Википедија

Австро-пруска војна

Австро-пруската војна или Седумнеделната војна, позната во Германија како „Дојчерс Криг“ („Германска војна“) и со разни други имиња — војна помеѓу Австриската империја и Кралството Прусија во 1866 година, при што на секој од нив им беше помогнато од различни сојузници во рамките на Германскиот Сојуз. Прусија, исто така, се сојузи со Кралството Италија, поврзувајќи го овој конфликт со Третата италијанска војна за независност. Австро-пруската војна беше дел од поширокото соперништво меѓу Австрија и Прусија и резултираше со пруска доминација над германските држави.

Австро-пруска војна
Датум 14 јуни – 22 јули 1866
(1 месец, 1 недела и 1 ден)
Место Бохемија, Германија, Италија и Јадранско Море
Исход Победа на Германскиот Сојуз предводен од Прусија и Италија
Завојувани страни
Германски држави предводени од Прусија:

Кралство Италија Кралство Италија

Германски Сојуз предводен од Австрија
Команданти и водачи
Сила
637,262[1]
  • Кралство Прусија 437,262
  • Кралство Италија 200,000
522,203[2]
  • Австриско Царство 407,223
  • Кралство Баварија 38,000
  • 26,500
  • 20,000
  • 18,400
  • 7,000
  • 5,000
  • Лихтенштајн 80
Жртви и загуби
39,990[3]
  • Кралство Прусија 28,793
  • Кралство Италија 11,197
132,414[2]
  • Австриско Царство 106,796
  • 17,693
  • Кралство Баварија 3,840
  • 2,094
  • 1,078
  • 717
  • 196

Главниот резултат на војната беше промена на моќта меѓу германските држави од австриска кон пруска хегемонија. Тоа резултираше со укинување на Германскиот Сојуз и нејзина делумна замена со обединување на сите северно-германски држави во Северногермански Сојуз што ја исклучи Австрија и другите јужногермански држави, „Мала Германија“ . Војната, исто така, резултираше со италијанска анексија на австриската провинција Венето.

Избивање на војната

уреди

Во сојузништво со новоформираната Италија, Бизмарк создал дипломатско опкружување во кое Австрија и објавила војна на Прусија. Војната избувнала како резултат на спорот меѓу Прусија и Австрија околу администрацијата на Шлезвиг-Холштајн, кои биле освоени од двете држави од Данска и се согласиле заеднички да ги окупираат териториите на крајот на Втора шлезвишка војна во 1864 година.

Кризата започнала на 26 јануари 1866 година, кога Прусија протестирала против одлуката на австрискиот гувернер на Холштајн да им дозволи на имотите на војводите да свикаат обединето собрание, прогласувајќи ја одлуката на Австрија за кршење на принципот на заеднички суверенитет. Бизмарк склучил сојуз со Италија на 8 април 1866 година, за помош во војна ако Прусија влезе во борба против Австрија во рок од три месеци, што било очигледен поттик за Бизмарк да влезе во војна со Австрија во рок од три месеци за да ги пренасочи австриските сили од Прусија. Кога германското сообрание одговорило со гласање за делумна мобилизација против Прусија на 14 јуни 1866 година, Бизмарк тврдел дека Германскиот сојуз е распаднат и повеќе не постои. Пруската војска ги нападнала Хановер, Саксонија и електоратот Хесен на 15 јуни 1866 година. Италија и објавила војна на Австрија на 20 јуни 1866 година.

Причини

уреди
  Повеќе за оваа тема ќе најдете на: Свето Римско Царство.
 
Граници на Германскиот Сојуз. Прусија е сина, Австроунгарија жолта, а остатокот сива.

Пред 1803 година, во Средна Европа постоеја повеќе од 300 политички субјекти, од кои повеќето беа дел од Светото Римско Царство или обемните наследни имоти на Хабсбуршката Монархија. Тие беа во различни големини, од малите и сложени територии на принцовите на семејството Хоенлох, до големи, добро дефинирани држави, како што се Кралствата Баварија и Прусија. Нивното управување варираше: тие вклучуваа слободни империски градови, исто така со различна големина, како моќниот Аугсбург и малиот Вајл дер Штад; црковни територии, како богатата опатија Рајхенау и моќната архиепископија Келн; и династички држави како што е Виртемберг. Овие земји (или делови од нив - и Хабсбуршката Монархија и Прусија, исто така, вклучуваа територии надвор од структурите на Империјата) ја сочинуваа територијата на Светото Римско Царство, која некогаш вклучуваше повеќе од 1.000 ентитети. Од 15 век, со мали исклучоци, избирачите на Империјата избираа членови од Хабсбуршката династија да ја носат титулата Свети римски император.[4]

