Ерусалимско Кралство

Ерусалимско Кралство, исто така познато како Латинско Кралство Ерусалим — крстоносна држава која била основана во Левант веднаш по Првата крстоносна војна. Кралството траело речиси двесте години, од доаѓањето на Годфрид Бујонски во 1099 година до опсадата на Ако во 1291 година. Неговата историја е поделена на два периоди со краток прекин во неговото постоење, започнувајќи со неговиот колапс по опсадата на Ерусалим во 1187 година и неговото обновување по Третата крстоносна војна во 1192 година.

Ерусалимско Кралство Regnum Hierosolymitanum  (латински) Roiaume de Jherusalem  (јазик?)
1099–1187 1192–1291
Знаме Грб
Кралството Ерусалим и другите крстоносни држави (нијанси на зелено) во рамките на Блискиот Исток во 1135 г.
Главен град	Ерусалим (1099–1187, 1229–1244) Тир (1187–1191) Ако (1191–1229, 1244–1291)
Говорени јазици	латински (официјален/церемонијален) старофранцуски (популарен) латински италијански арапски грчки Западен арамејски Хебрејски Сириски
Вероисповед	Римокатоличка црква (официјална) Грчко православие Сириско православие Ислам Јудаизам Самаритинизам Друзи Маронити
Уредување	Феудална монархија
Крал на Ерусалим
• 1099–1100 (прв)	Годфрид Бујонски
• 1285–1291 (последен)	Анри II
Legislature	Висок суд
Историски период	Развиен среден век
• Прва крстоносна војна	1095–1099
• Освојување на Ерусалим	15 јули 1099
• Прво губење на Ерусалим	2 октомври 1187
• Трета крстоносна војна	1189–1192
• Шеста крстоносна војна	1228–1229
• Баронска крстоносна војна	1239–1241
• Второ губење на Ерусалим	15 јули 1244
• Пад на Ако	18 мај 1291
Population
• 1131	250,000
• 1180	480,000–650,000
Валута	Безант
Претходници Наследници Jund Filastin Фатимидски Калифат Ајубиди

Ерусалим
Имиња
Морија · Сион · Аелија Капитолина
Историја · Хронологија
10 век п.н.е. · 721 п.н.е. · 597 п.н.е. 587 п.н.е. · Период на Вториот храм · 70 614 · 637 · Среден век · 1099 1187 · 1244 · 1917 · 1947 · 1948
Религиозно значење
Јудаизам  · Христијанство · Ислам Храмова Гора · Западен ѕид Златна купола · Ал Акса Светиот Гроб
Демографија · Луѓе
Патријарси · Рабини Голем муфтија · Градоначалници
Археолошки градби  · Најпознати места Населби · Планини
Транспорт  · Образование
Позиции Источен Ерусалим Ерусалимски закон · Ден на Ерусалим Знаме · Грб

Првобитното Кралството Ерусалим траело од 1099 до 1187 година пред да биде речиси целосно завладеано од Ајубидскиот Султанат под Саладин. По Третата крстоносна војна, кралството било повторно воспоставено во Ако во 1192 година. Повторно воспоставената држава е општо позната како „Второто Ерусалимско Кралство“ или алтернативно како „Кралство Ако“ по неговиот нов главен град. Ако останал главен град до крајот на постоењето на кралството, со исклучок на двете децении што следеле по воспоставувањето делумна контрола од страна на крстоносците над Ерусалим за време на Шестата крстоносна војна, преку дипломатијата на Фридрих од Хоенштауфен во однос на Ајубидите.

Огромното мнозинство од крстоносците кои го основале и го населиле Кралството Ерусалим биле од Кралство Франција, како и витезите и војниците кои го сочинувале најголемиот дел од постојаниот проток на засилувања во текот на двестегодишниот период од неговото постоење; Според тоа, неговите владетели и елита биле претежно Французи. Француските крстоносци исто така го донеле својот јазик во Левант, со што го воспоставиле старофранцускиот јазик како лингва франка на државите на крстоносците, во кои латинскиот служел како официјален јазик. Додека мнозинството од населението во селата го сочинувале христијани и муслимани од локалните левантински етникуми, многу Европејци (првенствено Французи и Италијанци) пристигнале да се населат во селата низ регионот.

Географски граници

На почетокот кралството било малку повеќе од лабава збирка на градови и населени места освоени за време на Првата крстоносна војна, но во својот врв во средината на 12 век, кралството ја опфаќала приближно територијата на денешен Израел, Палестина и јужните делови на Либан. Од Средоземното Море, кралството се протегало на тенок појас земја од Бејрут на север до Синајската пустина на југ; во современите Јордан и Сирија на исток, и кон фатимидскиот Египет на запад. Три други држави на крстоносците основани за време и по Првата крстоносна војна се наоѓале на север: Грофовијата Едеса (1097–1144), Кнежевството Антиохија (1098–1268) и Грофовијата Триполи (1109–1289). Додека сите три биле независни, тие исто такас биле и тесно поврзани со Ерусалим. Надвор од нив на север и запад се наоѓале државите Ерменска Киликија и Византија, со кои Ерусалим имал блиски односи во XII век. Понатаму на исток, биле сместени различни муслимански емирати кои на крајот биле сојузници со абасидскиот калиф во Багдад. Кралството било управувано од кралот Алмарик Лузињан (1197–1205), кралот на Кипар, друга крстоносна држава основана за време на Третата крстоносна војна. Династичките врски се зајакнале и со Триполи, Антиохија и Ерменија. Кралството наскоро било сè повеќе доминирано од италијанските градови-држави Венеција и Џенова. Светиот римски цар Фридрих II (владеел од 1220–1250) имал амбиции во државата на крстоносците, тврдејќи дека кралството го презел преку брак, но неговото присуство предизвикало граѓанска војна (1228–1243) меѓу благородништвото на кралството. Кралството станало нешто повеќе од пион во политиката и војувањето на династиите Ајубиди и Мамлуци во Египет, како и на харезмските и монголските освојувачи. Како релативно мало кралство, добило мала финансиска или воена поддршка од Европа; и покрај бројните мали експедиции, Европејците генерално се покажале неподготвени да преземат скапо патување на исток поради очигледно губитничка причина. Мамелучките султани Бајбарс (владеел 1260–1277) и ел-Ашраф Калил (владеел 1290–1293) на крајот ги освоиле сите преостанати упоришта на крстоносците, кулминирајќи со уништувањето на Ако во 1291 година.

Луѓе

Кралството било етнички, религиозно и јазично разновидно, иако самите крстоносци и нивните потомци биле елитно католичко малцинство. Тие увезувале многу обичаи и институции од нивните татковини во Европа, а во текот на целото постоење на кралството имало блиски семејни и политички врски со Западот. Кралството наследило и „ориентални“ квалитети, под влијание на веќе постоечките обичаи и популации. Поголемиот дел од жителите на кралството биле домородни христијани, особено грчки и сириски православни, како и сунити и шиитси муслимани. Домородните христијани и муслимани, кои биле маргинализирана пониска класа, обично зборувале грчки и арапски, додека крстоносците, кои главно дошле од Франција, зборувале на француски јазик. Имало и мал број Евреи и Самарјани.

Според Бенјамин од Тудела, кој патувал низ кралството околу 1170 година, имало 1.000 Самарјани во Наблус, 200 во Цезареја и 300 во Ашкелон. Ова поставува долна граница за самарјанското население на 1.500, бидејќи современата Толида, самарјанска хроника, ги споменува и заедниците во Газа и Ако. Бенјамин од Тудела го проценил вкупното еврејско население од 14 градови во кралството на 1.200, што го прави самарјанското население од тоа време поголемо од еврејското, можеби за единствен пат во историјата.

Историја

Првата крстоносна војна и основањето на кралството

Првата крстоносна војна била повикана на соборот во Клермон во 1095 година од страна на папата Урбан II, со цел да и помогне на Византија против инвазиите на „Турците и Арапите“ и „да ја уништи оваа гнасна раса од земјите на нашите пријатели“. Сепак, главната цел бргу станала контролата на Светата земја. Византијците често биле во војна со Селџуците и другите турски династии за контрола на Анадолија и Сирија. Сунитските Селџуци порано владееле со Големото Селџучко Царство, но тоа се распаднало во неколку помали држави по смртта на Малик-Шах I во 1092 година. Малик-Шах бил наследен во анадолскиот Румски Султанат на чело со Арслан I, а во Сирија од неговиот брат Тутуш I, кој починал во 1095 година. Синовите на Тутуш, Фахр ел-Мулк Радван и Дукак ги наследиле соодветно Алеп и Дамаск, дополнително поделувајќи ја Сирија меѓу емирите кои биле антагонисти еден кон друг, како и Кербога, атабегот на Мосул. Ова неединство меѓу анадолскиот и сирискиот емир им овозможило на крстоносците да ја надминат секоја воена опозиција со која се соочиле на патот кон Ерусалим.

Египет и поголемиот дел од Палестина биле контролирани од арапскиот шиитски калифат на Фатимидите, кој се проширил понатаму во Сирија пред доаѓањето на Селџуците. Војните меѓу Фатимидите и Селџуците предизвикале големи немири кај локалните христијани и кај западните аџии. Фатимидите, под номиналната власт на калифот ел-Мустали, но всушност контролирани од везирот ел-Афдал Шаханшах, го загубиле Ерусалим од Селџуците во 1073 година; тие го вратиле во 1098 година од Артукидите, помало турско племе поврзано со Селџуците, непосредно пред доаѓањето на крстоносците.

По успешната опсада на Ерусалим во 1099 година, Годфрид Бујонски, водач на Првата крстоносна војна, станал првиот владетел на Кралството Ерусалим.

Крстоносците пристигнале во Ерусалим во јуни 1099 година; неколку од соседните градови (Рамла, Лида, Витлеем и други) биле преземени прво, а самиот Ерусалим бил освоен на 15 јули На 22 јули, во црквата на Светиот гроб се одржал собор за да се воспостави крал за новосоздаденото Кралство Ерусалим. Рејмонд IV од Тулуз и Годфрид Бујонски биле признати како водачи на крстоносната војна и опсадата на Ерусалим. Рејмонд бил побогат и помоќен од двајцата, но на почетокот одбил да стане крал, можеби обидувајќи се да ја покаже својата побожност и веројатно надевајќи се дека другите благородници сепак ќе инсистираат на неговиот избор. Попопуларниот Годфрид не се двоумел како Рејмонд и ја прифатил позицијата лидер. Повеќето современи историчари наведуваат дека тој ја зел титулата Advocatus Sancti Sepulchri („застапник“ или „бранител“ на Светиот гроб). Други известуваат дека самиот Годфрид се чини дека го користел подвосмислениот термин princeps или едноставно ја задржал титулата дукс од Лорен. Според Вилијам од Тир, пишувајќи во доцниот 12 век, кога Годфрид станал легендарен херој, тој одбил да носи „златна круна“ каде што Христос носел „круна од трње“. Рејмонд се налутил и ја одвел својата војска да бара сточна храна далеку од градот. Новото кралство и угледот на Годфрид биле обезбедени со поразот на египетската војска на фатимидите под ел-Афдал Шаханшах во битката кај Ашкелон еден месец по освојувањето, на 12 август, но континуираниот антагонизам на Рејмонд и Годфрид ги спречило крстоносците да ја преземат контролата. на самиот Ашкелон.

Сè уште постоела одредена неизвесност што да се прави со новото кралство. Папскиот легат Дајмберт од Пиза го убедил Годфрид да му го предаде Ерусалим како латински патријарх, со намера да формира теократска држава директно под папска контрола. Според Вилијам од Тир, Годфрид можеби ги поддржал напорите на Дајмберт, и тој се согласил да заземе „еден или два други града и на тој начин да го прошири кралството“ доколку на Дајмбер му било дозволено да владее со Ерусалим. Годфрид навистина ги зголемил границите на кралството, со заземањето на Јафа, Хаифа, Тиберија и други градови и намалување на многу други на статус на притоки. Тој ги поставил темелите на системот на вазалство во кралството, основајќи го Кнежевството Галилеја и Грофовијата Јафа, но неговото владеење било кратко и починал од болест во 1100 година. Неговиот брат Болдвин успешно го надмина Дајмберт и го презел Ерусалим за себе како „Крал на Латините од Ерусалим“. Дајмберт направил компромис со крунисувањето на Болдвин I во Витлеем наместо во Ерусалим, но патот за монархија бил поставен. Во овие рамки, била воспоставена католичка црковна хиерархија, над локалните источно-православни и сириски православни власти, кои ги задржале своите хиерархии (католиците ги сметале за расколници, а со тоа и нелегитимни, и обратно). Под Латинскиот патријарх имало четири суфрагански архиепископии и бројни епархии.

