Поет

Поет (грчки: ποιητής, латински: poeta) — личност која пишува поезија односно песни.

Поетот Орфеј ја вади Евридика од адот.

Трубадури во Берлин (приказ од 14 век).

Споменик на Кочо Рацин во Велес

Поетите општо се сметаат за најстари писатели, имајќи предвид дека најстарите култури и цивилизации ги запишале своите идеи - религиозни, филозофски, правни, морални и политички - во облик на песни, кои често се пренесувале усно од колено на колено. Примери за ова се светите книги на Индијците - Ведите и Упанишадите, како и хебрејското Свето писмо, кои содржат многу делови во стихови. Првите поети често биле свештеници, а малку подоцна, во античкиот период, дури и најсложените филозофски идеи, па дури и научни дела биле претставувани во облик на песни.

Во денешно време, поет често се сфаќа како писател кој е надарен да претстави одредени апстрактни идеи или идеали на симболичен, но лесно разбирлив и естетски вреден начин за својата околина.

Некои држави имале, а некои сè уште имаат институција на официјален државен поет.

Тој што изведува песни со пеење се нарекува пејач.

Историја

Поимот на поет претрпел низа промени во текот на историјата. Веќе во Стара Грција се разликувале две концепции: поет како пророк (poeta vates) и поет како творец (poeta doctus). Според првата, идеите, сликите, зборовите и стиховите му доаѓаат на поетот од некое надворешно, возвишено место. За грчките поети, тоа е заслуга на музите, а за христијанските поети, тоа е дар од Бога.

Во зората на романтизмот, таквата теорија била заменета со учење за имагинација. Тоа значи дека наместо надворешен извор, сега станува збор за внатрешен извор на вдахновение , па поетот веќе не е алатка во туѓи раце. Изворот на тој начин е преместен кон самото јас на поетот. Поетот може да види облици и начини на живот недостапни за обичниот вид, а тоа гледање е резултат на состојби како што се сон, мечтаење, возбуда (природна или побудена). Така, исчезнало старото сфаќање, според кое таквите состојби се резултат на дејството на некоја повисока сила.

Друга старогрчка концепција за поетот како творец била обележана со барања за признавање на поетската активност како вештина. Првите метафори ја прикажувале поезијата како фино ткаење. Грците ја препознале и истакнале важноста на поетската вештина (на пр. Пиндар ). Така, Хомеровото повикување на музите во „Илијадата“ и „Одисејата“ се однесувало првенствено на содржината, а не на обликот , т.е. што сакал да каже, а не како ќе го каже. Таквата дефиниција за поет-занаетчија ја прифатил и староримскиот поет Хорациј, а посланието во кое тој ја нагласува важноста на обликувањето на поезијата станало клучен поетски текст на средниот век под наслов Ars poetica.

Освен значењето на поимот поет, низ вековите се менувал и неговиот општествен статус. Во племенското општество, поетот припаѓал на владејачката свита како носител на племенската мудрост, па понекогаш било тешко да се разликува неговиот опсег од оној на врачевите или свештениците. Со појавата на првите државни целини, положбата на поетот се институционализирала. Така дворскиот поет го зазел местото на бардот. Имаше обичај да се наградува квалитетот на поетот, така, на пример, Франческо Петрарка бил крунисан со лаворов венец (poeta laureatus). Поетот долго време бил поврзан со владетелот, мецената, сè до 18 век, кога полека се обликувал книжевниот пазар.

Во 19 век, во екот на индустријализацијата, се појавил ликот на отуѓениот поет, проклетник (poète maudit), кој бил претерано чувствителен кон целно насоченото граѓанско општество од тоа време. Успехот и победата на масовните медиуми и потрошувачкото општество во 20 век уште повеќе ја истакнала отуѓеноста на поетот. Современата книжевна теорија ги признала, ги препознала и ги истакнала бројните невидливи и софистицирани механизми на маргинализација на поетите засновани на различни, но меѓусебно поврзани оски на дискриминација.

Истакнати поети како што се Вергилиј во Енеида и Џон Милтон во Изгубениот рај ги повикувале музите во нивните дела, но и заради своите дела биле издигнати во музи.