Војната на Втората коалиција (1799-1802) резултираше со пораз на империјалните и сојузничките сили од страна на Наполеон Бонапарт. Договорите на Луневил (1801) и Медијацијата од 1803 година ги секуларизираа црковните кнежевства и ги укинаа повеќето слободни империјални градови и овие територии заедно со нивните жители беа апсорбирани од династички држави. Овој пренос на територии особено ги зголеми териториите на Виртемберг и Баден. Во 1806 година, по успешната инвазија на Прусија и поразот на Прусија во битките кај Јена и Оерстед, Наполеон го диктираше Договорот од Пресбург и претседаваше со создавањето на Рајнскиот Сојуз, кој, меѓу другото, предвидуваше медијација на над сто ситни кнежевства и апсорпција на нивните територии, како и оние на стотици империјални витези, од земјите-членки на Конфедерацијата. По формалното отцепување на овие земји од Империјата, императорот формално го распушти Светото Римско Царство.[5][6]

Германски Сојуз

уреди
  Повеќе за оваа тема ќе најдете на: Виенскиот конгрес.
 
Пруската артилерија во битката кај Лангензалца. Масло на платно од Георг фон Бодиен

По поразот на Наполеон, Виенскиот конгрес воспоставил нов европски политички - дипломатски систем заснован на рамнотежа на силите. Овој систем ја реорганизирал Европа во сфери на влијание што во некои случаи ги потиснал аспирациите на различните националности, вклучувајќи ги Германците и Италијанците.[7] Конгресот воспоставил слаба Германски Сојуз (1815 – 1866) на чело со Австрија, со „Федерална диета“ (наречена Бундестаг, односно собрание на назначени водачи) што се состанала во градот Франкфурт на Мајна. Проблематично, вградената австриска доминација не успеала да го земе предвид појавувањето на Прусија во XVIII век во императорската политика. Уште откако принцот - избирач на Бранденбург се прогласил за крал во Прусија на почетокот на тој век, нивните домени стабилно се зголемувале преку војни и дипломатија. Моќта на Прусија стана особено очигледна за време на војната за австриското наследство и Седумгодишната војна под водство на Фредерик Велики.[8] Додека Марија Терезија и Јосиф II се обидуваа да ја вратат Хабсбуршката хегемонија во Светото Римско Царство, Фредерик се спротивстави со создавањето на Ферстенбунд (Сојуз на принцови) во 1785 година. Австриско-прускиот дуализам беше цврсто вкоренет во старата империјална политика. Оние маневри на рамнотежата на моќта беа олицетворени со Војната на Баварското наследство, или позната како „Војна на компири“ меѓу обичните луѓе. Дури и по крајот на Светото Римско Царство, натпреварот на овие две држави влијаеше на растот и развојот на националистичките движења во 19 век.[9]

Главното прашање околу идејата за германското обединување до средината на XIX век била идејата за „голема“ Германија наспроти „мала“ Германија. Концептот за „мала“ Германија бил унифициран германски ентитет да ја исклучи Австрија, додека идејата за „голема“ Германија била Германија да ја вклучува Австрија.[10]

Национализам

уреди
 
Карта што го прикажува распоредувањето и напредувањето на австриските (црвени) и пруските (зелени) трупи и нивните сојузници

Делумно како реакција на триумфалниот француски национализам на Наполеон I и зголемените националистички чувства изразени за време на ерата на романтизмот, германскиот национализам стана моќна сила во овој период. Крајната цел на повеќето германски националисти беше обединување на сите Германци во една држава, иако повеќето прифатија дека германските делови на Швајцарија ќе останат во Швајцарија. Две идеи за национално единство на крајот излегоа во прв план - една вклучувајки ја Австрија и една без Австрија.

Бизмарк

уреди

Постојат многу толкувања за однесувањето на Ото фон Бизмарк пред австро-пруската војна, кои главно се концентрираат на фактот дека тој имал свој план што би резултирал со евентуалното обединување на Германија. Бизмарк тврди дека го организирал конфликтот со цел да се оформи Северногерманскиот Сојуз, а подоцна конфликтот со Франција и Француско-пруската војна имале за цел да ја обединат Германија.

