Ториум (Th, лат. thorium) — хемиски елемент кој припаѓа на групата актиноиди (7 периода, ф-блок на периоден систем).[3][4] Неговиот атомски број е 90, и незначително е радиоактивен. Заедно со ураниум се користи како примарно гориво во јадрените реактори.

Ториум  (90Th)
Општи својства
Име и симболториум (Th)
Изгледсребрена, честопати со црникав оксид
Ториумот во периодниот систем
Водород (двоатомски неметал)
Хелиум (благороден гас)
Литиум (алкален метал)
Берилиум (земноалкален метал)
Бор (металоид)
Јаглерод (повеќеатомски неметал)
Азот (двоатомски неметал)
Кислород (двоатомски неметал)
Флуор (двоатомски неметал)
Неон (благороден гас)
Натриум (алкален метал)
Магнезиум (земноалкален метал)
Алуминиум (слаб метал)
Силициум (металоид)
Фосфор (повеќеатомски неметал)
Сулфур (повеќеатомски неметал)
Хлор (двоатомски неметал)
Аргон (благороден гас)
Калиум (алкален метал)
Калциум (земноалкален метал)
Скандиум (преоден метал)
Титан (преоден метал)
Ванадиум (преоден метал)
Хром (преоден метал)
Манган (преоден метал)
Железо (преоден метал)
Кобалт (преоден метал)
Никел (преоден метал)
Бакар (преоден метал)
Цинк (преоден метал)
Галиум (слаб метал)
Германиум (металоид)
Арсен (металоид)
Селен (повеќеатомски неметал)
Бром (двоатомски неметал)
Криптон (благороден гас)
Рубидиум (алкален метал)
Стронциум (земноалкален метал)
Итриум (преоден метал)
Циркониум (преоден метал)
Ниобиум (преоден метал)
Молибден (преоден метал)
Технециум (преоден метал)
Рутениум (преоден метал)
Родиум (преоден метал)
Паладиум (преоден метал)
Сребро (преоден метал)
Кадмиум (преоден метал)
Индиум (слаб метал)
Калај (слаб метал)
Антимон (металоид)
Телур (металоид)
Јод (двоатомски неметал)
Ксенон (благороден гас)
Цезиум (алкален метал)
Бариум (земноалкален метал)
Лантан (лантаноид)
Цериум (лантаноид)
Празеодиум (лантаноид)
Неодиум (лантаноид)
Прометиум (лантаноид)
Самариум (лантаноид)
Европиум (лантаноид)
Гадолиниум (лантаноид)
Тербиум (лантаноид)
Диспрозиум (лантаноид)
Холмиум (лантаноид)
Ербиум (лантаноид)
Тулиум (лантаноид)
Итербиум (лантаноид)
Лутециум (лантаноид)
Хафниум (преоден метал)
Тантал (преоден метал)
Волфрам (преоден метал)
Рениум (преоден метал)
Осмиум (преоден метал)
Иридиум (преоден метал)
Платина (преоден метал)
Злато (преоден метал)
Жива (преоден метал)
Талиум (слаб метал)
Олово (слаб метал)
Бизмут (слаб метал)
Полониум (слаб метал)
Астат (металоид)
Радон (благороден гас)
Франциум (алкален метал)
Радиум (земноалкален метал)
Актиниум (актиноид)
Ториум (актиноид)
Протактиниум (актиноид)
Ураниум (актиноид)
Нептуниум (актиноид)
Плутониум (актиноид)
Америциум (актиноид)
Кириум (актиноид)
Берклиум (актиноид)
Калифорниум (актиноид)
Ајнштајниум (актиноид)
Фермиум (актиноид)
Менделевиум (актиноид)
Нобелиум (актиноид)
Лоренциум (актиноид)
Радерфордиум (преоден метал)
Дубниум (преоден метал)
Сиборгиум (преоден метал)
Бориум (преоден метал)
Хасиум (преоден метал)
Мајтнериум (непознати хемиски својства)
Дармштатиум (непознати хемиски својства)
Рендгениум (непознати хемиски својства)
Копернициум (преоден метал)
Нихониум (непознати хемиски својства)
Флеровиум (слаб метал)
Московиум (непознати хемиски својства)
Ливермориум (непознати хемиски својства)
Тенесин (непознати хемиски својства)
Оганесон (непознати хемиски својства)
Ce

