Википедија

Либерализам

Либерализмот — идеологија, филозофско мислење и политичка традиција заснована на идеи како слободата и еднаквоста пред законот.[1][2][3] Либералите поддржуваат најразлични движења и идеи зависно од тоа како ги разбираат главните начела, но во главно ги поддржуваат следниве идеи: слободните пазари, слободната трговија, ограничената власт, граѓанските, политичките и човековите права, капитализмот, демократијата, секуларноста, родовата еднаквост, расната еднаквост, интернационализмот, слободата на говорот, слободата на медиумите и слободата на верата.[4][5][6][7][8][9][10] Жолтата боја најчесто се поврзува со либерализмот како политичко движење.[11][12][13]

Историја

уреди

Либерализмот се издвојува како своевидно движење во времето на просветителството, кога станува познато помеѓу западните философи и економисти. Главниот двигател зад идејата на либерализмот било да се заменат начелата за привилегијата за наследство, државната религија, апсолутната монархија, божественото право на кралевите и традиционалниот конзервативизам со посредната демократија и владеењето на правото. Либералите ставиле крај на меркантилистичките политики, кралските монополи и сите бариери за трговија, проповедајќи идеи за слободен пазар и слободна трговија.[14] Повеќемина сметаат дека философот Џон Лок е оној кој го издвојува либерализмот како засебна традиција, врз основа на општествениот договор, тврдејќи дека секој човек има природно право на живот, слобода и сопственост и владите не смеат да ги прекршат овие права.[15] Додека британската либерална традиција го нагласува ширењето на демократијата, францускиот либерализам го става фокусот на отфрлањето на авторитаризмот и е поврзан со национализмот.[16]

Лидерите во Славната револуција од 1688 година[17], Американската револуција од 1776 година и Француската револуција од 1789 година ја користеа либералната филозофија за да го оправдаат вооруженото уривање на кралската тиранија. Либерализмот започнува брзо да се шири особено по Француската револуција. Во XIX век се воспоставуваат либерални влади во државите низ цела Европа и Јужна Америка, додека во САД е воспоставена таква влада заедно со републиканството.[18] Во Викторијанска Британија, либерализмот се користел како критика на политичкиот естаблишмент, повикувајќи се на науката и разумот во име на народот.[19] Во текот на XIX и почетокот на XX век, либерализмот во Отоманската империја и Блискиот Исток мотивира периоди на реформи како што се Танзимат и Ал-Нахда, како и на подемот на конституционализмот, национализмот и секуларизмот. Овие промени, заедно со другите фактори, помогнале да се создаде чувство на криза во исламот, која продолжува до ден-денес, што доведува до исламска преродба. Пред 1920 година, главните идеолошки противници на либерализмот биле комунизмот, конзервативизмот и социјализмот,[20] но тогаш либерализмот се соочува со поголеми идеолошки предизвици од фашизмот и марксизам-ленинизмот како нови противници. Во текот на XX век, либералните идеи се рашируваат уште повеќе, особено во Западна Европа, бидејќи либералните демократии се најдоа на победничката страна во двете светски војни.[21]

Во Европа и Северна Америка, воспоставувањето на социјалниот либерализам (широкот познат едноставно како либерализам) стана клучна компонента во ширењето на социјалната држава.[22] Денес, либералните партии продолжуваат да имаат моќ и влијание низ целиот свет. Основните елементи на современото општество имаат либерални корени. Раните бранови на либерализам го популаризираа економскиот индивидуализам при проширување на уставната влада и парламентарните овластувања.[14] Либералите бараа и воспоставија уставен поредок кој ги цени важните поединечни слободи, како што се слободата на говорот и слободата на здружување; независно судство и јавно судење од порота; и укинување на аристократските привилегии.[14] Подоцнежните бранови на модерната либерална мисла и борба беа под силно влијание на потребата од проширување на граѓанските права.[23] Либералите се залагаа за родова и расна еднаквост во нивната намера да ги промовираат граѓанските права и глобалното движење за граѓански права во 20 век постигна неколку цели кон обете цели. Другите цели што често ги прифаќаат либералите вклучуваат универзално право на глас и универзален пристап до образование.