Франција

уреди

Франција нема да влезе во војната на страната на Австрија, бидејќи Бизмарк и Наполеон III се состанаа во Бијариц и наводно разговарале дали Франција ќе интервенира или не во потенцијалната австро-пруска војна. Деталите за дискусијата се непознати, но многу историчари сметаат дека на Бизмарк му била гарантирана француска неутралност во случај на војна. Италија веќе беше сојузник со Прусија, што значеше дека Австрија ќе се бори со двете држави, без свои помоќни сојузници. Бизмарк беше свесен за неговата бројна супериорност, но сепак тој не беше подготвен веднаш да дејствува, иако имаше поволна меѓународна ситуација.

Воени и економски фактори

уреди
 
Бизмарк (лево), Албрехт фон Рун (средина) и Хелмут фон Молтке (десно)

Кралот Фредерик Вилијам IV доживеал мозочен удар во 1857 година и повеќе не можел да владее. Ова довело неговиот брат Вилијам да стане принц регент на Кралството Прусија во 1858 година. Во меѓувреме, Хелмут фон Молтке станал началник на прускиот генералштаб во 1857 година, а Албрехт фон Рун ќе стане пруски министер за војна во 1859 година. Ова поместување на авторитетот во рамките на прускиот воен естаблишмент би имало важни последици. Фон Рун и Вилијам започнале со реорганизација на пруската војска, додека Молтке ја редизајнирал стратешката одбрана на Прусија со рационализирање на оперативната команда. Реформите на пруската војска предизвикала уставна криза што започна во 1860 година, затоа што и парламентот и Вилијам - преку неговиот министер за војна - сакале контрола над воениот буџет. Вилијам, крунисан под името крал Вилхелм I во 1861 година, го назначил Ото фон Бизмарк на позицијата министер - претседател на Прусија во 1862 година. Бизмарк ја решил кризата во корист на министерот за војна.[11][12]

Кримската војна од 1854 - 55 година и Втората италијанска војна за независност од 1859 година ги нарушиле односите меѓу Велика Британија, Франција, Австрија и Русија. После овој неред, конвергенцијата на оперативниот редизајн на Фон Молтке, преструктуирањето на војската на Фон Рун и Вилхелм и дипломатијата на Бизмарк влијаеле на преуредувањето на европскиот баланс на силите. Нивните комбинирани агенди ја утврдиле Прусија како водечка германска сила преку комбинација на странски дипломатски триумфи - поткрепена со можна употреба на пруската воена моќ - и внатрешен конзервативизам ублажен од прагматизмот, кој станал познат како „Realpolitik” (вистинска политика).[13]

Во 1862 година, Фон Рун спровел неколку воени реформи со кои се осигурал дека сите пруски граѓани се подложени на регрутација. Пруската служба за регрутирање вршела постојана обука и вежбање, за разлика од австриската војска, каде што некои команданти рутински ги отпуштале воените регрути во своите домови на трајно отсуство, наскоро по нивното воведување во војската, задржувајќи само кадар долгорочни војници за формални паради и рутински должности. Пруската војска била локално базирана, организирана во воени области, секоја од нив имала штаб и составни единици. Повеќето резервисти живееле близу до нивните полковни депоа и можеле брзо да бидат мобилизирани. Австриската политика била да се осигура дека единиците се стационирани далеку од дома за да ги спречат да учествуваат во сепаратистички бунтови. Пруската пешадија била опремена со игличната пушка Драјзе, пушка која можела да се испука побрзо од пушките Лоренц на австриската војска наполнети со муцки. Иако, имале некои предупредувања за пруското оружје, тие ги игнорирале и ги задржале своите тактики наречени „Stoßtaktik” (шок тактики).[14]

Во 1866 година, пруската економија рапидно растеше, делумно како резултат на Золверајн, што и донел предност на Прусија во војната. Прусија можела да ги опреми своите војски со модерни пушки, а подоцна и со нова артилерија „Круп“, австриската економија страдала од ефектите на Унгарската револуција од 1848 година и Втората италијанска војна за независност. Австрија имала само една банка, „Кредитансталт“ и државата имала големи долгови.[15]

Завојувани страни

уреди
 
Состојба пред избувнување на војната:
  Прусија
  Австрија
  Сојузници на Австрија
  Сојузници на Прусија
  Неутрални
  Под заедничка администрација (Шлезвиг-Холштајн)

