Уфрлена согласка
Уфрлени согласки (имплозиви) се избувни (и ретко слеани) согласки со мешан гласилен вдишен и белодробен издишен воздушен механизам.[1] Ова значи дека воздушниот тек се контролира со повлекување на гласилката (глотис) надолу покрај истисокот на воздухот од белите дробови. Затоа, за разлика од чисто гласилните исфрлени согласки, уфрлените можат да се менуваат со фонација, и тоа речиси секогаш звучна. Различните уфрлени согласки се среќаваат во околу 13%[2] од јазиците во светот.
| Начини на творба |
|---|
| Препречни |
| Избувни |
| Слеани |
| Струјни |
| Шушкави |
| Гласници |
| Носни |
| Едноударни |
| Приближни |
| Течни |
| Самогласка |
| Полусамогласка |
| Странични |
| Трепетни |
| Механизам |
| Белодробни |
| Исфрлени |
| Уфрлени |
| Чрапави |
| Алитерација |
| Асонанца |
| Поврзано: Место на творба |
| Оваа страница содржи фонетски информации изразени со МФА, кои може да не се прикажат исправно кај некои прелистувачи. [Помош] |
| уреди |
Во Меѓународната фонетска азбука (МФА), уфрлените согласки се означуваат со придодавање на ченгелче на звучна избувна согласка: ⟨ɓ ɗ ʄ ɠ ʛ ⟩.
Видови на избувни согласки
уреди| Табела на небелодробни согласки по МФА | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Онаму кајшто симболите се спарени, лев—десен престравува звучна—безвучна согласка | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Помош за МФА • легенда •  помош со снимки • табела • погл. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Познати се следниве звучни исфрлени избувни согласки:
- звучна двоуснена уфрлена согласка [ɓ]
- звучна забна уфрлена согласка [ɗ̪ ]
- звучна венечна уфрлена согласка [ɗ ]
- звучна свиена уфрлена согласка [ᶑ ] (не фигурира во МФА)
- звучна преднонепчена уфрлена согласка [ ʄ ]
- звучна заднонепчена уфрлена согласка [ɠ ]
- звучна ресична уфрлена согласка [ʛ ]
Уфрлените слеани и струјни согласки се крајно необични и ретки, и немаат симболи во МФА. звучните струјни согласки теоретски можат да добијат ченгелчиња, но усненозабната тогаш ќе личи на усненозабната едноударна согласка [ⱱ].
Безвучни уфрлени согласки
уредиСогласките што се нарекуваат „безвучни уфрлени согласки“, „уфрлени согласки со гласилно затворање“,[3] или „обратни исфрлени согласки“ имаат само малку поинаков воздушен механизам, кој е чисто гласилен вдишен.[1] Тука гласилката е затворена, па затоа белодробниот воздушен тех е сосем оневозможен. МФА ги означува со ⟨ɓ̥ ɗ̥ ʄ̊ ɠ̊ ʛ̥ ⟩ или напати со ⟨pʼ↓ tʼ↓ cʼ↓ kʼ↓⟩.
Познати се следниве безвучни исфрлени избувни согласки:
Наводи
уреди- ↑ 1,0 1,1 Phonetics for communication disorders. Martin J. Ball and Nicole Müller. Routledge, 2005.
- ↑ Maddieson, Ian. 2008. Glottalized Consonants. In: Haspelmath, Martin & Dryer, Matthew S. & Gil, David & Comrie, Bernard (eds.) The World Atlas of Language Structures Online. Munich: Max Planck Digital Library, гл. 7. Достапно на http://wals.info/feature/7 Пров. 28 март 2008
- ↑ Ladefoged, Peter; Maddieson, Ian (1996). The Sounds of the World's Languages. Oxford: Blackwell. ISBN 978-0-631-19815-4.
Библиографија
уреди- Clements, George N.; Sylvester Osu (2002). „Explosives, Implosives, and Nonexplosives: the Linguistic Function of Air Pressure Differences in Stops“ (PDF). Laboratory Phonology. 7. Berlin: Mouton de Gruyter. стр. 299–350. Посетено на 8 јануари 2010.
