Википедија

Мека

Мека (арапски مكة Makka, полн назив مكة المكرّمة Makka al-Mukarrama) — град во рамнината Тихама во Саудиска Арабија и исто така е главен и административен град на регионот Мека[3]. Градот се наоѓа 70 километри од копното на Џеда во тесна долина на височина од 277 метри надморска височина и 340 километри јужно од Медина. Нејзиното постојано население во 2012 година изнесувало околу 2 милиони, иако посетителите повеќе од трипати го зголемуваат овој број секоја година во периодот на аџилак што се одржува во дванаесеттиот муслимански месечев месец.

Мека
مكة المكرمة
Makkah al-Mukarramah
Бака
Светиот град Мека
Џабал ел-Нур, Ќаба, Мина, мост Џамарат
Џабал ел-Нур, Ќаба, Мина, мост Џамарат
Прекар(и): Umm al-Qurā (أم القرى, „Мајка на сите градови“)
Мека is located in Saudi Arabia
Мека
Мека
Местоположба на Мека на картата на Саудиска Арабија
Координати: 21°25′N 39°49′E / 21.417° СГШ; 39.817° ИГД / 21.417; 39.817
Држава Саудиска Арабија
РегионМека
ОсновачПророк Исмаил, син на Аврам (Исламска традиција)
Управа
 • ГрадоначалникОсама ел-Бар
 • Покраински гувернерХалид бин Фаисал ел-Сауд
Површина[1]
 • Градска760 км2 (290 ми2)
 • Градска850 км2 (330 ми2)
 • Метро1.200 км2 (500 ми2)
Надм. вис.&10000000000000277000000277 м
Население (2010)[2]
 • Градско1.675.368
 • Густина2,200/км2 (5,700/ми2)
Час. појасAST (UTC+3)
 • Лето (ЛСВ)AST (UTC+3)
Повик. бр.(+966) 12
Мреж. местоholymakkah.gov.sa

Како родно место на Мухамед и местото на првото откровение на Мухамед на Куранот (конкретно пештера на 3 километри од Мека)[4][5], Мека се смета за најсветиот град во исламот[6] и место за аџилак, познато како Хаџ кој е задолжителен за сите способни муслимани. Во Мека се наоѓа Ќаба, најсветото место на исламот. Мека била долго владеена од потомците на Мухамед, познати како шарифи, кои дејствувале како независни владетели или како вазали. Таа била освоена од Ибн Сауд во 1925 година. Во својот современ период, Мека забележала огромна експанзија во големината и инфраструктурата, каде што се наоѓаат структурите како што се Абраџ ел-Бејт, хотелот „Кула на кралскиот часовник“, четврта највисока зграда во светот. За време на оваа експанзија, Мека има изгубено некои историски структури и археолошки наоѓалишта, како што е Еџјадската тврдина[7]. Денес, повеќе од 15 милиони муслимани ја посетуваат Мека годишно, вклучувајќи и неколку милиони во текот на неколкуте денови на Хаџ[8]. Како резултат на тоа, градот станал еден од најпознатите космополитски градови во муслиманскиот свет[9], иако на немуслиманите им е забрането да влезат во градот.[8]

Име и етимологија

уреди

„Мека“ е форма на името на градот на македонска и англиска транслитерација за арапското име на градот, иако официјалната транслитерација што ја користи саудиската влада е „Мака“ (Makkah), што е поблиску до арапскиот изговор[10][11]. Зборот „Мека“ на англиски јазик се користи во случај на секое место кое привлекува голем број луѓе, и поради тоа некои муслимани го прифатиле користењето на овој правопис за градот како навредлив.[10]. Саудиската влада го усвоила терминот Makkah како официјален правопис во 1980-тите, но тој не е универзално познат или употребен во светот[10]. Целото официјално име на градот е Мака ел-Мукарама или Макату л-Мукарама (مكة المكرمة, Makkah al-Mukarramah или Makkatu l-Mukarramah), што значи „Почитувана Мека“, но исто така се преведува ѝ како „Светиот град Мека“[10].

Старото или првото име за местото Мека е Бака (Баках, Бека или Бекка)[12][13][14]. Етимологијата на арапски јазик е нејасна[15]. Широко се верува дека Бака е синоним за Мека, додека муслиманските научници генерално го користат за да го означат светото подрачје на градот што ја опкружува и ја вклучува Ќаба[16].

Формата Bakkah се користи за името Мека во Куранот во 3:96, додека формата Мека се користи во 48:24[15][17]. На јужноарапски јазик, јазикот што се користел во јужниот дел на Арапскиот Полуостров во времето на Мухамед, „б“ и „м“ биле заменливи. Другите извори градот Мека во Куранот (6:92, 42: 5) го нарекуваат Ум ел-Кура (أم القرى), што значи „мајка на сите населби“[17] или „мајка на селата“. Друго име на Мека е Тихама[18].

Друго име за Мека, според пустината и планините што ја опкружуваат, според арапската и исламската традиција, е Фаран, осврнувајќи се на пустината Паран, спомената во Стариот завет во Битие 21:21[19]. Арапската и исламската традиција тврди дека пустината Паран, во широка смисла, е Тихама и местото каде што се населил Исмаил било Мека[19]. Јакут ел-Хамави, сириски географ од 12 век, напишал дека Фаран е „арабизиран хебрејски збор, едно од имињата на Мека споменати во Тора“[20].

Управување

уреди

Мека се наоѓа и е управувана од Општина Мека, општински совет од четиринаесет локално избрани членови на чело со градоначалник (наречен ел-Амин) назначен од саудиската влада. Од мај 2015 година, градоначалникот на градот бил д-р Осама бин Фадел Ал Бар[21][22].

Мека е главен град на регионот Мека, кој ги вклучува и соседна Џеда. Провинцискиот гувернер бил принцот Абдул-Маџид ибн Абдул-Азиз ел-Сауд од 2000 до неговата смрт во 2007 година[23].На 16 мај 2007 година, принцот Калид бин Фејсал ел-Сауд бил назначен за нов гувернер[24].

Историја

уреди

Рана историја

уреди
 
Мека во 2009 година.
 
Турска мапа од 1787 година за Месџид ел-Харам

Раната историја на Мека сè уште е во голема мера спорна, бидејќи во античката литература пред да се појави исламот не постојат недвосмислени извори за градот[25]. Римското Царство ја презела контролата на дел од Хеџаз во 106 година од н.е.[26], владејачките градови како што биле Хегра (денес познат како Мадаин Салих), кој се наоѓа на север од Мека. И покрај тоа што детални описи биле направени на Западна Арабија од Рим, како што е ониј на Прокопиј Кесариски, не постојат извори за град кој бил место за аџилак или пак претставувал трговски бастион, како што се смета дека била Мека[27]. Првото директно споменување на Мека во надворешната книжевност се случило во 741 година во византиско-арапската хроника, иако тука авторот го става градот во Месопотамија, а не во Хеџаз[27].

Со оглед на непријатната средина[28] и недостатокот на историски извори во римски, персиски или индиски извори, историчарите, меѓу кои и Патриша Кроун и Том Холанд, се сомневаат врз тврдењето дека Мека била главната историска трговска тврдина[28][29].