Проширување

За време на владеењето на Болдвин I Ерусалимски, кралството уште повеќе ги проширило своите граници. Бројот на европските жители се зголемил, бидејќи малата крстоносна војна од 1101 година донела засилување на кралството. Болдвин повторно го населил Ерусалим со Франки и домородните христијани, по неговата експедиција преку Јордан во 1115 година Со помош на италијанските градови-држави, како и со кралот Сигурд I Норвешки, Болдвин ги освоил пристанишните градови Ао (1104), Бејрут (1110) и Сидон (1111), додека ја извршувал својата власт над другите држави на крстоносците, на север - Едеса (која ја основал во 1097 година за време на крстоносната војна), Антиохија и Триполи, кој помогнал да се заземе во 1109 година. Успешно се бранел од муслиманските инвазии, од Фатимидите во бројните битки во Рамла и на други места на југозапад од кралството, и од Дамаск и Мосул во битката кај ел-Санабра на североисток во 1113 година Како што вели Томас Маден, Болдвин бил „вистинскиот основач на кралството Ерусалим“, кој „го трансформирал слабото уредување во цврста феудална држава. Со брилијантност и трудољубивост, тој воспостави силна монархија, го освои палестинскиот брег, ги помири крстоносните барони и изгради силни граници против муслиманските соседи на кралството.“

Погребот на Болдвин I од книгата Les Passages d'outremer faits par les Français contre les Turcs depuis Charlemagne jusqu'en 1462.

Болдвин со себе донел жена Ерменка, која традиционално се викала Арда (иако современиците никогаш не ја именувале така), со која се оженил за да добие политичка поддршка од ерменското население во Едеса, и која бргу ја оставил настрана кога веќе не му била потребна ерменска поддршка во Ерусалим. Потоа тој бигамно се оженил со Аделаида дел Васто, регент на Сицилија, во 1113 година, но серазведел од неа во 1117 година; Синот на Аделаида од нејзиниот прв брак, Руѓер II Сицилиски, никогаш не му простил на Ерусалим и со децении ја задржувал многу потребната сицилијанска поморска поддршка.

Болдвин починал без наследници во 1118 година, за време на походот против Египет, а кралството му било понудено на неговиот брат Евстасиј III од Булоњ, кој ги придружувал Болдвин и Годфрид на крстоносната војна. Евстатиј бил незаинтересиран и наместо тоа, круната му била предадена на роднината на Болдвин, веројатно братучед, Болдвин од Ле Бур, кој претходно го наследил во Едеса. Болдвин II бил способен владетел и тој исто така успешно се бранел од инвазијата на Фатимидите и Селџуците. Иако Антиохија била сериозно ослабена по битката кај Агер Сангвинис во 1119 година, а самиот Болдвин бил заробен од емирот на Алеп од 1123 до 1124 година, Болдвин ги предводел крстоносните држави до победата во битката кај Азаз во 1125 година. Неговото владеење го видело формирањето на првите воени редови, витешкиот ред „Болничари“ и витешкиот ред „Темплари“; најраните преживеани пишани закони на кралството, составени на Советот на Наблус во 1120 година; и првиот трговски договор со Република Венеција, Pactum Warmundi, во 1124 година. Зголемувањето на поморската и воената поддршка од Венеција довело до освојување на Тир истата година. Влијанието на Ерусалим дополнително се проширило врз Едеса и Антиохија, каде што Болдвин II дејствувал како регент кога нивните водачи биле убиени во битка, иако во Ерусалим имало регентски влади и за време на заробеништвото на Болдвин. Болдвин бил оженет со ерменската благородничка Морфија од Мелитен и имал четири ќерки: Ходиерна и Алиса, кои се омажиле во семејствата на грофот од Триполи и принцот од Антиохија; Јовета, која станала влијателна игуманија; и најстарата, Мелисенде, која станала негов наследник и го наследила по неговата смрт во 1131 година, со нејзиниот сопруг Фулк V од Анжу како крал-сопружник. Нивниот син, идниот Болдвин III, бил именуван за конаследник од неговиот дедо.

Едеса, Дамаск и Втората крстоносна војна

Приказ на крстоносците од издание на Петит Ларус од 1922 година

Фулк бил искусен крстоносец и му донел воена поддршка на кралството за време на аџилак во 1120 година. Тој го внесол Ерусалим во сферата на Анжујското Царство како татко на Џефри V и дедо на идниот Хенри II. Не секој го ценел наметнувањето на странец за крал. Во 1132 година, Антиохија, Триполи и Едеса ја потврдиле својата независност и азпочнале заговор да го спречат Фулк да ја извршува власта на Ерусалим над нив. Тој го поразил Триполи во битка и го населил регентството во Антиохија со договорен брак помеѓу грофицата, внуката на Мелисенде, Констанца, и неговиот сопствен роднина Рејмонд од Поатје. Во меѓувреме, во Ерусалим, домородните крстоносци благородници се спротивставиле на претпочитањето на Фулк за неговата анжувинска свита. Во 1134 година. Хју II од Јафа се побунил против Фулк, здружувајќи се со муслиманскиот гарнизон во Ашкелон, поради што бил осуден за предавство во отсуство. Латинскиот патријарх интервенирал за да се реши спорот, но потоа бил извршен обид за атентат врз Хју, за што бил обвинет самиот Фулк. Овој скандал и овозможило на Мелисенде и нејзините поддржувачи да добијат контрола над владата, токму како што имал намера нејзиниот татко. Според тоа, Фулк „станал толку страшен што...ниту во незначајни случаи не преземал никакви мерки без нејзино знаење и помош“.

Фулк тогаш бил соочен со нов и поопасен непријател: атабегот Зенги од Мосул, кој ја презел контролата над Алеп и го насочил својот нишан и кон Дамаск; сојузот на овие три држави би бил сериозен удар за растечката моќ на Ерусалим. Кратката интервенција во 1137–1138 година од страна на византискиот цар Јован II Комнин, кој сакал да ја наметне царската власт над сите држави на крстоносците, не направила ништо за да ја спречи заканата од Зенги; во 1139 година Дамаск и Ерусалим ја препознале сериозноста на заканата за двете држави и бил склучен сојуз кој го запрел напредувањето на Зенги. Фулк го искористил овој пат за да изгради бројни замоци, вклучувајќи ги Ибелин и Карак. По смртта на Фулк и царот Јован во ловечка несреќаво 1143 година, Зенги ја нападнал и ја освоил Едеса во 1144 година. Кралицата Мелисенде, која веќе била регент на нејзиниот постар син Болдвин III, назначила нов помошник, Манасис, на чело на војската по смртта на Фулк, но Едеса не можела да биде повторно заземена, и покрај убиството на самиот Зенги во 1146 година Падот на Едеса ја шокирало Европа, а Втората крстоносна војна пристигнала во 1148 година.

По состанокот во Ако во јуни, крстоносните кралеви Луј VII и Конрад III се договориле со Мелисенде, Болдвин III и главните благородници на кралството да го нападнат Дамаск. Територијата на Зенги била поделена помеѓу неговите синови по неговата смрт, а Дамаск повеќе не се чувствувал загрозен, па затоа бил склучен сојуз со синот на Зенги, Нур ад-Дин, емирот на Алеп. Можеби сеќавајќи се на нападите започнати врз Ерусалим од Дамаск во претходните децении, Дамаск се сметало дека е најдобрата цел за крстоносната војна, наместо Алеп или друг град на север кој би овозможил повторно заземање на Едеса. Понатамошната опсада на Дамаск била целосен неуспех; кога градот се сметало дека е на работ на колапс, крстоносната војска ненадејно се префрлила на друг дел од ѕидините и била вратена назад. Крстоносците се повлекле во рок од три дена. Имало гласини за предавство и поткуп, а Конрад III се чувствувал предаден од благородништвото на Ерусалим. Без оглед на причината за неуспехот, француската и германската армија се вратиле дома, а неколку години подоцна Дамаск бил цврсто под контрола на Нур ад-Дин.

Граѓанска војна

Неуспехот на Втората крстоносна војна имало страшни долгорочни последици за кралството. Западот се двоумел дали да испрати експедиции од големи размери; во следните неколку децении, доаѓале само мали војски, на чело со мали европски благородници кои сакале да одат на аџилак. Во меѓувреме, муслиманските држави во Сирија биле постепено обединети од Нур ад-Дин, кој го поразил кнежевството Антиохија во битката кај Инаб во 1149 година и ја добил контролата над Дамаск во 1154 година. Нур ад-Дин бил исклучително побожен и за време на неговото владеење концептот на џихад започнал да се толкува како еден вид контра-крстоносна војна против кралството, кое било пречка за муслиманското единство, и политичко и духовно.

Давидовата кула во Ерусалим

Во Ерусалим, крстоносците биле одвлечени од судиротѕ помеѓу Мелисенде и Болдвин III. Мелисенде продолжила да владее како регент долго по полнолетството на Болдвин. Таа била поддржана од, меѓу другите, Манасис, кој во суштина владеел за неа; нејзиниот син Амалрик, кого го поставила како гроф од Јафа; Филип од Наблус; и семејството Ибелин. Болдвин ја потврдил својата независност со посредување во споровите во Антиохија и Триполи и ја добил поддршката од браќата Ибелин кога тие почнале да се спротивставуваат на растечката моќ на Манасис, благодарение на неговиот брак со нивната вдовица мајка Хелвис од Рамла. Во 1153 година, Болдвин се крунисал како единствен владетел и бил постигнат компромис со кој кралството било поделено на два дела, при што Болдвин ги зазел Ако и Тир на север, а Мелисенде останала под контрола на Ерусалим и градовите на југ. Болдвин успеал да го замени Манас со еден од неговите поддржувачи, Хемфри II од Торон. Болдвин и Мелисенде знаеле дека оваа ситуација е неодржлива. Наскоро Болдвин ја нападнал територијата на неговата мајка, го поразил Манасеј и ја опсадил мајка си во Давидовата кула во Ерусалим. Мелисенде се предала и се пензионирала во Наблус, но Болдвин ја назначил за свој регент и главен советник, а таа задржала дел од своето влијание, особено во назначувањето на црковните службеници. Во 1153 година, Болдвин започнал офанзива против Ашкелон, тврдината на југ преку која фатимидските египетски војски континуирано го напаѓале Ерусалим од основањето на кралството. Тврдината била заземена и била додадена на Грофство Јафа, сè уште во сопственост на неговиот брат Амалрик.

Византиски сојуз и инвазија на Египет

Византискиот цар Мануил I Комнин, кој станал близок сојузник на Кралството Ерусалим.

Со освојувањето на Ашкелон, јужната граница на кралството веќе била обезбедена, а Египет, порано голема закана за кралството, но сега дестабилизиран под владеењето на неколку малолетни калифи, бил сведен на притока. Нур ад-Дин останал закана на исток, а Болдвин морал да се бори со напредокот на византискиот цар Мануил I Комнин, кој тврдел дека владее над кнежеството Антиохија. Со цел да ја зацврсти одбраната на кралството против растечката сила на муслиманите, Балдвин III го направил првиот директен сојуз со Византија, со тоа што се оженил со Теодора Комнена, внука на царот Мануил; Мануил се оженил со братучетката на Болдвин, Марија. Како што изјваил Вилијам од Тир, ;„се надеваше дека Мануил ќе може да ја ослободи од сопственото изобилство неволјата под која страдаше нашето царство и да ја промени нашата сиромаштија во суперизобилство“.

Кога Болдвин починал без да остави наследник во 1162 година, една година по неговата мајка Мелисенде, кралството преминало на неговиот брат Амалрик, кој го обновил сојузот за кој преговарал Болдвин. Во 1163 година, хаотичната ситуација во Египет довела до одбивање да му се оддаде данок на Ерусалим и биле испратени барања до Нур ад-Дин за помош; Како одговор, Амалрик извршил инвазија, но бил вратен назад кога Египќаните го поплавиле Нил кај Билбејс. Египетскиот везир Шавар повторно побарал помош од Нур ад-Дин, кој го испратил својот генерал Ширкух, но Шавар брзо се свртел против него и се здружил со Амалрик. Амалрик и Ширкух и двајцата го опседнале Билбејс во 1164 година, но и двајцата се повлекле поради походите на Нур ад-Дин против Антиохија, каде што Боемунд III од Антиохија и Рајмонд III од Триполи биле поразени во битката кај Харим. Се сметало веројатно дека самата Антиохија ќе падне во рацете на Нур ад-Дин, но тој се повлекол кога царот Мануил испратил голема византиска сила во областа. Нур ад-Дин го испратил Ширкух назад во Египет во 1166 година, а Шавар повторно се здружил со Амалрик, кој бил поразен во битката кај ел-Бабеин . И покрај поразот, двете страни се повлекле, но Шавар останал под контрола со крстоносниот гарнизон во Каиро. Амалрик го зацементирал својот сојуз со Мануил со тоа што се оженил со внуката на Мануел, Марија Комнина во 1167 година, а амбасадата предводена од Вилијам Тирски била испратена во Цариград да преговара за воена експедиција, но во 1168 година Амалрик го ограбил Билбејс без да ја чека поморската поддршка ветена од Мануил. Амалрик не постигнал ништо друго, но неговите постапки го поттикнале Шавар повторно да ја смени страната и да побара помош од Ширкух. Шавар бил веднаш убиен, а кога Ширкух починал во 1169 година, го наследил неговиот внук Јусуф, попознат како Саладин. Таа година, Мануил испратил голема византиска флота од околу 300 бродови за да му помогне на Амалрик, а градот Дамиета бил ставен под опсада. Меѓутоа, византиската флота пловела со доволно резерви само три месеци. До моментот кога крстоносците биле подготвени, залихите веќе биле при крај и флотата се повлекла. Секоја страна се обидувала да ја обвини другата за неуспехот, но и двете знаеле дека не можат да го земат Египет без помошта на другата: сојузот се одржувал и биле направени планови за нова кампања во Египет, кои на крајот требало да пропаднат.