Наводи

уреди
  1. ↑ "liberalism In general, the belief that it is the aim of politics to preserve individual rights and to maximize freedom of choice." Concise Oxford Dictionary of Politics, Iain McLean and Alistair McMillan, Third edition 2009, ISBN 978-0-19-920516-5.
  2. ↑ "political rationalism, hostility to autocracy, cultural distaste for conservatism and for tradition in general, tolerance, and [...] individualism". John Dunn. Western Political Theory in the Face of the Future (1993). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-43755-4.
  3. ↑ "With a nod to Robert Trivers' definition of altruistic behaviour" (Trivers 1971, стр. 35), Satoshi Kanazawa defines liberalism (as opposed to conservatism) as "the genuine concern for the welfare of genetically unrelated others and the willingness to contribute larger proportions of private resources for the welfare of such others" (Kanazawa 2010, стр. 38).
  4. ↑ „The Liberal Agenda for the 21st Century“. Архивирано од изворникот на 7 February 2011. Посетено на 20 March 2015.
  5. ↑ Nader Hashemi (2009). Islam, Secularism, and Liberal Democracy: Toward a Democratic Theory for Muslim Societies. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-971751-4. Liberal democracy requires a form of secularism to sustain itself
  6. ↑ Kathleen G. Donohue (19 December 2003). Freedom from Want: American Liberalism and the Idea of the Consumer (New Studies in American Intellectual and Cultural History). Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-7426-0. Посетено на 31 December 2007. Three of them – freedom from fear, freedom of speech, and freedom of religion – have long been fundamental to liberalism.
  7. ↑ „The Economist, Volume 341, Issues 7995–7997“. The Economist. 1996. Посетено на 31 December 2007. For all three share a belief in the liberal society as defined above: a society that provides constitutional government (rule by law, not by men) and freedom of religion, thought, expression and economic interaction; a society in which [...]
  8. ↑ Sehldon S. Wolin (2004). Politics and Vision: Continuity and Innovation in Western Political Thought. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-11977-9. Посетено на 31 December 2007. The most frequently cited rights included freedom of speech, press, assembly, religion, property, and procedural rights
  9. ↑ Edwin Brown Firmage; Bernard G. Weiss; John Woodland Welch (1990). Religion and Law: Biblical-Judaic and Islamic Perspectives. Eisenbrauns. ISBN 978-0-931464-39-3. Посетено на 31 December 2007. There is no need to expound the foundations and principles of modern liberalism, which emphasises the values of freedom of conscience and freedom of religion
  10. ↑ Lalor, John Joseph (1883). Cyclopædia of Political Science, Political Economy, and of the Political History of the United States. Nabu Press. стр. 760. Посетено на 31 December 2007. Democracy attaches itself to a form of government: liberalism, to liberty and guarantees of liberty. The two may agree; they are not contradictory, but they are neither identical, nor necessarily connected. In the moral order, liberalism is the liberty to think, recognised and practiced. This is primordial liberalism, as the liberty to think is itself the first and noblest of liberties. Man would not be free in any degree or in any sphere of action, if he were not a thinking being endowed with consciousness. The freedom of worship, the freedom of education, and the freedom of the press are derived the most directly from the freedom to think.
  11. ↑ Adams, Sean; Morioka, Noreen; Stone, Terry Lee (2006). Color Design Workbook: A Real World Guide to Using Color in Graphic Design. Gloucester, Mass.: Rockport Publishers. стр. 86. ISBN 159253192X. OCLC 60393965.
  12. ↑ Kumar, Rohit Vishal; Joshi, Radhika (October–December 2006). „Colour, Colour Everywhere: In Marketing Too“. SCMS Journal of Indian Management. 3 (4): 40–46. ISSN 0973-3167. SSRN 969272.
  13. ↑ Cassel-Picot, Muriel "The Liberal Democrats and the Green Cause: From Yellow to Green" in Leydier, Gilles and Martin, Alexia (2013) Environmental Issues in Political Discourse in Britain and Ireland. Cambridge Scholars Publishing. p.105. ISBN 9781443852838
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Gould, p. 3.
  15. ↑ "All mankind [...] being all equal and independent, no one ought to harm another in his life, health, liberty, or possessions", John Locke, Second Treatise of Government
  16. ↑ Kirchner, p. 3.
  17. ↑ Steven Pincus (2009). 1688: The First Modern Revolution. Yale University Press. ISBN 978-0-300-15605-8. Посетено на 7 February 2013.
  18. ↑ Milan Zafirovski (2007). Liberal Modernity and Its Adversaries: Freedom, Liberalism and Anti-Liberalism in the 21st Century. Brill. стр. 237. ISBN 978-9004160521.
  19. ↑ Eddy, Matthew Daniel (2017). „The Politics of Cognition: Liberalism and the Evolutionary Origins of Victorian Education“. British Journal for the History of Science. 50 (4): 677–699. doi:10.1017/S0007087417000863. PMID 29019300.
  20. ↑ Koerner, Kirk F. (1985). Liberalism and Its Critics. London: Routledge. ISBN 9780429279577.
  21. ↑ Conway, Martin (2014). „The Limits of an Anti-liberal Europe“. Во Gosewinkel, Dieter (уред.). Anti-liberal Europe: A Neglected Story of Europeanization. Berghahn Books. стр. 184. ISBN 9781782384267. Liberalism, liberal values and liberal institutions formed an integral part of that process of European consolidation. Fifteen years after the end of the Second World War, the liberal and democratic identity of Western Europe had been reinforced on almost all sides by the definition of the West as a place of freedom. Set against the oppression in the Communist East, by the slow development of a greater understanding of the moral horror of Nazism, and by the engagement of intellectuals and others with the new states (and social and political systems) emerging in the non-European world to the South
  22. ↑ "Liberalism in America: A Note for Europeans" by Arthur M. Schlesinger Jr. (1956) from: The Politics of Hope (Boston: Riverside Press, 1962). "Liberalism in the U.S. usage has little in common with the word as used in the politics of any other country, save possibly Britain."
  23. ↑ Worell, p. 470.


Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Либерализам&oldid=5160339“