Потенцијални антички извори

уреди

Грчкиот историчар Диодор Сицилиски за Арабија напишал во своето дело Bibliotheca historica, опишувајќи свет храм: „И таму е поставен храм, кој е многу свето место и многу го почитуваа сите Арапи“[30]. Се смета дека ова се однесува на Ќаба. Сепак, географската локација Диодор ја опишува дека се наоѓа во северозападна Арабија, околу областа на Леуке Коме, поблиску до Петра, и во рамките на поранешното Набатејско Царство и Римска Арабија[31][32].

Клавдиј Птоломеј ги наведува имињата на 50 градови во Арабија, а еден под името „Макораба“. Според некои иследувачи, овој град би можело да се однесува за денешниот град Мека. Сепак, поради недостаток на опис или некоја друга придружна литература, тврдењето се смета за спорно[33].

Исламски поглед

уреди

Во исламскиот поглед, почетоците на Мека се припишува на потомците на Исмаил. Во Стариот завет, во Псалми 84: 3-6, се споменува аџилак по долината на Бака, што муслиманите го сметаат дека се однесува на Мека како Бака во Куранот 3:96.

Некое време во 5 век, Ќаба претставувала место за обожување на божествата на паганските племиња на Арабија. Најважното паганско божество во Мека било Хубал, кој бил сместен таму од владејачкото племе Курејши[34][35] и останало до 7 век.

Во Sharḥ al- Asāṭīr, коментар за самарјанската мидрашка хронологија на патријарсите, од непознат датум, но веројатно составен во 10 век од н.е., се тврди дека Мека била изградена од синовите на Навајот, најстариот син на Исмаил[36][37][38].

Во 5 век, Курејшите ја презеле контролата врз Мека и станале квалификувани трговци. Во 6 век тие се приклучиле на профитабилниот трговски зачин, бидејќи војните на други места ги пренасочиле трговските патишта од опасните морски патишта до посигурни копнени правци. Византија претходно го контролирала Црвено Море, но бројот пиратите се зголемувала. Уште една претходна маршрута што поминувала низ Персискиот Залив преку реките Тигар и Еуфрат, исто така, била загрозена од експлоатациите од Сасанидското Царство и биле нарушени од Лахмидите, Гасанидите и Римско-персиските војни. Искуството на Мека како трговски центар, исто така, ги надминало градовите Петра и Палмира[39][40]. Сасанидите сепак не секогаш претставувале закана за Мека, бидејќи во 575 година тие го штителе градот Мека од инвазијата на Кралството Аксиум, предводено од нејзиниот христијански водач Абраха. Племињата на јужна Арабија побарале помош од персискиот крал Хосрој I Ануширван, како одговор на кој тој се упатил кон Јужна Арабија со војници и бродови во Мека. Персиската интервенција го спречила христијанството да се шири кон исток во Арабија.

До средината на 6 век, во северна Арабија имало три главни населби, низ целиот југозападен брег кој се граничи со Црвеното Море, во еден погоден регион помеѓу морето и големите планини на исток. Иако областа околу Мека била целосно неплодна, таа била најбогатата од трите населби со изобилна вода преку познатиот свет бунар Земзем и позиција на крстосницата на главните патни правци[41].

Суровите услови и теренот на Арапскиот Полуостров значело речиси постојана конфликтна ситуација меѓу локалните племиња, но еднаш годишно тие прогласувале примирје кога требало сите племиња да дојдат во Мека на аџилак. До 7 век, ова патување било наменето за религиозни причини од страна на паганските Арапи да им оддадат почит на нивните светилишта и да пијат од бунарот Земзем. Честопати, во ова време биле решавани и споровите помеѓу разните племенски групи, како и долговите, главно поради користа од саемот кој се одржувал во градот во тоа време. Овие годишни настани им дале на племињата чувство на заеднички идентитет и Мека станала важна тврдина на полуостровот[42].

Годината на слонот во исламската историја е името за годината приближно еднаква на 570 година од новата ера. Според исламската традиција, оваа година е роден Мухамед[43]. Според раните исламски историчари како што се Ибн Исхак, Абраха, кој бил христијански владетел на Јемен и кој бил подложен од Кралство Аксум од Етиопија, изградил црква во Сана, позната како ел-Калис во чест на кралот. Храмот добил широка слава, дури и од големата Византија[43]. Абраха се обидел да го пренасочи аџилакот на арапските луѓе од Ќаба до ел-Калис и назначил човек по име Мухамед ибн Хузаи во Мека и Тихама како крал со порака дека ел-Калис е многу подобро место за обожавање и аџилак.[43]. Кога Мухамед ибн Хузаи пристигнал до земјата на племето Бану Кинана, луѓето од низините, знаејќи за што е дојден, испратиле еден човек од Бану Худаил наречен Урва бин Хајад ал Миласи, кој го убил на Мухамед. Неговиот брат Кејс, кој бил со него, побегнал во Абраха каде владетелот се заканил дека ќе ги уништи на племето Кинана заедно со храмот. Ибн Исхак понатаму наведува дека еден од мажите на племето Курејши бил вознемирен од ова, и заминал во Сана, и ноќе ја осквернувал црквата. Абраха[44][45] започнал марш кон Ќаба со голема војска, која вклучувала еден или повеќе воени слонови, со намера да ја уништи. Кога дошле вести за напредокот на војската на Абраха, арапските племиња Курејши, Бану Кинана, Бану Хуза и Бану Худаил се обединиле во одбрана на Ќаба. Еден човек од Химјарското Царство бил испратен од Абраха за да ги посоветува дека тој само сакал да ја уништи Ќаба и дека доколку и тие се спротивстават, дека и тие ќе бидат уништени. Абдул Муталиб им рекол на жителите на Мека да бараат засолниште во ридовите, додека тој со некои водечки членови на Курејшите останал во околината на Ќаба. Абраха испратил покана Абдул-Муталиб да се сретнат и да разговараат. Кога Абдул-Муталиб го напуштил состанокот, кажал: „Сопственикот на овој дом е негов бранител, и сигурен сум дека тој ќе го спаси од нападот на противниците и нема да ги обесчести слугите од Неговиот дом“. Абраха ја нападнал Мека. Сепак, главниот слон, познат како Махмуд[46], се вели дека запрел на границата околу Мека и одбил да влезе. Докажано е дека епидемијата како што е од мали сипаници можело да предизвика таква неуспешна инвазија на Мека[47]. Повикувањето на приказната во Куранот е доста кратка. Според сура Ел Фил, следниот ден, [кога Абраха се подготвувал да влезе во градот], се појавиле темни облаци и мали птици испратени од Алах. Птиците носеле мали камења од скаменета глина и ги бомбардирале етиопските сили и ги разбиле.