На крајот, Нур ад-Дин победил и Саладин се наметнал како султан на Египет. Саладин набргу започнал да ја потврдува својата независност од Нур ад-Дин, и со смртта на Амалрик и Нур ад-Дин во 1174 година, тој бил добро поставен да започне да врши контрола и врз сириските поседи на Нур ад-Дин. По смртта на прозападниот цар Мануил во 1180 година, Кралството Ерусалим го изгубило својот најмоќен сојузник.

Последователните настани често се толкуваат како борба помеѓу две спротивставени фракции, „дворската партија“, која била составена од мајката на Болдвин, првата сопруга на Амалрик, Агнеса, нејзиното потесно семејство и неодамнешните пристигнувања од Европа кои биле неискусни во работите на кралството и кои сакале војна со Саладин; и „благородната партија“, предводена од Рејмонд од Триполи и помалото благородништво на кралството, кои се залагале за мирен соживот со муслиманите. Ова е толкувањето што го понудил Вилијам Тирски, кој бил цврсто сместен во „благородниот“ табор, а неговото гледиште го зазеле следните историчари; во 20 век, Маршал В. Болдвин, Стивен Ранциман, и Ханс Е. Мајер го фаворизирале ова толкување. Питер В. Едбери, од друга страна, тврди дека Вилијам, како и авторите од 13 век кои ја продолжиле хрониката на Вилијам на француски и биле сојузници со поддржувачите на Рејмонд во семејството Ибелин, не можат да се сметаат за непристрасни. Иако настаните очигледно биле династичка борба, „поделбата не била помеѓу домородните барони и новодојденците од Запад, туку меѓу мајчините и татковските роднини на кралот“.

Милј од Планси накратко бил регент за време на малолетникот Болдвин IV. Тој бил убиен во октомври 1174 година, а грофот Рејмонд III од Триполи, првиот братучед на Амалрик, станал регент. Многу е веројатно дека Рејмонд или неговите поддржувачи го дизајнирале атентатот. Болдвин го достигнал своето полнолетство во 1176 година, и покрај неговата болест повеќе немал никаква законска потреба од регент. Бидејќи Рејмонд бил негов најблизок роднина од машка линија со силно барање за престолот, постоела загриженост за обемот на неговите амбиции, иако тој немал свои директни наследници. За да го избалансира ова, кралот одвреме-навреме се обраќал кон својот вујко, Жослен III од Едеса. Жослен бил поблизок со Болдвин отколку со Рејмонд, но самиот немал претензии за престолот.

Како лепрозен, Болдвин немал деца и не можело да се очекува да владее многу подолго, така што фокусот на неговото наследство се префрлил на неговата сестра Сибила и неговата помлада полусестра Изабела. Болдвин и неговите советници сфатиle дека е од суштинско значење Сибила да се омажи за западен благородник за да добие поддршка од европските држави во воена криза; додека Рејмонд сè уште бил регент, бил договорен брак за Сибила и Вилијам од Монферат, братучед на Луј VII и на Фридрих Барбароса, светиот римски цар. Тој се надевал дека со сојуз со роднина на западниот римски цар, Фридрих ќе дојде на помош на кралството. Ерусалим повторно погледнал кон Византија за помош, а царот Мануил побарал начин да го врати престижот на неговото царство по неговиот пораз во битката кај Мириокефалон во 1176 година; оваа мисија ја презел Рејналд од Шатијон. Откако Вилијам од Монферат пристигнал во 1176 година, тој се разболел и починал во јуни 1177 година, оставајќи ја Сибила вдовица и бремена со идниот Болдвин V. Рејналд тогаш бил именуван за регент.

Идеализирана карта од дванаесеттиот век на крстоносното кралство Ерусалим.

Набргу потоа, Филип од Фландрија пристигнал во Ерусалим на аџилак ; тој бил братучед на Болдвин IV, а кралот му понудил регентство и команда на војската, што Филип ги одбил, иако се спротивставил на назначувањето на Рејналд за регент. Филип потоа се обидел да интервенира во преговорите за вториот сопруг на Сибила и предложил некој од неговата свита, но родните барони го одбиле неговиот предлог. Освен тоа, се сметало дека Филип мисли дека може да присвои своја територија во Египет, но тој одбил да учествува во планираната византиско-ерусалимска експедиција. Експедицијата била одложена и конечно откажана, а Филип ја однел својата војска на север.

Поголемиот дел од војската на Ерусалим тргнала кон север со Филип, Рајмонд III и Бохемонд III за да ја нападне Хама, а Саладин ја искористил можноста да го нападне кралството. Болдвин се покажал како ефикасен и енергичен крал, како и брилијантен воен командант: тој го порази Саладин во битката кај Монт Жисар во септември 1177 година и покрај тоа што бил многу поброен. Иако присуството на Болдвин и покрај неговата болест било инспиративно, директните воени одлуки всушност биле донесени од Рејналд.

Се очекувало Хју III од Бургундија да дојде во Ерусалим и да се ожени со Сибила, но Хју не можел да ја напушти Франција поради политичките немири таму во 1179–1180 година по смртта на Луј VII. Во меѓувреме, маќеата на Болдвин IV, Марија, мајка на Изабела и маќеа на Сибила, се омажила за Балијан од Ибелин. На Велигден во 1180 година, Рејмонд и неговиот братучед Бохемонд III од Антиохија се обиделе да ја принудат Сибила да се омажи за братот на Балијан, Болдвин од Ибелин. Рејмонд и Боемонд биле најблиските машки роднини на кралот Болдвин во татковската линија и можеле да го преземат престолот доколку кралот умрел без наследник или соодветна замена. Пред да пристигнат Рејмонд и Боемонд, Агнеса и кралот Болдвин договориле Сибила да се омажи за новодојдениот Ги од Лузињан, чиј постар брат Амалрик од Лузињан веќе бил етаблиран лик на дворот. На меѓународен план, Лузињанците биле корисни како вазали на Болдвин и братучедот на Сибила, Хенри II. Болдвин ја свршил осумгодишната Изабела со Хемфри IV од Торон, посинок на моќниот Рејналд од Шатијон, со што ја отстранил од влијанието на семејството Ибелин и од влијанието на нејзината мајка.

Спорот помеѓу двете фракции во кралството влијаел на изборот на нов патријарх во 1180 година. Кога патријархот Амалрик починал на 6 октомври 1180 година, двата најочигледни избори за негов наследник биле Вилијам Тирски и Ираклиј Цезарески. Тие биле прилично рамномерни по потекло и образование, но политички биле во сојуз со спротивни партии, бидејќи Ираклиј бил еден од поддржувачите на Агнеса од Кортене. Каноните на Светиот гроб побарале совет од кралот, а Ираклиј бил избран преку влијанието на Агнеса. Имало гласини дека Агнеса и Ираклиј биле љубовници, но оваа информација доаѓа од партизанското продолжение на историјата на Вилијам од Тир од 13 век и нема други докази за да се потврди таквото тврдење.

На крајот на 1181 година, Рејналд Шатијон извршил напад на југ во Арабија, во правец на Медина, иако не стигнал толку далеку. Веројатно во тоа време Рејналд нападнал и муслимански караван. Кралството имало примирје со Саладин во тоа време, а дејствијата на Рејналд се гледале како независен чин на грабеж; можно е тој да се обидувал да го спречи Саладин да ги премести силите на север за да ја преземе контролата над Алеп, што би ја зацврстило позицијата на Саладин. Како одговор, Саладин го нападнал кралството во 1182 година, но бил поразен во замокот Белвоар. Кралот Болдвин, иако доста болен, сепак можел лично да командува со војската. Саладин се обидел да го опседи Бејрут од копно и море, а Болдвин извршил напад на територијата на Дамаскин, но ниту една страна не направила значителна штета. Во декември 1182 година, Рејналд започнал поморска експедиција на Црвеното Море, што го достигнала јужно до Рабиг . Експедицијата била поразена и двајца од луѓето на Рејналд всушност биле одведени во Мека за да бидат погубени јавно. Како и неговите претходни напади, експедицијата на Рејналд обично се смета за себична и на крајот фатална за Ерусалим, но според Бернард Хамилтон, тоа всушност била остроумна стратегија, наменета да му наштети на престижот и угледот на Саладин.

Во 1183 година во целото кралство бил наметнат општ данок, што дотогаш било без преседан во Ерусалим и речиси цела средновековна Европа. Данокот помогнал да се платат поголемите армии во следните неколку години. Сигурно биле потребни повеќе војници, бидејќи Саладин конечно можел да ја добие контролата над Алеп и со мир на неговите северни територии, тој можел да се фокусира на Ерусалим на југ. Кралот Болдвин бил толку онеспособен од неговата лепра што било неопходно да се назначи регент, а Ги од Лузињан бил избран, бидејќи бил законски наследник на Болдвин и не се очекувало кралот да живее. Неискусниот Ги ја предводел франкската војска против упадите на Саладин во кралството, но ниту една страна не остварила вистинска добивка, а Ги бил критикуван од неговите противници што не удрил против Саладин кога имал шанса.

Во октомври 1183 година, Изабела се омажила за Хемфри од Торон во Карак за време на опсадата од Саладин, кој можеби се надевал дека ќе земе некои вредни затвореници. Бидејќи кралот Болдвин, иако сега слеп и осакатен, се опоравил доволно за да го продолжи своето владеење и неговата команда со војската, Ги бил отстранет од регентството, а неговиот петгодишен посинок, внук на кралот Болдвин и истоименикот Болдвин, бил крунисан за кокрал во ноември. Самиот крал Болдвин потоа заминал да го ослободи замокот. Тој бил помирен со Рејмонд од Триполи и го поставил за воен командант. Опсадата била укината во декември и Саладин се повлекол во Дамаск. Саладин се обидел уште една опсада во 1184 година, но Болдвин го одбил и тој напад, а Саладин извршил напад во Наблус и други градови на пат кон дома.

Во октомври 1184 година, Ги од Лузињан го предводел нападот врз номадите бедуини од неговата база во Ашкелон. За разлика од нападите на Рејналд врз карваните, кои можеби имале некаква воена цел, Ги нападнал група која обично била лојална на Ерусалим и обезбедувала разузнавачки информации за движењата на трупите на Саладин. Во исто време, кралот Болдвин ја добил својата последна болест и Рејмонд од Триполи, наместо Ги, бил назначен за негов регент. Неговиот внук Болдвин бил парадиран во јавноста, носејќи ја својата круна како Болдвин V. Болдвин IV конечно подлегнал на својата лепра во мај 1185 година

Во меѓувреме, кризата со наследувањето поттикнало мисија на Запад да се побара помош. Во 1184 година, патријархот Ираклиј патувал низ европските дворови, но не била добиена помош. Ираклиј им ги понудил „клучевите од Светиот гроб, оние од Давидовата кула и знамето на Кралството Ерусалим“, но не и самата круна, и на Филип II и на Хенри II; вториот, како внук на Фулк, бил прв братучед на кралското семејство на Ерусалим и ветил дека ќе оди во крстоносна војна по убиството на Томас Бекет. И двајцата кралеви претпочитале да останат дома за да ги бранат своите територии, наместо да дејствуваат како регенти за едно дете во Ерусалим. Неколкуте европски витези кои отпатувале во Ерусалим дури и не виделе никаква борба, бидејќи примирјето со Саладин било повторно воспоставено. Вилијам V од Монферат бил еден од ретките кои му пришле на помош на својот внук Болдвин V.

