Безвучна преднонепчено-венечна шушкава согласка

Безвучната преднонепчено-венечна шушкава согласка или безвучна засводена задновенечна струјна согласка е вид на согласен глас присутен во многу јазици во светот. Меѓународната фонетска азбука (МФА) го бележи со симболот [ ʃ ]. Во македонскиот јазик, гласот е претставен со буквата ш.

Безвучна преднонепчено-венечна шушкава согласка
ʃ
Слика
МФА-бр.	134
Шифрирање
Единица (дек.)	ʃ
Уникод (хекс.)	U+0283
X-SAMPA	S
Киршенбаум	S

Особености

Безвучната преднонепчено-венечна шушкава согласка ги има следниве особености:

• Начинот на творба е шушкав струен, што значи дека се добива со насочување на воздухот по жлеб во задниот дел на јазикот до местото на творба, каде се сосредоточува и судира со острите рабови на речиси затворените заби, предизвикувајќи високочестотно бурно струење.
• Местото на творба е преднонепчено-венечно, т.е. засводен (делумно омекнат) задновенечен глас, што значи дека се создава со рамниот дел на јазикот зад забниот венец, а предниот дел од јазикот е набран („засводен“) кај тврдото непце.
• Фонацијата е безвучна, што значи дека се создава без треперење на гласните жици. Во некои јазици, гласните жици активно се одвојуваат, така што согласката е секогаш безвучна. Во други пак, жиците се лабави, па така согласката може да ја поприми звучноста на соседните гласови.
• Ова е устена согласка, што значи дека воздухот излегува само низ устата.
• Ова е средна согласка, што значи дека се создава со насочување на воздушниот тек долж средината на јазикот наместо по страните.
• Воздушниот механизам е белодробно издишен, што значи дека се создава со истиснување на воздух единствено низ белите дробови и дијафрагмата, што важи за највеќето гласови.

Во разни јазици како англискиот и францускиот, согласката во извесни случаи се изговара со истовремено заоблување на уснените ([ʃʷ]), но ова обично не се бележи во техничките транскрипции.

Јазици

Јазик		Збор	МФА	Значење
адигејски		шыд	[ ʃəd]	магаре
албански		shtëpi	[ ʃtəpi]	куќа
англиски		sheep	[ˈʃiːp]	овца
арапски	литературен	شمس	[ ʃams]	сонце
баскиски		kaixo	[kaiʃo]	здраво
берберски	кабилски	ciwer	[ ʃiwər]	се советува
бретонски		chadenn	[ˈʃa.dɛ̃n]	ланец
бугарски		юнашки	[jonaʃki]	јуначки
велшки	литературен	siarad	[ˈʃɑrad]	зборува
	јужно наречје	mis	[miːʃ ]	месец
галисиски		viaxe	[ˈbjaʃe]	пат
германски		schön	[ˈʃøːn]	убав
грузиски		შარი	[ˈʃɑɾi]	ситничавење
ерменски		շուն	[ ʃun]ⓘ	куче
есперанто		ŝelko	[ˈʃelko]	трегери
западноломбардски	канциски	fescia	[feʃa]	непријатност
западнофризиски		sjippe	[ˈʃɪpǝ]	сапун
запотечки	тликвијапански	xana	[ ʃana]	како?
илокански		siák	[ ʃak]	јас
ирски		sí	[ ʃiː]	таа
италијански		fasce	[ˈfaʃʃe]	врзопи
јидиш		וויסנשאַפֿטלעכע	[vɪsn̩ʃaftləx]	научен
јоруба		ṣi	[ ʃi]	отворен
кабардински		шыд	[ ʃɛd]	магаре
латвиски		šalle	[ˈʃalle]	шал
лингала		shakú	[ ʃakú]	сив папагал
литвански		šarvas	[ˈʃarvas]	оклоп
македонски		што	[ ʃtɔ]	што
малајски		syarikat	[ʃarikat]	претпријатие
малтешки		x'ismek	[ ʃismek]	како се викаш?
норвешки	книжевен	sky	[ ʃyː]	облак
	новонорвешки	sjukehus	[ˈʃʉːkeˈhʉːs]	болница
окситански	оверњски	maissant	[meˈʃɔ̃]	лош
	гасконски	maishant	[maˈʃan]	лош
	лимузенски	son	[ ʃũ]	негов
романски		شاه	[ˈʃɒh]	крал
португалски		cheirar	[ ʃeiˈɾaɾ]	мириса
романски		șefi	[ ʃefʲ]	шефови
ромски	влашкоромски	deš	[deʃ ]	десет
сахаптински		šíš	[ ʃiʃ ]	каша
свахили		kushoto	[kuʃoto]	дрвја
словенечки		šóla	[ ʃola]	училиште
сомалиски		shan	[ ʃan]	пет
српскохрватски		двориште / dvorište	[ˈdʋɔriʃtɛ]	двор
тагалски		siya	[ ʃa]	тој, таа
тода		[pɔʃ ]		јазик
туника		šíhkali	[ˈʃihkali]	камен
турски		güneş	[ɟyˈne̞ʃ ]	сонце
ујгурски		شەھەر	[ ʃæhær]	град
украински		шахи	[ˈʃɑxɪ]	шах
урду		شکریہ	[ ʃʊkriːaː]	благодарам
унгарски		segítség	[ˈʃɛɡiːt͡ʃːeːɡ]	помош
фарски		sjúkrahús	[ ʃʉukrahʉus]	болница
француски		cher	[ ʃɛʁ]	скап
хебрејски		שלום	[ ʃaˈlom]	мир
хинди		शक	[ˈʃak]	сомнеж
холандски		sjabloon	[ ʃäˈbloːn]	шаблон
чешки		kaše	[ˈkaʃɛ]	каша
џуаншки		cib	[ ʃǐp]	десет
шкотски гелски		seinn	[ ʃeiɲ]	пее
шпански	чилеански	chileno	[ ʃiˈle̞no̞]	чилеански
	риоплатски	mayo	[ˈmäʃo̞]	мај