Th

(Uqb)
актиниумториумпротактиниум
Атомски број90
Стандардна атомска тежина (±) (Ar)232,0377(4)[1]
Категорија  актиноид
Група и блокгрупа б.б., f-блок
ПериодаVII периода
Електронска конфигурација[Rn] 6d2 7s2
по обвивка
2, 8, 18, 32, 18, 10, 2
Физички својства
Фазацврста
Точка на топење2.023 K ​(1.750 °C)
Точка на вриење5.061 K ​(4.788 °C)
Густина близу с.т.11,724 г/см3
Топлина на топење13,81 kJ/mol
Топлина на испарување514 kJ/mol
Моларен топлински капацитет26,230 J/(mol·K)
парен притисок
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
при T (K) 2.633 2.907 3.248 3.683 4.259 5.055
Атомски својства
Оксидациони степени4, 3, 2, 1
ЕлектронегативностПолингова скала: 1,3
Енергии на јонизацијаI: 587 kJ/mol
II: 1.110 kJ/mol
II: 1.930 kJ/mol
Атомски полупречникемпириски: 179,8 пм
Ковалентен полупречник206±6 пм
Color lines in a spectral range
Спектрални линии на ториум
Разни податоци
Кристална структурастраноцентрирана коцкеста (сцк)
Кристалната структура на ториумот
Брзина на звукот тенка прачка2.90 м/с (при 20 °C)
Топлинско ширење11 µм/(m·K) (при 25 °C)
Топлинска спроводливост54 W/(m·K)
Електрична отпорност157 nΩ·m (при 0 °C)
Магнетно подредувањепарамагнетно[2]
Модул на растегливост79 GPa
Модул на смолкнување31 GPa
Модул на збивливост54 GPa
Поасонов сооднос0,27
Мосова тврдост3
Викерсова тврдост295–685 MPa
Бринелова тврдост390–1.500 MPa
CAS-број7440-29-1
Историја
Наречен поСпоред Тор, нордискиот бог на молњата
ОткриенЈенс Јакоб Берцелиус (1829)
Најстабилни изотопи
Главна статија: Изотопи на ториумот
изо ПЗ полураспад РР РЕ (MeV) РП
227Th расеан 18,68 д α 6,038
5,978
223Ra
228Th траги 1,9116 г α 5,520 224Ra
229Th веш 7340 г α 5,168 225Ra
230Th траги 75400 y α 4,770 226Ra
231Th траги 25,5 ч β 0,39 231Pa
232Th 100 % 1,405×1010 г α 4,083 228Ra
234Th траги 24,1 д β 0,27 234Pa
| наводи | Википодатоци

Ториумот е откриен во 1828 година од страна на шведскиот хемичар Јенс Јакоб Берцелиус. Името го добил според еден од нордиските богови - Тор (Thor).

Својства

уреди

Ториум е сребрено бел метал со висок сјај. Изложен на кислород од воздухот тој постепено се затемнува. Чистиот ториум е мек, лесно се извлекува (во жици и сл.), може да се пресува и на собна температура. Тој е полиморфан, постојат и две негови модификации. Растворлив е во поголем дел од концентрираните киселини, додека во солите и во фосрфорна киселина доста споро се раствора. Ториумот е застапен во Земјината кора во количини од 12ppm.

Најважни минерали на ториум се:

Примена

уреди

Осветлување

уреди

Ториумот се користел главно во облик на оксид за правење на гасни лампи, меѓутоа поради радиоактивноста на своето испарување, престанало неговото производство. Тие гасни лампи се правеле од мешавина од 99% торумов оксид и 1% цериум нитрат во која се влекувал ураново волнено плетиво па тоа подоцна е запалено. Во пламенот се распаѓа ториум нитрат на ториум диоксид и азот. Останатата слаба структура која во пламен на гас давала бела светлост, која не е повржана со радиоактивноста на ториумот туку е резултат на обичното согорување.

Јадрено гориво

уреди

Во рекаторите ториум се користи за производство на ураниумов изотоп 233U. Од изотопот 232Th по пат на бомбардирање на неутрони се добива изотоп 233Th. Тој подоцна се распаѓа преко проактиниум 233Pa на ураниум 233U. Денес е развиена технологија со која овој процес се одвива во реактори со водено разладување со цел да се намали количеството на јадрен отпад.[5] Настанатиот изотоп 233U може да се дели и користи во јадрени реактори.

 

Наводи

уреди
  1. Standard Atomic Weights 2013. Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights
  2. Lide, D. R., уред. (2005). „Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds“. CRC Handbook of Chemistry and Physics (PDF) (86th. изд.). Boca Raton (FL): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5.
  3. Housecroft C. E., Sharpe A. G. (2008). Inorganic Chemistry (3rd ed.). Prentice Hall. ISBN 978-0131755536.
  4. Parkes, G.D. & Phil, D. (1973). Melorova moderna neorganska hemija. Beograd: Naučna knjiga.
  5. ^ „Atomkraft, etwas sauberer“