Гробот на Болдвин V на цртеж од 18 век од Елзар Хорн

Владеењето на Болдвин V, со Рејмонд од Триполи како регент и неговиот правујко Жоселин од Едеса како негов чувар, било кратко. Тој бил болно дете и починал во летото 1186 година. Рејмонд и неговите приврзаници заминале во Наблус, веројатно во обид да ја спречат Сибила да го преземе престолот, но Сибила и нејзините поддржувачи заминале во Ерусалим, каде било одлучено кралството да и помине, под услов нејзиниот брак со Ги да биде поништен. Таа се согласила, но само доколку може да избере свој сопруг и крал, а откако била крунисана, веднаш го крунисала Ги со свои раце. Рејмонд одбил да присуствува на крунисувањето, а во Наблус предложил наместо тоа да бидат крунисани Изабела и Хемфри, но Хемфри одбил да се согласи со овој план кој секако би започнал граѓанска војна. Хемфри заминал во Ерусалим и се заколнал на верност на Ги и Сибила, како и повеќето други поддржувачи на Рејмонд. Самиот Рејмонд одбил да го стори тоа и заминал за Триполи; И Болдвин од Ибелин одбил, се откажал од феудите и заминал за Антиохија.

Загубата на Ерусалим и Трета крстоносна војна

Интерпретација од 17 век на Ги од Лузињан (десно) кој е заробен од Саладин (лево), облечен во традиционална (исламска) кралска облека, насликана од Јан Ливенс.

Блискиот Исток во 1190 година, на почетокот на Третата крстоносна војна.

Рејмонд од Триполи се здружил со Саладин против Ги и дозволил муслимански гарнизон да го окупира неговиот феуд во Тиберија, веројатно надевајќи се дека Саладин ќе му помогне да го собори Ги. Саладин, во меѓувреме, ги имал смирено своите територии во Месопотамија и вече бил желен да го нападне крстоносното кралство; немал намера да го обнови примирјето кога истекол во 1187 година. Пред истекот на примирјето, Рејналд од Шатијон, господарот на Трансјордан и на Карак и еден од главните поддржувачи на Ги, сфатил дека Саладин ги собира своите трупи и дека ги нападнал муслиманските каравани во обид да го наруши тоа. Ги бил на работ да го нападне Рејмонд, но сфатил дека кралството ќе треба да се обедини пред заканата од Саладин, а Балијан од Ибелин извршил помирување меѓу двајцата за време на Велигден во 1187 година. Саладин повторно го нападнал Карак во април, а во мај, муслиманскиот напад налетал на многу помалата амбасада на пат да преговара со Рејмонд и ја поразил во битката кај Кресон во близина на Назарет. Рејмонд и Ги конечно се согласиле да го нападнат Саладин во Тиберија, но не можеле да се договорат за планот; Рејмонд сметал дека треба да се избегне жестока битка, но Ги веројатно се сетил на критиките со кои се соочил за избегнување битка во 1183 година, и било одлучено директно да излезе против Саладин. На 4 јули 1187 година, војската на кралството била целосно уништена во битката кај Хатин. Рејмонд од Триполи, Балијан од Ибелин и Рејналд од Сидон успеале да побегнат, но Рејналд бил погубен од Саладин, а Ги бил затворен во Дамаск.

Во текот на следните неколку месеци, Саладин лесно го прегазил целото кралство. Единствено пристаништето Тир останало во рацете на Франките, брането од Конрад Монферат, кој случајно пристигнал токму на време од Цариград. Падот на Ерусалим во суштина ставило крај на првото Ерусалимското Кралство. На поголемиот дел од населението, отечено од бегалци кои бегале од освојувањето на Саладин на околната територија, му било дозволено да побегне во Тир, Триполи или Египет (по кое биле вратени назад во Европа), но оние кои не можеле да платат за својата слобода биле продадени во ропство, а оние кои можеле често биле ограбувани од христијаните и муслиманите на пат во егзил. Заземањето на градот довело до Третата крстоносна војна, започната во 1189 година и предводена од Ричард Лавовското Срце, Филип Август и Фридрих Барбароса, иако последниот се удавил на пат.

Ги од Лузињан, на кој Конрад му бил одбиен влез во Тир, започнал да го опсадува Ако во 1189 година. За време на долгата опсада, која траела до 1191 година, патријархот Ираклиј, кралицата Сибила и нејзините ќерки и многу други починале од болест. Со смртта на Сибила во 1190 година, Ги немал правно барање за кралството, а наследството преминало на полусестрата на Сибила, Изабела. Мајката на Изабела, Марија и Ибелините (кои веќе биле тесно поврзани со Конрад) тврделе дека бракот на Изабела и Хемфри е нелегален, бидејќи таа во тоа време била малолетна; во основата на ова бил фактот дека Хемфри ја предал каузата на неговата сопруга во 1186 година. Бракот бил поништен поради некои контроверзии. Конрад, кој станал најблискиот роднина на Болдвин V во машка линија и веќе се покажал како способен воен водач, потоа се оженил со Изабела, но Ги одбил да ја предаде круната.

Кога Ричард пристигнал во 1191 година, тој и Филип зазеле различни страни во спорот за наследување. Ричард го поддржал Ги, неговиот вазал од Поату, додека Филип го поддржувал Конрад, братучед на неговиот покоен татко Луј VII. По многу лошо чувство и лошо здравје, Филип се вратил дома во 1191 година, веднаш по падот на Ако. Ричард го поразил Саладин во битката кај Арсуф во 1191 година и битката кај Јафа во 1192 година, обновувајќи го поголемиот дел од брегот, но не можел да го врати Ерусалим или која било од внатрешната територија на кралството. Било сугерирано дека ова можеби всушност била стратешка одлука на Ричард, а не како таква неуспешна, бидејќи тој можеби препознал дека Ерусалим, особено, е всушност стратешка одговорност сè додека крстоносците биле обврзани да го бранат. бидејќи бил изолиран од морето каде што можеле да пристигнат западните засилувања. Конрад бил едногласно избран за крал во април 1192 година, но бил убиен од Асасините само неколку дена подоцна. Осум дена после тоа, бремената Изабела била во брак со грофот Хенри II од Шампањ, внук на Ричард и Филип, но политички сојузник со Ричард. Како компензација, Ричард го продал островот Кипар, кој Ричард го зазел на патот кон Ако, иако Ги продолжил да го бара престолот на Ерусалим до неговата смрт во 1194 година

Крстоносната војна завршила мирно, со договорот од Рамла, договорен во 1192 година; Саладин дозволил да се прават аџилак во Ерусалим, дозволувајќи им на крстоносците да ги исполнат своите завети, по што сите се вратиле дома. Домородните барони на крстоносците почнале да го обновуваат своето кралство од Ако и другите крајбрежни градови.

Кралството Ако

Во следните сто години, Кралството Ерусалим останало мало кралство кое се наоѓало покрај сириското крајбрежје. Неговиот главен град бил преместен во Ако и го контролирал поголемиот дел од крајбрежјето на денешен Израел и јужен и централен Либан, вклучувајќи ги упориштата и градовите Јафа, Арсуф, Цезареја, Тир, Сидон и Бејрут. Во најдобар случај, вклучувало само неколку други значајни градови, како што се Ашкелон и некои внатрешни тврдини, како и владетелството над Триполи и Антиохија. Новиот крал, Анри Шапањски, починал случајно во 1197 година, а Изабела се омажила по четврти пат, со Амалрик од Лузињан, братот на Ги. Амалрик веќе го наследил Кипар од Ги и бил крунисан за крал од синот на Фридрих, царот Хајнрих VI. Хајнрих водел крстоносна војна во 1197 година, но починал по патот. Сепак, неговите трупи ги вратилеБејрут и Сидон за кралството пред да се вратат дома во 1198 година Потоа било склучено петгодишно примирје со Ајубидите во Сирија во 1198 година

Ајубидите паднале во граѓанска војна по смртта на Саладин во 1193 година. Неговите синови барале различни делови од неговото цартво: аз-Захир ја презел контролата над Алеп, ел-Азиз Утман го држел Каиро, додека неговиот најстар син, ел-Афдал, го задржал Дамаск. Братот на Саладин, ел-Адил Сајф ад-Дин (често нарекуван „Сафадин“ од крстоносците) ја стекнал ел-Џазира (северна Месопотамија), а синот на ел-Адил , ел-Муазам ги зазел Карак и Трансјордан. Во 1196 година, ел-Афдал бил протеран од Дамаск од ел Адил во сојуз со Осман. Кога тој починал во 1198 година, ел Афдал се вратил на власт како регент во Египет за малиот син на Осман. Во сојуз со аз-Захир, тој потоа го нападнал својот вујко во Дамаск. Алијансата се распаднала, а ел-Адил потоа го победил ел Афдал во Египет и ја анектирал земјата. Во 1200 година ел-Адил се прогласил себеси за султан на Египет и Сирија, доверувајќи му го Дамаск на ел-Муазам, а ел-Џезира на друг син, ел-Камил. По втората неуспешна опсада на Дамаск од страна на двајцата браќа, ел Афдал прифатил феуд составен од Самосата и голем број други градови. Аз-Захир од Алеп му се покорил на својот вујко во 1202 година, со што повторно ги обединил териториите на Ајубидите.

Во меѓувреме, биле смислени шеми за повторно освојување на Ерусалим преку Египет. Четвртата крстоносна војна била планирана по неуспехот на Третата, но таа резултирала со ограбување на Константинопол во 1204 година, а повеќето од вклучените крстоносци никогаш не пристигнале во кралството. Амалрик, сепак, не знаејќи за пренасочувањето кон Цариград, извршил напад во Египет пред очекуваната инвазија. И Изабела и Амалрик умреле во 1205 година и повторно една малолетна девојка, ќерката на Изабела и Конрад, Марија од Монферат, станала кралица на Ерусалим. Полубратот на Изабела, Јован Ибелин, Стариот лорд на Бејрут владеел како регент до 1210 година кога Марија се омажила за искусен француски витез, Јован Бриен. Марија починала при породување во 1212 година, а Јован Бриен продолжил да владее како регент на нивната ќерка Изабела II.

Петта и Шеста крстоносна војна

Фридрих II (лево) се среќава со ел-Камил (десно). Nuova Cronica од Џовани Вилани (14 век).

Четвртиот Латерански собор во 1215 година повикал на нова, подобро организирана крстоносна војна против Египет. Кон крајот на 1217 година, кралот Андрија II Унгарски и војводата Леополд VI од Австрија пристигнале во Ако и, заедно со Јован Бриен, извршиле напад на територија понатаму во внатрешноста, вклучувајќи ја и планината Табор, но без успех. По заминувањето на Унгарците, преостанатите крстоносци тргнале кон зајакнување на Цезареја и темпларската тврдина Шато Пелерин во текот на зимата 1217 година и пролетта 1218 година

Во пролетта 1218 година, Петтата крстоносна војна започнала сериозно кога германските крстоносни флоти слетале во Ако. Заедно со кралот Јован, кој бил избран за водач на крстоносната војна, флотите отпловиле кон Египет и ја опседнале Дамиета на устието на Нил во мај. Опсадата напредувала бавно, а египетскиот султан ел-Адил починал во август 1218 година, наводно од шок откако крстоносците успеале да заземат една од кулите на Дамиета. Него го наследил неговиот син ел-Камил . Во есента 1218 година пристигнале засилувања од Европа, вклучувајќи го и папскиот легат Пелагиј од Албано. Во зима, крстоносците биле погодени од поплави и болести, а опсадата се одолговлекувала во текот на 1219 година, кога Франциск Асишки пристигнал да се обиде да преговара за примирје. Ниту една страна не можела да се согласи со условите, и покрај ајубидската понуда за триесетгодишно примирје и обновувањето на Ерусалим и поголемиот дел од остатокот од поранешното кралство. Крстоносците конечно успеале да го изгладнат градот и го зазеле во ноември. ел-Камил се повлекол во блиската тврдина ел-Мансура, но крстоносците останале во Дамиета во текот на 1219 и 1220 година, чекајќи го пристигнувањето на светиот римски цар Фридрих II, додека кралот Јован накратко се вратил во Ако за да се брани од ел-Муазам, кој го напаѓал кралството од Дамаск во отсуство на Јован. Сè уште очекувајќи го неизбежното пристигнување на царот, во јули 1221 година, крстоносците тргнале кон Каиро, но биле запрени од надојдениот Нил, кој ел-Камил дозволил да го поплави со кршење на браните долж неговиот тек. Султанот лесно ја поразил заробената крстоносна војска и ја вратил Дамиета. Царот Фридрих, всушност, никогаш воопшто не ја напуштил Европа.

