Бугарска азбука

Бугарска кирилична азбука; Българска кирилска азбука
Тип	азбука
Период	9 век – денес
Јазици	бугарски
Сродни писма
Матични системи	Египетски хиероглифи Феникиска азбука Грчка азбука (делумно глаголица) Старословенска азбука Бугарска кирилична азбука; ; ; ;
ISO 15924
ISO 15924	Cyrl, , Cyrillic
Уникод
Уникоден назив	Cyrillic
Уникоден опсег	subset of Cyrillic (U+0400...U+04FF)
	Оваа страница може да содржи фонетски симболи од меѓународната фонетска азбука (МФА).

Бугарската азбука (буг. българскa азбука) е официјалната азбука за запишување на бугарскиот јазик. Азбуката е заснована на кирилицата и во денешниот современ облик постои од 1945 година и се состои од 30 букви. Современата бугарска азбука води потекло од руската граѓанска азбука.

Историја

Под влијание на печатените книги од Русија, руското граѓанско писмо на Петар I го заменило старословенското писмо на крајот од XVIII век. Неколку кирилски азбуки со од 28 до 44 букви биле користени во почетокот и до средината на 19-от век за време на обидите за стандардизирање на современиот бугарски книжевен јазик.

Реформата на Марин Дринов

Азбуката со 32 букви предложена од Марин Дринов била прифатена во 1878-1879. Тој ја предложил следнава азбука:^[2]

А а	Б б	В в	Г г	Д д	Е е	Ж ж	З з	И и	Й й	К к
Л л	М м	Н н	О о	П п	Р р	С с	Т т	У у	Ф ф	Х х
Ц ц	Ч ч	Ш ш	Ъ ъ	Ь ь	Ѣ ѣ	Ю ю	Я я	Ѫ ѫ	Ѭ ѭ

Дринов ги отфрлил буквите:

Ы ы

І і

Щ щ

Со буквата ы во минатото се бележел посебен глас (на пр. во зборот мышь). Меѓутоа за разлика од рускиот јазик каде што гласот бил зачуван, во бугарскиот како и во другите јужнословенски јазици се изедначил со гласот кој се бележи со буквата и, поради што Дринов предлага отфрлање на оваа буква.^[2]

До 1870 година азбуката од 32 букви предложена од Марин Дринов станала најзастапена.

Тој исто така сметал дека буквата і треба да се исфрли, а да остане буквата й која е преземена од руската азбука. Како што вели тој, Русите ја пишуваат й после самогласките и се слуша како половина и: край, твой, мой. Во старословенскиот во овие случаи се слушал полн глас и, па затоа и овие зборови се пишувале: краи, твои, мои. И во старословенскиот постоел полузвук од и, но тој се наоѓал пред самогласките, а не после нив. За бележење на тој глас се користел знакот і, и се пишувал секогаш пред самогласката: ꙗ, ѥ, ю. Денес, кога полугласот се слуша и после самогласките, забележува Дринов, најприродно е да се бележи со стариот знак і, наместо со туѓото й. Меѓутоа, како што пишувањето на й нашироко се користело и влегло во општа употреба, Дринов сметал дека подобро би било да се остави на сметка на старото і.^[2]

Според Дринов буквата щ која е составена од ш и т како што и се изговара, за разлика од руската каде со щ се бележи засебен глас, и поради тоа треба да се исфрли, а наместо тоа засебно да се пишува шт.^[2]

Реформата од 1892

Во 1892 година, министерот Георги Живков, од кабинетот на Стефан Стамболов, назначил комисија за подготовка на проект за официјален бугарски правопис. Во состав на комисијата влегувале филолозите: Љубомир Милетич, Александар Теодоров-Балан, Бењо Цонев, Иван Шишманов, Димитар Матов, Стојан Аргиров и Ив. Георгиев. Била повторно воведена буквата:

І і

Биле отфрлени буквите:

Й й

Ю ю

Я я

Ѭ ѭ

Буквата й била заменета со і. Исто така било решено ю да се замени іу, я со іа, и ѭ да се замени со іъ.^[3]

Реформата не била прифатена од населението, кое ја сметало за премногу радикална со отстранувањето на толку многу традиционални букви и никогаш не успеала да се спроведе до крајот на режимот на Стамболов. Повеќето луѓе продолжиле да пишуваат по правописот на Дринов.

