Бог

главен предмет на верата во монотеистичките религии, божествен ентитет кој го создал и вообичаено го надгледува целото постоење

Бог — еден од поимите со кои се опишува совршено, натчовечко и натприродно битие, за коешто луѓето кои веруваат во него, исто така веруваат и дека е создавател на универзумот.[1]

Бог Отец, сликар од Цима да Конеглиано, 1510 година.

Сфаќањата за Бог во религијата

уреди

Некои религии кога говорат за Бог, него го опишуваат припишувајќи му и некои антропоморфни особини, додека други пак сметаат дека е невозможно и навредливо да се замислува Бог претставен во физичка форма. Некои сметаат дека Бог е олицетворение на целокупното добро, додека пак други сметаат дека Бог е нешто повеќе од обичните сфаќања за моралноста кои ги има човекот. Кај многу политеистички верувања постојат и полови разлики меѓу боговите, па така имаме и женски богови, т.е. божици. Речиси во сите сфаќања, човекот е претставен како понизен, потчинет и зависен од Богот.

Во некои митологии, боговите се претставени покрај како антропоморфни, како зооморфни (во вид на животно) или пак аморфни (без материјална форма). Претставата за изгледот на боговите е показател за развојот и видот на соодветната религија. Така, на пример, за религиите поврзани со тотемизмот, покарактеристични се зооморфните богови, а за анимистичките религии, боговите се антропоморфни.

Верувањето во еден Бог се нарекува монотеизам. Монотеистички религии се христијанството, јудаизмот и исламот. Христијаните го нарекуваат Бог, едноставно Бог или Господ, а муслиманите Алах. И едните и другите веруваат дека Бог, т.е. Алах е создател на светот и човекот. Верувањето во повеќе Богови се нарекува - политеизам. Во политеизмот сите богови и божици имаат свои, посебни важни функции. Постои и примотеизам. Примотеизмот всушност е политеистичка религија, со тоа што се зема еден Бог како врховен и особено важен за светот и за човечките битија, а останативе Богови се сметаат како помалку битни и потчинети на врховниот Бог.

Нерелигиски толкувања на Бог

уреди

Според Ерих Фром, Бог е историски условен поим во кој човекот го изразил своето доживување на сопствените повисоки сили, својот стремеж за вистина и единство, во определен историски период.[2] Тој смета дека во современото капиталистичко општество, „бог е претворен во оддалечен генерален директор на претпријатието „Универзум“ за кого знаеме дека е таму и дека ја режира претставата (иако таа, веројатно, би се одвивала и без него), вие никогаш не го гледате, но го признавате неговото водство, додека го извршувате својот дел од работата.“[3] Во делото „Ecce Homo“, германскиот философ Фридрих Ниче вели дека Бог е „најголемиот приговор против животот“ и „дрзок одговор, еден неделикатес кон нас мислителите, - во основа дури само дрска забрана за нас: не мислете!“[4] Тој тврди дека поимот „Бог“ е измислен како „спротивен поим на животот“ и дека во него „сето штетно, отровно, отпадничко, сето смртно непријателство против животот е сведено во едно ужасно единство!“[5]

Во есејот „За поетот“, српскиот поет Јован Дучиќ вели дека поетите се првите кои го објавиле Бога. Според него, идејата за божеството се појавила во својата големина само во уметноста: штом примитивниот човек почнал да создава, тој ја добил идејата за создавањето; а гледајќи се себе како творец на едно нешто, тој посакал да го осознае творецот на сите други нешта. Така, мерејќи ги своите дела со делата на непознатиот градител, човекот го добил поимот за семоќта и сезнаењето на Бог. Поетот е толкувач на божеството, зашто тоа е слика на човечкиот идеал, а поетот секогаш говори само за највисоките вредности. Оттука, според Дучиќ, ниту еден поет не е безбожен, туку поетот е религиозен, зашто поетите ја измислиле религијата. Затоа, дури и кога се сомнева, поетот верува.[6]

Боговите како тема во уметноста и во популарната култура

уреди

Бог, воопшто, или некој конкретен бог, се јавува како тема во бројни дела од уметноста и популарната култура.

