Затворена задна заоблена самогласка

Затворената задна заоблена самогласка (висока задна заоблена самогласка) е вид на самогласка што се јавува во многу јазици. Меѓународната фонетска азбука (МФА) ја бележи со симболот ⟨u⟩, а X-SAMPA користи u. Во македонскиот јазик, самогласката е претставена со буквата у.

Затворена задна заоблена самогласка
u
Слика
МФА-бр.	308
Шифрирање
Единица (дек.)	u
Уникод (хекс.)	U+0075
X-SAMPA	u
Киршенбаум	u

Во највеќето јазици, самогласката е заоблена и се изговара со издадени усни („ендолабијално“), но постојат неколку случаи кајшто усните се стиснати („ексолабијално“).

Затворена задна издадена самогласка

Во највеќето јазици, затворените задни заоблени самогласки се изговараат со издадени усни.

Особености

Табела на самогласки по МФА
Предни Речиси​предни Средни Речиси​задни Задни Затворени •iy •ɨʉ •ɯu •ɪʏ •ɪ̈ʊ̈ •ʊ •eø •ɘɵ •ɤo •e̞ø̞ ə •ɤ̞o̞ •ɛœ •ɜɞ •ʌɔ •æ ɐ •aɶ •ä •ɑɒ Речиси затворени Полузатворени Средни Полуотворени Речиси отворени Отворени
Самогласките во парови се: незаоблена • заоблена
Помош за МФА • легенда • табела •  табела со звуци • погл.

• Според висината, самогласката е затворена (висока), што значи дека јазикот се става што е можно поблиску до горниот ѕид на устата без да направи препрека што би ја окарактеризирала како согласка.
• Според местото на образување (редот), самогласката е задна, што значи дека јазикот се става што е можно поназад во устата без да направи препрека што би ја окарактеризирала како согласка.
• Според обликот на усните, самогласката е истакната, што значи дека усните се насобрани, изложувајќи ги нивната внатрешни страни.

Јазици

Јазик		Збор	МФА	Значење	Белешки
адигејски		дунaй	[dunaj]	'би'
англиски	Канада	boot	[bu̟ːˀt]	'чизма'	Понапред од основното [u].
	ЈАР
	САД
	Британија
	Сингапур		[but]
арапски	литературен	جنوب	[d͡ʒæˈnuːb]	'југ'
виетнамски		tu	[tu]	'испостува'
германски		Fuß	[fuːs]ⓘ	'стапало'
грузиски		გუდა	[ɡudɑ]	'кожна торба'
грчки		el|ουρανός	[ˌuraˈno̞s̠]	'небо'
дански		du	[d̥u]	'ти'
ерменски	источно наречје	Դուռ	[duɾ]	'врата'
западнофризиски		sûch	[suːχ]	'маторица'
запотечки	тилквијапански	gdu	[ɡ͡du]	'сите'
ирски		gasúr	[ˈɡasˠuːɾˠ]	'момче'
ирски		tutta	[ˈtutta]	'сета'
кабардински		дуней	[dunej]	'би'
каталонски		suc	[ˈsuk]	'сок'
каталонски	кантонски	菇/gu1	[ɡuː]	'печурка'
	мандарински	哭 kū	[kʰu˥]ⓘ	'плаче'
македонски		уста	[ˈusta]	'уста'	Погл. Фонологија на македонскиот јазик
малајски		bulan	[bulan]	'месечина'
монголски		үүр	[uːɾɘ̆]	'гнездо'
полска		buk	[buk] ⓘ	'бука'	Малку пониска од основното [u]. Се претставува и со ⟨ó⟩.
португалски	европски	urso	[ˈuɾsu]	'мечка'
	бразилски		[ˈuxsʊ]
романски		unu	[ˈunu]	'еден'
руски		узкий	[ˈuskʲɪj]ⓘ	'тесен'
севернофризиски		bru	[bru]	'мост'
словачки		ruka	[ˈruka]	'рака'
српскохрватски		жут / žut	[ʒut]	'жолт'
тајландски		?	[sut˨˩]	'најзаден'
турски		uçak	[ut͡ʃak]	'авион'
турски		?	[urete]	'дели'
унгарски		unalmas	[ˈunɒlmɒʃ]	'досаден'
украински		Умань	[ˈumɐnʲ]	'Уман'
англиски		ur	[uːɹ]	'часовник' (рачен)
фински		kukka	[ˈkukːɑ]	'цвет'
фински		où	[u]  ( слушнете)	'каде'
хебрејски		תמונה	[tmuna]	'слика'	Во хебрејскиот ,самогласките не се претставуваат во пишувањето.
холандски		voet	[vut]ⓘ	'стапало'	Погл. Фонологија на холандскиот јазик
чешки		u	[u]ⓘ	'кај'
шкотски гелски		gu	[ɡu]	'до'
шпански		curable	[kuˈɾäβ̞le̞̞]	'излечлив'

Затворена задна стисната самогласка

Затворена задна стисната самогласка
u͍
ɯᵝ

Некои јазици како јапонскиот слушн.^ⓘ и шведскиот, имаат затворена задна самогласка со карактеристичен вид на заоблување наречено стиснато (ексолабијално). Не постои јазик што во својот гласовен систем ја разликува оваа од со повообичаената издадена (ендолабијална) затворена задна согласка.

