УЕФА Лига на шампиони
УЕФА Лига на шампиони — најелитното годишно европско фудбалско клупско натпреварување, организирано од УЕФА. Натпреварувањето било создадено под името Куп на европските шампионите, или скратено Европски куп создаден во 1955 година, додавајќи групна фаза во натпреварувањето и дозволувајќи повеќе учесници од една земја. Тоа е едно од најпрестижните турнири во светот и најпрестижното клупско натпреварување во европскиот фудбалза најдобрите фудбалски клубови во Европа. Во 1992 година, натпреварување било ребрендирано во денешното име и добило нов формат на натпреварување. Финалето во 2013 година беше најгледаното финале на Лигата на шампионите досега, исто така и најгледаниот годишен спортски настан во светски рамки во 2013 година, привлекувајќи внимание на 360 милиони телевизиски гледачи.
| УЕФА Лига на шампиони | |
|---|---|
 | |
| Организатор | УЕФА |
| Основано | 1955 (ребрендирано во 1992 година) |
| Регион | Европа |
| Број на екипи |
|
| Тековен |  Реал Мадрид (15. титула) |
| Најмногу титули | Реал Мадрид (15 титули) |
| ТВ партнери | Список на емитувачи |
| Мрежно место | uefa.com/uefachampionsleague |
 Лигата на шампиони на УЕФА 2023/24 | |
Пред 1992 година, турнирот службено бил наречен Купот на европските шампиони (англиски: European Champion Clubs' Cup; француски: Coupe des Clubs Champions Européens), но бил познат едноставно и како Европски куп. Натпреварувањето првично било само со нокаут натпревари во кое право на учество имале само клубовите прваци на секоја земја. Во текот на деведесеттите, форматот беше проширен, била воведена групна фаза и повеќе клубови. Најдобрите национални лиги во Европа давале и по четири претставници, и ќе носи и по пет претставници од сезоната 2015-16.
Со сегашниот формат, Лигата на шампионите започнува во средината на јули со три нокаут квалификациски рунди и плејоф рунда. Десетте екипи кои ќе успеат да ги поминат овие фази им се приклучуваат на останатите 22 екипи во групната фаза. 32те екипи се извлечени во осум групи од по четири екипи и играат меѓу себе преку систем дома-гости. Осумте прво пласирани екипи во групите како и осумте второпласирани се пласираат во нокаут фазата, која завршува со финален меч во мај. Победникот на УЕФА Лигата на шампиони обезбедува пласман во УЕФА Супер купот и ФИФА Светско клупско првенство во фудбал.
Најуспешен клуб во историјата на натпреварувањето Реал Мадрид, освојувајќи го турнирот тринаесет пати, претходниот пат во 2017-18 сезоната, вклучувајќи ги првите пет сезони. Шпанските клубови имаат најмногу освоено титули (17), зад нив се Англиските и Италијанските (14). Турнирот е освоен од 21 различен клуб, од кој 13 ја имаат освоено повеќе од еднаш. Откако турнирот го смени своето име и структура во 1992 година, ниеден клуб не успеал турнирот да го освои последователно, последен што успеал да ја одбрани титулата бил Милан во сезоната 1989-90. Реал Мадрид е моменталниот првак, победувајќи ја Борусија Дортмунд во финалето во Лондон, на 1 јуни 2024 година, со резултат од 2:0.
Историја
уреди
Турнирот бил отворен во 1955 година, на предлог од францускиот спортски новинар и уредник на Лекип, Габриел Ано, кој ја смислил идејата по добивањето на извештаите од неговите новинари за многу успешното Campeonato Sudamericano de Campeones од 1948 година. Како реакција на изјавата од страна на британските медиуми на страна на Вулверхемптон Вондерерс нарекувајќи ги Шампиони на светот по успешните пријателски натпревари во Европа во педесеттите, Ано конечно успеа да ја убеди УЕФА да започне да организира турнир во континентални рамки. Натпреварувањето започнало како натпреварување за победниците на европските национални лиги, како Европски куп на шампиони, или скратено Европски куп.