Боговите како тема во народното творештво

уреди
  • „Двајцата браќа сираци и дедо Господ“ — македонска народна приказна.[7]
  • „Господ и четириесетте маченици - премногу за помошници“ — македонска народна приказна.[8]
  • „Господ, момчето и свети Михаил“ — влашка народна приказна.[9]
  • „Кому Бог му помага, никој не може да му наштети“ (српски: Коме Бог помаже, нико му наудити не може) - српска народна приказна.[10]
  • „Не помагај, Боже“ (српски: Не помози, Боже) - српска народна приказна.[11]
  • „Фантазиите на ѓаволот и Божјата сила“ (српски: Ђавоља маштанија и Божја сила) - српска народна приказна.[12]
  • Бог никому не му останува должен“ - српска епска песна.[13]
  • „Богохулник“ - суфиска приказна.[14]
  • „За божјата суштина“ - суфиска приказна.[15]

Боговите како тема во книжевноста

уреди

Боговите како тема во музиката

уреди

Бог како тема во класичната музика

уреди
  • „Тебе ти пеам, боже“ ('англиски: 'Singing to You Lord) – песна на композиторот Станислав Бинички.[39]
  • „Отче Наш“ – песна на композиторот П. Динев.
  • „Скапоцен боже“ (англиски: Precious Lord) – песна на композиторот Томас А. Дорси.[40]
  • „Му пеам на бога“ (Cantate domino) – хорска песна на унгарскиот композитор Левенте Ѓонѓоши (Levente Gyöngyösi).[41]
  • „Ќе му пеам на бога“ (Cantabo domino) – хорска песна на словенечкиот композитор Иван Флорјанц.[42]

Боговите како тема во популарната музика

уреди
  • „Добриот бог“ (англиски: Good Lord) — песна на јамајската реге-група The Abyssinians.[43]
  • „Вера во Бога“ (англиски: Faith in God) - песна на американската хардкор-панк група Бед релиџн (Bad Religion).[44]
  • „Гласот на Господ е владата“ (англиски: The Voice of God is Government) - песна на американската група Бед релиџн.[45]
  • „Разроки богови“ (англиски: Cross Eyed Gods) — песна на американската рок-група The Brian Jonestown Massacre од 2023 година.[46]
  • „Јас сум бог“ (англиски: I am a God) - песна на американскиот рапер Kanye West од 2013 година.[47]
  • „Господ е љубов“ (англиски: God is Love) - песна на американскиот соул музичар Марвин Геј (Marvin Gaye) од 1971 година.[48]
  • „Божјиот прототип“ – музички албум на македонскиот рапер Да Џака Накот од 2012 година.[49]
  • „Со господ на твојата страна“ (англиски: With God on Our Side) - песна на американскиот рок-музичар Боб Дилан.[50]
  • „Врховна љубов“ (англиски: A love supreme) — албум на американскиот џез-музичар Џон Колтрејн (John Coltrane) од 1964 година.[51]
  • „Бог“ (англиски: God) - песна на John Lennon & The Plastic Ono Band од 1971 година.[52]
  • „Бог ги слуша молбите на невините“ (англиски: God Hears Pleas of the Innocent) — музички албум на американската рок-група Килдоузер (Killdozer).[53]
  • „Бог ѝ се поклонува на математиката“ (англиски: God Bows To Math) - песна на американската рок-група Минитмен (Minutemen) од 1984 година.[54]
  • „Сино-зелен бог“ (англиски: Blue-Green God) — песна на американската рок-група Мит папетс (Meat Puppets) од 1982 година.[55]
  • „Нови богови“ (англиски: New Gods) — песна на Мит папетс од 1984 година.[56]
  • „Господ мора да е плашило“ (англиски: God Must Be A Boogie Man) - песна на американската музичарка Џони Мичел (Joni Mitchell) од 1979 година.[57]
  • „Божја медицина“ (англиски: God's Own Medicine) - музички албум на британската рок-група Mission од 1986 година.[58]
  • „Господ со нас“ (англиски: God With Us) - композиција на италијанскиот композитор Енио Мориконе (Ennio Morricone).[59]
  • „Врховен бог“ (англиски: A Greater God) — песна на американските хип-хоп музичари MC 900 Ft и DJ Zero) од 1989 година.[60]
  • „Божја песна (Ете, зошто го сакам човештвото)“ (англиски: God's Song (That's Why I Love Mankind)) - песна на американската музичар Ренди Њумен (Randy Newman) од 1972 година.[61]
  • „О, мој боже“ (англиски: O My God) — песна на британската рок-група Полис (Police) од 1983 година.[62]
  • „Ако паднам во немилост на Бога“ (англиски: If I Should Fall From Grace With God) — песна на ирско-британската рок-група Поугс (The Pogues) од 1988 година.[63]
  • „Боже, дали ме слушаш“ (англиски: Lord can you hear me) — песна на британската рок-група Spacemen 3.[64]
  • „Во божјата земја“ (англиски: In God's Country) — песна на ирската рок-група У2 (U2) од 1987 година.[65]
  • „Во божји раце“ (англиски: In God's Hands) — песна на поп-пејачката Нели Фуртадо (Nelly Furtado) од 2006 година.[66]
  • „Малиот лимен господ“ (англиски: Little Tin God) — песна на американската поп-рок-музичар Дон Хенли (Don Henley) од 1989 година.[67]
  • „Нема Господ“ (англиски: No God) — песна на американската хард-кор група The Germs.[68]

