Кислород

Кислород — хемиски елемент во периодниот систем. Го има симболот О и атомски број 8. Зборот кислород доаѓа од двата старогрчки зборови οξυς (оксис) = киселина и γεινομαι (геиномаи) = содржи. Ова име било избрано бидејќи во периодот во кој бил утврден кислородот (крајот на XVIII век), се мислело дека сите киселини содржат кислород. Овој хемиски елемент е доста распространет и може да се најде не само на Земјата, но и низ целата вселена, најчесто ковалентно сврзан со други елементи. Несврзаниот кислород (најчесто нарекуван и молекуларен кислород или O₂, двоатомска молекула) се појавил уште во палеопротерозоикот (пред меѓу 2500 милиони години и 1600 милиони години) и како производ од метаболизмот на раните анаероби (археи и бактерии).

Кислород  (₈O)

Спектрални линии на кислородот
Општи својства
Име и симбол	кислород (O)
Изглед	гас: безбоен течност: светлосина
Кислородот во периодниот систем
– ↑ O ↓ S азот ← кислород → флуор
Атомски број	8
Стандардна атомска тежина (Ar)	15,999 (15,99903–15,99977)
Категорија	двоатомен неметал
Група и блок	група 16 (халокгени), p-блок
Периода	II периода
Електронска конфигурација	[He] 2s2 2p4
по обвивка	2, 6
Физички својства
Фаза	гасна
Точка на топење	54,36 K ​(−218,79 °C)
Точка на вриење	90,188 K ​(−182,962 °C)
Густина при стп (0 °C и 101,325 kPa)	1,429 г/Л
кога е течен, при т.в.	1,141 г/см3
Тројна точка	54,361 K, ​0,1463 kPa
Критична точка	154,581 K, 5,043 MPa
Топлина на топење	(O2) 0,444 kJ/mol
Топлина на испарување	(O2) 6,82 kJ/mol
Моларен топлински капацитет	(O2) 29,378 J/(mol·K)
парен притисок P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k при T (K)       61 73 90
Атомски својства
Оксидациони степени	2, 1, −1, −2
Електронегативност	Полингова скала: 3,44
Енергии на јонизација	I: 1313,9 kJ/mol II: 3388,3 kJ/mol II: 5300,5 kJ/mol (повеќе)
Ковалентен полупречник	66±2 пм
Ван дер Валсов полупречник	152 пм
Спектрални линии на кислород
Разни податоци
Кристална структура	​коцкеста
Брзина на звукот	330 м/с (гас, при 27 °C)
Топлинска спроводливост	26,58×10−3  W/(m·K)
Магнетно подредување	парамагнетно
CAS-број	7782-44-7
Историја
Откриен	Карл Вилхелм Шеле (1772)
Именуван од	Антоан Лавоазје (1777)
Најстабилни изотопи
изо ПЗ полураспад РР РЕ (MeV) РП 16O 99,76 % 16O е стабилен со 8 неутрони 17O 0,039 % 17O е стабилен со 9 неутрони 18O 0,201 % 18O е стабилен со 10 неутрони

Течен кислород

Особености

Опит колку кислород има во воздухот.

Во стандардни услови кислородот опстојува како двоатомска молекула во кој двата кислородни молекули се двојно сврзани меѓусебно. Во неговата најстабилна форма, кислородот опстојува како дворадикална молекула (кислородна тројка). Иако радикалите најчесто се сврзуваат со високо реактивни молекули, триплетниот кислород не реагира со повеќето молекули. Еднородниот кислород е пореактивен со повеќето органски молекули. Кислородот е главна состојка на воздухот, се произведува од растенијата за време на фотосинтезата и е потребен за аеробна респирација кај животните.

Течниот кислород и цврстиот кислород имаат светлосина боја и двата имаат парамагнетни својства. Течниот кислород најчесто се добива со фракциона дестилација на течен воздух. Течниот и цврстиот озон (О₃), пак, имаат потемни сини бои.

Најскорешниот откриен алотроп на кислородот, тетракислород (О₄), е темноцрвена супстанција што е создадена со вршење притисок на О₂ до 20 GPa. Неговите својства се истражуваат за употреба во ракетните горива и слични апликации, бидејќи тој е многу помоќно оксидативно средство од O₂ или O₃.

Кислородот како мотив во уметноста и во популарната култура

• „Кислород“ (Oxygene) - албум на францускиот музичар Жан-Мишел Жар (Jean-Michel Jarre) од 1976 година.