Википедија

Орфеј

Орфеј (старогрчки: Ὀρφεύς) бил легендарен музичар, поет и пророк во античката грчка религија и митови. Главните приказни за него се поврзани со неговата способност да ги привлече сите живи суштества, па дури и камењата со својата музика, неговиот обид да ја врати својата жена, Евридика од подземниот свет).[1] и неговата смрт од рацете на тие кои не можеле да ја слушаат неговата божествена музика. Како архетип на инспирираниот пејач, Орфеј е една од најзначајните фигури во приемот на класичната митологија во Западната култура, прикажан или споменат во бројни форми на уметноста и популарната култура вклучувајќи ги поезијата, операта и сликањето. Така, во своето дело „Метаморфози“, Овидиј го опишува слегувањето на Орфеј во подземниот свет, каде со своето свирење ги восхитил Плутон и Персефона, кои му ја вратиле Евридика. Исто така, овој мотив е често обработуван во музиката (Глук, Офенбах) и во сликарството (Пусен).[2] ).[1]

Орфеј прикажан на римски мозаик, каде носи фригиска капа и е опкружен со ѕверови маѓепсани од музиката од неговата лира.

За Грците, Орфеј бил основач и пророк на таканаречените „Орфејски“ мистерии. Тој е заслужен за композицијата на Орфејските химни, збирка која преживеала до ден-денес.[3] Светилиштата кои наводно ги содржеле моштите на Орфеј се сметале за пророштва. Некои старогрчки извори наведуваат дека Орфеј имал тракијско потекло.[4]

Потекло

уреди
 
Орфеј (лево, со лирата) меѓу Тракијците. Околу 440 г. п.н.е.

Најраното книжевно споменување на Орфеј е дел од два збора од поетот Ибикиј од VI век п.н.е.: onomaklyton Orphēn(„Орфеј, познат по своето име“). Меѓутоа, тој не е споменат во делата на Хомер или Хесиод.[5] Повеќето антички извори го прифаќаат неговото историски постоење, со исклучок на Аристотел.[6]

Пиндар го нарекува Орфеј „татко на песните“[7] и го идентификува како син на тракијскиот крал Еагар[8] и музата Калиопа,[9] но како што забележува Карл Керенји: „во популарниот ум тој е многу поблиску поврзан со заедницата на неговите ученици и приврзаници отколку со некој одреден род или фамилија.“[10]

Грците од ерата на класицизмот го почитувале Орфеј како најголем од сите поети и музичари: се зборувало дека иако Хермес ја измислил лирата, а Орфеј ја усовршил. Поетите како Симонид од Кеја велеле дека музиката и пеењето на Орфеј можеле да ги маѓепсаат птиците, рибите и дивите ѕверови, да ги намамат дрвјата и камењата да танцуваат [11] и да го сменат текот на реките. Тој бил еден од неколкуте грчки херои кои го посетиле Подземјето и се вратиле; неговата музика и песна имале моќ дури и над Адот.

Некои извори му даваат заслуга на Орфеј за дополнителни дарови за човештвото: медицината, која обично е под заслуга на Асклепиј; пишувањето[12], кое обично е заслуга на Кадмо; и земјоделството, каде Орфеј ја презема елевзинската улога на Триптолем како дарител на знаењето на Деметра на човештвото. Орфеј бил претскажувач и јасновидец; практикувал магични вештини и астрологија, ги формирал култовите на Аполон и Дионис и ги одредил мистериозните обреди кои се зачувани во орфејските текстови. Покрај тоа, Пиндар и Аполониј од Родос [13] and prescribed the mystery rites preserved in Orphic texts. In addition, Pindar and Apollonius of Rhodes[14] го вбројуваат Орфеј како харфист и сопатник на Јазон и Аргонаутите. Орфеј имал брат по име Лин, кој отишол во Теба и станал Тебанец.[15] Страбон [16] (64 г. п.н.е. – околу 24 г. н. е.) го претставува Орфеј како смртник, кој живеел и умрел во село близу до Олимп. „Некои, секако, го прифаќаа доброволно, но други, бидејќи се сомневаа во заговор и насилство, се здружија против него и го убија.“ Тој заработувал како музичар и „волшебник“ – Страбон го користи зборот agurteuonta (αγυρτεύοντα), исто така користен и од Софокле и Едип за да го опише Тиресиј како измамник со прекумерна желба за имот. Зборот agurtēs (αγύρτης) најчесто значел шарлатан и секогаш имал негативна конотација. Паузаниј пишува за неименуван Египќанец кој го сметал Орфеј за магионичар (mageuse (μάγευσε)).[17]

Митологија

уреди

Ран живот

уреди
 
Важни места во животот и патувањата на Орфеј.

