Римокатоличка црква

Римокатоличката црква е една од основните форми на христијанската вероисповед и ги вклучува сите цркви, кои го признаваат врховенството на римскиот папа. Како и повеќето други христијански цркви, и Римокатоличката црква себеси се смета за наследник и продолжувач на првобитната црква, основана од Исус Христос. Римокатоличката и Источно-православната црква се разделуваат на две посебни за време на Источно-zападната шизма во 1054 година. И двете цркви се приемници на првичната Христова црква, но традициите и богослужбата кај двете цркви се различни.

Друга суштествена разлика меѓу двете цркви е и фактот што за разлика од Источно-православната црква, чиј врховен поглавар (Вселенски патријарх) може да биде само Грк по народност (и тоа, според постојните турски закони, само доколку е роден во Турција), во Римокатоличката црква Папата може да биде од било која народност.

Историја

Петар и потеклото на папството

Околостите околу животот и смртта на Апостол Петар, како и неговата точна локација на неговите останки во голема мера денеска остануваат мистерија. Во времето на раното христијанство, раните христијани не оставиле голем број на пишани документи. Најголемата документација околу христијанската заедница во Рим како и активностите и мисионерството на Петар се наоѓаат во Ватикан.

Климентовото Писмо кое било напишано во 96 година го потврдува страшниот прогон на раните христијани од Рим.

Попради исправените посланија и неговите христијански убедувања, Свети Игнатиј Антиохиски бил осуден на смрт од страна на Римјаните Годините помеѓу 166 и 176 година, бискупот од Коринт, Дионисиј изјавил дека апостолите Апостол Павле и Петар биле во градовите Коринт и Рим, каде што го проповедале Евангелието. Во околу 190-200 година, римскиот свештеник Гај пишува околу одбрната на својата христијанска вера за Ирениј (починал 202), кој го потврдил основањето на Римокатолилчката црква од страна на Петар и Павле.

За разлика од историските погледи околу потеклото на папството и околностите за животот на Петар во Рим кои не се целосно документирани, библиските темели од Новиот завет дава целосна слика за тоа. Според Новиот завет, во сите евангелија апостол Петар е сметан како водач над сите останати апостоли. Во евангелијата на Матеј, Лука, Јован и Марко исто така се споменува Петар како водач над сите апостоли, како прв ученик кој бил повикан од Исус.

Околу догмата и според традицијата на Римокатоличката црква за нејзиното основање, таа пред сè се потпира врз изводите од Библијата во Евангелието на Матеј:

„

И Јас ти велам, дека ти си Петар, и на тој Камен ќе ја изградам Мојата Црква, и портите на пеколот нема да надвладеат наспроти неа. И ќе ти ги дадам клучевите на царството небесно, и што и да сврзеш на земјата, ќе се појави веќе сврзано во небото; и што и да разврзеш на земјата, ќе биде веќе разврзано во небото.”

“

Но, оваа послание кон Петар не се манифестирало само во оваа понуда. По воскреснувањето, Исус Христос го поверил Петар како “мандатор“ за распространување на новата вера (Јован, 21:15). Во Евангелието на Лука се вели:

„

Симоне, Симоне, ете, сатаната побара да ве просее како пченица, но Јас се молев за тебе, за да не се намали твојата вера. А ти, кога еднаш ќе се обратиш, зацврсти ги своите браќа!” (Лука, 22:31)

“

Сепак, некои некатолички научници сметаат дека Исус не планирал да формира црква која ќе владее над сите.

Империјалната ера: 42-395

Голем број на папи во првите три векови од христијанската ера претставуваат нејасни фигури. Поголем дел од нив се прогласени за маченици, во периодот на христијанските прогони. Христијанството успеало да одолее на нападите на царот Диоклецијан, но не само тоа, туку успеало да привлече голема маса на народ. Христијанството за првпат било легализирано во времето на царот Галериј, кој го издал указот за толеранција на сите религии, вклулувајќи го и христијанството, во април 311 година. Царот Галериј во 311 година бил еден од последните императори кои извршиле прогон на христијанското население од империјата. Константин I Велики и Лициниј во 313 година го издале т.н. Милански едикт, со кое христијанската вера се прогласила за рамноправна религија во империјата. Константин станал првиот христијански император кој според некои историчари, лично ја прифатил новата религија. До 391 година, во времето на владеење на царот Теодосиј I, христијанството станало најраспространета религија во Римското Царство.