По неуспехот на крстоносната војна, Јован патувал низ Европа барајќи помош, но нашол поддршка само од Фридрих, кој потоа се оженил со ќерката на Јован и Марија, Изабела II во 1225 година. Следната година, Изабела умрела раѓајќи го нивниот син Конрад IV, кој ја наследил неговата мајка на престолот иако никогаш не се појавил на исток. Фридрих го отфрлил своето ветување дека ќе ја води Петтата крстоносна војна, но сега сакал да го зацврсти своето барање за престолот преку Конрад. Исто така, имало планови да се придружи со ел-Камил во нападот на ел-Муазам во Дамаск, сојуз за кој се разговарал со египетските пратеници во Италија. Но, откако постојано го одложувал неговото заминување за Светата земја, вклучително и страдањето од појава на болест во неговата флота, тој бил екскомунициран од папата Григориј IX во 1227 година. Крстоносците, предводени не од Фридрих, туку од неговите претставници Ричард Филангиери, Хенри IV, војводата од Лимбург и Херман од Салза, Големиот мајстор на Тевтонските витези, пристигнале на исток доцна во 1227 година и додека го чекале царот тргнале на Сидон, каде што го изградиле морскиот замок и Монфорт, кој подоцна станал седиште на Тевтонските витези. Ајубидите од Дамаск не се осмелиле да нападнат, бидејќи ел Муазам ненадејно умрел не многу порано. Фридрих конечно пристигнал на Шестата крстоносна војна во септември 1228 година, и го побарал регентството на кралството во името на неговиот млад син.

Фридрих веднаш дошол во судир со домородните благородници на Аутремер, од кои некои негодувале од неговите обиди да наметне царска власт и врз Кипар и врз Ерусалим. Кипарските благородници веќе се карале помеѓу себе за регентството на Хенри I Кипарски, кој сè уште бил дете. Високиот суд на Кипар го избрал Јован Ибелин за регент, но мајката на Хенри, Алиса Шампањска сакала да назначи еден од нејзините поддржувачи; Алиса и нејзината партија, членови или поддржувачи на династијата Лузињан, застанале на страната на Фридрих, чиј татко го крунисал Амалрик од Лузињан за крал во 1197 година. Во Лимасол, Фридрих побарал Јован да се откаже не само од регентството на Кипар, туку и од сопственото владеење на Бејрут на копното на Јован. Јован тврдел дека Фридрих нема законско овластување да поставува такви барања и одбил да се откаже од која било титула. Фридрих потоа ги затворил синовите на Јован како заложници за да му гарантира поддршка на Јован за неговата крстоносна војна.

Јован го придружувал Фридрих до копното, но Фридрих не бил добро примен таму; еден од неговите неколку поддржувачи бил Балијан, Господарот на Сидон, кој ги пречекал крстоносците претходната година и сега дејствувал како амбасадор на Ајубидите. Смртта на ел-Муазам го негирал предложениот сојуз со ел-Камил, кој заедно со неговиот брат ел-Ашраф го зазеле Дамаск (како и Ерусалим) од нивниот внук, синот на ел-Муазам, ан-Насир Давуд. Сепак, ел-Камил веројатно не знаел за малата големина на војската на Фридрих, ниту за поделбите во неа предизвикани од неговата екскомуникација, и сакал да избегне да ги брани своите територии од друга крстоносна војна. Самото присуство на Фридрих било доволно за да ги врати Ерусалим, Витлеем, Назарет и голем број околни замоци без борба: тие биле обновени во февруари 1229 година, во замена за десетгодишно примирје со Ајубидите и слобода на богослужба за муслиманските жители на Ерусалим. Условите на договорот биле неприфатливи за ерусалимскиот патријарх Гералд, кој го ставил градот под интердикт. Во март, Фридрих се крунисал во црквата на Светиот гроб, но поради неговата екскомуникација и прекин, Ерусалим никогаш не бил вистински реинкорпориран во кралството, кое продолжило да се управува од Ако.

Во меѓувреме, во Италија, папата ја искористил екскомуникацијата на Фридрих како изговор за да ги нападне неговите италијански територии; папските војски биле предводени од поранешниот свекор на Фридрих, Јован Бриен. Фридрих бил принуден да се врати дома во 1229 година, оставајќи ја Светата земја „не триумфално, туку преплавена со отпадоци“ од граѓаните на Ако.

Војна на Ломбардите и крстоносна војна на бароните

Крунисување на Марија од Монферат и Јован Бриен, крал на Ерусалим и латински цар на Константинопол

Фридрих испратил царска војска во 1231 година, под водство на Ричард Филангиери, кој ги окупирал Бејрут и Тир, но не можел да добие контрола над Ако. Поддржувачите на Јован формирале комуна во Ако, од која самиот Јован бил избран за градоначалник во 1232 година. Со помош на џеновските трговци, комуната повторно го освоила Бејрут. Јован го нападнал и Тир, но бил поразен од Филангиери во битката кај Казал Имберт во мај 1232 година

Во Кипар, кралот Анри I станал полнолетен во 1232 година и регентството на Јован повеќе не било потребно. И Јован и Филанџери се вратиле на Кипар за да ја потврдат својата власт, а царските сили биле поразени во битката кај Агриди на 15 јуни. Анри станал неприкосновен крал на Кипар, но продолжил да ги поддржува Ибелините над Лузињаните и кралската партија. На копното, Филангиери ја имал поддршката од Бохемунд IV од Антиохија, Тевтонските витези, витезите Болничари и пизанските трговци. Јован бил поддржан од неговите благородници на Кипар и од неговите континентални територии во Бејрут, Цезареја и Арсуф, како и од витезите Темплари и Џеновјаните. Ниту една страна не можела да напредува и во 1234 година Григориј IX го екскомуницирал Јован и неговите поддржувачи. Ова било делумно отповикано во 1235 година, но сепак не можел да се постигне мир. Јован умрел во 1236 година, а војната ја презеле неговиот син Балијан од Бејрут и неговиот внук Филип Монтфорт.

Во меѓувреме, договорот со Ајубидите требало да истече во 1239 година. Плановите за нова крстоносна војна што ќе ја предводи Фридрих не завршиле, а самиот Фридрих бил екскомунициран од Григориј IX повторно во 1239 година. Сепак, други европски благородници се зафатиле со каузата, вклучувајќи го Теобалд IV, грофот на Шампањ и кралот на Навара, Петар од Дру и Амари VI од Монфорт, кој пристигнал во Ако во септември 1239 година. Теобалд бил избран за водач на крстоносната војна на соборот во Ако, на кој присуствувале повеќето важни благородници на кралството, вклучувајќи ги Валтер Бриен, Јован Арсуф и Балијан од Сидон. Пристигнувањето на крстоносната војна било краток одмор од Ломбардската војна; Филанџери останал во Тир и не учествувал. Советот одлучил да го зацврсти Ашкелон на југ и да го нападне Дамаск на север.

Крстоносците можеби биле свесни за новите поделби меѓу Ајубидите; ел-Камил го окупирал Дамаск во 1238 година, но умрел набргу потоа, а неговата територија била наследена од неговото семејство. Неговите синови ел-Адил абу Бакр и ас-Салих Ајуб ги наследиле Египет и Дамаск. Ајуб тргнал кон Каиро во обид да го истера ел-Адил, но за време на неговото отсуство братот на ел-Камил ас-Салих Исмаил го презел Дамаск, а Ајуб бил заробен од ан-Насир Давуд. Крстоносците, во меѓувреме, тргнале кон Ашкелон. На патот, Валтер од Бриен заробил добиток наменет за дотур на Дамаск, бидејќи Ајубидите веројатно дознале за плановите на крстоносците да го нападнат. Сепак, победата била краткотрајна, бидејќи крстоносците потоа биле поразени од египетската војска во Газа во ноември 1239 година. Хенри II, грофот од Бар бил убиен, а Амори од Монфорт бил заробен. Крстоносците се вратиле во Ако, веројатно затоа што домородните барони на кралството биле сомничави кон Филангиери во Тир. Давуд ја искористил победата на Ајубидите за да го врати Ерусалим во декември, кога истекло десетгодишното примирје.

Иако Ајуб бил затвореник на Давуд, тие двајца тогаш се здружиле против ел-Адил во Египет, кој Ајуб го зазел во 1240 година. Во Дамаск, Исмаил ја препознал заканата на Давуд и Ајуб против сопствената територија и се обратил до крстоносците за помош. Теобалд склучил договор со Исмаил, во замена за територијални отстапки кои го вратиле Ерусалим под христијанска контрола, како и голем дел од остатокот од поранешното кралство, дури и повеќе територија отколку што Фридрих зазел во 1229 година. Теобалд, сепак, бил фрустриран од Ломбардската војна и се вратил дома во септември 1240 година. Речиси веднаш по заминувањето на Теобалд, пристигнал Ричард од Корнвол. Тој ја завршил обновата на Ашкелон, а исто така склучил мир со Ајуб во Египет. Ајуб ги потврдил отстапките на Исмаил во 1241 година, а затворениците кои биле земени во Газа биле разменети од двете страни. Ричард се вратил во Европа во 1241 година

Иако кралството во суштина било обновено, Ломбардската војна продолжила да го окупира благородништвото на кралството. Бидејќи Темпларите и Болничарите ги поддржувале спротивните страни, тие исто така се напаѓале едни со други, а Темпларите го прекршиле договорот со Ајубидите со напад на Наблус во 1241 година. Конрад објавил дека станал полнолетен во 1242 година, елиминирајќи го и барањето на Фридрих за регент и потребата од царски старател да владее на негово место, иако тој сè уште не наполнил 15 години, возраста на полнолетство според обичаите на Ерусалим. Преку Конрад, Фридрих се обидел да испрати царски регент, но антицарската фракција во Ако тврдела дека законите на Ерусалим им дозволувале да назначат свој регент. Во јуни Haute Cour ја доделил регентноста на Алиса од Шампањ, која, како ќерка на Изабела I, била пратетка на Конрад и негов најблизок роднина што живеела во кралството. Алиса наредила Филангиери да биде уапсен и заедно со Ибелините и Венецијанците го опседнала Тир, кој паднал во јули 1243 година. Ломбардската војна била завршена, но кралот сè уште бил отсутен, бидејќи Конрад никогаш не дошол на Исток. Алиса била спречена да практикува вистинска моќ како регент од Филип од Монфор, кој ја презел контролата над Тир и Балијан од Бејрут, кој продолжил да го држи Ако.

Крстоносна војна на Луј IX

Ајубидите сè уште биле поделени помеѓу Ајуб во Египет, Исмаил во Дамаск и Давуд во Карак. Исмаил, Давуд и ел-Мансур Ибрахим од Хомс заминале во војна со Ајуб, кој ги ангажирал Хорезмијците да се борат за него. Хорезмијците биле номадски Турци од Средна Азија, кои неодамна биле раселени од Монголите подалеку на исток и престојувале во Месопотамија. Со поддршка на Ајуб, тие го ограбиле Ерусалим во летото 1244 година, оставајќи го во урнатини и бескорисен и за христијаните и за муслиманите. Во октомври, Хорезмијците, заедно со египетската војска под команда на Бајбарс, биле пречекани од франкската војска, предводена од Филип од Монфорт, Валтер од Бриен и господарите на Темпларите, Болничарите и тевтонските витези, заедно со ел-Мансур и Давуд. На 17 октомври египетско-хорезмитската војска ја уништила франкско-сириската коалиција, а Валтер од Бриен бил заробен и подоцна погубен. До 1247 година, Ајуб повторно го окупирал поголемиот дел од територијата што била признаена во 1239 година, а исто така ја добил и контролата над Дамаск.

Новата крстоносна војна била дискутирана на соборот во Лион во 1245 година од страна на папата Инокентиј IV. Советот го соборил Фридрих II, па не можел да се очекува помош од царството, но францускиот крал Луј IX веќе ветил дека ќе оди на крстоносна војна. Луј пристигнал на Кипар во 1248 година, каде што собрал војска од свои луѓе, вклучувајќи ги неговите браќа Роберт од Артоа, Карло од Анжу и Алфонс од Поатје, како и оние од Кипар и Ерусалим, предводени од семејството Ибелин, Јован од Јафа, Ги од Ибелин и Балијан од Бејрут. Повторно целта била Египет. Дамиета била заробена без отпор кога крстоносците слетале во јуни 1249 година, но крстоносната војна запрела таму до ноември, до кога умрел египетскиот султан Ајуб и бил наследен од неговиот син Тураншах. Во февруари, крстоносците биле поразени во битката кај ел-Мансура, каде што бил убиен Роберт од Артоа. Крстоносците не можеле да го преминат Нил и, страдајќи од болести и недостаток на залихи, се повлекле кон Дамиета во април. Тие биле поразени на патот во битката кај Фарискур, при што Луј бил заробен од Тураншах. За време на заробеништвото на Луј, Тураншах бил соборен од неговите војници Мамлуци, предводени од генералот Ајбак, кој потоа го ослободил Луј во мај во замена за Дамиета и голем откуп. Следните четири години Луј живеел во Ако и помогнал да се зацврсти тој град заедно со Цезареја, Јафа и Сидон. Тој, исто така, направил примирје со Ајубидите во Сирија и испратил амбасади да преговараат со Монголите, кои почнале да му се закануваат на муслиманскиот свет, пред да се врати дома во 1254 година. Зад себе оставил голем гарнизон француски војници во Ако, под команда на Џефри Сержинес.