Според Аполодориј и фрагмент од Пиндар,[18][19] Орфеј бил син на тракискиот крал Еагар и на музата Калиопа, но според друга верзија, татко му бил богот Аполон, а мајка Клио.[1] Според трето предание, негова мајка била една од ќерките на Пијер, син на Македон. Неговото место на раѓање и место на живеење било во Пимплеја,[20][21][22] во близина на Олимп. Додека живеел со својата мајка и нејзините осум убави сестри во Парнас,[23] near Olympus.[24][25] While living with his mother and her eight beautiful sisters in Parnassus,[26] го сретнал Аполон, кој ѝ се додворувал на музата на смеењето, Талија. Аполон, како бог на музиката, му дал на Орфеј златна лира и го научил да свири на неа. Мајка му на Орфеј го научила како да создава стихови за пеење. Страбон споменува дека тој живеел во Пимплеја. Се велело дека исто така учел во Египет.[24] He is also said to have studied in Egypt.[27]

Се вели дека Орфеј го воспоставил обожавањето на Хеката во Егина,[28] а во Лаконија обожавањето на Деметра Хтонска.[29] Исто така Пелазгите во Тајгет чувале лик на Орфеј од дрво во светилиштето на елевзинската Деметра.[30][31]

Патувајќи како Аргонаут

уреди

Аргонаутика (грчки: Ἀργοναυτικά) — грчка епопеја напишана од Аполониј од Родос во III век п.н.е. Орфеј бил дел од оваа авантура и ги користел своите вештини за да им помогне на своите сопатници. Хирон му рекол на Јазон дека без помошта на Орфеј, Аргонаутите никогаш нема да можат да ги одминат Сирените – истите Сирени кој ги сретнал Одисеј во Хомеровата епопеја Одисеја. Сирените живееле на три мали, карпести остови наречени Sirenum scopuli (Карпи на Сирените), и пееле убави песни кои ги мамеле морнарите да дојдат при нив, што произлегло со кршење на нивните бродови во островите. Кога Орфеј ги слушнал нивните гласови, ја извадил својата лира и свирел музика која била погласна и поубава, заглушувајќи ги маѓепсувачките песни на Сирените.

Смртта на Евридика

уреди
 
Орфеј со лирата, опкружен со ѕверови. Византиски и христијански музеј, Атина.

Најпознатата приказна во која Орфеј има улога е таа за неговата жена Евридика (позната и како Агриопа). Додека била меѓу своите луѓе, во високата трева за време на нејзината свадба, Евридика била нападната од сатир. Во нејзиниот обид да му побегне на сатирот, Евридика паднала во гнездо на змии и се здобила со фатален убод на нејзината пета. Нејзиното тело го нашол Орфеј, кој совладан од тага, засвирел толку тажни и жални песни што сите нимфи и богови плачеле. На нивен совет, Орфеј патувал до Подземјето и со неговата музика ги омекнал срцата на Ад и Персефона (тој бил единствената личност што го направила тоа), кои се согласиле да ѝ дозволат на Евридика да се врати со него на земјата под еден услов:[1] тој треба да оди пред неа и да не се заврти сѐ додека и двајцата не стигнат до горниот свет. Тој тргнал со Евридика зад него и од вознемиреност, кога стигнал до горниот свет, се свртил да ја види, заборавајќи дека и двајцата треба да бидат во горниот свет. Таа исчезнала по вторпат, но овој пат засекогаш.

Приказната во оваа форма потекнува од времето на Вергилиј, кој прв го вовел името на Аристај (до времето на Вергилиевите Георгике, митот зборувал за Аристај кој ја бркал Евридика кога таа била касната од змија) и трагичниот крај. Други антички писатели, сепак, зборуваат за Орфејовата посета на Подземјето во негативно светло; според Фадрус во Платоновата Гозба,[32] боговите на пеколот само му „претставиле привидение“ на Евридика. Овидиј вели дека смртта на Евридика не била предизвикана поради бегањето од Арситај туку поради танцувањето со Најадите на нејзиниот свадбен ден. Всушност, Платон го претставил Орфеј како кукавица, наместо да избере да умре за да биде со таа што ја сака, тој им се потсмеал на боговите обидувајќи се да отиде кај Ад и да ја врати жива. Бидејќи неговата љубов не била „вистинска“ – тој не сакал да умре за љубовта – тој бил казнет од боговите, прво кога му е дадено само привидение на неговата некогашна жена во Подземјето, а потоа кога е убиен од жена.