Натпреварувањето започнало во сезоната 1955-56 со формат на две нокаут-рунди каде тимовите играле два меча, еден дома и еден на гости, и тимот со подобриот вкупен резултат се квалификувал во следната рунда од натпреварувањето. До 1997 година, учеството било ограничено, и само тимовите кои го имале освоено нивното национално натпреварување имале право на учество, плус моменталниот освојвач на Европскиот Куп. Во сезоната 1992-93, форматот бил сменет, воведена била групна фаза и турнирот бил преименуван во Лига на шампиони на УЕФА. Оттогаш имаше бројни измени во условите за натпреварувањето, бројот на квалификациски рунди и структурата на групите. Во сезоната 1997-98, условите беа проширени и ги вклучувале вицепрваците на некои земји според ранг списокот на коефициенти на УЕФА. Квалификацискиот систем бил реструктуиран така што ниско рангираните национални првенства имале право на учество во една или повеќе квалификациски рунди пред групната фаза, додека вицепрваците од високо рангираните земји влегувале во подоцнежните рунди. И до четири клуба од високо рангираните земји имаат право за настап во натпреварувањето.
Помеѓу 1960 и 2004 година, победникот на турнирот се квалификува на сега непостоечкиот Интерконтинентален Куп против победникот на Копа Либертадорес на Јужна Америка. Оттогаш, победникот автоматски се квалификува за Светскиот клупски куп огранизиран од ФИФА заедно со другите победници на континенталните клупски првенства.
Химна
уреди„Магија...тоа е магија над сѐ друго. Кога ја слушате химната, таа те плени веднаш.“
Химната на УЕФА Лигата на шампиони, службено насловена како „Champions League“, била напишана од Тони Бритен, како приспособено дело од делото „Свештеникот Садок“ на Георг Фредерик Хандел од химните за крунисување. УЕФА го овластила Бритен (англиски композитор) во 1992 година, да ја аранжира нивната химна, и делото било изведено од оркестарот на Кралската филхармонија и испеана од страна на Академијата „Свети Мартин“ во полето на рефренот на трите службени јазици користени од страна на УЕФА: англиски, германски и француски. Рефренот на химната е пуштан пред секој натпревар на Лигата на шампиони, како и на почетокот и крајот на телевизискиот пренос од натпреварите. Целосната химна е долга околу три минути, и има два кратки стихови на рефренот. Химната никогаш не била пуштена комерцијално во својата изворна верзија.
Формат
уредиОбезбедување пласман
уреди
Почнувајќи од 2009 година, УЕФА Лигата на шампиони започна со разигрување по групи со 32 екипи, на што му претходат два квалификациски натпревари за тимовите што не се пласирале директно за турнирот. Двата натпревари се поделени помеѓу тимови квалификувани врз основа на освоено домашно првенство, и тие што се квалификувани врз основа на тоа што завршиле од второто до четвртото место на нивното државно првенство.
Бројот на тимови што учествуваат од една асоцијација во УЕФА Лигата на шампиони се заснова врз УЕФА коефициентите на членовите на асоцијацијата. Овие коефициенти се добиваат врз основа на постигнатите резултатите на клубовите што ја претставуваат секоја асоцијација во текот на последните пет УЕФА Лига на шампиони и Лигата Европа сезони. Колку поголем коефициент има асоцијацијата, толку повеќе тимови ќе ја претставуваат асоцијацијата во Шампионската лига, и во помалку квалификациски рунди тимовите на асоцијацијата ќе треба за учествуваат.
5 од останатите десет квалификациски места се доделуваат на победниците на турнирот од четири квалификациски рунди помеѓу останатите 39 или 38 шампиони, во кој тие шампиони од асоцијациите со поголеми коефициенти добиваат место во подоцнежните рунди. Останатите 5 се доделени на победниците од турнир со две квалификациски рунди помеѓу петнаесетте клубови од асоцијациите рангирани од првото до петнаесеттото место, што се квалификувале врз основа на нивното завршување од второто до четвртото место на нивните национални лиги.
Во поглед на спортските критериуми, секој клуб мора да има лиценца од својата асоцијација за да учествува во Шампионската лига. За да добие лиценца, клубот мора да исполни одредени барања за стадионот, инфраструктурата и финансиите.