Среде овие настани, Алиса од Шампањ починала во 1246 година и била заменета како регент од нејзиниот син, кралот Анри I Кипарски, за кого Јован од Јафа служел како баили во Ако. За време на престојот на Луј IX во Ако, Анри I умрел во 1253 година, а на Кипар го наследил неговиот син Хју II. Хју бил технички регент и на Ерусалим, и за Конрад и за синот на Конрад, Конрадин, откако Конрад починал во 1254 година. И Кипар и Ерусалим биле управувани од мајката на Хју, Плајсан од Антиохија, но Јован останал баил за Хју во Ако. Јован склучил мир со Дамаск и се обидел да го врати Ашкелон; Египќаните, сега управувани од Мамелучкиот Султанат, ја опколиле Јафа во 1256 година како одговор. Јован ги поразил, а потоа му ја предал на својот братучед Јован Арсуфски.

Војна на Свети Саба

Во 1256 година трговското ривалство помеѓу венецијанската и џеновската трговска колонија избувнало во отворена војна. Во Ако, двете колонии го оспорувале поседувањето на манастирот Свети Саба. Џеновјаните, потпомогнати од пизанските трговци, го нападнале венецијанскиот кварт и ги запалиле нивните бродови, но Венецијанците ги истерале. Венецијанците потоа биле протерани од Тир од страна на Филип Монфорт. Јован Арсуфски, Јован Јафа, Јован II од Бејрут, Темпларите и Тевтонските витези ги поддржувале Венецијанците, кои исто така ги убедиле Пизаните да им се придружат, додека Болничарите ги поддржувале Џеновјаните. Во 1257 година, Венецијанците го освоиле манастирот и ги уништиле неговите утврдувања, иако не можеле целосно да ги протераат Џеновјаните. Тие го блокирале џеновскиот кварт, но Џеновјаните биле снабдувани од Болничарите, чиј комплекс се наоѓал во близина, и од Филип од Монтфор, кој испраќал храна од Тир. Во август 1257 година, Јован Арсуф се обидел да ја заврши војната со доделување комерцијални права во Ако на Република Анкона, италијански сојузник на Џенова, но освен Филип Монтфорт и Болничарите, останатите благородници продолжиле да ја поддржуваат Венеција. Во јуни 1258 година, Филип и Болничарите марширале на Ако додека џеновската флота го нападнала градот по море. Поморската битка ја добила Венеција, а Џеновјаните биле принудени да го напуштат својот кварт и да побегнат во Тир со Филип. Војната, исто така, се проширила во Триполи и Антиохија, каде што семејството Ембриако, кое потекнувало од џеновјанските крстоносци, било спротивставено на Боемонд VI од Антиохија, кој ги поддржувал Венецијанците. Во 1261 година, патријархот Жак Панталеон организирал собор за повторно воспоставување ред во кралството, иако Џеновјаните не се вратиле во Ако.

Монголи

Во овој период Монголите пристигнале на Блискиот Исток. Нивното присуство понатаму на исток веќе ги раселело Хорезмитите, а емисари биле испратени од различни папи, како и од Луј IX да се здружат или да преговараат со нив, но тие биле незаинтересирани за сојузи. Тие го ограбиле Багдад во 1258 година, а Алеп и Дамаск во 1260 година, уништувајќи го и Абасидскиот Калифат и последните остатоци од династијата на Ајубидите. Хетум I од Ерменија и Бохемонд VI од Антиохија веќе им се потчиниле на Монголите како вазали. Некои од Монголите биле несториски христијани, вклучително и Китбука, еден од генералите на опсадите на Багдад и Дамаск, но и покрај тоа, благородниците на Ако одбиле да се покорат. Бидејќи кралството дотогаш било релативно неважна држава, Монголите обрнале малку внимание на тоа, но имало неколку престрелки во 1260 година: силите на Јулијан Сидонски го убиле внукот на Китбука, кој одговорил со ограбување на Сидон, а Јован II од Бејрут исто така бил заземен од Монголите за време на друг напад. Очигледно неизбежното монголско освојување било блокирано кога Хулагу, монголскиот командант во Сирија, се вратил дома по смртта на неговиот брат Монгке Кан, оставајќи го Китбука со мал гарнизон. Мамелуците од Египет потоа побарале, и им било одобрено, дозвола да напредуваат низ територијата на Франките и ги поразиле Монголите во битката кај Ајн Џалут во септември 1260 година. Китбука бил убиен и цела Сирија паднала под контрола на Мамлуците. На враќање во Египет, мамелучкиот султан Кутуз бил убиен од генералот Бајбарс, кој бил многу понеповолен од неговиот претходник за сојузи со Франките.

Пад на Ако

Јован Арсуф починал во 1258 година и бил заменет како баили од Џефри Сергинес, поручник на Луј IX во Ако. Плајсан умрела во 1261 година, но бидејќи нејзиниот син Хју II бил сè уште малолетен, Кипар преминал на неговиот братучед Хју од Антиохија-Лузињан, чија мајка Изабела од Кипар, Алиса од Шампањ и Хју I од кипарската ќерка и тетката на Хју II, го презела регентство во Ако. Таа го назначила, како баили, нејзиниот сопруг Хенри Антиохиски (кој исто така бил вујко на Плајсанс), но починал во 1264 година. Регентноста во Ако тогаш ја презелел Хју Антиохиски-Лузињански и неговиот братучед Хју од Бриен, а Хју II умрел во 1267 година пред да наполни полнолетство. Хју Антиохиски-Лузињански го добил спорот и го наследил Хју II на Кипар како Хју III. Кога Конрадин бил погубен на Сицилија во 1268 година, немало друг наследник на Хоенштауфен да го наследи, а Хју III го наследил и Кралството Ерусалим во 1269 година. Ова било оспорено од друга гранка на семејството Лузињан: Марија Антиохиска, ќерка на Боемонд IV од Антиохија и Мелисенде од Лузињан (и самата ќерка на Изабела I и Амалрик II), го презела престолот како најстар жив роднина на Изабела I, но во моментот нејзините претензии биле игнорирани. Во тоа време, Мамлуците под Бајбарс ги користеле постојаните спорови на кралството и почнале да ги освојуваат преостанатите крстоносни градови по должината на брегот. Во 1265 година, Бајбарс ги зазел Цезареја, Хаифа и Арсуф, а Сафад и Торон во 1266 година. Во 1268 година ги зазел Јафа и Бофор, а потоа ја опсадил и ја уништил Антиохија.

Крак де Шевалие, Сирија. Светско наследство на УНЕСКО

Хју III и Бајбарс склучиле едногодишно примирје по овие освојувања; Бајбарс знаел дека Луј IX планира уште една крстоносна војна од Европа и претпоставувал дека целта повторно ќе биде Египет. Но, наместо тоа, крстоносната војна била пренасочена во Тунис, каде Луј починал. Бајбарс бил слободен да ги продолжи своите походи: во 1270 година тој ги натерал Асасините да го убијат Филип од Монфорт, а во 1271 година ги зазел упориштата на Болничарите и Тевтонските витези во Крак де Шевалие и замокот Монфор. Тој, исто така, го опсадил Триполи, но го напуштил во мај кога пристигнал принцот Едвард, единствениот дел од крстоносната војна на Луј IX што пристигнал на исток. Едвард не можел да стори ништо освен да договори десетгодишно примирје со Бајбарс, кој сепак се обидел да го убие и него. Едвард заминал во 1272 година, и покрај плановите на Вториот совет во Лион за уште една крстоносна војна во 1274 година, не пристигнала понатамошна експедиција од големи размери. Авторитетот на Хју III на копното почнало да се распаѓа; тој бил непопуларен крал, а Бејрут, единствената територија што останала надвор од Ако и Тир, почнала да дејствува независно. Неговиот наследник, Изабела од Ибелин (вдовица на Хју II), всушност го ставила под заштита на Бајбарс. Сметајќи дека копното не може да се управува, Хју III заминал за Кипар, оставајќи го Балијан од Арсуф како баили. Потоа, во 1277 година, Марија Антиохиска го продала своето барање за кралството на Карло Анжујски, кој го испратил Роџер од Сан Северино да го застапува. Венецијанците и Темпларите го поддржале тврдењето, а Балијан бил немоќен да му се спротивстави. Бајбарс починал во 1277 година и бил наследен од Калавун. Во 1281 година истекло десетгодишното примирје и Роџер го обновил. Роџер се вратил во Европа поради Сицилијанската Вечерна во 1282 година и бил заменет со Одо Поилекиен. Хју III се обидел повторно да ја потврди својата власт на копното со слетување во Бејрут во 1283 година, но тоа било неефикасно и тој умрел во Тир во 1284 година. Накратко бил наследен од неговиот син Жан II, кој починал набргу потоа во 1285 година, а бил наследен од неговиот брат, другиот син на Хју III, Анри II. Таа година Калавун ја зазел тврдината Маркаб од Болничарите. Карло I Анжујски, исто така, починал во 1285 година, а воените наредби и општината Ако го прифатиле Анри II за крал; Одо Поилехен одбил да го признае, но му било дозволено да им го предаде Ако на Темпларите наместо директно на Анри, а Темпларите потоа му го предале на кралот. Повторно избувнала војна меѓу Венецијанците и Џеновјаните во 1287 година, а Триполи паднал во рацете на Калавун во 1289 година. Иако било само прашање на време кога ќе падне и Ако, крајот на кралството на крстоносците всушност било поттикнато во 1290 година од новодојдените крстоносци, кои кренале бунт во Ако и ги нападнале муслиманските трговци во градот. Калавун умрел пред да може да се одмазди, но неговиот син ел-Ашраф Калил пристигнал да го опседи Ако во април 1291 година. Ако го бранеле братот на Анри II, Амалрик од Тир, Болничарите, Темпларите и Тевтонските витези, Венецијанците и Пизаните, францускиот гарнизон предводен од Жан I де Граили и англискиот гарнизон предводен од Отон де Гренсон, но тие биле многу побројни. . Самиот Анри II пристигнал во мај за време на опсадата, но градот паднал на 18 мај. Анри, Амалрик, Отон и Жан избегале, како и младиот Темплар по име Роже де Флор, но повеќето други бранители не успеале, вклучувајќи го и господарот на Темпларите Гијом де Боже. Тир паднал без борба следниот ден, Сидон паднал во јуни, а Бејрут во јули.

Крстоносците го преместиле своето седиште на север во градовите како што е Тортоса, но го изгубиле и тоа и биле принудени да го преселат своето седиште на Кипар. Некои поморски напади и обиди за враќање на територијата биле направени во текот на следните десет години, но со губењето на островот Арвад во 1302-1303 година, Кралството Ерусалим престанало да постои на копното. Кралевите на Кипар со децении смислувале планови за враќање на Светата земја, но без успех. Во следните седум века, до денес, вистинско мноштво европски монарси ја користеле титулата крал на Ерусалим.

Живот

Анимација на Ерусалим од XII век, латински со англиски преводи

Латинското население на кралството секогаш било мало; иако постојан прилив на доселеници и нови крстоносци постојано пристигнувало, повеќето од првобитните крстоносци кои се бореле во Првата крстоносна војна едноставно си заминале дома. Според Вилијам од Тир, „едвај триста витези и две илјади пешаци можеле да се најдат“ во кралството во 1100 година за време на опсадата на Годфрид на Арсуф. Од самиот почеток, Латините биле нешто повеќе од колонијална граница која вршела владеење над домородните еврејски и самарјански популации, како и муслиманските, грчките православни и сириските популации кои биле побројни.

Како што растеле новите генерации во кралството, тие почнале да размислуваат за себе како домородци, а не како имигранти, исто како што правеле Арапите пред нив. Иако тие никогаш не се откажале од својот основен идентитет како Западноевропејци или Франки, нивната облека, исхрана и комерцијализам интегрирале многу ориентално, особено византиско влијание. Како што напишал хроничарот Фулхер од Шартр околу 1124 година,

Зашто ние, кои бевме Западни, сега сме направени ориенталци. Оној кој бил Римјанин или Франк, во оваа земја е направен во Галилеец или жител на Палестина. Тој што бил од Ремс или Шартр, сега станал граѓанин на Тир или Антиохија. Веќе ги заборавивме местата на нашето раѓање; тие веќе станаа непознати за многумина од нас, или, барем, се неспомнати.

Крстоносците и нивните потомци често училе да зборуваат грчки, арапски и други источни јазици и се венчале со домородните христијани (било Грци, сириски или ерменски), а понекогаш и со преобратени муслимани. Сепак, франкските кнежевства останале карактеристична западна колонија во срцето на исламот.