Стиснатоста во МФА нема свој дијакритички знак, но стиснатоста на устите може да се претстави со буквата ⟨β⟩ како ⟨ɯ͡β̞⟩ (истовремено [ɯ] и уснен стисок) или со ⟨ɯᵝ⟩ ([ɯ] изменето со уснен стисок). Друга можност е употреба на дијакритичкит знак за широки усни ⟨  ͍⟩ со буква на заоблена самогласка ⟨u͍⟩ како ад хок симбол.

Особености

• Според висината, самогласката е затворена (висока), што значи дека јазикот се става што е можно поблиску до горниот ѕид на устата без да направи препрека што би ја окарактеризирала како согласка.
• Според местото на образување (редот), самогласката е задна, што значи дека јазикот се става што е можно поназад во устата без да направи препрека што би ја окарактеризирала како согласка.
• Според обликот на усните, самогласката е стисната, што значи дека рабовите на усните се затегнати и споени на начин што не ги исложува нивните внатрешни страни.

Јазици

Јазик		Збор	МФА	Значење	Белешки
јапонски		空気 кӯки	[kɯːᵝki] ( слушнете)	'воздух'
норвешки		mot	[mɯːᵝt]	'смелост'
шведски (дијалектички)		oro	[ɯ̀β̞rɯβ̞] ( слушнете)	'гајле'	Кај некои свеаландски дијалекти е во противполоижба на затворените стиснати согласки од среден и преден ред.

Поврзано

• Затворена заоблена самогласка од среден ред
• Затворена предна заоблена самогласка

Библиографија

• Barbosa, Plínio A.; Albano, Eleonora C. (2004), „Brazilian Portuguese“, Journal of the International Phonetic Association, 34 (2): 227–232, doi:10.1017/S0025100304001756
• Carbonell, Joan F.; Llisterri, Joaquim (1992), „Catalan“, Journal of the International Phonetic Association, 22 (1–2): 53–56, doi:10.1017/S0025100300004618
• Cruz-Ferreira, Madalena (1995), „European Portuguese“, Journal of the International Phonetic Association, 25 (2): 90–94, doi:10.1017/S0025100300005223
• Gussenhoven, Carlos (1992), „Dutch“, Journal of the International Phonetic Association, 22 (2): 45–47, doi:10.1017/S002510030000459X
• Fougeron, Cecile; Smith, Caroline L (1993), „Illustrations of the IPA:French“, Journal of the International Phonetic Association, 23 (2): 73–76, doi:10.1017/S0025100300004874
• Iivonen, Antti; Harnud, Huhe (2005), „Acoustical comparison of the monophthong systems in Finnish, Mongolian and Udmurt“, Journal of the International Phonetic Association, 35 (1): 59–71, doi:10.1017/S002510030500191X
• Jassem, Wiktor (2003), „Polish“, Journal of the International Phonetic Association, 33 (1): 103–107, doi:10.1017/S0025100303001191
• Jones, Daniel; Dennis, Ward (1969), The Phonetics of Russian, Cambridge University Press
• Martínez-Celdrán, Eugenio; Fernández-Planas, Ana Ma.; Carrera-Sabaté, Josefina (2003), „Castilian Spanish“, Journal of the International Phonetic Association, 33 (2): 255–259, doi:10.1017/S0025100303001373
• Merrill, Elizabeth (2008), „Tilquiapan Zapotec“, Journal of the International Phonetic Association, 38 (1): 107–114, doi:10.1017/S0025100308003344
• Roach, Peter (2004), „British English: Received Pronunciation“, Journal of the International Phonetic Association, 34 (2): 239–245, doi:10.1017/S0025100304001768
• Rogers, Derek; d'Arcangeli, Luciana (2004), „Italian“, Journal of the International Phonetic Association, 34 (1): 117–121, doi:10.1017/S0025100304001628
• Shosted, Ryan K.; Vakhtang, Chikovani (2006), „Standard Georgian“, Journal of the International Phonetic Association, 36 (2): 255–264, doi:10.1017/S0025100306002659
• Szende, Tamás (1994), „Illustrations of the IPA:Hungarian“, Journal of the International Phonetic Alphabet, 24 (2): 91–94, doi:10.1017/S0025100300005090
• Thelwall, Robin (1990), „Illustrations of the IPA: Arabic“, Journal of the International Phonetic Association, 20 (2): 37–41, doi:10.1017/S0025100300004266