Рускиот глас <ш> не е ваков, туку рамнојазична свиена струјна согласка.

Поврзано

• Ш
• Седилја
• Струјна согласка
• Преднонепчено-венечна согласка

Библиографија

• Ladefoged, Peter (2005), Vowels and Consonants (Second. изд.), Blackwell

Табела на белодробни согласки по МФА аудио

По место →

Уснени

Преднојазични

Среднојазични

Заднојазични

Гласилни

↓ По начин

Дво​уснени

Уснено-​забни

Заб​ни

Венеч​ни

Задно-​венеч.

Свие​ни

Предно-​непчени

Задно​непчени

Ресич​ни

Голтни​чки

Надгла​сил​ни

Гласил​ни

Носни

m̥

m

ɱ

n̪

n̥

n

n̠

ɳ

ɲ̥

ɲ

ŋ̊

ŋ

ɴ

Избувни

p

b

p̪

b̪

t̪

d̪

t

d

ʈ

ɖ

c

ɟ

k

ɡ

q

ɢ

ʡ

ʔ

Струјни

ɸ

β

f

v

θ

ð

s

z

ʃ

ʒ

ʂ

ʐ

ç

ʝ

x

ɣ

χ

ʁ

ħ

ʕ

ʜ

ʢ

h

ɦ

Приближни

ʋ

ɹ

ɻ

j

ɰ

Трепетни

ʙ

r

ɽ͡r

ʀ

я *

Едноударни

ⱱ̟

ⱱ

ɾ

ɽ

ɢ̆

ʡ̯

Стран. струј.

ɬ

ɮ

ɭ˔̊

ʎ̥˔

ʎ˔

ʟ̝̊

ʟ̝

Стран. прибл.

l

ɭ

ʎ

ʟ

Стран. едноуд.

ɺ

ɺ̠

ʎ̯

Небелодробни согласки

Чкрапави	ʘ	ǀ	ǃ		ǂ		ǁ
	ʘ̃	ʘ̃ˀ	ʘ͡q		ʘ͡qʼ
Уфрлени	ɓ	ɗ	ʄ	ᶑ	ɠ		ʛ
Исфрлени	pʼ	tʼ	cʼ	ʈʼ	kʼ		qʼ
	fʼ	θʼ	sʼ	ɬʼ	xʼ		χʼ
	tsʼ	tɬʼ	cʎ̝̥ʼ	tʃʼ	ʈʂʼ	kxʼ	kʟ̝̊ʼ

Слеани согласки

p̪f	b̪v	ts	dz	tʃ	dʒ	tɕ	dʑ	ʈʂ	ɖʐ
		tɬ	dɮ	cç	ɟʝ	cʎ̥˔	ɟʎ˔	kʟ̝̊	ɡʟ̝

Сложени согласки

Незаградни	ʍ	w	ɥ	ɧ
Заградни	k͡p	ɡ͡b	ŋ͡m

Табелава содржи фонетски симболи што може да не се прикажат правилно кај некои прелистувачи. [Помош]

Онаму кајшто симболите се дадени во парови, „лев—десен“ претставува „безвучна—звучна“ согласка.

Исенчените полиња претставуваат неизводливи гласовни творби.

* Симболот го нема во МФА.