По Миланскиот едикт, црквата ја усвоила владината структура на црквата во рамките на империјата: со географските провинции владееле епископи. Рим не бил единствениот град кој можел да игра специјална улога во црквата. Ерусалим имал голема улога во тој период, како место на распнувањето и воскреснувањето на Исус, место каде што за првпат наследниците на Исус биле наречени христијани, и место каде се одржал Ерусалимскиот собор на апостолите. Цариград станал многу важно место за империјата и црквата по преместувањето на престолнината на империјата од Рим во времето на Константин Велики во 330 година.

Со Миланскиот едикт, христијанството било признаено за рамномерна религија во империјата.

Големиот раскол

Разликите во христијанското единство кое довело до Големиот раскол во 1054 година започнало да се чувствува уште во 4 век. Причината за Големиот раскол не се гледало само во духовните разлики, но и во културните, политичките и јазичните разлики. Теолозите чие потекло водело од Западна Европа претежно се ориентирале кон правните црковно-религиозни прашања, додека источните теолози сметале дека основа за понатамошно развивање и усовршување на верата е филозофијата и решавање на нејзините прашања. Исто така, како друга причина се јавува и јазикот каде во источниот дел главно се употребува грчкиот јазик, а додека во западниот латинскиот јазик. За разлика од Коптската и ерменската црква, кои се разделиле во 5 век, источната и западната црква останале подолго лојални кон верата. Примарните причини за Шизмата биле спорови околу папскиот авторитет - Папата тврдел дека имал авторитет над четирите источни патријарси, додека четирите источни патријарси тврделе дека приматот на Римскиот Патријарх е само почесен, и тој има авторите само над западните христијани - и над вметнувањето на клаузулата филиокве во Никејскиот симбол.

Со расколот на црквата, католицизмот од своја страна придонел за создавање на еден конфесионален систем од страна на папите кој Православната црква не го прифаќа. Повеќе од папите го форсираат унијатството: така Папа Пиј IX во енциклопедијата "Litterae ad Orientales" (1848), Папа Лав XIII во "Praeclara Gratulationis" (1894), Пиј во "Rerum Orientalis" (1928) и "Lux veritas" (1931). Во декември 1854 година, Папа Пиј IX, папа кој во 1864 година исто така ќе објави "Syllabus", прогласува без консултација на ниту еден собор, "Bulu Ineffabilis". Во 1894 година, папа Лав XIII повторно се вратил на унијатството и повторно го подновил апелот за враќање на апостолскиот римски престол, додека во 1950 година, во ноември папите Пиј ХII прогласил доклад за телесното воскресување на небото на Дева Марија (во апостолскиот устав „Munificentissimus“).

Крстоносни војни

Папа Урбан II е најмногу познат поради започнувањето на Првата крстоносна војна. Урбан II организирал грандиозен црковен собор во 1095 година во градот Клермон (Франција), каде тој ги повикал христијаните на поход кон Светата земја (Ерусалим) сè со цел да биде ослободен гробот на Исус Христос, при кое обеќал простување на учесниците и нивните гревови.

Крстоносните војни во почетокот имале голема корист за Римокатоличката црква, која го проширила своето влијание врз територијата на некогашните византиски провинции. Во текот на Крстоносните војни, самите крстоносци се соочиле со големи внатрешни политички, економски и социјални судири. Поради овие конфликти помеѓу христијанските кралства и политичките сили, некои од крстоносните походи завршиле со голем неуспех за крстоносците. Така на пример, целта на четвртата крстоносна војна била освојување на Цариград, но дошло до противење кое довело до одложување на истото за неколку години (1204).

