Затворена предна незаоблена самогласка
Затворената предна незаоблена самогласка (висока предна незаоблена самогласка) е вид на самогласка што се јавува во многу јазици. Меѓународната фонетска азбука (МФА) го бележи гласот со симболот ⟨i⟩.
| Затворена предна незаоблена самогласка | |||
|---|---|---|---|
| i | |||
| |||
| МФА-бр. | 301 | ||
| Шифрирање | |||
| Единица (дек.) | i | ||
| Уникод (хекс.) | U+0069 | ||
| X-SAMPA | i | ||
| Киршенбаум | i | ||
| Звук | |||
Во македонскиот јазик, оваа самогласка е претставена со буквата и. Јазиците што ја користат латиницата најчесто ја претставуваат со ⟨i⟩, но има и некои поважни исклучоци: англискиот оваа буква почесто се доведува во врска со /aɪ/ (bite) или /ɪ/ (bit), а /iː/ се бележи со ⟨e⟩, ⟨ea⟩, ⟨ee⟩, па дури и ⟨ei⟩. Ирскиот е сличен случај, по тоа што правописот е етимолошки, но воедно самогласките укажуваат дали согласките што им претходат се меки или тврди. Така, комбинациите ⟨aí⟩, ⟨ei⟩ и ⟨aío⟩ го претставуваат гласот /iː/.
ОсобеностиУреди
| Табела на самогласки по МФА | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||
| Самогласките во парови се: незаоблена • заоблена | |||||||||||||||||||
Помош за МФА • легенда • табела •  табела со звуци • погл. | |||||||||||||||||||
- Според висината, самогласката е затворена (висока), што значи дека јазикот се става што е можно поблиску до горниот ѕид на устата без да направи препрека што би ја окарактеризирала како согласка.
- Според местото на образување (редот), самогласката е предна, што значи дека јазикот се става што е можно понапред во устата без да направи препрека што би ја окарактеризирала како согласка.
- Според обликот на усните, самогласката е незаоблена, што значи дека усните се лабави и не заземаат округол облик.
ЈазициУреди
| Јазик | Збор | МФА | Значење | Белешки | |
|---|---|---|---|---|---|
| адигејски | ти | [ti] | 'наш' | ||
| азербејџански | dili | [dili] | 'дрво' | ||
| албански | mali | [mali] | 'планината' | ||
| англиски[1] | free | [fɹiː] | 'слободен' | ||
| апхаски | ажьырныҳәа | [aʑirnuħʷo] | 'јануари' | ||
| арапски | литературен[2] | دين | [d̪iːn] | 'вера' | |
| африканс | dankie | [ˈdaŋki] | 'благодарам' | ||
| баскиски | bizar | [biˌs̻ar] | 'брада' | ||
| бенгалски | আমি | [ami] | 'јас' | ||
| велшки | hir | [hiːr] | 'долг' | ||
| виетнамски | ty | [ti] | 'биро' | ||
| виру | kirotas | [kʲirotas] | 'тој пишува' | ||
| гварански | ha’ukuri | [haʔukuri] | 'гварански' | ||
| германски | Ziel | [tsiːl] | 'цел' | ||
| грузиски[3] | სამი | [ˈsɑmi] | 'три' | ||
| грчки | el|κήπος | [ˈcipos] | 'градина' | Се претставува и со <ι>, <ει>, <οι> и <υι>. | |
| дански | bilist | [b̥iˈlisd] | 'автомобилист' | ||
| дахало | [ʡáɬi] | 'дебел' | |||
| ерменски | իմ | [im] | 'мој' | ||
| естонски | tiik | [tiːk] | 'езерце' | ||
| западнофризиски | siik | [siːk] | 'болен' | ||
| запотечки | тилквијапански[4] | diza | [d̪iza] | 'запотечки' | |
| зулу | umuzi | [uˈmuːzi] | 'село' | ||
| индонезиски | ini | [ini] | 'ова' | ||
| ирски | sí | [ʃiː] | 'таа' | ||
| исландски | líka | [liːka] | 'исто така' | ||
| италијански[5] | bile | [ˈbile] | 'бес' | ||
| јапонски[6] | 銀 гин | [ɡiɴ] (помош·инфо) |
'сребро' | ||