Наводи

уреди
  1. „бог“Дигитален речник на македонскиот јазик
  2. Erih From, Umeće ljubavi. Beograd: Vulkan, 2017, стр. 105.
  3. Erih From, Umeće ljubavi. Beograd: Vulkan, 2017, стр. 143.
  4. Фридрих Ниче, Ecce Homo (Ево човека) – Како постајеш, шта си. Сарајево: Издање И. Ђ. Ђурђевића, 1918, стр. 43.
  5. Фридрих Ниче, Ecce Homo (Ево човека) – Како постајеш, шта си. Сарајево: Издање И. Ђ. Ђурђевића, 1918, стр. 162-163.
  6. Јован Дучић, Благо Цара Радована (друго издање). Београд: Laguna, 2018, стр. 263-265.
  7. Томе Саздов (избор), Македонски народни приказни. Просветно дело, Редакција „Детска радост“, Скопје, 2004, стр. 30-32.
  8. Македонски хумористични народни приказни. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 42.
  9. Волшебни сказни на балканските народи. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 37-40.
  10. Вук Караџић, Српске народне приповијетке. Београд: Лагуна и Вукова задужбина, 2017, стр. 110-115.
  11. Вук Караџић, Српске народне приповијетке. Београд: Лагуна и Вукова задужбина, 2017, стр. 434.
  12. Вук Караџић, Српске народне приповијетке. Београд: Лагуна и Вукова задужбина, 2017, стр. 148-150.
  13. Војислав Ђурић, Антологија српских народних јуначких песама. Београд: Српска књижевна задруга, 2012, стр. 264-267.
  14. Суфиски приказни. Скопје: Темплум, 2017, стр. 54.
  15. Суфиски приказни. Скопје: Темплум, 2017, стр. 10.
  16. Riba, patka, vodozemac: Priče o životinjama (Priredila Ljubica Arsić). Beograd: Laguna, 2014, стр. 201-208.
  17. 17,0 17,1 17,2 Николина Андова, Влезот е од другата страна, Темплум, Скопје, 2013.
  18. Хорхе Луис Борхес, Алеф. Скопје: Бегемот, 2015, стр. 106-112.
  19. Дозгулпмус, Тритонус, Темплум, Скопје, 2008.
  20. Ана Бунтеска, Стави лајк на сопствениот живот. Скопје: Матица Македонска, 2015, стр. 77-78.
  21. Johan Volfgang Gete, Pesme. Beograd: Rad, 1964, стр. 56-58.
  22. Johan Volfgang Gete, Pesme. Beograd: Rad, 1964, стр. 61-62.
  23. Johan Volfgang Gete, Pesme. Beograd: Rad, 1964, стр. 102-104.
  24. Јован Дучић, Сабрана дела II, Песме љубави и смрти. Београд: Народна просвета (без дата), стр. 82-87.
  25. Современост број 3/2023, стр. 8.
  26. Блаже Конески, 'Везилка. Скопје: Арс Ламина - публикации, Арс Либрис, 2021, стр. 18.
  27. Владимир Мајаковски, Песме и поеме. Нови Сад: Академска књига, 2015, стр. 179-182.
  28. Desanka Maksimović, Izabrane pesme (peto dopunjeno izdanje). Beograd: BIGZ, 1985, стр. 186.
  29. Valerio Magreli, „Biografska beleška“, во: Pjer Paolo Pazolini, Put i nebo. Beograd: Mali vrt, 2016, стр. 92.
  30. Radoslav Petković, Čovek koji je živeo u snovima. Beograd: Laguna, 2020, стр.40-42.
  31. Стале Попов, Итар Пејо. Скопје: Мисла, Детска радост, Култура, Наша книга, Македонска книга, 1980, стр. 60-62.