Приказната за Евридика може всушност да биде доцен додаток на митовите за Орфеј. Особено името Eurudike („онаа чија правда се протега широко“) потсетува на култните имиња поврзани со Персефона. Митот може и да потекнува од друга легенда за Орфеј, во која тој патува до Тартар и ја маѓепсува божицата Хеката.[33]

Оваа приказна довела и до создавање на песната „Менует и танцот со благословените духови“ од операта Орфеј и Евридика (Orfeo ed Euridice).

Орфејовото патување во Подземјето може да се спореди и со други верзии на една светска тема: јапонскиот мит за Изанаги и Изанами, акадијско-сумерскиот мит за Патувањето во Подземјето на Инана и мајанскиот мит за Иш-чел и Ицамна. Индиското племе Не-Персе (Пробушени носови) од САД раскажуваат приказна за еден измамник, Којот, чија приказна има многу сличности со приказната за Орфеј и Евридика.[34] Ова е само една тема присутна во големата „Северноамериканска Орфејска традиција“ во американско-индијанската усна традиција.[35] The myth theme of not looking back, an essential precaution in Jason's raising of chthonic Brimo Hekate under Medea's guidance,[36] Приказната за Орфеј е слична со старогрчките бајки за заробувањето на Персефона од страна на Ад и сличните приказни за заробеникот Адонис во Подземјето. Сепак, развиената форма на Орфејовиот мит била испреплетена со Орфејовите култови на мистерија и подоцна во Рим, со развојот на митраизмот и култот на Сол Инвиктус (Непобедливото Сонце).

Смрт

уреди
 
Тракијска девојка ги носи главата и лирата на Орфеј, од Гистав Моро, 1865 година.

Според кратката содржина на изгубената драма Bassarids на Есхил од Доцната антика, Орфеј на крајот од својот живот го омаловажувал обожавањето на сите богови освен на сонцето, кој го нарекувал Аполон. Едно рано утро тој отишол до пророштвото на Дионис на планината Пангеон[37] в зори да го поздрави својот бог, но бил распаран на парчиња од тракијските Менади бидејќи не го почитувал својот претходен заштитник (Дионис) и бил погребан во Пиерија.[13] Овде неговата смрт е слична со смртта на Пентеј. Поради оваа причина, понекогаш се претпоставува дека Орфејовите култови на мистеријата го сметале Орфеј за еднаква личност или дури и инкарнација на самиот Дионис,[38] поради многуте паралели, како и нивните слични патувања во Ад и идентичните смртни случаи (во случај на Дионис Загреус [39]). Паузаниј пишува дека Орфеј бил закопан во Дион и дека таму и починал.[40] Тој пишува дека реката Хеликон потонала под земја кога жените кои го убиле Орфеј се обиделе да ги измијат своите крвави раце во нејзините води.[41]

Овидиј исто така раскажува дека Киконските[42] жени, следбеничките на Дионис, одбиени од Орфеј, кој се откажал од љубовта кон жените по смртта на Евридика и земал само младичи како негови љубовници,[43] првин фрлале стапчиња и камења кон него кога тој свирел, но неговата музика била толку убава што дури и камењата и гранките одбиле да го удрат. Бесни, жените го растргнале на парчиња за време на беснилото на нивните бахијски оргии.[44] Средновековниот фолклор ја проширил приказната: во сликата на Орфејовата смрт на Албрехт Дирер, на една лента високо на дрвото над него пишува Orfeus der erst puseran („Орфеј, првиот содомит“), толкување на Овидевиот стих каде се вели дека Орфеј бил „првиот од Тракијците кој ја пренесе својата љубов кон младите момчиња.“[45]

Неговата глава и лира, сѐ уште пеејќи жални песни, пловеле низ брзиот Еврос (денешна Марица) до средоземниот брег. Таму, ветровите и брановите го однеле до брегот на Лезбос,[46] каде жителите ја закопале неговата глава и каде било изградено светилиште во негова чест во близина на Антиса;[47] there his oracle prophesied, until it was silenced by Apollo.[48]

 
Пештерата на Орфејовото пророштво во Антиса, Лезбос.

