Александар Турунџев
Александар Турунџев (1872 - 30 август 1905) — македонски револуционер, учесник во македонското револуционерно движење, член и војвода на Македонската револуционерна организација.[1]
| Александар Турунџев | ||
| ||
| Роден | 1872 Горно Врбени, Битолски Вилает, Османлиска Империја | |
|---|---|---|
| Починал | 30 август 1905 Битола, Битолски Вилает, Османлиска Империја | |
| Познат | војвода на ТМОРО | |
Првите години
уредиТој роден е во 1872 година во с. Горно Врбени), Леринско. Во редовите на ТМОРО се вклучил многу млад, најнапред како четник, а потоа како војвода.
За време на Илинденското востание со својата чета зел активно учество во борбите кај Леринско. Во текот на сите години на илегално живеење и движење, Турунџев ги обиколува редовно селата во Леринско и некои во Долна Преспа и Битолско.
Станува популарен заради својата храброст и ревност кон природниот стремеж на сопствениот народ да извојува слобода со оружје во рацете. Освен тоа бил силен маж, атлетски граден, висок, со бујна бушава коса, со високо чело и орелски поглед.
Насекаде бил мил гостин, зашто со другарите ги истребил најголемите насилници и крвници во Леринско, а оние кои посакуваа не се осмелуваа да станат нови угнетувачи и мачители на македонскиот народ, заради големиот страв од Александар Турунџев.
Илинденско востание
уреди
По одлуката за кревање востание на Солунскиот и нејзиното потврдување на Смилевскиот конгрес, на Турунџев му била доверена обврската да го доорганизира сопственото село и да го подготви за востанието.
Кога завршил со воената обука на своите соселани од најразлични возрасти, но главно на возраст од 20-25 години нагоре, Турунџев со сите нив, околу 230 лица опфатени со обуката, организирал на неколкупати талим (маневра) со тоа што во импровизираните судири меѓу востаниците и аскерот учествувал по една половина од вкупниот број.
За време на Илинденското востание во Леринско била запазена директивата на Смилевски конгрес за партизански (герилски) начин на војување, при што дејствувале четите, а селаните останале во своите села. Вкупно биле мобилизирани 500 борци, при што само родното село на Турунџев даде околу 100 храбри востаници.
Османските војсководачи изработиле детален план за контраофанзива против македонските револуционерни, востанични единици. А за да го спречат повторното засилување на востаничкото движење во Леринско, вилаетските власти во Битола донеселе одлука за сместување нова единица во родното село на Турунџев, која пристигна со својот командир на 14 ноември 1903 година.
Неговото присуство не ги исплашило членовите на ТМОРО во легендарното Екши-Су (Горно Врбени), ниту пак ја запрела организационата дејност на легендарниот син на селото Александар Турунџев, кој почна со обнова на револуционерната мрежа во својот реон, станувајќи се популарен, особено по ревизионата посета на реонот од страна на Даме Груев, врховниот командант за време на Илинденската револуција и неговата верна сенка, бескомпромисниот револуционер - Ѓорѓи Сугарев.
Смрт
уреди
По востанието учествувал во обновувањето на револуционерната мрежа во својот реон и влегол во новиот состав на Леринското горско началство.
Кон крајот на 1904 година, во селото Ајтос, Леринско, бил предаден од шпионот Митре Гинков за 150 жолтици.[2] Бил заробен и одведен во битолскиот истражен затвор. Таму бил подложен на големи измачувања и држан цела година. Турскиот суд во Битола на 29 август 1905 година го осудил на смрт, а казната била извршена со јавно бесење на битолскиот Ат-пазар, на 30 август 1905 година. Турунџев со пранги на рацете и нозете најпрво бил изложен на плоштадот во Битола. Поворката тргнала од Саат-кулата, крај Безистенот, реката Драгор, па сè до Ат-пазар. Турунџев бил сместен на запрежна кола, а напред одел телал кој ја читал веста дека ќе биде погубен. Кон поворката се приклучиле над 3000 битолчани. Збунетиот поп пред егезкуцијата го прашал: „Кои се твоите последни зборови?“ Тогаш Александар се поткачил на некаков кош, го фатил јажето, ги подигнал очите кон небото и извикал: „Македонија ќе биде слободна!“ По извикот, сам го ставил јажето на својот врат и се обесил.[2]
Гробот на Турунџев се наоѓа на битолските гробишта Света Недела.[3][4] Неговата смрт е опеана во народната песна „Црно му било пишано“.[5]
Наводи
уреди- ↑ Енциклопедија ВМРО, Скопје 2015, стр. 315
- ↑ 2,0 2,1 „Биографија објавена во Дневник“. Архивирано од изворникот на 2016-02-23. Посетено на 2017-03-21.
- ↑ Куманов, Милен. „Македония. Кратък исторически справочник“, София, 1993.
- ↑ „Македонско Сонце. Македонија ќе биде слободна!“. Архивирано од изворникот на 2008-10-14. Посетено на 2005-08-22.
- ↑ Петранка Костадинова, Македонски народни песни. Mister Company, CD 027, 1999.
Надворешни врски
уреди- Македонија ќе биде слободна! Архивирано на 14 октомври 2008 г.