Во германскиот парламент, групата средни држави, познати како „Mittelstaaten” (Баварија, Виртемберг, големите војводсства на Баден и Хесен и војводствата Саксонија - Вајмар, Саксонија - Мајнинген, Саксонија - Кобург и Насау), поддржале целосна демобилизација во рамките на сојузот. Овие индивидуални влади ги отфрлиле примамливите ветувања и суптилни (или отворени) закани што ги користел Бизмарк за да се обиде да ја добие нивната поддршка против Хабсбурзите. Прускиот воен кабинет сфатил дека неговите единствени поддржувачи меѓу германските држави против Хабсбурзите биле две мали кнежевства што се граничат со Бранденбург, кои имале мала воена сила или политичка моќ: Големите војводи на Мекленбург-Шверин и Мекленбург-Штрелиц. Тие, исто така, разбрале дека единствениот сојузник на Прусија е Италија. Противставеноста на милитарисичката тактика на Прусија се појавила и во други социјални и политички групи. Низ германските покраини, градските совети, либералните парламентарни членови кои се залагале за унифицирана држава и стопанските комори - кои ќе видат големи придобивки од обединувањето - се спротивставувале на секоја војна меѓу Прусија и Австрија.[16][17]

Тек на војната

уреди
 
Прускиот принц Фридрих Карл им наредува на своите ентузијастички трупи да нападнат во битката кај Каниграц

Главниот фронт на војната бил во Бохемија. Прускиот началник на Генералштабот Хелмут фон Молтке имал прецизни планови за војната. Тој брзо ја мобилизирал пруската војска и напредувал преку границата кон Саксонија и Бохемија, каде австриската војска се концентрирала за инвазија на Шлезија. Таму, пруските војски, номинално предводени од кралот Вилијам I, се сретнале со австриските војски во битката кај Каниграц (Храдец Кралове) на 3 јули 1866 година. Пруската војска на Елба предвреме напредувала кон австриското лево крило, а Првата војска кон центарот; ризикувале да бидат спротивставени на нивната лева страна. Победата зависела од навременото пристигнување на Втората војска на левото крило. Ова било постигнато преку сјајната работа на началникот на Генералштабот, Леонард Граф фон Блументал. Супериорната пруска организација ја решила битката против австриската нумеричка супериорност и победата била целосна, загинати во австриската војска биле скоро седум пати повеќе од пруската страна. Примирјето помеѓу Прусија и Австрија стапило во сила на 22 јули 1866 година напладне. Прелиминарниот мир бил потпишан на 26 јули 1866 година во Николсбург.

 
Состојба по завршеток на војната:
  Прусија
  Територии припоени кон Прусија
  Сојузници на Прусија
  Австрија
  Сојузници на Австрија
  Неутрални членови на Германската конфедерација

Освен Саксонија, другите германски држави сојузнички на Австрија играле мала улога во војната. Војската на Хановер ја победила Прусија во Втората битка во Лангенсалза на 27 јуни 1866 година, но за неколку дена, тие биле принудени да се предадат. Пруските војски се бореле против Баварија, Виртемберг, Баден и хесиските држави на реката Мајна, достигнувајќи ги Нирнберг и Франкфурт. Баварската тврдина Вирцбург била гранатирана од пруската артилерија, но гарнизонот ја бранел својата позиција до денот на примирјето.

Австријците биле поуспешни во војната со Италија, победувајќи ги Италијанците на копно во битката Кустоза и на море во битката кај Лиса. Прускиот мир со Австрија ја принудил италијанската влада да побара примирје со Австрија на 12 август 1866 година. Според Виенскиот договор, потпишан на 12 октомври 1866 година, Австрија го отстапила Венето на Франција, што пак, и го отстапи на Италија.

Поголеми битки

уреди

Последици од војната

уреди
 
Северногермански сојуз (црвено). Јужногерманските држави кои се приклучија во 1870 година за да ја формираат Германската Империја се во портокалова боја. Алзас-Лорена, територијата анектирана по Француско-пруската војна од 1870 година, е во тен.