Караваните со камили, за кои се вели дека први биле користени од прадедото на Мухамед, биле главен дел од раздвижената економија на Мека. Се случувале сојузи меѓу трговците во Мека и локалните номадски племиња, кои донесувале кожа, добиток и метали во Мека. Историските извештаи, исто така, даваат извесни индикации дека стоките од други континенти, исто така, би можело да поминуваат низ Мека. Стока од Африка и од Далечниот Исток поминувала низ патот до Сирија, вклучувајќи ги зачините, кожата, лековите, ткаенината и робовите. За возврат Мека добивала пари, оружје, житарици и вино, кои, пак, биле дистрибуирани низ цела Арабија. Жителите на градот потпишувле договори со Византијците и Бедуините и преговарале за безбедни патишта. Мека станала центар на лабава конфедерација на племињата, меѓу кои и оние на Бану Тамим.

Тамудски натписи

уреди

Некои Тамудски натписи, откриени во јужниот дел на Јордан, содржат имиња на некои поединци како „Абд Мекат“, што значи „Слуга на Мека“[48].

Исто така имало и некои други натписи кои содржеле лични имиња како „Маки“, што значи „Меканци“, но Џавад Али од Универзитетот во Багдад сугерирал дека постои и веројатност за племе наречено Мека[49].

Исламска традиција

уреди

Според исламската традиција, историјата на Мека започнува од Аврам (Ибрахим), кој ја изградил Ќаба со помош на својот постар син Исмаил околу 2000 година пр.н.е., кога жителите на местото, тогаш познато како Бака, станале монотеисти преку влијанието на Амалекијците[50].

Мухамед и освојувањето на Мека

уреди
 
Џабал ел-Нур.
 
Мека во 1718 година
 
Мека ок. 1778
 
Мека во доцните 1880-ти
 
Мека во 1910 година
 
Птичји поглед на Ќаба преполн со верници во 1910 година
 
Хаџот привлекува милиони верници во Големата џамија во Мека секоја година, но главно кампување на верниците е во рамнините на Мина и Арафа.

Мухамед е роден во Мека во 570 година, и оттогаш исламот е неразделно поврзан со него. Роден е во помалата племенска фракција, Хашемити, како припадници на владејачкото племе Курејши. Неговото раѓање се случило во Мека, додека пак во блиската планинска пештера Хира на планината Џабал ел-Нур, Мухамед, според исламската традиција, Мухамед започнал да прима божествени откровенија од Бог преку Архангел Гаврил во 610 година, и се залагал за неговата форма на монотеизам против меканското паганство. По прогонството од паганските племиња во рок од 13 години, Мухамед емигрирал (Хиџра) во 622 со неговите придружници, Мухаџири, во Јатриб (подоцна наречен Медина). Меѓутоа, конфликтот меѓу Курејшите и муслиманите продолжил: Двете фракции се бореле во Битката кај Бадр, каде што муслиманите ги поразиле Курејшите надвор од Медина, додека Битката кај Ухуд завршила нерешено. Генерално, напорите на Мека за уништување на исламот не успеало и се покажало како скапо и неуспешно. За време на Битката кај ровот во 627 година, здружените армии на Арабија не успеале да ги поразат силите на Мухамед[51].

Во 628 година, Мухамед и неговите следбеници сакале да влезат во Мека за аџилак, но биле блокирани од Курејшите. Потоа, муслиманите и Курејшите потпишале договор од Худајбијах, при што Курејшите ветиле дека ќе престанат да се бори против муслиманите и ветиле дека муслиманите ќе можат да влезат во градот за да го извршат аџилакот следната година. Тоа требало да биде прекин на огнот за 10 години. Сепак, само две години подоцна Курејшите го прекршиле примирјето со колење на група муслимани и нивните сојузници. Мухамед и неговите придружници, кои броеле 10.000 војници, започнале воинствен марш кон Мека. Сепак, наместо да продолжат со својата борба, градот Мека му се предал на Мухамед, кој прогласил мир и амнестија за своите жители. Паганските слики биле уништени од страна на следбениците на Мухамед и локацијата исламизирана и прераснала во обожување на Бог. Мека била прогласена за најсвето место во исламот, пренесувајќи го како центар на муслиманскиот аџилак, еден од Петте столбови на Исламот. Потоа, Мухамед се вратил во Медина, откако го назначил Акиб Ибн Усаид за гувернер на градот. Неговите други активности во Арабија довеле до обединување на полуостровот[39][51].

Мухамед починал во 632 година, но со чувство на единство, исламот започнал со својата брза експанзија и во следните неколку стотини години се протегал од Северна Африка до Азија и делови од Европа. Како што растела Исламската империја, Мека продолжувала да привлекува аџии од целиот муслимански свет и пошироко.

Мека, исто така, го привлекла и целокупното население на научници, побожни муслимани кои сакале да живеат во близина на Ќаба и месните жители кои им служеа на аџиите. Поради тешкотиите и трошоците на Хаџ, верниците пристигнувале со брод во Џеда, а од таму се приклучувале на годишните каравани од Сирија или Ирак.

Средновековни и пред-модерни времиња

уреди

Мека никогаш не била главен град на ниту една од исламските држави. За време на владеењето на Омар (634-44) и Утман (644-56), загриженоста од поплавите предизвикале калифите да ги внесат христијанските инженери за да изградат насипи за да ја заштитат областа околу Ќаба[39].

Миграцијата на Мухамед во Медина го преместил фокусот подалеку од Мека. Овој фокус се движел уште повеќе кога Али, четвртиот калиф, ја презел власта и го избрал градот Куфа како негов главен град. Калифатот на Омејадите го преселил главниот град во Дамаск во Сирија и Абасидскиот калифат во Багдад, во денешен Ирак, кој остана во центарот на Исламската империја речиси 500 години. Мека повторно влегла во исламската политичка историја за време на Втората исламска граѓанска војна, кога Абдулах ибн ел Зубајр, стѕанал еден од првите муслимани кои се спротивставиле на Омејадите. Градот двапати бил под опсада на Омејадите, во 683 и 692 година. По некое време, градот малку се покажал во политиката, останувајќи град управуван од шариф.

Во 930 година, Мека била нападната од страна на Карматите, муслиманска секта предводена од Абу-Тахир ел-Џанаби и центрирана во источна Арабија[52]. Пандемијата на Црна смрт во Мека пристигнала во 1349 година[53].

Во 1517 година, Шарифот Баракат бин Мухамед, ја признал надмоќта на отоманскиот калиф, но задржал голем степен на локална автономија[54].

Во 1803 година градот бил окупиран од Емиратство Дирија која ја држала Мека до 1813 година. Ова претставувало голем удар за престижот на Отоманското Царство, кое владеело над суверенитетот над светиот град од 1517 година. Османлиите му ја довериле задачата да ја врати Мека назад под отоманска контрола на Мухамед Али Паша. Мухамед Али Паша успешно ја вратил Мека под османлиска контрола во 1813 година.

Во 1818 година, следбениците на Салафите повторно биле поразени, но дел од кланот на ел-Сауд го преживеале настанот и ја основале Втората Саудиска Држава која траела до 1891 година.