- Demolin, Didier; Ngonga-Ke-Mbembe, Hubert; & Soquet, Alain. (2002). Phonetic characteristics of an unexploded palatal implosive in Hendo. Journal of the International Phonetic Association, 32, 1-15.
- Ladefoged, Peter; Maddieson, Ian (1996). The Sounds of the World's Languages. Oxford: Blackwell. ISBN 978-0-631-19815-4.
- Maddieson, Ian. (1984). Patterns of sounds. Cambridge studies in speech science and communication. Cambridge: Cambridge University Press.
Табела на белодробни согласки по МФА аудио
| ||||||||||||||||||||||||
| По место → | Уснени | Преднојазични | Среднојазични | Заднојазични | Гласилни | |||||||||||||||||||
| ↓ По начин | Двоуснени | Уснено-забни | Забни | Венечни | Задно-венеч. | Свиени | Предно-непчени | Заднонепчени | Ресични | Голтнички | Надгласилни | Гласилни | ||||||||||||
| Носни | m̥ | m | ɱ | n̪ | n̥ | n | n̠ | ɳ | ɲ̥ | ɲ | ŋ̊ | ŋ | ɴ | |||||||||||
| Избувни | p | b | p̪ | b̪ | t̪ | d̪ | t | d | ʈ | ɖ | c | ɟ | k | ɡ | q | ɢ | ʡ | ʔ | ||||||
| Струјни | ɸ | β | f | v | θ | ð | s | z | ʃ | ʒ | ʂ | ʐ | ç | ʝ | x | ɣ | χ | ʁ | ħ | ʕ | ʜ | ʢ | h | ɦ |
| Приближни | ʋ | ɹ | ɻ | j | ɰ | |||||||||||||||||||
| Трепетни | ʙ | r | ɽ͡r | ʀ | я * | |||||||||||||||||||
| Едноударни | ⱱ̟ | ⱱ | ɾ | ɽ | ɢ̆ | ʡ̯ | ||||||||||||||||||
| Стран. струј. | ɬ | ɮ | ɭ˔̊ | ʎ̥˔ | ʎ˔ | ʟ̝̊ | ʟ̝ | |||||||||||||||||
| Стран. прибл. | l | ɭ | ʎ | ʟ | ||||||||||||||||||||
| Стран. едноуд. | ɺ | ɺ̠ | ʎ̯ | |||||||||||||||||||||
| Чкрапави | ʘ | ǀ | ǃ | ǂ | ǁ | ||
| ʘ̃ | ʘ̃ˀ | ʘ͡q | ʘ͡qʼ | ||||
| Уфрлени | ɓ | ɗ | ʄ | ᶑ | ɠ | ʛ | |
| Исфрлени | pʼ | tʼ | cʼ | ʈʼ | kʼ | qʼ | |
| fʼ | θʼ | sʼ | ɬʼ | xʼ | χʼ | ||
| tsʼ | tɬʼ | cʎ̝̥ʼ | tʃʼ | ʈʂʼ | kxʼ | kʟ̝̊ʼ | |
| p̪f | b̪v | ts | dz | tʃ | dʒ | tɕ | dʑ | ʈʂ | ɖʐ |
| tɬ | dɮ | cç | ɟʝ | cʎ̥˔ | ɟʎ˔ | kʟ̝̊ | ɡʟ̝ |
| Незаградни | ʍ | w | ɥ | ɧ |
| Заградни | k͡p | ɡ͡b | ŋ͡m | |
| Табелава содржи фонетски симболи што може да не се прикажат правилно кај некои прелистувачи. [Помош] |
| Онаму кајшто симболите се дадени во парови, „лев—десен“ претставува „безвучна—звучна“ согласка. |
| Исенчените полиња претставуваат неизводливи гласовни творби. |
| * Симболот го нема во МФА. |