Во сезоната 2005/2006, Ливерпул и Артмедија Братислава од Словачка станале првите екипи кои стигнале до групната фаза на Лигата на шампиони, играјќи во сите три квалификациски рунди. Во сезоната 2009/2010, и БАТЕ и Анортозис Фамагуста успеаја да го постигнат истото достигнување. Барселона, Манчестер јунајтед и Порто се тимовите кои најчесто ги има во групната фаза: четиринаесет тимови посебно. Само ФК Порто го има освоено турнирот еднаш од основањето на групната фаза (2004), Манчестер јунајтед двапати (1999 и 2008) и Барселона трипати (1992, 2006 и 2009).
Помеѓу 2003 и 2008 година, никаква разлика не била правена помеѓу прваци и непрваци во квалификациите. Шеснаесетте најдобро рангирани екипи низ најголемите домашни лиги директно обезбведувале пласман во групната фаза од турнирот. Претходно, три прелиминарни квалификациски рунди ги намалуваат останатите тимови, со тоа што различни екипи започнувале во различни рунди.
Турнир
уредиТурнирот соодветно започнува со групна фаза од 32 екипи, поделени во 8 групи. Носител на групата се користи додека се врши извлекувањето на оваа фаза, додека тимовите од иста земја може да не се паднат во групата заедно. Секој тим се среќава со другите тимови од неговата група дома и на гости во формат на разигрување. Најдобрите две екипи од секоја група се пласираат во осмина-финалето, со што започнува нокаут-фазата од турнирот. Третопласираната екипа обезбедува учество во Лига Европа.
Во оваа фаза, еден победник на групата игра против вицешампион на друга група, и екипите од истата земја не може да не се паднат да играат еден против друг. Од четвртфиналето па натаму, извлекувањето се врши по случаен избор, со што заштитата на екипи од иста земја не е повеќе во сила.
Натпреварите од групната фаза се играат во текот на есента, додека нокаут фазата започнува една недела по зимската пауза. Во нокаут фазата се состои од два натпревари, со исклучок на финалето. Оваа фаза традиционално е во тек во последните две недели од мај.
Судење
уредиРангирање
уредиСудискиот оддел на УЕФА е поделен на пет категории врз основа на искуството во кој судијата е рангиран; (од највисок до најнизок ранг) Елитна Категорија, Премиерна Категорија, Категорија 2, Категорија 3, и Категорија 4. После сертификацијата, меѓународниот судија е пласиран во Категорија 4 со исклучок на судиите од Франција, Германија, Англија, Италија или Шпанија. Судиите од овие пет фудбалски големци имаат доволно врвни професионални натпревари и затоа директно се пласираат во Категоријата 3. Секој натпревар суден од судијата е надгледуван и оценуван и двапати во сезона неговата или нејзинината Категорија може да биде подобрена. Еден судија не може директно да премине од Категорија 2 во Елитна Категорија.
Назначување
уредиВо соработка со Судискиот оддел на УЕФА, УЕФА Комитетот на судии е одговорен за назначувањето на судиите за натпреварите. Судиите се назначуваат врз основа на претходните натпревари, забелешките, изведбата и нивото на физичка подготвеност. За да се обесхрабри присртрасноста, Шампионската лига го зема предвид и државјанството. Ниеден судија не може да има исто потекло како и никој клуб во неговите или нејзините респективни групи. Судиското назначувања, предложени од Судискиот оддел на УЕФА, се испратени до Судискиот Комитет на УЕФА за да бидат дискутирани и/или променети. Откако ќе се постигне општа согласност, името на назначениот судија останува тајна сè до два дена пред натпреварот со цел да се минимизира влијането од јавноста.
Ограничувања
уредиОд 1990 година, интернационален судија на УЕФА не смее да има повеќе од 45 години. Откако ќе наполни 45 години, судијата мора да се повлече на крајот од неговата/нејзиата сезона. Старосната граница била воспоставена за да биде осигурано врвно ниво на физичка подготвеност. Денеска судиите на Лигата на шампионите треба да го поминат тестот на физичка подготвеност пред да размислуваат на меѓународно ниво.