| кабардински | ди | [di] | 'наш' | ||
| каталонски[7] | sis | [ˈsis] | 'шест' | ||
| кечуански | allin | [ˈaʎin] | 'добар' | ||
| кинески | кантонски | 詩 si1 | [siː˥] | 'поема' | |
| мандарински | 北京 Běijīng | [peɪ˨˩ tɕiŋ˥] | 'Пекинг' | ||
| корејски | 시장 шиџанг | [ɕiˈd͡ʑaŋ] | 'глад' | ||
| корнски | hir | [hiːr] | 'долг' | ||
| курдски | zîndu | [ziːndu] | 'жив' | ||
| латвиски | šķīvi | [ʃkʲiːʋi] | 'чинија' | ||
| литвански | įbrolis | [ˈiːbrolʲɪs] | 'полубрат' | ||
| македонски | јазик | [ˈjazik] | 'јазик' | Погл. Фонологија на македонскиот јазик | |
| малајски | biru | [biru] | 'син' | ||
| малтешки | bieb | [biːb] | 'врата' | ||
| навахо | biwosh | [biɣʷoʃ] | 'негов кактус' | ||
| норвешки | is | [iːs] | 'мраз' | ||
| окситански | северно наречје | miralhar | [miraˈʎa] | 'одразува' | |
| јужно наречје | |||||
| гасконско | polida | [МФА?] | 'убав' | ||
| паштунски | پانير | [pɑˈnir] | 'сирење' | ||
| персиски | کی | [kiː] | 'кој' | ||
| пираха | baíxi | [màíʔì] | 'родител' | ||
| полски[8] | miś | [ˈmʲiɕ] (помош·инфо) |
'мече' (плишено) | ||
| португалски[9] | европски | dióspiro | [diˈɔʃpiɾu] | 'рајско јаболко' | Исто така и алофон на ненагласеното /e/ или /ɛ/ во извесни наречја. |
| бразилски | menininho | [meniˈnĩ ȷ̃u] | 'момченце' | ||
| романски | insulă | [ˈinsulə] | 'остров' | ||
| руски[10] | лист | [lʲist] (помош·инфо) |
'лист' | Се јавува само на почетокот на зборот или по меки согласки. | |
| свахили | miti | [miti] | 'дрвја' | ||
| севернофризиски | бекингхардски | hii | [iːl] | 'був' | |
| серски | cmiique | [ˈkw̃ĩːkːɛ] | 'личност' | ||
| синдски | سنڌي | [sɪndʱiː] | 'синдски' | ||
| сиуански | лакота[11][12] | ǧí | [ʀí] | 'кафеав е' | |
| словачки | rýchly | [ˈriːxlɪ] | 'брз' | ||
| српскохрватски | милина / milina | [milina] | 'милина' | ||
| тагалог | silya | [ˈsiljɐ] | 'столче' | ||
| тајландски[13] | กริช | [krìt] | 'бодеж' | ||
| таџички | бинӣ | [biˈniː] | 'нос' | ||
| турски | ip | [ip] | 'јаже' | ||
| убишки | [ɡʲi] | 'срце' | Алофон на /ə/ по меки согласки. | ||
| украински | кіт | [kit] | 'мачка' | ||
| унгарски[14] | ív | [iːv] | 'свод' | ||
| фарски | il | [iːl] | 'пета' | ||
| фински[15] | viisi | [ˈviːsi] | 'пет' | ||
| француски[16] | fini | [fini] | 'завршен' | ||
| хавајски | makani | [makani] | 'ветрец' | ||
| хинди | तीन | [t̪iːn] | 'три' | ||
| холандски[17] | biet | [bit] | 'цвекло' | Погл. Фонологија на холандскиот јазик | |
| хебрејски | דיר | [diʁ] | 'трло' | Во хебрејскиот, самогласките не се претставуваат во пишувањето. | |
| чешки | bílý | [ˈbiːliː] (помош·инфо) |
'бел' | ||
| чиксавски | lhinko | [ɬiŋko] | 'дебелост' | ||
| шведски | is | [iːs] (помош·инфо) |
'мраз' | ||
| шкотски гелски | chì | [xiː] | 'ќе види' | ||
| шпански[18] | tipo | [ˈt̪ipo̞] | 'тип' | Се претставува и со <y>. | |
НаводиУреди
- ↑ Roach (2004:240)
- ↑ Thelwall (1990:38)
- ↑ Shosted & Chikovani (2006:261–262)
- ↑ Merrill (2008:109)
- ↑ Rogers & d'Arcangeli (2004:119)
- ↑ Okada (1991:94)
- ↑ Carbonell & Llisterri (1992:54)
- ↑ Jassem (2003:105)
- ↑ Cruz-Ferreira (1995:92)
- ↑ Jones & Ward (1969:30)
- ↑ Rood & Taylor (1996)
- ↑ Здружение за јазикот лакота (2004). ALPHABET alphabet.htm Букви и гласови на јазикот лакота (англиски)
