Калциумхемиски елемент во периодниот систем со симбол Ca и атомски број 20. Откриен е од Хамфри Дејви во 1808 година. Калциумот е мек, сив земноалкален метал кој се користи како редуктор во екстракцијата на ториумот, циркониумот и ураниумот. Калциумот е и петтиот најзастапен елемент во Земјината кора. Тој е есенцијален за живите организми, а особено место зазема во нивната клеточна физиологија и е најзастапениот метал во многу животни.

Калциум  (20Ca)
Спектрални линии на магнезиумот
Општи својства
Име и симболкалциум (Ca)
Изгледтемносива, сребрана
Калциумот во периодниот систем
Водород (двоатомски неметал)
Хелиум (благороден гас)
Литиум (алкален метал)
Берилиум (земноалкален метал)
Бор (металоид)
Јаглерод (повеќеатомски неметал)
Азот (двоатомски неметал)
Кислород (двоатомски неметал)
Флуор (двоатомски неметал)
Неон (благороден гас)
Натриум (алкален метал)
Магнезиум (земноалкален метал)
Алуминиум (слаб метал)
Силициум (металоид)
Фосфор (повеќеатомски неметал)
Сулфур (повеќеатомски неметал)
Хлор (двоатомски неметал)
Аргон (благороден гас)
Калиум (алкален метал)
Калциум (земноалкален метал)
Скандиум (преоден метал)
Титан (преоден метал)
Ванадиум (преоден метал)
Хром (преоден метал)
Манган (преоден метал)
Железо (преоден метал)
Кобалт (преоден метал)
Никел (преоден метал)
Бакар (преоден метал)
Цинк (преоден метал)
Галиум (слаб метал)
Германиум (металоид)
Арсен (металоид)
Селен (повеќеатомски неметал)
Бром (двоатомски неметал)
Криптон (благороден гас)
Рубидиум (алкален метал)
Стронциум (земноалкален метал)
Итриум (преоден метал)
Циркониум (преоден метал)
Ниобиум (преоден метал)
Молибден (преоден метал)
Технециум (преоден метал)
Рутениум (преоден метал)
Родиум (преоден метал)
Паладиум (преоден метал)
Сребро (преоден метал)
Кадмиум (преоден метал)
Индиум (слаб метал)
Калај (слаб метал)
Антимон (металоид)
Телур (металоид)
Јод (двоатомски неметал)
Ксенон (благороден гас)
Цезиум (алкален метал)
Бариум (земноалкален метал)
Лантан (лантаноид)
Цериум (лантаноид)
Празеодиум (лантаноид)
Неодиум (лантаноид)
Прометиум (лантаноид)
Самариум (лантаноид)
Европиум (лантаноид)
Гадолиниум (лантаноид)
Тербиум (лантаноид)
Диспрозиум (лантаноид)
Холмиум (лантаноид)
Ербиум (лантаноид)
Тулиум (лантаноид)
Итербиум (лантаноид)
Лутециум (лантаноид)
Хафниум (преоден метал)
Тантал (преоден метал)
Волфрам (преоден метал)
Рениум (преоден метал)
Осмиум (преоден метал)
Иридиум (преоден метал)
Платина (преоден метал)
Злато (преоден метал)
Жива (преоден метал)
Талиум (слаб метал)
Олово (слаб метал)
Бизмут (слаб метал)
Полониум (слаб метал)
Астат (металоид)
Радон (благороден гас)
Франциум (алкален метал)
Радиум (земноалкален метал)
Актиниум (актиноид)
Ториум (актиноид)
Протактиниум (актиноид)
Ураниум (актиноид)
Нептуниум (актиноид)
Плутониум (актиноид)
Америциум (актиноид)
Кириум (актиноид)
Берклиум (актиноид)
Калифорниум (актиноид)
Ајнштајниум (актиноид)
Фермиум (актиноид)
Менделевиум (актиноид)
Нобелиум (актиноид)
Лоренциум (актиноид)
Радерфордиум (преоден метал)
Дубниум (преоден метал)
Сиборгиум (преоден метал)
Бориум (преоден метал)
Хасиум (преоден метал)
Мајтнериум (непознати хемиски својства)
Дармштатиум (непознати хемиски својства)
Рендгениум (непознати хемиски својства)
Копернициум (преоден метал)
Нихониум (непознати хемиски својства)
Флеровиум (слаб метал)
Московиум (непознати хемиски својства)
Ливермориум (непознати хемиски својства)
Тенесин (непознати хемиски својства)
Оганесон (непознати хемиски својства)
Mg