Парична награда
уредиОд 2010/2011, УЕФА ја наградува секоја екипа што игра во плејоф рундите со 2,1 милион евра. За тие што ќе стигнат до групната фаза УЕФА доделува 3,9 милиони евра, плус 550.000 евра за секој одигран меч во групата. За победа во групната фаза УЕФА доделува 800.000 евра а нерешениот резултат е вреден 400.000 евра. Покрај тоа, УЕФА им плаќа на тимовите што ќе стигнат до првата нокаут-фаза по 3 милиони евра, секој четвртфиналист добива 3,3 милиони евра, 4,2 милиони за секој полуфиналист, 5,2 милиони евра за вицешампионите и 9 милиони евра за победниците. Голем дел од дистрибуираниот приход од Лигата на шампионите е поврзан со маркетиншкиот фонд, распределбата со која се определува вредноста на телевизискиот пазар во секоја земја. За сезоната 2008/2009, и Манчестер јунајтед и Баерн Минхен, кои стигнале до финалето и четвртфиналето, заработија повеќе од Барселона, која го освои турнирот.
Спонзорирање
уредиКако Светското Првенство, УЕФА Лигата на шампионите е група на повеќенационални корпораации, за разлика од единствениот главен спонзор на Премиер Лигата, Лига 1 или Серија А. Кога Лигата на шампионите била моделирана во 1992 година, било решено дека максимум на осум претпријатија треба да им биде дозволено да го спонзорираат натпреварувањето, со тоа што секоја корпорација ќе има распоредено четири билборди околу периметарот на стадионот, исто така ставање на логото пред и после интервјуа и на одреден број на карти за секој натпревар. Ова, комбинирано со договор за да биде осигурано спонзорството на турнирот и им е давано приоритет на нивните реклами во текот на натпреварите, со гаранција дека на секој главен спозор на турнирот му е дадено максимално изложување.
Билбордите се извор на критики, заради нивната големина што е многу поголема за разлика од оние на од другите лиги како Премиер лигата. Нивната големина значи дека, на некои терени, како Селтик Парк, Олд Трафорд, Енфилд и Стемфорд Бриџ, предните редови од трибините не можат да бидат користени за гледање бидејќи теренот е блокиран од крајно големите билборди; затоа, на тие што имаат сезонски карти не им се гарантирани билетите за натпреварите и мораат да седат на седишта различни од вообичаените за натпреварите. Исто така, на некои стадиони рамната површини на предните редови која е користена за сместување на лица во инвалидски колички и хендикепирани лица, е користена за билбордите, па така тие драстично ја намалуваат сместивоста на делот наменет за хендикепирани лица.
Моменталните главни спонзори на турнирот се:
- Форд
- Хајнекен (вклучувајќи ги Норвешка, Шпанија, Франција, Швајцарија и Русија како земји во кои рекламирањето на алкохол е забрането. Во Норвешка билбордот на Хајникен е заменет со билборд со слика изработена од креда. Во Шпанија, Франција и Швајцарија билбордот на Хајникен е заменет со билборд на „Стар Експириенс“ и во Русија билбордот на Хајникен е заменет со „Не за Расизмот“ билборд)
- Мастер Кард
- Сони Европа
- БРАВИА е брендот што се рекламира
- Сони Компјутер Ентертејмент Европа
- Плејстејшн е брендот што се рекламира
- Уни Кредит
Адидас е секундарниот спонзор кој го снабдува турнирот со официјалната топка за натпреварите, истото го прават и за сите УЕФА натпреварувања. Про еволушн Сокер (Pro Evolution Soccer) на Конами (Konami) е исто така секундарен спонзор како официјална видео игра на Лигата на шампиони. Поединечни клбови можат да носат дресови со реклами, дури и ако таквите спонзори се во спротивни на оние на Лигата на шампиони. Сепак, само еден спонзор е дозволено на дресот (плус оној на произведувачот на дресот), и ако клубови играат натпревар во земја каде што соодветната спонзорска категорија е забранета (како случајот во Франција, алкохолот и обложувањето) тие мора да го отстранат логото од нивните дресови.