Брзо примирје било неопходно за да се спречи Русија да влезе во конфликтот од страната на Австрија. Прусија ги припоила Хановер, Хесе-Касел, Насау и градот Франкфурт. Хесе Дармштад изгубил одредена територија, но не и нејзиниот суверенитет. Државите јужно од реката Мајна (Баден, Виртемберг и Баварија) потпишале посебни договори со кои се барало да плаќаат отштета и да склучуваат сојузи, доведувајќи ги во сферата на влијанието на Прусија. Австрија и повеќето нејзини сојузници биле исклучени од Северногерманскиот Сојуз. Крајот на австриската доминација на германските држави го свртело вниманието на Австрија на Балканот. Во 1867 година, австрискиот император Франц Јосиф прифатил спогодба (Австро - унгарскиот компромис од 1867 година) во која им дал на своите унгарски поседи еднаков статус со неговите австриски домени, создавајќи Двојна монархија на Австро - Унгарија.[18][19]

Реалноста на поразот за Австрија предизвикала повторна проценка на внатрешните поделби, локалната автономија и либерализмот. Новиот Северногерманскиот Сојуз имаше свој устав, знаме и владини и административни структури. Преку воена победа, Прусија под влијание на Бизмарк го надмина активниот отпор на Австрија кон идејата за обединета Германија. Можеби влијанието на Австрија врз германските држави беше прекинато, но војната исто така го разби духот на пан-германското единство: повеќето германски држави негодуваа на пруската политика за моќ.[20][21][22]

Војната значеше крај на Германскиот Сојуз. Оние држави кои останаа неутрални или пасивни за време на конфликтот преземаа различни дејства по Договорот од Прага:

  • Лихтенштајн: Стана независна држава и прогласи трајна неутралност, додека одржуваше тесни политички врски со Австрија. Кнежевството испрати 80 луѓе во војната на страната на Австрија, но не се вклучиле во борби. Тие се вратија од Третата италијанска војна за независност со 81 маж, австриски офицер се приклучил на контингентот на пат кон дома.[23]
  • Лимбург и Луксембург: Договорот од Лондон (1867) и двете држави ги прогласи за дел од Кралството Холандија. Лимбург стана холандска провинција Лимбург. На Луксембург му беше гарантирана независност и неутралност од трите соседни соседи (Белгија, Франција и Прусија), но повторно се приклучи на германската царинска унија, Золверајнн, и остана членка до нејзиното распуштање во 1919 година.
  • Рејс-Шлајз, Сакс-Вајмар-Ајзенах, Шварцбург-Рудолштат: Се приклучи на Северногерманскиот Сојуз.

Австриската желба за одмазда

уреди

Австрискиот канцелар грофот Фридрих Фердинанд фон Беуст беше „нестрплив да му се одмазди на Бизмарк за Садова“. Како прелиминарен чекор, со Унгарија брзо беше склучен Австро - унгарскиот компромис од 1867 година. Беуст „го убеди Франц Јосиф да ги прифати барањата на Унгарците што тој дотогаш ги одбиваше“,[24] но австриските планови не ги исполнија француските надежи.[25] Виктор Емануел II и италијанската влада сакаа да се приклучат на овој потенцијален сојуз, но италијанското јавно мислење беше жестоко против тоа, сè додека Наполеон III имаше француски гарнизон во Рим, заштитувајќи го папата Пиј IX, со што негираше дека Италија го поседува својот главен град (Рим беше прогласен за главен град на Италија во март 1861 година, кога се состана првиот италијански парламент во Торино). Наполеон III не беше строго против ова (како одговор на изјавата на францускиот државен министер дека Италија никогаш нема да ги положи рацете на Рим, императорот коментирал „Знаете, во политиката, никогаш не треба да се каже „никогаш ““)[26] и дал разни предлози за решавање на Римското прашање, но Пиј IX ги отфрлил сите. И покрај поддршката за обединување на Италија, Наполеон не можеше да го притисне ова прашање од страв да не ги налути католиците во Франција.[27]