Авињонско папство и Реформација

Средновековна карта на Рим од тој период. Цртежот го претставува градот Рим, како вдовица која жали за губитокот на папството.

Авињонско папство е периодот во историјата на римокатоличката црква од 1305 до 1378, кога папска престолнина бил градот Авињон во Франција. Францускиот крал Филип IV убавиот успеал да се наметне при изборот на францускиот кардинал Климент V за папа и да ја папаската столица во Авињон. Во тој период, папаството и францускиот кралски двор соработувале до 1342, а потоа следувало силно влијние на францускиот двор до 1378. Во 1378, папата повторно се преселил во Рим, но тогаш настанала поделба и дошло до Западната шизма (1378-1417). Западната шизма е раскол во Римокатоличката црква во 1378 година. По смртта на Папа Григориј XI, изборот на нов папа се одвивало во многу напрегнета атмосфера. Многу кардинали, кои биле со потекло од Франција сакале престолнината да ја вратат во Франција, а италијанските кардинали сакале новиот папа да биде италијанец со седиште во Рим. На 8 април 1378 година, една толпа го презела дворецот на зградата каде што се заседавало за изборот на нов папа. На овој начин, бил избран новиот папа Урбан VI. По ова, француските кардинали изборот го објавиле како неважечки и го повикале новиот папа да се откаже од престолот. За папа тие го избрале Климент VII. Од друга страна пак, и папата Урбан VI не го признавал легимитетот на Климент и создал свој сопствен кардиналски совет. Така бил ставен почетокот на големата западна шизма која продолжила 40 години. На страната на папа Урбан VI застанале Германија, Италија, Полска и Скандинавија а на страната на папа Климент VII застанале Франција, Шпанија и Португалија. Се смета дека законскиот папа била Урбан, а Климент бил т.н. антипапа. Во одлуката да се врати во Рим, врз папата големо влијание имала и Катерина Сиенска, која проповедала враќање во Рим. Со враќањето во Рим (1378) започнало ново прекинување на папата и во Рим и во Авињон. Тое се нрекува Западен раскол, која завршила дури во 1417 со неколку совети, меѓу кои и оној во Констанца. Резултат на ова било воспоставувањето на црковни совети, кои имаат поголема власт од папата. Сепак тоа не валадеело долго по 1417. За нов папа бил избран Папа Мартин V.

Реформација

Голем број на протестантски реформатори, вклучувајќи ги и Мартин Лутер, Жан Калвин, Томас Крамер, Џон Нокс, Котон Матер и Џон Весли, римскиот папа го нарекле односно идентификувале како анархист. Во почетокот на 16 век, се создало движење против католичката црква коешто го започнал германскиот свештеник Мартин Лутер и Улрих Цвингли во 1517 година. Лутер се противел на политиката на папата на продавање проштални писма за гревовите, наречени индулгенции, како и на некои теолошки сфаќања на католичката црква. Повод за почеток на борбата за реформа на католичката црква било повторното продавање на индулгенции, наводно за прибирање средства за доградба на Базиликата Свети Петар во Рим. Во 1517 година на вратата на Витембершката црква ги истакнал своите "95 тези", според кои тој барал Евангелието да биде основен извор на христијанската вера, црквата да биде скромна, да нема многу празници, црковните обреди да се изведуваат на народен јазик, а не на латински (ја превел Библијата), свештениците да се свртат кон народот а не кон трупање на богатство, и да им се даде право на женидба. Движењето било наречено "Лутеранство", според неговото име. За истапувањето на Лутер против Католичката црква и против папата се расчуло низ цела Германија и тој стекнал многу приврзаници од сите слоеви на населението. Но за неговото истапување разбрал и Римскиот Папа и веднаш јавно го осудил неговото учење како ерес и побарал Лутер да се откаже од 95-те тези.

Реформацијата и Противреформацијата во Европа. Протестантските земји се обоени со сина, католичките со маслинеста боја.