Музите ја однеле лирата на небото и ја ставиле меѓу ѕвездите. Тие ги собрале деловите од неговото тело и ги закопале во Либетра,[49] под планината Олимп, каде славејчињата пееле над неговиот гроб. Откако реката Сис ја поплавила Либетра,[50] Македонците ги однеле неговите коски во Дион. Душата на Орфеј се вратила во Подземјето каде конечно одново се соединил со неговата сакана Евридика.

Според друга легенда, неговиот гроб бил во Дион,[37] во близина на Пидна во Македонија. Во друга верзија на митот, Орфеј патувал до Аорнум во Теспротија, Епир кај едно старо пророштво за мртвите. На крајот, Орфеј се самоубил од тага што не можел да најде Евридика.[51]

Други легенди зборуваат дека неговата жена умрела пред него и дека поради неа дошол во Аорнум во Теспротија, каде имало едно старо пророштво на мртвите. Велат, дека тој мислел дека душата на Евридика го следела, но свртувајќи се назад ја загубил и од тага се самоубил. Тракијците велеле дека славејчињата кои имаат гнезда на неговиот гроб пеат поубаво и погласно од другите.

Друг извор раскажува дека тој бил погоден од грмотевицата на Зевс бидејќи им ги открил божјите мистерии на луѓето.[52]

Орфејски поеми и обреди

уреди
 
„Нимфите ја наоѓаат главата на Орфеј“ Џон Вилијам Вотерхаус.

Голем број грчки религиозни поеми во хексаметри му биле припишани на Орфеј, бидејќи биле слични со чудотворните ликови, како Бакис, Музај, Абарид, Аристеј, Епименид и Сибила. Од оваа широка литература, само два примери преживеале: збирка химни создадени во некој период во II или III век, и Орфејска Агронаутика (Argonautica Orphica (Ὀρφέως Ἀργοναυτικά) создадена некаде меѓу IV и VI век. Порана Орфејска литература, која можеби потекнува од VI век п.н.е., зачувана е само во делови од папирус или во цитати. Некои од најраните делови веројатно се напишани од Ономакрит.[53]

 
Орфеј со своите музи на музиката потпрен на брегот на потокот.

Покрај тоа што служат како складиште за митолошки податоци слично на Хесиодовата Теогонија, Орфејовата поезија била рецитирана на мистериозни обреди и ритуали за прочистување. Платон особено раскажува за бездомници-свештеници кои проселе и оделе кај богатите и им нуделе прочистување и влечеле натрупани книги од Орфеј и Музај.[54] Оние кои особено биле посветени на овие обреди и поеми, често практикувале и вегетаријанство и воздржување од секс и од јадење јајца и грав – што станало познато како Orphikos bios, или „Орфејов начин на живот“.[55]

Дервентскиот папирус, најден во меснота Дервент кај солунските села Ајватово и Лагиново, Егејска Македонија во 1962 година, содржи филозофски трактат кој е алегориска забелешка на една Орфејска поема во хексаметри, теогонија која се однесува на раѓањето на боговите, создаден во кругот на филозофот Анаксагора, напишан во втората половина на V век п.н.е. Делови од поемата се цитирани правејќи ја „најважниот доказ за грчката филозофија и религија уште од ренесансата“.[56] Папирусот потекнува од околу 340 г. п.н.е., за време на владеењето на Филип II Македонски, а со тоа е и најстар ракопис во Европа.

Историчарот Вилијам Митфорд во 1784 година напишал дека најраната форма на повисока и цврста старогрчка религија била прикажана во Орфејовите поеми.[57]

В.К.Ч. Гатри напишал дека Орфеј бил основачот на религиите на мистерија и првиот кој на луѓето им го открил значењето на обедите на воведување (иницирање).[58]

Потекло на името

уреди
 
Смртта на Орфеј, од мексиканскиот сликар Антонио Гарсија Вега.

Биле предложени неколку етимологии за името Орфеј. Веројатна претпоставка е дека произлегува од хипотетскиот праиндо-европски глагол orbhao-, „да се биде лишен, одземен“, „да се биде раздвоен“. Сродни зборови се грчките orphe, „мрак“ [59] и orphanos [60] „без родители, сираче“. Според тоа, Орфеј семантички би бил поблиску до goao,[59] „да жали, пее бесно, да фрли магија“, обединувајќи ги навидум различните улоги како разочаран љубовник, грешен музичар и свештеник на мистерија во една лексичка целина. Зборот „орфејски“ е дефиниран како мистичен, маѓепснички и омаен и веројатно поради пророштвото на Орфеј, „орфејско“ исто може да означува и „пророчко“.[61] Фулгентиј, собирач на митови од доцниот V-ти до раниот VI век од н. е., ја дал најмалку веројатната етимологија со значење „најдобар глас“, „Oraia-phonos“.[62]

