Телур

Телур (Te, лат. tellus) — металоид од VIA група. Името е добиено од латинскиот назив за Земја.

Телур  (₅₂Te)

Општи својства
Име и симбол	телур (Te)
Изглед	сјајно сребрено-сива
Телурот во периодниот систем
Se ↑ Te ↓ Po антимон ← телур → јод
Атомски број	52
Стандардна атомска тежина (±) (Ar)	127,60(3)
Категорија	металоид
Група и блок	група 16 (халокгени), p-блок
Периода	V периода
Електронска конфигурација	[Kr] 4d10 5s2 5p4
по обвивка	2, 8, 18, 18, 6
Физички својства
Фаза	цврста
Точка на топење	722,66 K ​(449,51 °C)
Точка на вриење	1.261 K ​(988 °C)
Густина близу с.т.	6,24 г/см3
кога е течен, при т.т.	5,70 г/см3
Топлина на топење	17,49 kJ/mol
Топлина на испарување	114,1 kJ/mol
Моларен топлински капацитет	25,73 J/(mol·K)
парен притисок P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k при T (K)   (775) (888) 1042 1266
Атомски својства
Оксидациони степени	6, 5, 4, 3, 2, 1, −1, −2 ​(благ киселински оксид)
Електронегативност	Полингова скала: 2,1
Енергии на јонизација	I: 869,3 kJ/mol II: 1.790 kJ/mol II: 2.698 kJ/mol
Атомски полупречник	емпириски: 140 пм
Ковалентен полупречник	138±4 пм
Ван дер Валсов полупречник	206 пм
Спектрални линии на телур
Разни податоци
Кристална структура	​шестаголна
Брзина на звукот тенка прачка	2.610 м/с (при 20 °C)
Топлинско ширење	18 µм/(m·K) (at r.t.)
Топлинска спроводливост	1,97–3.38 W/(m·K)
Магнетно подредување	дијамагнетно
Модул на растегливост	43 GPa
Модул на смолкнување	16 GPa
Модул на збивливост	65 GPa
Мосова тврдост	2,25
Бринелова тврдост	180–270 MPa
CAS-број	13494-80-9
Историја
Наречен по	Според рискиот митолошки лик Тел, божество на Земјата
Откриен	Франц-Јозеф Милер фон Рајхенштајн (1782)
Првпат издвоен	Мартин Хајнрих Клапрот
Најстабилни изотопи
изо ПЗ полураспад РР РЕ (MeV) РП 120Te 0,09 % >2,2×1016 г (β+β+) 1,701 120Sn 121Te веш 16,78 д ε 1,040 121Sb 122Te 2,55 % – (СЦ) <30,974 123Te 0,89 % >9,2×1016 г (ε) 0,051 123Sb 124Te 4,74 % – (СЦ) <28,221 125Te 7,07 % – (СЦ) <26,966 126Te 18,84 % – (СЦ) <26,011 127Te веш 9,35 ч β− 0,698 127I 128Te 31,74 % 2,2×1024 г β−β− 0,867 128Xe 129Te веш 69,6 мин β− 1,498 129I 130Te 34,08 % 7,9×1020 г β−β− 2,528 130Xe
Режимите на распад во загради се предвидени, но сè уште не се забележани

Минерал на телур е телурит (TeO₂).

Телурот е застапен во Земјината кора во количини од 0,005 ppm (анг. parts per million). Во природата е помалку распространет од селенот; се наоѓа како слободен и како врзан. Почесто се среќава во соединенија со злато, сребро, бизмут и олово, на пример во рудите ; силванит (AuAgTe₄), тетрадимит (Bi₂Te₂S) и галаверит (AuTe₂). Телурот најмногу го има во Канада и Австралија. Телурот во 1782 го открил Милер од Рајхенштајн. Телурот се добива со растворање на неговите руди во сулфурна киселина, а потоа со редукција на растворот со сулфур диоксид.

H₂TeO₃ + 2SO₂ + H₂O = Te + 2H₂SO₄

Така добиениот Телур е аморфен, со темна боја, има густина од 6,24 г/см³, но ако се растопи а потоа олади, постанува негова друга кристална модификација во облик на сребренасто сјајни кристали, чија густина е 6,0 г/см³, се топи на 430 °C. Телурот спаѓа во металоиди. Проведува електрицитет подобро од селенот, но со осветлување му се зголемува електропроводливоста послабо отколку кај селенот. Нерастворен е во CS₂, инаку хемиските особини му се многу слични со селенот. Се употребува за легури со олово, железо и бакар, потоа во индустријата за гума, стакло и керамика. Како полупроводник многу се употребува во електрониката. Природниот телур се состои од стабилни изотопи со масени броеви 120, 122-126, 128 и 130. Најобилни се изотопите Те-128. добиени се 16 негови радиоактивни изотопи со Т ½ од 2 минути па до 154 години. Телуровите соединенија се помалку стабилни од селеновите и се помалку отровни од нив. Порано се мислело дека сите телурови соединенија се отровни но сега е познато дека некој негови соединенија се користат во ветерината за лекување на заболени животни.