Мека редовно била погодувана од епидемии на колера. Помеѓу 1830 и 1930 година колера избувнала меѓу верниците во Мека 27 пати[55]

Востание на шарифот од Мека

уреди

Во Првата светска војна, Отоманското Царство било во војна со Велика Британија и нејзините сојузници, и застанало на страната на Германија. Таа успешно го отфрлил нападот врз Истанбул во Галиполската операција и во Багдад во Опсадата на Кут. Британскиот агент Т. Е. Лоренс заговарал со османлискиот гувернер Хусаин бин Али, шарифот од Мека. Хусеин бин Али се побунил против Отоманското Царство од Мека, и Мека станала првиот град по Битката кај Мека во 1918 година која ги отфрлила Османлиите. Револтот на Шариф се покажал како пресвртница на војната на Источниот фронт. Шариф Хусеин прогласил нова држава, Кралство Хеџаз, и ја прогласил Мека како главен град на новото кралство.

Саудиска Арабија

уреди

По Битката кај Мека во 1924 година, шарифот бил соборен од семејството Сауд, а Мека била инкорпорирана во Саудиска Арабија[56].

Под Саудиска власт, голем дел од историскиот град бил срушен како резултат на градежните програми.

На 20 ноември 1979 година, двесте вооружени исламистички дисиденти предводени од саудискиот проповедник Џухајман ел-Утајбија ја презеле Големата џамија. Тие тврделе дека саудиското кралско семејство повеќе не претставува чист ислам и дека Месџид ел-Харам (Светата џамија) и Ќаба, мора да бидат задржани од оние со вистинската вера. Бунтовниците заплениле десетици илјади верници како заложниц во џамијата. Опсадата траела две недели и резултирала со неколку стотици смртни случаи и значителна штета на храмот, особено галеријата Сафа-Марва. Пакистанските сили го спровеле конечниот напад; тие биле помогнати со оружје, логистика и планирање од страна на елитниот тим на француски командоси од француската единица за команда GIGN[57].

Уништување на историски градби

уреди

Под управува на Саудитите, се проценува дека од 1985 година околу 95% од историските градби во Мека, кои биле стари над илјада години, се урнати[7][58].

Историските места од верско значење, кои биле уништени од страна на Саудитите, вклучуваат пет од познатите „Седум Џамии“, првично изградени од ќерката на Мухамед и четири од неговите најголеми придружници: Масџид Абу Бакр, Масџид Салман ал Фарси, Масџид Умар ибн ел- Хатаб, Масџид Саида Фатима бинт Расулала и Масџид Али ибн Абу Талиб[59].

Се смета дека во Мека има помалку од 20 градби кои датираат од времето на Мухамед. Други уништени објекти ги вклучуваат куќата на Хатиџа, сопругата на Мухамед, срушена за да направи место за јавни тоалети; куќата на Абу Бакр, придружник на Мухамед, денес место на локалниот хотел Хилтон; куќата на внукот на Мухамед, Али-Орад и џамијата на Абу-Кубаис, сега на местото на кралската палата во Меа; Родното место на Мухамед, срушено за да направи место за библиотека; и Еџјадската тврдина од османлиската ера, срушена за изградба на кулите на Абраџ ел-Бејт[60].

Причината за голем дел од уништувањето на историските објекти е за изградба на хотели, станови, паркинзи и други инфраструктурни објекти за аџиите. Сепак, многумина се уништени без таква причина. На пример, кога куќата на Али-Орад била откриена, самиот крал Фахд ибн Абдул-Азиз ел- Сауд наредил да биде срушена за да не стане место за аџилак[58].

Аџилак

уреди

Аџилакот во Мека привлекува милиони муслимани од целиот свет. Постојат два вида: Хаџ и Умра.

Хаџ претставува „поголем“ аџилак кој се изведува секоја година во Мека и блиските места. Од сите муслимани се очекува да одат на аџилак барем еднаш во својот живот, доколку се во добра здравствена состојба и доколку имаат финансиски средства.

Умрата не е задолжителна, но се препорачува во Куранот[61]. Често, верниците ја изведуваат Умра, додека ја посетуваат Месџид ел-Харам.

Инциденти

уреди

Мека е место на неколку инциденти и неуспеси на контрола на толпата поради големиот број луѓе кои доаѓаат да направат Хаџ[62][63][64]. На пример, на 2 јули 1990 година, аџилакот во Мека завршил со трагедија кога системот за вентилација не се уклучил во преполниот пешачки тунел, а 1.426 лица биле задушени или загрозени до смрт во стампедо[65]. На 24 септември 2015 година, 700 аџии биле убиени во стампедо во Мина за време на ритуал на мостот Џамарат[66].

Географија

уреди

Мека се наоѓа на надморска височина од 277 метри над морското ниво и околу 80 километри од Црвено Море[41]. Централна Мека лежи во коридорот помеѓу планините. Областа ја содржи долината на ел-Танем, Долината Бака и долината Абкар[39][67]. Оваа планинска местоположба ја дефинира современата експанзија на градот. Градот се наоѓа во областа Масџид ал-Харам, која е помала од поголемиот дел од градот. Областа околу џамијата е стариот град. Главните патишта се ел-Мудах и Сук ел-Леџл на север од џамијата, а Ас-Суг Асагир на југ. Во времето кога Саудијците ја прошириле Големата џамија во центарот на градот, стотици куќи биле разрушени и заменети со широки патишта и градски плоштади. Вкупната површина на Мека денес е над 1.200 км2[68].

Во предмодерна Мека, градот користел неколку главни извори на вода. Првите биле месни бунари, како што е Земзем. Вториот извор бил Ајн Зубајда. Водата била транспортирана од него со помош на подземни канали. Многу спорадичен трет извор бил дождот кој бил зачувуван од луѓето во мали резервоари или цистерни. Од друга страна водата претставувала и закана од поплави. Според Ал-Курди, до 1965 година имало 89 историски поплави, вклучувајќи и неколку во саудискиот период. Во минатиот век најголема поплава се случила во 1942 година. По тој период биле изградени брани[67].

Соседства

уреди
  • Аџјад
  • ел-Адл[69]
  • ел-Фисалиџа
  • ел-Гемеза
  • ел-Гасала
  • ел-Хиндавија
  • ел-Искан
  • ел-Каледиџа[69]
  • ел-Мабда[69]
  • ел-Муисем[69]
  • ел-Нужа
  • ел-Расифа
  • ел-Шокиџа[69]
  • ел-Шубака
  • ел-Сулејманиџа
  • ел-Тундобави
  • ел-Утајбиџа
  • ел-Захир
  • ел-Захра
  • Азизија[69]
  • Газа[70]
  • Џабал ел-Нур
  • Џарвал
  • Џурум [78]
  • Мина
  • Мисфала
  • Шар Мансур
  • Сук ел-Лаил

Клима

уреди

Мека има жешка пустинска клима. Како и повеќето градови во Саудиска Арабија, во Мека се задржува топла температура дури и во зима, што може да се движи од 18 °C ноќе до 30 °C попладне. Летните температури се екстремно жешки до 40 °C во попладневните часови до 30 °C во вечерните часови. Дождот обично паѓа во Мека во мали количини помеѓу ноември и јануари.

