War, 1914–1915 (1987).
• Mussolini, Benito. 1935. Fascism: Doctrine and Institutions. Rome: Ardita Publishers.

Надворешни врски

• Кралство Италија на Ризницата ^?
• Axis History Factbook– Italy (archived 11 July 2009)
• Mussolini's War Statement – Declaration of War against USA, 11 December 1941 (archived 11 December 2008)
• Declaration of War on France and The United Kingdom, 10 June 1940 (archived 4 October 2008)