Фулхер, учесник во Првата крстоносна војна и капелан на Болдвин I, ја продолжил својата хроника до 1127 година. Хрониката на Фулчер била многу популарна и била користена како извор од други историчари на Запад, како што се Ордерик Виталис и Вилијам од Малмсбери . Речиси веднаш штом Ерусалим бил заземен и продолжувајќи во текот на 12 век, многу аџии пристигнале и оставиле извештаи за новото кралство; меѓу нив биле и Англичаните Севулф, киевскиот игумен Даниел, Френк Фретелус, византиецот Јохан Фока и Германците Јован Вирцбургски и Теодерих. Настрана од овие, потоа нема очевидец на настаните во Ерусалим сè до Вилијам Тирски, архиепископ од Тир и канцелар на Ерусалим, кој почнал да пишува околу 1167 година и починал околу 1184 година, иако тој вклучува многу информации за Првата крстоносна војна и годините помеѓу смртта на Фулхер до неговото време, извлечена главно од делата на Алберт од Екс и самиот Фулхер. Од муслиманска перспектива, главен извор на информации е Усамах ибн Мункид, војник и чест амбасадор од Дамаск во Ерусалим и Египет, чии мемоари, Китаб ел итибар, вклучуваат живи извештаи за крстоносното општество на исток. Дополнителни информации може да се соберат од патници како што се Бенџамин од Тудела и Ибн Џубаир.

Крстоносно општество

Монета на крстоносците, Ако, 1230 година.

Монета на крстоносците, Ако, ок. 1230 .

Кралството на почетокот практично било без лојално поданички население и имало малку витези да ги спроведуваат законите и наредбите на царството. Со доаѓањето на италијанските трговски фирми, создавањето на воените редови и имиграцијата на европските витези, занаетчии и земјоделци, работите на кралството се подобриле и се развило феудално општество, но различно од општеството што крстоносците го познавале во Европа. Природата на ова општество долго време е предмет на дебата меѓу историчарите на крстоносната војна.

Во 19 и почетокот на 20 век, француските научници, како Е.Г. Реј, Гастон Доду и Рене Гросет верувале дека крстоносците, муслиманите и христијаните живееле во целосно интегрирано општество. Рони Еленблум тврдел дека ова гледиште било под влијание на францускиот империјализам и колонијализам; доколку средновековните француски крстоносци би можеле да се интегрираат во локалното општество, тогаш секако би можеле да напредуваат современите француски колонии во Левант. Во средината на 20 век, Џошуа Правер, сметал дека кралството било ран обид за колонизација, во која крстоносците биле мала владејачка класа, кои биле зависни од домородното население за опстанок, но не правеле обиди да се интегрираат со нив. Поради оваа причина, руралното европско општество на кое биле навикнати крстоносците било заменето со посигурно урбано општество во претходно постоечките градови на Левантот.

Според толкувањето на Еленблум, жителите на Кралството (латински христијани кои живееле заедно со грчките и сириските христијани, шиитите и сунитските Арапи, суфиите, бедуините, друзите, евреите и самарјаните) сите имале големи разлики помеѓу себе, како и со крстоносците. Односите помеѓу источните христијани и латинските крстоносци биле „комплексни и двосмислени“, а не само пријателски или непријателски. Тој тврди дека источните христијани веројатно чувствувале поблиски врски со нивните соседи христијански крстоносци отколку муслиманските Арапи.

Иако крстоносците наишле на античко урбано општество, Еленблум смета дека тие никогаш целосно не го напуштиле својот рурален европски начин на живот, ниту пак европското општество на почетокот било целосно рурално. Населувањето на крстоносците во Левант наликувало на типовите на колонизација и населување кои веќе се практикувале во Европа, мешавина од урбана и рурална цивилизација центрирани околу тврдините. Крстоносците не биле ниту целосно интегрирани со домородното население, ниту сегрегирани во градовите подалеку од руралните домородци; туку се населиле и во урбани и во рурални средини; конкретно, во областите традиционално населени со источни христијани. Областите кои традиционално биле муслимански биле многу малку населени со крстоносци, исто како што веќе имале многу малку домородни христијански жители.

Во ова мешано општество, крстоносците ги адаптирале постоечките институции и ги вовеле своите познати обичаи од Европа. Како и во Европа, благородниците имале вазали и самите биле вазали на кралот. Земјоделското производство било регулирано со икта, муслимански систем на сопственост на земјиште и плаќања приближно (иако далеку од точно) еквивалентно на феудалниот систем на Европа, и овој систем не бил силно нарушен од крстоносците.

Како што вели Ханс Мајер, „муслиманските жители на Латинското Кралство речиси никогаш не се појавуваат во латинските хроники“, па затоа е тешко да се пронајдат информации за нивната улога во општеството. Крстоносците „имаа природна тенденција да ги игнорираат овие работи без интерес и секако недостојни за евиденција“. Иако муслиманите, како и Евреите и источните христијани, практично немале никакви права на селата, каде што во суштина биле сопственост на крстоносниот господар кој ја поседувал земјата, толеранцијата кон останатите религии, генерално, не била ниту повисока ниту пониска од останатите места на Блискиот Исток. Грците, Сиријците и Евреите продолжиле да живеат како што живееле порано, подложни на нивните сопствени закони и судови, со нивните поранешни муслимански господари едноставно заменети со крстоносците; Муслиманите им се придружиле на најниското ниво на општеството. Раите, водачот на муслиманска или сириска заедница, биле еден вид вазали на кој било благородник што ја поседувал неговата земја, но бидејќи крстоносните благородници биле отсутни земјопоседници, раите и нивните заедници имале висок степен на автономија.

Арапско - андалусискиот географ и патник Ибн Џубаир, кој бил непријателски настроен кон Франките, ги опишал муслиманите кои живееле под христијанското кралство Ерусалим на крстоносците кон крајот на 12 век:

Заминавме од Тибнин по пат кој минува покрај фарми каде што живеат муслимани кои многу добро се снаоѓаат под Франките - нека Аллах нè сочува од такво искушение! Прописите што им се наметнати се предавање на половина од житниот род за време на жетвата и плаќање на данок од еден динар и седум кирати, заедно со лесна давачка за нивните овошки. Муслиманите поседуваат свои куќи и владеат на свој начин. Така се организирани фармите и големите села на територијата на Франките. Многу муслимани се во многу искушение да се населат овде кога ќе ги видат далеку од удобните услови во кои живеат нивните браќа во областите под муслиманска власт. За жал за муслиманите, тие секогаш имаат причина за жалење за неправдите на нивните поглавари во земјите со кои управуваат нивните соверници, додека не можат да имаат ништо друго освен пофалби за однесувањето на Франките, на чија правда секогаш можат да се потпрат..

Во градовите, муслиманите и источните христијани биле слободни, иако на ниту еден муслиман не му било дозволено да живее во самиот Ерусалим. Тие биле граѓани од втор ред и не играле никаква улога во политиката или правото, и не должеле воена служба на круната, иако во некои градови можеби претставувале мнозинство од населението. Исто така, граѓаните на италијанските градови-држави не должеле ништо бидејќи живееле во автономни квартови во пристанишните градови.

Позициите на 21 век за прашањето за културната интеграција или културниот апартхејд остануваат различни. Односите помеѓу Франките и домородните муслимани и христијани, иако заматени, покажале практичен соживот. Иако веројатно се преценети, извештаите за Усама Ибн-Мункид за патувањата на Шаизар низ Антиохија и Ерусалим опишале ниво на аристократска размена издигнато над етничките предрасуди. Контактот помеѓу муслиманите и христијаните дошол на административно или лично ниво (врз основа на даноци или преводи), а не на заеднички или културен начин. Доказите за меѓукултурните односи остануваат ретки, но доказите за меѓукултурна соработка и сложени социјални интеракции се почести. Клучната употреба на зборот драгоман, буквално преведувач, со сириски администратори и арапски шефови ја претставувала директната потреба за преговарање на интересите на двете страни. Коментарите за домаќинствата со христијани кои зборуваат арапски и неколку арапизирани Евреи и муслимани претставуваат помалку дихотомна врска од прикажаните историчари од средината на 20 век. Наместо тоа, заедништвото на Франките христијани кои имале нефранцуски свештеници, лекари и други улоги во домаќинствата и меѓукултурните заедници го претставувало недостатокот на стандардизирана дискриминација. Ерусалимецот Вилијам од Тир се пожалил на трендот да се ангажираат еврејски или муслимански лекари наместо нивните соседи кои требало да бидат Франки или Латини. Доказите укажуваат дури и на промени на културните и општествените обичаи во врска со хигиената кај христијаните (познати меѓу Арапите по недостатокот на перење и познавање на културата на бањата), одејќи дотаму што обезбедувале снабдување со вода за домашна употреба покрај наводнувањето.

Население

Невозможно е да се даде точна проценка на населението на кралството. Џосија Расел пресметува дека цела Сирија имала околу 2,3 милиони луѓе во времето на крстоносните војни, со можеби единаесет илјади села; повеќето од нив, биле надвор од владеењето на крстоносците дури и на најголемиот врв на четирите држави на крстоносците. Научниците како Џошуа Правер и Мерон Бенвенисти процениле дека во градовите живееле најмногу 120.000 Франки и 100.000 муслимани, а во селата имало уште 250.000 муслимански и источнохристијански селани. Крстоносците сочинувале 15–25% од вкупното население. Бенџамин З. Кедар проценил дека во Кралството имало меѓу 300.000 и 360.000 не-Франки, од кои 250.000 биле селани во селата, и „може да се претпостави дека муслиманите биле мнозинство во некои, веројатно во повеќето делови на кралството Ерусалим.“ Како што истакнал Рони Еленблум, едноставно немало доволно постоечки докази за прецизно броење на населението и секоја проценка е неверодостојна. Современиот хроничар Вилијам од Тир го запишал пописот од 1183 година, кој имал за цел да го одреди бројот на достапни мажи за одбрана од инвазија и да ја одреди сумата на даночните пари што може да се добијат од жителите, муслимани или христијани. Доколку населението навистина било изброено, Вилијам не го запишал бројот. Во 13 век, Јован Ибелински направил список на феуди и бројот на витези што ги должи секој, но тоа не дава индикации за неблагородното, нелатинско население.

Мамелуците, предводени од Бајбарс, на крајот го исполниле своето ветување дека ќе го исчистат целиот Близок Исток од Франките. Со падот на Антиохија (1268), Триполи (1289) и Ако (1291), оние христијани кои не можеле да ги напуштат градовите биле масакрирани или поробени, а последните траги од христијанското владеење во Левант исчезнале.

Ропство

Во кралството живееле непознат број муслимански робови. Во Ако постоел многу голем пазар на робови кој функционирал во текот на дванаесеттиот и тринаесеттиот век. Италијанските трговци понекогаш биле обвинувани дека ги продавале христијаните од Југоисточна Европа како робови заедно со муслиманските робови. Ропството било поретко од откупот, особено за воените заробеници; големиот број затвореници земени за време на нападите и битките секоја година обезбедувале парите за откуп слободно да течат помеѓу христијанската и муслиманската држава. Бегството за затворениците и робовите веројатно не било тешко, бидејќи жителите на селата биле мнозинство муслимани, а робовите во бегалци секогаш биле проблем. Единственото легално средство за мануелизација било преобраќањето во (католичко) христијанство. Ниту еден христијанин, без разлика дали е западен или источен, не смеел со закон да биде продаден во ропство.

Асизите на Ерусалим обезбедувале правна рамка за ропство во кралството. Во документот било наведеувано дека „ вилини, животни или некоја друга куќарка » може да се тргува. « Злобници » Вилините биле рурални полуслободни работници слични на кметовите. Исто така, постоеле повеќе начини да се стане роб на племето. Луѓето би можеле да бидат робови по раѓање, робови со тоа што ќе бидат заробени во напад, или како казна за долг или за помагање на побегнат роб.

Номадските бедуински племиња се сметале за сопственост на кралот и под негова заштита. Тие можеле да бидат продадени или отуѓени исто како и секој друг имот, а подоцна во 12 век, тие често биле под заштита на некој помал благородник или еден од воените редови.

Економија

Крстоносни монети на Кралството Ерусалим. Лево: Дениер во европски стил со Светиот гроб (1162–75). Центар: Куфички златен безант (1140–80). Десно: златна везана монета со христијански симбол (1250-ти). Златните монети прво биле копирани динари и имале куфичко писмо, но по 1250 година биле додадени христијански симболи по папските жалби (Британски музеј).

Урбаниот состав на областа, во комбинација со присуството на италијанските трговци, довеле до развој на економија која била многу повеќе комерцијална отколку земјоделска. Палестина отсекогаш претставувала крстопат за трговија; а во тоа време, оваа трговија се проширила и во Европа. Европските стоки, како што е волнениот текстил од северна Европа, тргнале кон Блискиот Исток и Азија, додека азиските стоки биле транспортирани назад во Европа. Ерусалим бил особено вклучен во трговијата со свила, памук и зачини; други предмети кои првпат се појавиле во Европа преку трговијата со крстоносниот Ерусалим вклучувале портокали и шеќер, од кои вториот хроничарот Вилијам од Тир ги нарекол „многу неопходни за употреба и здравје на човештвото“. Во селата се одгледувале пченица, јачмен, мешунки, маслинки, грозје и урми. Италијанските градови-држави направиле огромни профити од оваа трговија, благодарение на трговските договори како Pactum Warmundi, и тоа влијаело на нивната ренесанса во подоцнежните векови.