Климатски податоци за Мека
Месец Јан Фев Мар Апр Мај Јун Јул Авг Сеп Окт Ное Дек Годишно
Највисока забележана °C (°F) 37.4
(99.3) 		38.3
(100.9) 		42.4
(108.3) 		44.7
(112.5) 		49.4
(120.9) 		49.6
(121.3) 		49.8
(121.6) 		49.7
(121.5) 		49.4
(120.9) 		47.0
(116.6) 		41.2
(106.2) 		38.4
(101.1) 		49.8
(121.6)
Прос. висока °C (°F) 30.5
(86.9) 		31.7
(89.1) 		34.9
(94.8) 		38.7
(101.7) 		42.0
(107.6) 		43.8
(110.8) 		43.0
(109.4) 		42.8
(109) 		42.8
(109) 		40.1
(104.2) 		35.2
(95.4) 		32.0
(89.6) 		38.1
(100.6)
Сред. дневна °C (°F) 24.0
(75.2) 		24.7
(76.5) 		27.3
(81.1) 		31.0
(87.8) 		34.3
(93.7) 		35.8
(96.4) 		35.9
(96.6) 		35.7
(96.3) 		35.0
(95) 		32.2
(90) 		28.4
(83.1) 		25.6
(78.1) 		30.8
(87.4)
Прос. ниска °C (°F) 18.8
(65.8) 		19.1
(66.4) 		21.1
(70) 		24.5
(76.1) 		27.6
(81.7) 		28.6
(83.5) 		29.1
(84.4) 		29.5
(85.1) 		28.9
(84) 		25.9
(78.6) 		23.0
(73.4) 		20.3
(68.5) 		24.7
(76.5)
Најниска забележана °C (°F) 11.0
(51.8) 		10.0
(50) 		13.0
(55.4) 		15.6
(60.1) 		20.3
(68.5) 		22.0
(71.6) 		23.4
(74.1) 		23.4
(74.1) 		22.0
(71.6) 		18.0
(64.4) 		16.4
(61.5) 		12.4
(54.3) 		10.0
(50)
Прос. врнежи мм (ин) 20.8
(0.819) 		3.0
(0.118) 		5.5
(0.217) 		10.3
(0.406) 		1.2
(0.047) 		0.0
(0) 		1.4
(0.055) 		5.0
(0.197) 		5.4
(0.213) 		14.5
(0.571) 		22.6
(0.89) 		22.1
(0.87) 		111.8
(4.402)
Прос. бр. врнежливи денови 4.0 0.9 1.8 1.8 0.7 0.0 0.3 1.5 2.0 1.9 3.9 3.6 22.4
Прос. релативна влажност (%) 58 54 48 43 36 33 34 39 45 50 58 59 59
Сред. бр. сончеви часови месечно 260.4 245.8 282.1 282.0 303.8 321.0 313.1 297.6 282.0 300.7 264.0 248.0 3.400,5
Сред. бр. сончеви часови дневно 8.4 8.7 9.1 9.4 9.8 10.7 10.1 9.6 9.4 9.7 8.8 8.0 9.3
Извор бр. 1: Jeddah Regional Climate Center[71]
Извор бр. 2: Deutscher Wetterdienst (sun, 1986–2000)[72]

Знаменитости

уреди
 
Месџид ел-Харам.
 
Мека од Меѓународната вселенска станица

Во Мека се наоѓа Месџид ел-Харам, најголемата џамија во светот. Во центарот на џамијата се наоѓа Ќаба. Ова е градбата кон која се насочуваат муслиманите за време на молитвите. Правецот на насочување се нарекува кибла. Оваа џамија е исто така позната како Харам или Голема џамија[73].

Поради вахабистичката непријателска почит кон почитувањето на историските и религиозните градби, Мека го изгубила поголемиот дел од своето наследство во последниве години, но неколку згради од последните 1.500 години го преживеале саудиското управување со земјата[58].

Проширувањето на градот е во тек и вклучува изградба на високи кули како Абраџ ел-Бејт од 601 метри, кои се наоѓаат преку улица од Големата џамија[74]. Кулите претставувале трета највисока градба во светот кога биле завршени во 2012 година. Изградбата на кулите вклучувала рушење на Еџјадската тврдина, што предизвикало спор меѓу Турција и Саудиска Арабија[75].

Меканската Кишла бил отомански замок кај Големата џамија и бил изграден со цел да го брани градот од напади. Сепак, саудиската влада ја отстранила структурата за да се отвори простор на хотели и деловни згради во близина на Големата џамија[76]. Хира е пештера во близина на Мека, на планината по име Џабал ел-Нур во регионот Тихама во денешна Саудиска Арабија. Забележлива е бидејќи претставува местото каде што Мухамед ги добил своите први откровенија од Бога преку ангелот Гаврил[77][78].

Куранската порта, која се наоѓа на автопатот Џеда-Мека, ја означува границата на областа каде што на немуслиманите им е забрането да влезат. Тоа е влезот на Мека и родното место на Мухамед. Портата е дизајнирана во 1979 година од страна на египетски архитект.

Култура

уреди

Културата на Мека е погодена од големиот број верници кои пристигнуваат секоја година, и на тој начин може да се пофали со богато културно наследство.

Како резултат на големиот број верници кои доаѓаат во градот секоја година, Мека станала најразновиден град во муслиманскиот свет. За разлика од остатокот од Саудиска Арабија, а особено Наџд, Мека, според The New York Times, станала поразителна оаза на слободната мисла и дискусија, а исто така и на „неверојатен либерализам“ бидејќи жителите го гледаат градот како „тврдина против екстремизмот во многуте муслимански дебати“[9].

Првиот печат во градот бил донесен во 1885 година од Осман Нури-паша. За време на хашемитскиот период, бил користен за печатење на официјалниот весник на градот, ел-Кибла. Саудискиот режим го проширил овој печат во една поголема операција, воведувајќи го новиот саудиски официјален весник Ум ел-Кура. Од тој период во градот биле воведени преси и техники за печатење од целиот Близок Исток, главно преку Џеда[67].

Денеска во градот се наоѓа седиштето на весникот ел-Надва. Освен овој весник, во градот ги има и ел-Медина, Оказ и ел-Билад, како и други саудиски и меѓународни весници. Првите три се примарни весници на Мека (и другите градови во Саудиска Арабија), главно фокусирани на прашања кои влијаат на градот, со повеќе од милион читатели.

Многу телевизиски станици кои служат на градското подрачје се Сауди ТВ1, Сауди ТВ2, Саудиска спортска телевизија, ел-Ехбарија, Арапско радио и телевизиска мрежа и разни услужници на кабелски, сателитски и други специјални телевизии.

Пред модерниот период, најчестите спортови биле импровизирани натпревари во борење и трки[67]. Фудбалот е најпопуларен спорт во Мека, град кој е домаќин на некои од најстарите спортски клубови во Саудиска Арабија, како што е ел-Вахда, основан во 1945 година. Стадион Крал Абдулазиз е најголемиот стадион во Мека со капацитет од 38.000[79].

Кујна

уреди

Како и во другите арапски градови, Кабса (зачинет дел од ориз и месо) е најстариот традиционален ручек, меѓутоа популарна е и јеменската манда (јадење на ориз и готвено месо). Јадењата со месо на скара, ќофте и ќебапи се широко продаваат во Мека. За време на Рамадан, Фул Медамес и самоса се најпопуларните јадења. Овие јадења скоро секогаш се наоѓаат во либанските, сириските и турските ресторани.