Наводи

уреди
  1. ↑ Clodfelter 2017, стр. 182.
  2. ↑ 2,0 2,1 Clodfelter 2017, стр. 183.
  3. ↑ Clodfelter 2017, стр. 183-184.
  4. ↑ See, for example, James Allen Vann, The Swabian Kreis: Institutional Growth in the Holy Roman Empire 1648–1715. Vol. LII, Studies Presented to International Commission for the History of Representative and Parliamentary Institutions. Bruxelles, 1975. Mack Walker. German home towns: community, state, and general estate, 1648–1871. Ithaca, 1998.
  5. ↑ John G. Gagliardo, Reich and Nation. The Holy Roman Empire as Idea and Reality, 1763–1806, Indiana University Press, 1980, p. 278–279.
  6. ↑ Robert A. Kann. History of the Habsburg Empire: 1526–1918, Los Angeles, 1974, p. 221. In his abdication, Francis released all former estates from their duties and obligations to him, and took upon himself solely the title of King of Austria, which had been established since 1804. Golo Mann, Deutsche Geschichte des 19. und 20. Jahrhunderts, Frankfurt am Main, 2002, p. 70.
  7. ↑ Sheehan, pp. 398–410; Hamish Scott, The Birth of a Great Power System, 1740–1815, US, 2006, pp. 329–361.
  8. ↑ Sheehan, pp. 398–410.
  9. ↑ Jean Berenger. A History of the Habsburg Empire 1700–1918. C. Simpson, Trans. New York: Longman, 1997, ISBN 0-582-09007-5. pp. 96–97.
  10. ↑ Adam Zamoyski, Rites of Peace: The Fall of Napoleon and the Congress of Vienna, New York, 2007, pp. 98–115, 239–40.
  11. ↑ Holt, p. 27.
  12. ↑ Holt, pp. 13–14.
  13. ↑ Blackbourn, Long Century, pp. 175–179.
  14. ↑ Wawro, pp. 57–75.
  15. ↑ Sheehan, pp. 908–909
  16. ↑ Sheehan, p. 909.
  17. ↑ Wawro, pp. 50–60; 75–79.
  18. ↑ Taylor, Bismarck, pp. 87–88.
  19. ↑ Sheehan, p. 910.
  20. ↑ Sheehan, pp. 905–910.
  21. ↑ Rosita Rindler Schjerve Diglossia and Power: Language Policies and Practice in the Nineteenth Century Habsburg Empire, 2003, ISBN 3-11-017653-X, pp. 199–200.
  22. ↑ Bridge and Bullen, The Great Powers and the European States System 1814–1914.
  23. ↑ Redaktion (2016-05-11). „Sonderausstellung: «1866 – Liechtenstein im Krieg – Vor 150 Jahren»“. lie:zeit online (германски). Посетено на 2021-08-31.
  24. ↑ Albertini, Luigi (1952). The Origins of the War of 1914, Volume I. Oxford University Press. стр. 4.
  25. ↑ Aronson, Theo (1970). The Fall of the Third Napoleon. Cassell & Company Ltds. стр. 58.
  26. ↑ Aronson, Theo (1970). The Fall of the Third Napoleon. Cassell & Company Ltds. стр. 56.
  27. ↑ Albertini, Luigi (1952). The Origins of the War of 1914, Volume I. Oxford University Press. стр. 6.

Извори

уреди
  • Balfour, M. (1964). The Kaiser and his Times. Boston MA: Houghton Mifflin. ISBN 0-39300-661-1.
  • Barry, Quintin. Road to Koniggratz: Helmuth von Moltke and the Austro-Prussian War 1866 (2010) excerpt and text search
  • Bassett-Powell, Bruce. Armies of Bismarck's Wars: Prussian 1860-67 (2013) | Publisher=Casemate [1]
  • Bond, Brian. "The Austro-Prussian War, 1866", History Today (1966) 16#8, pp. 538–546.
  • Clodfelter, M. (2017). Warfare and Armed Conflicts: A Statistical Encyclopedia of Casualty and Other Figures, 1492–2015 (4. изд.). Jefferson, North Carolina: McFarland. ISBN 978-0786474707.
  • Hollyday, FBM (1970), Bismarck, Great Lives Observed, Prentice-Hall
  • Hozier, H. M. The Seven Weeks' War: the Austro-Prussian Conflict of 1866 (2012)
  • Prussian General Staff (1872). The Campaign of 1866 in Germany. Преведено од Colonel von Wright; Henry M. Hozier. London: Clowes & Sons.
  • Taylor, A. J. P. The Habsburg Monarchy 1809–1918 (2nd ed. 1948).
  • Taylor, A. J. P. Bismarck: the Man and Statesman, 1955.
  • Showalter, Dennis E. The Wars of German Unification (2004)
  • Wawro, G. (1997). The Austro-Prussian War: Austria's War with Prussia and Italy in 1866. Cambridge: CUP. ISBN 0-521-62951-9.

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Австро-пруска_војна&oldid=5306696“