Орфеј како тема во уметноста

уреди

Орфејовиот мотив е опфатен во Западната култура и е користен како тема во сите уметнички форми. Вакви примери ги вклучуваат „Сер Орфео“ (Sir Orfeo) на Бретон Лајс од раниот XIII век или музичките интерпретации „Орфеј“ (L’Orfeo) од Клаудио Монтеверди и операта „Орфеј и Евридика“ (Orpheo ed Euridice) на Кристоф Вилибалд Глук од 1762 година. Во поново време, композиторот Џаџ Смит ја базирал својата музичка приказна Orfeas според античкиот мит за Орфеј; тринаесеттиот музички албум на алтернативниот рок бенд Nick Cave and the Bad Seeds е наречечен Abattoir Blues/The Lyre of Orpheus, каде првата песна од последниот албум е заснована на сатирична преработка на легендата, набљудувана од посовремена машко/женска перспектива; Питер Блеџвед и Енди Партриџ ја создале музиката со говорен збор (spoken word), Orpheus the Lowdown; четвртиот музички албум на фолк-пејачката Анеис Мичел, Hadestown, е заснован на приказната за Орфеј и Евридика, сместена во денешно време.

Драмата Orfeu da Conceição на Винисиус ди Мораис, која подоцна Марсел Ками ја адаптирал во филмот „Црниот Орфеј“ (Orfeu Negro) од 1959 година, ја раскажува приказната во современ контекст на фавела (назив за дивите населби во Бразил) во Рио де Жанеиро за време на тамошниот карневал.[63] Во 1960 година, Жан Кокто го режирал филмот „Тестаментот на Орфеј“ (Le testament d'Orphée, ou ne me demandez pas pourquoi!).[64]

Српскиот поет Миодраг Павловиќ напишал песна со наслов „Орфеј во Кореја“;[65] српскиот поет Бранко Миљковиќ напишал песна „Орфеј во подземјето“;[66] италијанскиот писател Дино Буцати го адаптирал Орфејовиот мотив во неговата графичка новела Poem Strip. Нил Гејман ја прикажал неговата верзија за Орфеј во серијата стрипови „Песочниот човек“ (The Sandman). Гејмановиот Орфеј е син на еден од Онерите (демонот на сонот, Морфеј) и музата Калиопа.[67]