Мешавината на различни етнички групи и националности меѓу меканските жители значително влијаела врз традиционалната кујна на Мека. Градот е опишан како еден од најпознатите космополитски исламски градови со интернационална кујна[80].

Во 20 век, многу синџири за брза храна се отвориле во Мека, за да ги угостат месните жители и аџии[81]. Егзотичната храна, како што се плодовите од Индија и Јапонија, честопати ги носат верниците[82].

Демографија

уреди

Густината на населението во Мека е многу висока. Повеќето долгорочни жители на Мека живеат во Стариот град, а многумина работат во индустријата позната како „Хаџ-индустрија“. Министерот за хаџ во Саудиска Арабија во една изјава рекол: „Никогаш не престануваме да се подготвуваме за хаџ“[83]. Во текот на целата година, верниците доаѓаат во градот за да ги извршат обредите на Умра, а во последните недели од Зул ел-каде, во просек 4 милиони муслимани пристигнуваат во градот за да учествуваат во обредите познати како Хаџ[84].

Аџиите се од различни етнички групи и потекла, главно од Средна Азија, Јужна Азија, Југоисточна Азија, Европа, Среден Исток и Африка. Многу од овие аџии остануваат и стануваат жители на градот. Бурманите се постара заедница, која брои околу 250.000[85]. Освен аџилакот, нафтениот бум од изминатите 50 години донел стотици илјади работни имигранти.

Немуслиманите не смеат да влезат во Мека според законот[86], и употребата на лажни документи за тоа може да резултира со апсење и судење[87]. Забраната се однесува и на заедницата Ахмадија, бидејќи тие се сметаат за немуслимани[88]. Сепак, многумина немуслимани и членови од Ахмадија го посетиле градот. Првиот таков снимен пример на немуслиман е оној на Лудовико ди Вартема од Болоња во 1503 година[89]. Гуру Нанак, основач на сикизмот, ја посетил Мека во декември 1518 година[90]. Еден од најпознатите кој бил во Мека е Ричард Френсис Бартон[91] во 1853 година.

Саудиската влада ја поддржува својата позиција поради содржината на Сура 9:28 од Куранот:

„О верници, многубошците, навистина, се нечисти. Па, нека не се приближуваат кон Месџидул Харам по оваа година нивна. А ако се плашите од немаштија па, ако Аллах сака ќе ве снабде со добротијата Своја“[92].

Образование

уреди

Образованието започнало да се развива во доцниот османлиски период, продолжувајќи полека во Хашимитско време. Првиот голем обид да се подобри ситуацијата бил направен од трговецот на Џеда, Мухамед ел-Заинал Рида, кој ја основал медресата ел-Фалах во периодот 1911-12 година, кој чинел 400.000 фунти[67].

Училишниот систем во Мека има многу јавни и приватни училишта за мажи и жени. Од 2005 година, имало 532 јавни и приватни училишта за мажи и уште 681 јавни и приватни училишта за женски ученици[93]. Наставата во државните и во приватните училишта се одвива на арапски, со акцент на англискиот јазик како втор јазик. Тие исто така овозможуваат мешање меѓу мажи и жени, додека другите училишта не.

За високото образование, во градот се наоѓа Универзитет Ум ел-Кура, кој бил основан во 1949 година како колеџ и станал државен универзитет во 1979 година.

Комуникации

уреди

Телекомуникациите во градот биле воведени по основањето на Саудиска Арабија. За време на кралот Али бин Хусеин во градот имало 20 телефонски линии, а во 1936 година тие се зголемиле на 450, што во тоа време е повеќе од половина телефонски линии во целата држава. Во тоа време телефонските линии биле поврзани со Џеда и Таиф, но не и во главниот град Ријад. Кон 1985 година Мека, заедно со другите саудиски градови, била опремена со најнапредна телекомуникациска опрема[67].

Во регионот на Мека, радио комуникациите се формирани кратко време по основањето на Саудиска Арабија. Во 1929 година, во градовите во регионот биле инсталирани безжични станици, создавајќи радио мрежа која работела во 1932 година. Кратко време по Втората светска војна, мрежата била надградена и проширена. Од тогаш, радио мрежата се користи за организирање и насочување на аџилакот до ден-денес. Мрежата се искористила за оваа намена за првпат во 1950 година за време на Денот на Арафат и употребата се зголемувала до 1957 година, кога Радио Мека станалоо најмоќна станица во Блискиот Исток со моќност на предавателот од 50 kW. Подоцна моќта била зголемена на 450 kW. Првично не се емитувало музика на радиото, но постепено оваа практика влегла во станиците[67].

Сообраќај

уреди

Главната сообраќајна инфраструктура во градот е предвидена за аџиите. Има само еден мал аеродром надвор од градот кој не го користат авиокомпаниите. Поголемиот дел од аџиите пристигнуваат во градот од аеродромот и пристаништето Џеда и Ријад. Во градот нема воспоставено јавен превоз и единствениот можен начин за патување е со приватен автомобил или со такси. На 13 ноември 2010 година во градот било пуштено метро со должина 18,1 километри и 15 постојки, а за во иднина се предвидува метрото да биде продолжено до пет линии и да го поврзува градот со Џеда и со железничката експресната линија до Медина[94][95].