- ↑ Tingsabadh & Abramson (1993:24)
- ↑ Szende (1994:92)
- ↑ Iivonen & Harnud (2005:60, 66)
- ↑ Fougeron & Smith (1993:73)
- ↑ Gussenhoven (1992:47)
- ↑ Martínez-Celdrán, Fernández-Planas & Carrera-Sabaté (2003:256)
БиблиографијаУреди
- Carbonell, Joan F.; Llisterri, Joaquim (1992), „Catalan“, Journal of the International Phonetic Association, 22 (1–2): 53–56, doi:10.1017/S0025100300004618, ISSN 0025-1003
- Cruz-Ferreira, Madalena (1995), „European Portuguese“, Journal of the International Phonetic Association, 25 (2): 90–94, doi:10.1017/S0025100300005223, ISSN 0025-1003
- Fougeron, Cecile; Smith, Caroline L (1993), „Illustrations of the IPA:French“, Journal of the International Phonetic Association, 23 (2): 73–76, doi:10.1017/S0025100300004874, ISSN 0025-1003
- Gussenhoven, Carlos (1992), „Dutch“, Journal of the International Phonetic Association, 22 (2): 45–47, doi:10.1017/S002510030000459X, ISSN 0025-1003
- Iivonen, Antti; Harnud, Huhe (2005), „Acoustical comparison of the monophthong systems in Finnish, Mongolian and Udmurt“, Journal of the International Phonetic Association, 35 (1): 59–71, doi:10.1017/S002510030500191X, ISSN 0025-1003
- Jassem, Wiktor (2003), „Polish“, Journal of the International Phonetic Association, 33 (1): 103–107, doi:10.1017/S0025100303001191, ISSN 0025-1003
- Jones, Daniel; Dennis, Ward (1969), The Phonetics of Russian, Cambridge University Press
- Martínez-Celdrán, Eugenio; Fernández-Planas, Ana Ma.; Carrera-Sabaté, Josefina (2003), „Castilian Spanish“, Journal of the International Phonetic Association, 33 (2): 255–259, doi:10.1017/S0025100303001373, ISSN 0025-1003
- Merrill, Elizabeth (2008), „Tilquiapan Zapotec“, Journal of the International Phonetic Association, 38 (1): 107–114, doi:10.1017/S0025100308003344, ISSN 0025-1003
- Okada, Hideo (1991), „Japanese“, Journal of the International Phonetic Association, 21 (2): 94–96, doi:10.1017/S002510030000445X, ISSN 0025-1003
- Roach, Peter (2004), „British English: Received Pronunciation“, Journal of the International Phonetic Association, 34 (2): 239–245, doi:10.1017/S0025100304001768, ISSN 0025-1003
- Rogers, Derek; d'Arcangeli, Luciana (2004), „Italian“, Journal of the International Phonetic Association, 34 (1): 117–121, doi:10.1017/S0025100304001628, ISSN 0025-1003
- Rood, David S; Taylor, Allan R. (2006), „Sketch of Lakhota, a Siouan Language, Part I“, Handbook of North American Indians, 17: 440–482
- Shosted, Ryan K.; Vakhtang, Chikovani (2006), „Standard Georgian“, Journal of the International Phonetic Association, 36 (2): 255–264, doi:10.1017/S0025100306002659, ISSN 0025-1003
- Szende, Tamás (1994), „Illustrations of the IPA:Hungarian“, Journal of the International Phonetic Азбука, 24 (2): 91–94, doi:10.1017/S0025100300005090, ISSN 0025-1003
- Tingsabadh, M.R. Kalaya; Abramson, Arthur S. (1993), „Thai“, Journal of the International Phonetic Association, 23 (1): 24–26, doi:10.1017/S0025100300004746, ISSN 0025-1003
- Thelwall, Robin (1990), „Illustrations of the IPA: Arabic“, Journal of the International Phonetic Association, 20 (2): 37–41, doi:10.1017/S0025100300004266, ISSN 0025-1003