  32. Рајнер Марија Рилке, Искуство тишине. Београд: Paideia, 2014, стр. 82.
  33. Tadeuš Ruževič, Izabrane pesme. Beograd: Treći trg / Čigoja štampa, 2013, стр. 95-97.
  34. „Глосар“, во: Мигел де Сервантес, Дон Кихоте 2. Београд: Службени гласник, 2011, стр. 601.
  35. Hajnrih Hajne, Pesme. Beograd: Rad, 1964, стр. 94-96.
  36. Hajnrih Hajne, Pesme. Beograd: Rad, 1964, стр. 80-83.
  37. Велимир Хлебњиков, Краљ времена Велимир I. Просвета: Београд, 1964, стр. 165-167.
  38. Велимир Хлебњиков, Краљ времена Велимир I. Просвета: Београд, 1964, стр. 236-239.
  39. Охридски хорски фестивал – Ohrid Choir Festival 2005, стр. 33.
  40. Охридски хорски фестивал – Ohrid Choir Festival 2005, стр. 23.
  41. Охридски хорски фестивал – Ohrid Choir Festival 2005, стр. 9.
  42. Охридски хорски фестивал – Ohrid Choir Festival 2005, стр. 7.
  43. Discogs, The Abyssinians – Forward On To Zion (пристапено на 20.4.2021)
  44. YouTube, Faith in God - Bad Religion (пристапено на 13.1.2017)
  45. YouTube, The voice of god is government - Bad Religion (пристапено на 13.1.2017)
  46. The Brian Jonestown Massacre – The Future Is Your Past(пристапено на 26.4.2024)
  47. Discogs, Kanye West – Yeezus (пристапено на 15.4.2021)
  48. YouTube, GOD IS LOVE-MARVIN GAYE (пристапено на 18.2.2019)
  49. Da Dzaka Nakot, Bozjiot prototip. Suriken Records, 027, 2012.
  50. YouTube, Bob Dylan - With God on Our Side (Audio) (пристапено на 27.1.2020)
  51. A Love Supreme/John Coltrane, Umpulse Records, A Universal Music Company, B0000610-02, 2003.
  52. YouTube, God (Remastered 2010) (пристапено на 30.3.2020)
  53. Killdozer / God Hears Pleas of the Innocent (Full Album) (пристапено на 3.12.2023)
  54. Discogs, Minutemen ‎– Double Nickels On The Dime (пристапено на 22.1.2021)
  55. Meat Puppets – Meat Puppets (пристапено на 21.3.2023)
  56. Meat Puppets – Meat Puppets II (пристапено на 21.3.2023)
  57. Discogs, Joni Mitchell ‎– Mingus (пристапено на 31.1.2021)
  58. The Mission UK - Gods Own Medicine 1986 - YouTube (пристапено на 7.2.2016)
  59. DISCOGS, Ennio Morricone ‎– The Best Of Ennio Morricone (пристапено на 31.8.2019)
  60. MC 900 Ft Jesus With DJ Zero – Hell With The Lid Off (пристапено на 3.3.2023)
  61. Randy Newman ‎– Sail Away (пристапено на 23.1.2017)
  62. YouTube, The Police - O My God (Remastered 2003) (пристапено на 17.5.2017)
  63. The Pogues – If I Should Fall From Grace With God (пристапено на 18.9.2023)
  64. YouTube, Spacemen 3 - Lord Can You Hear Me (пристапено на 5.2.2017)
  65. U2 - In God's Country - YouTube (пристапено на 7.2.2016)
  66. Nelly Furtado - In God's Hands - YouTube (пристапено на 7.2.2016)
  67. Don Henley ‎– The End Of The Innocence (пристапено на 3.3.2019)
  68. YouTube, The Germs No God (пристапено на 17.3.2017)

Поврзано

уреди