Колониите на Џенова и Венеција во Палестина, исто така, преземале земјоделски потфати во нивните концесии. Особено го одгледувале шеќерот за извоз во Европа. Шеќерната трска била воведена во Палестина од Арапите. За да работат на полињата со шеќер, италијанските колонисти користеле робови или кметови од арапско или сириско потекло или локални кметови. Производството на шеќер започнало во Тир. Во 13 век, производството на шеќер продолжило да се зголемува во Палестина, а трговците можеле да го извезуваат без царина преку пристаништето Ако до неговото освојување во 1291 година. Системот за експлоатација на шеќер кој бил пионер во Ерусалимското Кралство се смета за претходник на плантажите за шеќер во Америка.

Ерусалим собирал пари преку плаќање данок, прво од крајбрежните градови кои сè уште не биле заземени, а подоцна и од другите соседни држави како Дамаск и Египет, кои крстоносците не можеле директно да ги освојат. Откако Болдвин I го проширил своето владеење над Задјордан, Ерусалим добил приход од оданочувањето на муслиманските каравани кои минувале од Сирија во Египет или Арабија. Паричната економија на Ерусалим значела дека нивниот проблем со работна сила може делумно да се реши преку плаќање за платеници, што е невообичаена појава во средновековна Европа. Платениците би можеле да бидат соседни европски крстоносци, или, можеби почесто, муслимански војници, вклучувајќи ги и познатите Туркополци.

Образование

Главен влез во црквата на Светиот гроб.

Ерусалим бил центар на образованието во кралството. Во црквата на Светиот гроб имало училиште, каде што се проучувале основните вештини за читање и пишување латински; Релативното богатство на класата на трговци значело дека нивните деца би можеле да се школуваат таму заедно со децата на благородниците - веројатно е дека Вилијам од Тир бил соученик на идниот крал Болдвин III. Високото образование морало да се преземе на еден од универзитетите во Европа; Развојот на универзитет бил невозможен во културата на крстоносниот Ерусалим, каде војувањето било многу поважно од филозофијата или теологијата. Сепак, благородништвото и општото франкско население биле забележани по нивната висока писменост: адвокатите и службениците биле во изобилство, а изучувањето на правото, историјата и другите академски предмети била омилена забава на кралското семејство и благородништвото. Ерусалим имал обемна библиотека не само со антички и средновековни латински дела, туку и со арапска литература, од кои голем дел очигледно бил заробен од Усамах ибн Мункид и неговата придружба по бродоломот во 1154 година Светиот гроб го содржел скрипториумот на кралството и градот имал канцеларија каде што биле изготвувани кралски повелби и други документи. Освен латинскиот, стандардниот пишан јазик на средновековна Европа, населението во крстоносниот Ерусалим комуницирало во народни форми на француски и италијански; Грчки, ерменски, па дури и арапски биле користени од франкиските доселеници.

Уметност и архитектура

Мелисендески Псалтир Фолио 9в

Во самиот Ерусалим, најголемиот архитектонски потфат било проширувањето на црквата на Светиот гроб во западно готски стил. Оваа експанзија ги консолидирала сите посебни светилишта на локацијата во една зграда и била завршена до 1149 година. Надвор од Ерусалим, замоците и тврдините претставувале главниот фокус на изградбата: Карак и Монтреал во Задјордан и Ибелин во близина на Јафа се меѓу бројните примери на замоци на крстоносците.

Уметноста на крстоносците била мешавина од западни, византиски и исламски стилови. Големите градови имале бањи, внатрешен водовод и други напредни хигиенски алатки кои недостигале во повеќето други градови и населени места низ светот. Најистакнатите примери за уметност на крстоносците се можеби Мелисендескиот псалтир, илуминиран ракопис нарачан помеѓу 1135 и 1143 година, кој денес се наоѓа во Британската библиотека, и извајаните престолнини на Назарет. Сликите и мозаиците биле популарни форми на уметност во кралството, но многу од нив биле уништени од Мамлуците во 13 век; единствено најиздржливите тврдини го преживеале повторното освојување.

Влада и правен систем

Веднаш по Првата крстоносна војна, земјата била поделена на лојалните вазали на Годфрид, формирајќи бројни феудални господарства во кралството. Ова го продолжиле наследниците на Годфрид. Бројот и важноста на господарството варирало во текот на 12 и 13 век, а многу градови биле дел од кралскиот домен. На кралот му помагале голем број државни офицери. Кралот и кралскиот двор вообичаено се наоѓале во Ерусалим, но поради забраната за муслимански жители, главниот град бил мал и недоволно населен. Кралот исто толку често одржувал двор во Ако, Наблус, Тир или каде и да било на друго место. Во Ерусалим, кралското семејство најпрвин живеело на Храмовата Гора, пред основањето на витезите Темплари, а подоцна во комплексот на палатата околу Давидовата кула; имало уште еден дворец во Ако.

Бидејќи благородниците имале тенденција да живеат во Ерусалим наместо на имоти на село, тие имале поголемо влијание врз кралот отколку што би имале во Европа. Благородниците, заедно со епископите, го формирале високиот суд кој бил одговорен за потврдување на изборот на нов крал (или регент доколку е потребно), собирање даноци, ковање монети, доделување пари на кралот и собирање војски. Високата судска управа претставувала единственото судско тело за благородниците на кралството, сослушувајќи ги кривичните случаи како што се убиство, силување и предавство и поедноставни феудални спорови како што се наплата на робови, продажба и купување на феуди и неисполнување на службата. Казните вклучувале одземање на земја и егзил, или во екстремни случаи смрт. Првите закони на кралството, според традицијата, биле воспоставени за време на краткото владеење на Годфрид Бујон, но најверојатно биле воспоставени од Болдвин II на Советот во Наблус во 1120 година. Бенџамин Кедар тврдел дека каноните на Советот на Наблус биле на сила во 12 век, но излегле од употреба до 13 век. Марван Надер го доведува во прашање ова и сугерира дека каноните можеби не важеле за целото кралство во секое време. Најобемната збирка на закони, заедно познати како Асизите на Ерусалим, биле напишани во средината на 13 век, иако многу од нив се смета дека потекнуваат од 12 век.

Постоеле и други, помали судови за неблагородници и нелатини; Судот на буржоазијата (Cour des Bourgeois) обезбедувал правда за неблагородните Латини, справувајќи се со помали кривични дела како што се напади и кражби, и обезбедувал правила за спорови меѓу нелатинците, кои имале помалку законски права. Во крајбрежните градови постоеле специјални судови како што се Cour de la Fond (за трговски спорови на пазарите) и Cour de la Mer (адмиралитетен суд). Степенот до кој домородните исламски и источнохристијански судови продолжиле да функционираат не е познат, но раисот веројатно практикувал одреден законски авторитет на локално ниво. Cour des Syriens судел за некривични работи меѓу домородните христијани („Сиријците“). За кривичната материја, на нелатинците требало да им се суди во Cour des Bourgeois (или дури и во Високиот суд ако делото било доволно тешко).

На италијанските комуни им била доделена речиси целосна автономија уште од раните денови на кралството, благодарение на нивната воена и поморска поддршка во годините по Првата крстоносна војна. Оваа автономија го вклучувала правото да ја спроведуваат сопствената правда, иако видовите на случаи кои потпаѓале под нивна јурисдикција се разликувале во различни периоди.

Кралот бил признат како шеф на Високата порта, иако тој законски бил само прв помеѓу еднаквите (primus inter pares).

Наследство

По губењето на целата територија во Левант во 1291 година, биле направени повторно обиди за понатамошни крстоносни војни, номинално предлагајќи да се заземе Ерусалим, но со подемот на Отоманското Царство, нивниот карактер ил се повеќе и повеќе како на очајна одбранбена војна која ретко достигнувала подалеку од Балканот (Александриска крстоносна војна, Крстоносна војна на Смирна). Хенри IV заминал на аџилак во Ерусалим во 1393-1394 година, а подоцна се заколнал дека ќе води крстоносна војна за повторно да го заземе градот, но тој не презел таков поход пред неговата смрт во 1413 година Левант останал под отоманска контрола од 1517 година до поделбата на Отоманското Царство во 1918 година.

Со падот на Руад во 1302 година, Ерусалимското Кралство го загубил својот последен посед на брегот на Левант, неговото владение најблиску до Светата земја станал Кипар. Анри II ја задржал титулата крал на Ерусалим до неговата смрт во 1324 година, а титулата продолжила да ја бараат неговите наследници, кралевите на Кипар. Титулата „крал на Ерусалим“ постојано ја користеле и кралевите од Неапол, чиј основач, Карло I Анжујски, во 1277 година имал претензии за престолот од Марија Антиохиска. Потоа, ова барање за Ерусалимското Кралство се третирало како притока на круната на Неапол, која често се менувала со тестамент или освојување наместо директно наследство. Бидејќи Неапол бил папски феуд, папите често ја поддржувале титулата крал на Ерусалим, како и на Неапол, а историјата на овие претензии е онаа на Наполитанското кралство. Во 1441 година, контролата над Кралството Неапол била изгубена од Алфонсо V од Арагон и титулата на тој начин ја барале кралевите на Шпанија, а по Војната за шпанското наследство и династиите Бурбонци и Хабсбурговци. Титулата се уште е во де факто во употреба од страна на шпанската круна, која моментално ја држи Филип VI. Исто така, Ото фон Хабсбург ја барал како хабсбуршки претендент до 1958 година, а кралевите на Италија до 1946 година.

Поврзано

• Асизи на Ерусалим
• Крстоносни војни
• Историја на Ерусалим
• Палестина
• Тера Маријана, современа крстоносна држава на Балтикот

Наводи

Извори

• Fulcher of Chartres, A History of the Expedition to Jerusalem, 1095–1127, trans. Frances Rita Ryan. University of Tennessee Press, 1969.
• William of Tyre, A History of Deeds Done Beyond the Sea, trans. E.A. Babcock and A.C. Krey. Columbia University Press, 1943.
• Philip K. Hitti, trans., An Arab-Syrian Gentleman and Warrior in the Period of the Crusades; Memoirs of Usamah ibn-Munqidh (Kitab al i'tibar). New York, 1929
• Ferdinandi, Sergio (2017). La Contea Franca di Edessa. Fondazione e Profilo Storico del Primo Principato Crociato nel Levante (1098-1150) (италијански). Rome, Italy: Pontificia Università Antonianum. ISBN 978-88-7257-103-3.

• Bernard Hamilton, The Leper King & His Heirs. Cambridge, 2000.
• Carole Hillenbrand, The Crusades: Islamic Perspectives. Routledge, 2000.
• Holt, P. M. The Age of the Crusades: The Near East from the Eleventh Century to 1517. Longman, 1989.
• Humphreys, R. S. (1997) From Saladin to the Mongols: The Ayyubids of Damascus, 1193-1260, SUNY Press
• Benjamin Z. Kedar, Hans Eberhard Mayer & R. C. Smail, ed., Outremer: Studies in the history of the Crusading Kingdom of Jerusalem presented to Joshua Prawer. Yad Izhak Ben-Zvi Institute, 1982.
• John L. La Monte, Feudal Monarchy in the Latin Kingdom of Jerusalem, 1100–1291. Cambridge, Massachusetts, 1932.
• Hans E. Mayer, The Crusades. Oxford University Press, 1965 (trans. John Gillingham, 1972).
• Pernoud, Régine, The Crusaders: The Struggle for the Holy Land. Ignatius Press, 2003.
• Joshua Prawer, The Latin Kingdom of Jerusalem: European Colonialism in the Middle Ages. London, 1972.
• Joshua Prawer, Crusader Institutions. Oxford University Press, 1980.
• Jonathan Riley-Smith, The Feudal Nobility and the Kingdom of Jerusalem, 1174–1277. The Macmillan Press, 1973.
• Jonathan Riley-Smith, The First Crusade and the Idea of Crusading. University of Pennsylvania, 1991.
• Jonathan Riley-Smith, ed., The Oxford History of the Crusades. Oxford, 2002.
• Предлошка:Runciman-A History of the Crusades
• Предлошка:Setton-A History of the Crusades
• Steven Tibble, Monarchy and Lordships in the Latin Kingdom of Jerusalem, 1099–1291. Clarendon Press, 1989.
• Verlinden, Charles (1970). The beginning of Modern Colonization. Ithica: Cornell University Press.
• Jerusalem, Latin Kingdom of (1099–1291) – Article in the Catholic Encyclopedia

Надворешни врски

• Ерусалимско Кралство на Ризницата ^?