Лутер го одбил барањето, а Папата со папска була (писмо) го исклучил од Католичката црква. Лутер не се уплашил од заканите на Папата, и јавно ја изгорел папската була на плоштад, како резултат на што дошло до раскнување на врските меѓу Лутер и Папата. Учењето на Лутер брзо се ширело низ цела Германија опфаќајки ги сите слоеви на општеството. Преку реформа на црквата богатото граѓанство барало евтин а црква која би ги штитела нивните интереси, кнезовите барале одземање на имотите на Католичката црква, и таа да биде потчинета, а селаните и сиромашните граѓани барале освен црковна и реформа во општеството, да се ослободат од феудалната експлоатација. Меѓутоа реформацијата имала и свои противници. Освен папата, еден дел од благородништвото на чело со царот не го прифатиле учењето на Лутер. На соборот во Вормс 1521 година тоа било забрането, а Лутер бил прогонет. Тој се засолнал кај германските кнезови кои биле приврзаници на реформацијата.

Контрареформацијата или католичката реформација била религиозно-политическо движение во Европа како реакцијата на Римокатоличката црква против протестанската реформација, односно враќање на католичката вера во местата каде што биле заземени од протестанството. Контрареформацијата завршила со Трентскиот собор. Се обновила дејноста на инквизицијата. Во Европа, оваа реформација на некои места доживеала успех, но не целосен.

Модернизам

Во 1796 година од страна на Наполеон Бонапарт биле заземени градовите Анкона и Лорето. Папа Пиј VI побарал склучување на мир. Со договорот од Толентино, француските страни добиле големо обесштетување каде голем дел од ватиканските уметнички дела биле прдадени на Французите. На 28 декември, еден француски генерал бил убиен во Рим кај француската амбасада во градот. Ова многу ги налутило французите, по кое француските армиски единици се насочиле кон Рим . По инвазијата на Наполеон Бонапарт и зазимањето на Италија, во 1798 година францускиот генерал Луис Александре Бартиер влегол во Ватикан и Папа Пиј VI го зел како заложник. Папата бил одведен во Франција каде што и починал. Главниот град на Италија бил Фиренца од 1865. По победата над папски сили и бунтовници, уништувајќи го Кралството на Двете Сицилии успеале да ја заземат територијата на Папската Држава. Така, по тринаесет векови, Рим повторно станал престолнина на обединета Италија. Папите од 1870 до 1929 година не го признавале создавањето по таков начин на Кралство Италија. Во текот на овие години тие целосно биле изолирани во делот на Рим, кој денеска е познат под името Ватикан. Подоцна, 1929 година папата Пиј XI формално се одрекол од поседот на Папската Држава и го потпишал Латеранскиот договор на 11 февруари 1929 година со Италија, која формирала град држава, Ватикан.

Ватиканска ера

Латеранскиот договор од 1929 година претставува договор помеѓу Светата престолнина и Италија. Договорот ги определил правата и привилегиите на католичката црква во составот и во Италија. Договорот бил потпишан на 11 февруари 1929 година во Латеранскиот апостолски дворец (Palazzo Laterano).

Според договорот, католицизмот бил признаен за единствена државна религија во Италија, а на Светата престолнина и бил признаен светскиот суверенитет. Ватикан формално бил признаен како суверена територија, која е управувана од страна на Светиот Престол, денеска познат како град Ватикан (Citta del Vaticano). Со ова, биле утврдени и границите на земјата. Освен правата и привилегиите на католичката црква, државата изгласила 10 неработни денови во годината, во кој има црковни празници, а исто така и денот недела бил прогласен за неработен. Епископите се обврзиле кон верност иприврзаност кон кралот на Италија, како државен поглавар на земјата.

Католичката црква како тема во уметноста и во популарната култура

• „Славејот на Католичката црква“ (L'Usignolo della Chiesa Cattolica) - поетска збирка на италијанскиот писател Пјер Паоло Пазолини од 1958 година.
• „Имам католички блок“ ((I Got A) Catholic Block) - песна на американската рок-група „Соник Јут“ (Sonic Youth) од 1987 година.