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 „Beleške“, во: Erazmo Roterdamski, Pohvala ludosti. Beograd: Rad, 2016, стр. 120.
  2. ↑ Geoffrey Miles, Classical Mythology in English Literature: A Critical Anthology (Routledge, 1999), p. 54ff.
  3. ↑ Pausanias, Description of Greece, Corinth, 2.30.1
  4. ↑ Fritz Graf and Sarah Iles Johnston, Ritual Texts for the Afterlife: Orpheus and the Bacchic Gold Tablets (Routledge, 2007), p. 167, while taking note of depictions in Greek art, particularly vase painting, that show Orpheus attired as a Greek, often in contrast to those in Thracian dress around him.
  5. ↑ Ibycus, Fragments 17 (Diehl); M. Owen Lee, Virgil as Orpheus: A Study of the Georgics, State University of New York Press, Albany, 1996, p. 3.
  6. ↑ Kathleen Freeman, Ancilla to the Pre-Socratic Philosophers, Harvard University Press, 1948, p. 1.
  7. ↑ Pindar, Pythian Odes, 4.4.315.
  8. ↑ Pindar fragment 126.9.
  9. ↑ Pseudo-Apollodorus, Bibliotheke 1.3.2, Argonautica 1.23, and the Orphic Hymn 24,12.
  10. ↑ Kerenyi, The Heroes of the Greeks 1959:279f.
  11. ↑ Pseudo-Apollodorus, Bibliotheke 1.3.2; Euripides, Iphigeneia at Aulis, 1212 and The Bacchae, 562; Ovid, Metamorphoses 11: „with his songs, Orpheus, the bard of Thrace, allured the trees, the savage animals, and even the insensate rocks, to follow him“
  12. ↑ A single literary epitaph, attributed to the sophist Alcidamas, credits Orpheus with the invention of writing. See Ivan Mortimer Linforth, "Two Notes on the Legend of Orpheus", Transactions and Proceedings of the American Philological Association 62, (1931):5-17).
  13. ↑ 13,0 13,1 Apollodorus (Pseudo Apollodorus), Library and Epitome, 1.3.2. "Orpheus also invented the mysteries of Dionysus, and having been torn in pieces by the Maenads he is buried in Pieria."
  14. ↑ Apollonius, Argonautica, passim.
  15. ↑ Apollodorus, Library and Epitome, 2.4.9, This Linus was a brother of Orpheus; he came to Thebes and became a Theban.
  16. ↑ Strabo, Geography Book 7, Chapter 7"The city Dium, in the foot-hills of Olympus, is not on the shore of the Thermaean Gulf, but is at a distance of as much as seven stadia from it. And the city Dium has a village near by, Pimpleia, where Orpheus lived. At the base of Olympus is a city Dium. And it has a village near by, Pimpleia. Here lived Orpheus, the Ciconian, it is said — a wizard who at first collected money from his music, together with his soothsaying and his celebration of the orgies connected with the mystic initiatory rites, but soon afterwards thought himself worthy of still greater things and procured for himself a throng of followers and power. Some, of course, received him willingly, but others, since they suspected a plot and violence, combined against him and killed him. And near here, also, is Leibethra."
  17. ↑ Pausanias, Description of Greece, 6.20.1,[18] "A man of Egypt said that Pelops received something from Amphion the Theban and buried it where is what they call Taraxippus, adding that it was the buried thing which frightened the mares of Oenomaus, as well as those of every charioteer since. This Egyptian thought that Amphion and the Thracian Orpheus were clever magicians, and that it was through their enchantments that the beasts came to Orpheus, and the stones came to Amphion for the building of the wall. The most probable of the stories in my opinion makes Taraxippus a surname of Horse Poseidon."
  18. ↑ Apollod. 1.3.1
  19. ↑ Pindar, frag. 126, 9, во: Kerenyi 1959:280.
  20. ↑ Orpheus and Greek Religion (Mythos Books) by William Keith Guthrie and L. Alderlink, 1993, ISBN 0-691-02499-5, page 62
  21. ↑ Orpheus and Greek Religion (Mythos Books) by William Keith Guthrie and L. Alderlink, 1993, ISBN 0-691-02499-5, page 61, "... is a city Dion. Near it is a village called Pimpleia.It was there they say that Orpheus the Kikonian lived ..."
  22. ↑ Prolegomena to the Study of Greek Religion (Mythos Books) by Jane Ellen Harrison, 1991, ISBN 0-691-01514-7, page 469, "... and `near the city of Dium is a village called Pimpleia where Orpheus lived.... ..."
  23. ↑ THE ARGONAUTICA, BOOK I,"(ll. 23-34) First then let us name Orpheus whom once Calliope bare, it is said, wedded to Thracian Oeagrus, near the Pimpleian height.
  24. ↑ 24,0 24,1 Prolegomena to the Study of Greek Religion (Mythos Books) by Jane Ellen Harrison, 1991, ISBN 0-691-01514-7, page 469,"... and `near the city of Dium is a village called Pimpleia where Orpheus lived.... ..."
  25. ↑ Strabo, Geography Book 7, Chapter 7"The city Dium, in the foot-hills of Olympus, is not on the shore of the Thermaean Gulf, but is at a distance of as much as seven stadia from it. And the city Dium has a village near by, Pimpleia