Збратимени градови

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ Mecca Municipality. Holymakkah.gov.sa. Retrieved 2013-02-03.
  2. ↑ „Population“. Statistical Yearbook 47 (2011). Central Department Of Statistics & Information. Архивирано од изворникот на 2013-12-01. Посетено на 15 November 2013.
  3. ↑ Merriam-Webster, Inc (2001). Merriam-Webster's Geographical Dictionary. стр. 724. ISBN 0-87779-546-0.
  4. ↑ Khan, A M (2003). Historical Value Of The Qur An And The Hadith. Global Vision Publishing Ho. стр. 26–. ISBN 978-81-87746-47-8.
  5. ↑ Al-Laithy, Ahmed (2005). What Everyone Should Know About the Qur'an. Garant. стр. 61–. ISBN 978-90-441-1774-5.
  6. ↑ Nasr, Seyyed (2005). Mecca, The Blessed, Medina, The Radiant: The Holiest Cities of Islam. Aperture ISBN 089381752X
  7. ↑ 7,0 7,1 Taylor, Jerome (24 September 2011). „Mecca for the rich: Islam's holiest site 'turning into Vegas'“. The Independent. London.
  8. ↑ 8,0 8,1 A Saudi tower: Mecca versus Las Vegas: Taller, holier and even more popular than (almost) anywhere else, The Economist (24 June 2010), Cairo.
  9. ↑ 9,0 9,1 Fattah, Hassan M.Islamic Pilgrims Bring Cosmopolitan Air to Unlikely City, The New York Times (20 January 2005).
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 Ham, Anthony; Brekhus Shams, Martha & Madden, Andrew (2004). Saudi Arabia (illustrated. изд.). Lonely Planet. ISBN 1-74059-667-6.
  11. ↑ Long, David E. (2005). Culture and Customs of Saudi Arabia. ISBN 978-0313320217.
  12. ↑ Kipfer, Barbara Ann (2000). Encyclopedic dictionary of archaeology (Illustrated. изд.). Springer. стр. 342. ISBN 0-306-46158-7.
  13. ↑ Glassé, Cyril & Smith, Huston (2003). The new encyclopedia of Islam (Revised, illustrated. изд.). Rowman Altamira. стр. 302. ISBN 0-7591-0190-6.
  14. ↑ Phipps, William E. (1999). Muhammad and Jesus: a comparison of the prophets and their teachings (Illustrated. изд.). Continuum International Publishing Group. стр. 85. ISBN 0-8264-1207-6.
  15. ↑ 15,0 15,1 Versteegh, Kees (2008). C. H. M. Versteegh; Kees Versteegh (уред.). Encyclopedia of Arabic language and linguistics, Volume 4 (Illustrated. изд.). Brill. стр. 513. ISBN 90-04-14476-5.
  16. ↑ Peterson, Daniel C. (2007). Muhammad, prophet of God. Wm. B. Eerdmans Publishing. стр. 22–25. ISBN 0-8028-0754-2.
  17. ↑ 17,0 17,1 Philip Khûri Hitti (1973). Capital cities of Arab Islam (Illustrated. изд.). University of Minnesota Press. стр. 6. ISBN 0-8166-0663-3.
  18. ↑ AlSahib, AlMuheet fi Allughah, p. 303
  19. ↑ 19,0 19,1 Sayyid Aḥmad Khān (1870). A series of essays on the life of Muhammad: and subjects subsidiary thereto. London: Trübner & co. стр. 74–76.
  20. ↑ Firestone, Reuven (1990). Title Journeys in holy lands: the evolution of the Abraham-Ishmael legends in Islamic exegesis. SUNY Press. стр. 65, 205. ISBN 0-7914-0331-9.
  21. ↑ „Mayor of Makkah Receives Malaysian Consul General“. Ministry of Foreign Affairs Malaysia. 28 May 2015. Архивирано од изворникот на 2015-09-04. Посетено на 28 July 2015.
  22. ↑ Stone, Dan (3 October 2014). „The Growing Pains of the Ancient Hajj“. National Geographic. Архивирано од изворникот на 2015-07-17. Посетено на 20 April 2015.
  23. ↑ „Prince Abdul-Majid, Governor of Mecca, Dies at 65“. The New York Times. Associated Press. 7 May 2007. Посетено на 1 January 2008.
  24. ↑ „Prince Khalid Al Faisal appointed as governor of Makkah region“. Saudi Press Agency. 16 May 2007. Посетено на 1 January 2008.
  25. ↑ Holland, Tom; In the Shadow of the Sword; Little, Brown; 2012; Page 303: ‘Otherwise, in all the vast corpus of ancient literature, there is not a single reference to Mecca – not one’
  26. ↑ The New Encyclopædia Britannica: Micropædia Volume 8. USA: Encyclopædia Britannica, Inc. 1995. p. 473. ISBN 0-85229-605-3
  27. ↑ 27,0 27,1 Holland, Tom; In the Shadow of the Sword; Little, Brown; 2012; Page 471
  28. ↑ 28,0 28,1 Crone, Patricia; Meccan Trade and the Rise of Islam; 1987; Page 7
  29. ↑ Holland, Tom; In the Shadow of the Sword; Little, Brown; 2012; Page 303
  30. ↑ Translated by C H Oldfather, Diodorus Of Sicily, Volume II, William Heinemann Ltd., London & Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts, MCMXXXV, p. 217.
  31. ↑ Jan Retsö, The Arabs in Antiquity (2003), 295–300
  32. ↑ Photius, Diodorus and Strabo (English): Stanley M. Burnstein (tr.), Agatharchides of Cnidus: On the Eritraean Sea (1989), 132–173, esp. 152–3 (§92).)
  33. ↑ Crone, Patricia (1987). Meccan Trade and the Rise of Islam. Princeton University Press. стр. 134–135. ISBN 1593331029.
  34. ↑ Hawting, G. R. (1980). „The Disappearance and Rediscovery of Zamzam and the 'Well of the Ka'ba'“. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London. 43 (1): 44–54 (44). doi:10.1017/S0041977X00110523. JSTOR 616125.
  35. ↑ Islamic World, p. 20
  36. ↑ Crown, Alan David (2001) Samaritan Scribes and Manuscripts. Mohr Siebeck. p. 27
  37. ↑ Crone, Patricia and Cook, M. A. (1977) Hagarism: The Making of the Islamic World, Cambridge University Press. p. 22.
  38. ↑ Lazarus-Yafeh, Hava (1992). Intertwined Worlds: Medieval Islam and Bible Criticism. Princeton University Press. pp.61–62
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 39,3 "Makka – The pre-Islamic and early Islamic periods", Encyclopaedia of Islam
  40. ↑ Lapidus, p. 14
  41. ↑ 41,0 41,1 Islamic World, p. 13
  42. ↑ Lapidus, pp. 16–17
  43. ↑ 43,0 43,1 43,2 Hajjah Adil, Amina, "Prophet Muhammad", ISCA, 1 June 2002, ISBN 1-930409-11-7
  44. ↑ "Abraha." Архивирано на 13 јануари 2016 г. Dictionary of African Christian Biographies. 2007. (last accessed 11 April 2007)
  45. ↑ Müller, Walter W. (1987) "Outline of the History of Ancient Southern Arabia" Архивирано на 3 март 2016 г., in Werner Daum (ed.), Yemen: 3000 Years of Art and Civilisation in Arabia Felix.
  46. ↑ ʿAbdu r-Rahmān ibn Nāsir as-Saʿdī. „Tafsir of Surah al Fil – The Elephant (Surah 105)“. Translated by Abū Rumaysah. Islamic Network. Архивирано од изворникот на 20 December 2010. Посетено на 15 March 2013. This elephant was called Mahmud and it was sent to Abrahah from Najashi, the king of Abyssinia, particularly for this expedition.
  47. ↑ Marr JS, Hubbard E, Cathey, JT (2015). „The Year of the Elephant“. Wikiversity Journal of Medicine. 2 (1). doi:10.15347/wjm/2015.003.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