Реформа од 1945

По правописната реформа од 1945 година, азбуката ја добила сегашната форма и има 30 букви. Тогаш биле исфрлени буквите:

Ѣ ѣ

Ѫ ѫ

Овие букви имале етимолошка употреба, т.е правобитно во старословенскиот јазик со нив се означувале посебни гласови, но со време тој изговор се изгубил а зборовите останале да се пишуваат исто, па морало напамет да се изучуваат зборовите кои ги содржат.

Буквата јат (ѣ) била заменета со я, е или поретко е (бѣлъ → бял, но бѣли → бели).

Големата носовка (Ѫ) била заменета со ъ (кѫща → къща, рѫка → ръка) или поретко со а (тѣ сѫ → те са).

Букви

Бугарска азбука
Буква	Назив со мак. изгов.	Макед. транскр.	МФА
А а	а (а)	а	/a/
Б б	бъ (бе)	б	/b/
В в	въ (ве)	в	/v/
Г г	гъ (ге)	г	/g/
Д д	дъ (де)	д	/d/
Е е	е (е)	е	/ɛ/
Ж ж	жъ (же)	ж	/ʒ/
З з	зъ (зе)	з	/z/
И и	и (и)	и	/i/
Й й	и кратко (и кратко)	ј	/j/
К к	къ (ка)	к	/k/
Л л	лъ (ел)	л	/l/
М м	мъ (ем)	м	/m/
Н н	нъ (ен)	н	/n/
О о	о (о)	о	/o/
П п	пъ (пе)	п	/p/
Р р	ръ (ер)	р	/r/
С с	съ (ес)	с	/s/
Т т	тъ (те)	т	/t/
У у	у (у)	у	/u/
Ф ф	фъ (еф)	ф	/f/
Х х	хъ (ха)	х	/x/
Ц ц	цъ (це)	ц	/ts/
Ч ч	чъ (че)	ч	/tʃ/
Ш ш	шъ (ша)	ш	/ʃ/
Щ щ	щъ (шта)	шт	/ʃt/
Ъ ъ	ер голям (тврд знак)	'	/ɤ/
Ь ь	ер малък (мек знак)	^ј	/ʲ/
Ю ю	ю (ју)	ју	/ju/, /ʲu/
Я я	я (ја)	ја	/ja/, /ʲa/

Поврзано

Наводи

↑ Himelfarb, Elizabeth J. "First Alphabet Found in Egypt", Archaeology 53, Issue 1 (Jan./Feb. 2000): 21.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Дринов, Марин (1870). „За новобългарското азбуке“. Периодическо списание на Българското книжовно дружество. 1 (2): 9–29.
↑ „Нашата правописна реформа“. Български преглед. 1: 1–32. 1893.

Надворешни врски

Вовед во бугарската азбука на мрежното место www.omniglot.com (англиски)
Вовед во бугарската азбука на мрежното место www.studybulgarian.com Архивирано на 16 јануари 2012 г. (англиски)

Оваа статија за писмо е никулец. Можете да помогнете со тоа што ќе ја проширите.

[1] Himelfarb, Elizabeth J. "First Alphabet Found in Egypt", Archaeology 53, Issue 1 (Jan./Feb. 2000): 21.

[drinov-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Дринов, Марин (1870). „За новобългарското азбуке“. Периодическо списание на Българското книжовно дружество. 1 (2): 9–29.

[3] „Нашата правописна реформа“. Български преглед. 1: 1–32. 1893.

[1]

[2]

[3]