Ca

Sr
калиумкалциумскандиум
Атомски број20
Стандардна атомска тежина (±) (Ar)40,078(4)[1]
Категорија  земноалкален метал
Група и блокгрупа 2 (земноалкални), s-блок
ПериодаIV периода
Електронска конфигурација[Ar] 4s2
по обвивка
2, 8, 8, 2
Физички својства
Фазацврста
Точка на топење1.115 K ​(842 °C)
Точка на вриење1.757 K ​(1.484 °C)
Густина близу с.т.1,55 г/см3
кога е течен, при т.т.1.378 г/см3
Топлина на топење8,54 kJ/mol
Топлина на испарување154,7 kJ/mol
Моларен топлински капацитет25,929 J/(mol·K)
парен притисок
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
при T (K) 864 956 1.071 1.227 1.443 1.755
Атомски својства
Оксидациони степени+2, +1, −1[2] ​(силна базичен оксид)
ЕлектронегативностПолингова скала: 1
Енергии на јонизацијаI: 589,8 kJ/mol
II: 1.145,4 kJ/mol
II: 4.912,4 kJ/mol
(повеќе)
Атомски полупречникемпириски: 197 пм
Ковалентен полупречник176±10 пм
Ван дер Валсов полупречник231 пм
Color lines in a spectral range
Спектрални линии на калциум
Разни податоци
Кристална структурастраноцентрирана коцкеста (сцк)
Кристалната структура на калциумот
Брзина на звукот тенка прачка3.810 м/с (при 20 °C)
Топлинско ширење22,3 µм/(m·K) (при 25 °C)
Топлинска спроводливост201 W/(m·K)
Електрична отпорност33,6 nΩ·m (при 20 °C)
Магнетно подредувањедијамагнетно
Модул на растегливост20 GPa
Модул на смолкнување7,4 GPa
Модул на збивливост17 GPa
Поасонов сооднос0,31
Мосова тврдост1,75
Бринелова тврдост170–416 MPa
CAS-број7440-70-2
Историја
Откриен и првпат издвоенХамфри Дејви (1808)
Најстабилни изотопи
Главна статија: Изотопи на калциумот
изо ПЗ полураспад РР РЕ (MeV) РП
40Ca 96,941 % >5,9×1021 г (β+β+) 0,194 40Ar
41Ca расеан 1,03×105 г ε 41K
42Ca 0,647 % 42Ca е стабилен со 22 неутрони
43Ca 0,135 % 43Ca е стабилен со 23 неутрони
44Ca 2,086 % 44Ca е стабилен со 24 неутрони
45Ca веш 162,7 д β 0,258 45Sc
46Ca 0,004 % >8,8×1022 г (ββ) 0.988 46Ti
47Ca веш 4,536 д β 0,694, 1,99 47Sc
γ 1,297
48Ca 0,187 % 4,3×1019 г ββ 4,274 48Ti
) 0,0058 48Sc
Режимите на распад во загради се предвидени, но сè уште не се забележани
| наводи | Википодатоци

Калциумот може преку електролиза да се екстрахира од калциум флуоридот. Гори со жолтоцрвеникав пламен и формира бела нитридна покривка кога е изложен на воздух. Реагира со водата, притоа заменувајќи го водородот и формирајќи калциум хидроксид.

Биолошка улога

уреди

Калциумот е есенцијален во мускулната контракција, активацијата на јајце-клетката, потоа тој е важен за силни и цврсти коски и заби, важен е за крвта, преносот на нервните импулси, регулацијата на срцевата работа и балансот на течностите во клетките. Потребна количина на калциум во дневната диета на возрасните единки е помеѓу 1,000 и 1,300 mg

Изотопи

уреди

Најзастапениот изотоп на калциумот, 40Ca, има јадро со 20 протони и 20 неутрони. Неговата електронска конфигурација е следна: 2 електрона во К-слојот (главен квантен број: 1), 8 во L-слојот (главен квантен број: 2), 8 во М-слојот (квантен број: 3) и 2 во N-слојот (квантен број: 4). Надворешната обвивка е валентната обвивка, со 2 електрона во 4s орбитала, а 3p орбиталата е празна.

Наводи

уреди
  1. Standard Atomic Weights 2013. Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights
  2. Krieck, Sven; Görls, Helmar; Westerhausen, Matthias (2010). „Mechanistic Elucidation of the Formation of the Inverse Ca(I) Sandwich Complex [(thf)3Ca(μ-C6H3-1,3,5-Ph3)Ca(thf)3] and Stability of Aryl-Substituted Phenylcalcium Complexes“. Journal of the American Chemical Society. 132 (35): 12492–12501. doi:10.1021/ja105534w. PMID 20718434.