    In turn citing: Willan R. (1821). „Miscellaneous works: comprising An inquiry into the antiquity of the small-pox, measles, and scarlet fever, now first published; Reports on the diseases in London, a new ed.; and detached papers on medical subjects, collected from various periodical publi“. Cadell. стр. 488.
  48. ↑ G. Lankester Harding & Enno Littman, Some Thamudic Inscriptions from the Hashimite Kingdom of the Jordan (Leiden, Netherlands – 1952), Page: 19, Inscription No. 112A
  49. ↑ Jawwad Ali, The Detailed History of Arabs before Islam (1993), Vol.4, Page: 11
  50. ↑   „Mecca“ . Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. 1913.
  51. ↑ 51,0 51,1 Lapidus, p. 32
  52. ↑ „Mecca“. Infoplease.com. Посетено на 6 April 2010.
  53. ↑ „The Islamic World to 1600: The Mongol Invasions (The Black Death)“. Ucalgary.ca. Архивирано од изворникот на 21 July 2009. Посетено на 6 April 2010.
  54. ↑   Chisholm, Hugh, уред. (1911). „Mecca“ . Encyclopædia Britannica. 17 (11. изд.). Cambridge University Press. стр. 952.
  55. ↑ Cholera (pathology). Britannica Online Encyclopedia.
  56. ↑ "Mecca" at Encarta. (Archived) 1 November 2009.
  57. ↑ „The Siege of Mecca“. Doubleday(US). 28 August 2007. Архивирано од изворникот на 18 October 2014. Посетено на 3 August 2007.
  58. ↑ 58,0 58,1 58,2 'The destruction of Mecca: Saudi hardliners are wiping out their own heritage' Архивирано на 20 октомври 2011 г., The Independent, 6 August 2005. Retrieved 17 January 2011
  59. ↑ Destruction of Islamic Architectural Heritage in Saudi Arabia: A Wake-up Call, The American Muslim. Retrieved 17 January 2011
  60. ↑ 'Shame of the House of Saud: Shadows over Mecca', The Independent, 19 April 2006 | archived from the original on 10 March, 2009
  61. ↑ „What is Umrah?“. islamonline.com. 5 December 2007.
  62. ↑ „What is the Hajj? ("Hajj disasters")“. BBC. 27 December 2006. Посетено на 18 January 2013.
  63. ↑ „History of deaths on the Hajj“. BBC. 17 December 2007. Посетено на 18 January 2013.
  64. ↑ Ruthven, Malise (2006). Islam in the World. стр. 10. ISBN 978-1862079069.
  65. ↑ Express & Star. Express & Star. Retrieved 3 February 2013.
  66. ↑ „Over 700 Dead, 800 Injured in Stampede Near Mecca During Haj“. NDTV. Посетено на 24 September 2015.
  67. ↑ 67,0 67,1 67,2 67,3 67,4 67,5 67,6 "Makka – The Modern City", Encyclopaedia of Islam
  68. ↑ „Mecca Municipality“. Holymakkah.gov.sa. Посетено на 6 April 2010.
  69. ↑ 69,0 69,1 69,2 69,3 69,4 69,5 „Makkah districts to have a bigger slice of the pie this time“. Архивирано од изворникот на 10 November 2010. Посетено на 2011-03-04.. ArabNews (10 November 2010)
  70. ↑ Fire Breaks Out In Mecca Neighborhood Near Hajj Pilgrims Архивирано на 11 мај 2013 г.. news.outlookindia.com (17 January 2005)
  71. ↑ „Climate Data for Saudi Arabia“. Jeddah Regional Climate Center. Архивирано од изворникот на 12 мај 2012. Посетено на 29 октомври 2015.
  72. ↑ „Klimatafel von Mekka (al-Makkah) / Saudi-Arabien“ (PDF). Baseline climate means (1961–1990) from stations all over the world (германски). Deutscher Wetterdienst. Посетено на 25 January 2016.
  73. ↑ „Visits to the Haram Sharif in Makkah“. Cgijeddah.com. Архивирано од изворникот на 9 April 2007. Посетено на 6 April 2010.
  74. ↑ Kee Hua Chee (4 декември 2010). „Going mega in Mecca“. The Star. Архивирано од изворникот на 6 декември 2010. Посетено на 27 декември 2010.
  75. ↑ Saudi government demolishes historic Ottoman castle. Wsws.org (28 January 2002). Retrieved 2013-02-03.
  76. ↑ WikiMapia – About the Qishla and its location
  77. ↑ „In the Shade of the Message and Prophethood“. Архивирано од изворникот на 15 February 2008. Посетено на 2008-02-15.
  78. ↑ http://www.witness-pioneer.org. Retrieved 3 February 2013.
  79. ↑ Asian Football Stadiums – Stadium King Abdul Aziz
  80. ↑ Pearson, Michael Naylor (1996). Pilgrimage to Mecca: the Ind[i]an experience, 1500–1800. Markus Wiener Publisher. стр. 62. ISBN 155876089X.
  81. ↑ „Gorani: Masks and business at Hajj“. CNN. 30 декември 2006. Архивирано од изворникот на 1 December 2010.
  82. ↑ Wolfe, Michael (1998). One thousand roads to Mecca: ten centuries of travelers writing about the Muslim pilgrimage. Grove Press. стр. 475.
  83. ↑ „A new National Geographic Special on PBS 'Inside Mecca'“. Anisamehdi.com. Посетено на 6 April 2010.
  84. ↑ „Makkah al-Mukarramah and Medina“. Encyclopædia Britannica. Fifteenth edition. 23. 2007. стр. 698–699.
  85. ↑ „After the hajj: Mecca residents grow hostile to changes in the holy city“. The Guardian. 14 September 2016. Посетено на 23 October 2016.
  86. ↑ Peters, Francis E. (1994). The Hajj: The Muslim Pilgrimage to Mecca and the Holy Places. Princeton University Press. стр. 206. ISBN 0-691-02619-X.
  87. ↑ „Saudi embassy warns against entry of non-Muslims in Mecca“. ABS-CBN News. 14 March 2006. Архивирано од изворникот на 26 April 2006. Посетено на 27 April 2008.
  88. ↑ Robert W. Hefner; Patricia Horvatich (January 1997). Islam in an Era of Nation-States: Politics and Religious Renewal in Muslim Southeast Asia. University of Hawai'i Press. стр. 198. ISBN 9780824819576. Посетено на 5 June 2014.
  89. ↑ „The Lure Of Mecca“. Saudi Aramco World. Архивирано од изворникот на 2010-01-13. Посетено на 6 April 2010.
  90. ↑ Dr Harjinder Singh Dilgeer says that Mecca was not banned to non-Muslim till nineteenth century; Sikh History in 10 volumes, Sikh University Press, (2010–2012), vol. 1, pp. 181–82
  91. ↑ „Sir Richard Francis Burton: A Pilgrimage to Mecca, 1853“. Fordham.edu. Архивирано од изворникот на 2010-04-12. Посетено на 6 April 2010.
  92. ↑ Куран на македонски јазик
  93. ↑ Statistical information department of the ministry of education:Statistical summary for education in Saudi Arabia (AR) Архивирано на 22 декември 2015 г.
  94. ↑ „Hajj pilgrims take the metro to Makkah“. Railway Gazette International. 2010-11-15. Архивирано од изворникот на 2010-12-03. Посетено на 2018-02-28.
  95. ↑ „Mecca metro contracts signed“. Railway Gazette International. 2009-06-24. Архивирано од изворникот на 2010-02-28. Посетено на 2009-06-25.

Надворешни врски

уреди
Повеќе за Мека на збратимените проекти на Википедија
  Дефиниции и преводи на Викиречник ?
  Податотеки на Ризницата ?
  Образовни ресурси на Викиуниверзитет ?
  Новинарски известувања на Викивести ?
  Мисли на Викицитат ?
  Изворни текстови на Викиизвор ?
  Прирачници на Викикниги ?
  ? Информации за guide во Википатување ? ?


  Статијата Мека е добра статија. Таа исполнува одредени критериуми за квалитет и е дел од инкубаторот на Википедија.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Мека&oldid=5142758“