  26. ↑ The Greek Gods by Hoopes And Evslin , ISBN 0-590-44110-8, ISBN 0-590-44110-8, 1995, page 77 His father was a Thracian king; His mother the muse Calliope. For a while he lived on Parnassus with his mother and his eight beautiful aunts and there met Apollo who was courting the laughing muse Thalia. Apollo was taken with Orpheus, gave him his little golden lyre and taught him to play. And his mother taught him to make verses for singing.
  27. ↑ Diodorus Siculus 4.25.2-4.
  28. ↑ Pausanias, Description of Greece, Corinth, 2.30.1 [2] Of the gods, the Aeginetans worship most Hecate, in whose honor every year they celebrate mystic rites which, they say, Orpheus the Thracian established among them. Within the enclosure is a temple; its wooden image is the work of Myron,1 and it has one face and one body. It was Alcamenes,2 in my opinion, who first made three images of Hecate attached to one another, a figure called by the Athenians Epipurgidia (on the Tower); it stands beside the temple of the Wingless Victory.
  29. ↑ Pausanias, Description of Greece, Laconia, 3.13.1, Opposite the Olympian Aphrodite the Lacedaemonians have a temple of the Saviour Maid. Some say that it was made by Orpheus the Thracian, others by Abairis when he had come from the Hyperboreans.
  30. ↑ Pausanias, Description of Greece, Laconia, 3.14.1,[5] but the wooden image of Thetis is guarded in secret. The cult of Demeter Chthonia (of the Lower World) the Lacedaemonians say was handed on to them by Orpheus, but in my opinion it was because of the sanctuary in Hermione4 that the Lacedaemonians also began to worship Demeter Chthonia. The Spartans have also a sanctuary of Serapis, the newest sanctuary in the city, and one of Zeus surnamed Olympian.
  31. ↑ Pausanias, Description of Greece, Laconia, 3.20.1,[5] Between Taletum and Euoras is a place they name Therae, where they say Leto from the Peaks of Taygetus ... is a sanctuary of Demeter surnamed Eleusinian. Here according to the Lacedaemonian story Heracles was hidden by Asclepius while he was being healed of a wound. In the sanctuary is a wooden image of Orpheus, a work, they say, of Pelasgians
  32. ↑ Symposium 179d.
  33. ↑ Robert Graves, The Greek Myths, Penguin Books Ltd., London (1955), Volume 1, Chapter 28, "Orpheus", p. 115.
  34. ↑ Lopez, Barry Holstun. Giving Birth to Thunder, Sleeping With His Daughter: Coyote Builds North America. Avon Books, 1977, pp. 131-134.
  35. ↑ Wise, R. Todd, A Neocomparative Examination of the Orpheus Myth As Found in the Native American and European Traditions.UMI Press,1998
  36. ↑ Apollonius of Rhodes, Argonautica, book III: "Let no footfall or barking of dogs cause you to turn around, lest you ruin everything", Medea warns Jason; after the dread rite, "The son of Aison was seized by fear, but even so he did not turn round..." (Richard Hunter, translator).
  37. ↑ 37,0 37,1 Orpheus and Greek Religion by William Keith Guthrie and L. Alderlink, ISBN 0-691-02499-5, page 32
  38. ↑ Classical Mythology - Page 279, Mark P. O. Morford, Robert J. Lenardon.
  39. ↑ Harvard Studies in Classical Philology: Volume 88 - Page 211
  40. ↑ Pausanias, Description of Greece, Boeotia, 9.30.1,[7]The Macedonians who dwell in the district below Mount Pieria and the city of Dium say that it was here that Orpheus met his end at the hands of the women. Going from Dium along the road to the mountain, and advancing twenty stades, you come to a pillar on the right surmounted by a stone urn, which according to the natives contains the bones of Orpheus.
  41. ↑ Pausanias, Description of Greece, Boeotia, 9.30.1,[8] There is also a river called Helicon. After a course of seventy-five stades the stream hereupon disappears under the earth. After a gap of about twenty-two stades the water rises again, and under the name of Baphyra instead of Helicon flows into the sea as a navigable river. The people of Dium say that at first this river flowed on land throughout its course. But, they go on to say, the women who killed Orpheus wished to wash off in it the blood-stains, and thereat the river sank underground, so as not to lend its waters to cleanse manslaughter
  42. ↑ Ovid before exile: art and punishment in the Metamorphoses by Patricia Jane Johnson,2008,ISBN 0299224007,page 103,"by the Ciconian women."
  43. ↑ „Ovid - The Metamorphoses - Book X“. Архивирано од изворникот на 2005-04-19. Посетено на 2005-04-19.
  44. ↑ Ovid - The Metamorphoses - Book XI
  45. ↑ Ovid, Metamorphoses 10.85.