Алкохол и мрежни места за обложување како спонзори
уредиТимовите може да бидат приморани да го отстранат логото со кое се рекламира алкохол и мрежни места за обложување од нивната опрема ако патуваат во земја каде што е забрането таквото рекламирање. На пример, кога Ливерпул играл на гостински терен со Лион, Ливерпул бил приморан да го отстранат Карлсберг од нивната опрема, бидејќи Франција, вклучувајќи ги и државните спонзори, забранува такво спонзорство. Други случаи имало во Швајцарија; кога Милан и Реал Мадрид играле на гости со Цирих, двете екипи морале да го отстранат bwin.com од нивната опрема. Вакви слични забрани има и во Норвешка и Холандија.
Медиумска покриеност
уредиНатпреварувањето привлекува голем број на телевизиска публика, не само во Европа, но и насекаде во светот. Натпреварите се пренесувани во преку 70 земји со коментари на повеќе од 40 јазици секоја година. Со проценети 109 милиони гледачи, финалето на Лигата на шампиони во 2009 година го поминала Супер Болот од истата година (106 милиони гледачи) за првпат како најгледан единствен годишен спортски настан во годината.
Рекорди и статистики
уредиТитули по клуб
уреди
Најуспешни стрелци на сите времиња
уредиСогласно 1 јуни 2024
‡ покажува дека играчот бил од времето на Купот на европскиште шампиони.
Фудбалерите со задебелени букви се активните играчи во натпреварувањето.
| Место | Играч | Држава | Голови | Натпревари | Гол однос | Години | Клубови |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Кристијано Роналдо | 
|
140 | 183 | 0.77 | 2003–2022 | Манчестер Јунајтед (21/59), Реал Мадрид (105/101) Јувентус (14/23) |
| 2 | Лионел Меси | 
|
129 | 163 | 0.79 | 2005–2023 | Барселона (120/149), Париз Сен Жермен (9/14) |
| 3 | Роберт Левандовски | 
|
94 | 120 | 0.78 | 2011- | Борусија Дортмунд (17/28), Баерн Минхен (69/78), Барселона (8/14) |
| 4 | Карим Бензема | 
|
90 | 152 | 0.59 | 2006–2023 | Лион (12/19), Реал Мадрид (78/133) |
| 5 | Раул | 
|
71 | 142 | 0.50 | 1995–2011 | Реал Мадрид (66/130), Шалке 04 (5/12) |
| 6 | Руд ван Нистелрој | 
|
56 | 73 | 0.77 | 1998–2009 | ПСВ Ајндховен (8/11), Манчестер Јунајтед (35/43), Реал Мадрид (13/19) |
| 7 | Томас Милер | 
|
54 | 151 | 0.36 | 2009- | Баерн Минхен |
| 8 | Тјери Анри |
|
50 | 112 | 0.45 | 1997–2010 | Монако (7/9), Арсенал (35/77), Барселона (8/26) |
| 9 | Алфредо Ди Стефано ‡ | 
|
49 | 58 | 0.84 | 1955–1964 | Реал Мадрид |
| 10 | Килијан Мбапе |
|
48 | 73 | 0.66 | 2016 | Монако (6/9), Париз Сен Жермен (42/64) |
| Андриј Шевченко | 
|
48 | 100 | 0.48 | 1994–2012 | Динамо Киев (15/26), Милан (29/59), Челси (4/15) | |
| Златан Ибрахимовиќ | 
|
48 | 124 | 0.39 | 2001–2021 | Ајакс (6/19), Јувентус (3/19), Интер (6/22), Барселона (4/10), Милан (9/20), Париз Сен Жермен (20/33), Манчестер Јунајтед (0/1) |
Поврзано
уреди
Наводи
уреди- ↑ „The story of the UEFA Champions League anthem“. Union of European Football Associations. Архивирано од изворникот 20 ноември 2020. Посетено на 6 мај 2024 – преку YouTube.
Надворешни врски
уреди| „УЕФА Лига на шампиони“ на Ризницата ? |