  46. ↑ Carlos Parada," His head fell into the sea and was cast by the waves upon the island of Lesbos where the Lesbians buried it, and for having done this the Lesbians have the reputation of being skilled in music."
  47. ↑ A site proposed as the oracle of Orpheus in Antissa was identified in the early 21st century; see Harissis H.V. et al. "The Spelios of Antissa; The oracle of Orpheus in Lesvos" Archaiologia kai Technes 2002;83:68-73 (article in Greek with English abstract)
  48. ↑ Flavius Philostratus, Life of Apollonius of Tyana, 4.14. Архивирано на 28 јануари 2016 г.
  49. ↑ The Writing of Orpheus: Greek Myth in Cultural Context by Marcele Detienne, ISBN 0-8018-6954-4, page 161
  50. ↑ Pausanias, Description of Greece, Boeotia, 9.30.1 [11] Immediately when night came the god sent heavy rain, and the river Sys (Boar), one of the torrents about Olympus, on this occasion threw down the walls of Libethra, overturning sanctuaries of gods and houses of men, and drowning the inhabitants and all the animals in the city. When Libethra was now a city of ruin, the Macedonians in Dium, according to my friend of Larisa, carried the bones of Orpheus to their own country.
  51. ↑ Pausanias, Description of Greece, Boeotia, 9.30.1,[6]
  52. ↑ Diogenes Laertius, Lives and Opinions of Eminent Philosophers, Introduction 4 Архивирано на 18 јули 2011 г.; Encyclopædia Britannica - 1911 Edition, Orpheus
  53. ↑ Freeman, Kathleen. Ancilla to the Pre-Socratic Philosophers, Harvard University Press (1948), p. 1.
  54. ↑ Plato. Republic 364c–d.
  55. ↑ Moore, p. 56: "the use of eggs and beans was forbidden, for these articles were associated with the worship of the dead".
  56. ↑ Janko, Richard (2006). Tsantsanoglou, K.; Parássoglou, G.M.; Kouremenos, T. (уред.). „The Derveni Papyrus“. Bryn Mawr Classical Review. Studi e testi per il 'Corpus dei papiri filosofici greci e latini'. Florence: Olschki. 13.
  57. ↑ Mitford, p. 89: "But the very early inhabitants of Greece had a religion far less degenerated from original purity. To this curious and interesting fact, abundant testimonies remain. They occur in those poems, of uncertain origin and uncertain date, but unquestionably of great antiquity, which are called the poems of Orpheus or rather the Orphic poems [particularly in the Hymn to Jupiter, quoted by Aristotle in the seventh chapter of his Treatise on the World: Ζευς πρωτος γενετο, Ζευς υςατος, x. τ. ε]; and they are found scattered among the writings of the philosophers and historians." The idea of a religion "degenerated from original purity" expressed an Enlightenment idealisation of an assumed primitive state that is one connotation of "primitivism" in the history of ideas.
  58. ↑ Guthrie, pp. 17–18. "As founder of mystery-religions, Orpheus was first to reveal to men the meaning of the rites of initiation (teletai). We read of this in both Plato and Aristophanes (Aristophanes, Frogs, 1032; Plato, Republic, 364e, a passage which suggests that literary authority was made to take the responsibility for the rites)". Guthrie goes on to write about "This less worthy but certainly popular side of Orphism is represented for us again by the charms or incantations of Orpheus which we may also read of as early as the fifth century. Our authority is Euripides. We have already noticed the 'charm on the Thracian tablets' in the Alcestis and in Cyclops one of the lazy and frightened Satyrs, unwilling to help Odysseus in the task of driving the burning stake into the single eye of the giant, exclaims: 'But I know a spell of Orpheus, a fine one, which will make the brand step up of its own accord to burn this one-eyed son of Earth' (Euripides, Cyclops 646 = Kern, test. 83)."
  59. ↑ 59,0 59,1 Cobb, Noel. Archetypal Imagination, Hudson, New York: Lindisfarne Press, p. 240. ISBN 0-940262-47-9
  60. ↑ Freiert, William K. (1991), Pozzi, Dora Carlisky; Wickersham, John M. (уред.), „Orpheus: A Fugue on the Polis“, Myth and the Polis, Cornell University Press: 46, ISBN 0-8014-2473-9
  61. ↑ "Orphic", Macmillan Dictionary for Students, Simon & Schuster Books For Young Readers, 1984, p. 711. ISBN 0-02-761560-X
  62. ↑ Miles, Geoffrey. Classical Mythology in English Literature: A Critical Anthology, London: Routledge, 1999, p. 57. ISBN 0-415-14755-7
  63. ↑ Пази се! Доаѓа Cinedays 13. Скопје: Младински културен центар, 2014, стр. 62.
  64. ↑ Testament of Orpheus (1960) (пристапено на 20.2.2018)
  65. ↑ Miodrag Pavlović, Izabrane pesme. Beograd: Rad, 1979, стр. 21-22.
  66. ↑ Бранко Миљковиќ, Избор. Скопје: Мисла, култура, Македонска книга, 1988, стр. 23.
  67. ↑ Gaiman, Neil. The Sandman #50

Литература

уреди

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Орфеј&oldid=5216814“