Гласилна согласка
Гласилна (грклена или глотална)[1] — согласка што се создава со гласилката („глотис“).[2] Многу фонетичари ги сметаат (барем струјните) за преодни состојби на гласилката без место на творба какво што имаат другите согласки, а некои воопшто не ги сметаат за согласки. Како и да е, гласилните гласови во многу јазици играат улога (т.е. се однесуваат како) согласки. На пример, во литературниот арапски јазик, највеќето зборови се образуваат од корен (основа) што се состои од три согласки и се вметнува во шаблонизирани состави на гласови. Гласилните согласки /h/ и /ʔ/ може да стојат на било кое место во трисогласната основа, исто како „нормалните“ согласки како што се /k/ и /n/.
| Места на творба |
|---|
Уснени |
| Двоуснени |
| Уснено–заднонепчени |
| Уснено–преднојазични |
| Усненозабни |
| Забноуснена |
Двозабни |
Преднојазични |
| Јазичноуснени |
| Меѓузабни |
| Забни |
| Забно-венечни |
| Венечни |
| Задновенечни |
| Заднонепчено-венечни |
| Свиени |
Среднојазични |
| Задновенечни |
| Венечно-преднонепчени |
| Преднонепчени |
| Уснено-преднонепчени |
| Заднонепчени |
| Ресични |
| Ресично-надгласилни |
Заднојазични |
| Голтнички |
| Надгласилно-голтнички |
| Надгласилни |
Гласилни |
| Облик на јазикот |
Врвнојазични |
| Рамнојазични |
| Подјазични |
Странични |
Преднонепчени |
| Голтнички |
Поврзано: Начин на творба |
| Оваа страница содржи фонетски информации изразени со МФА, кои може да не се прикажат исправно кај некои прелистувачи. [Помош] |
Гласилни согласки според МФА
уредиСпоред меѓународната фонетска азбука (МФА), гласилни согласки се следниве:
| МФА | Опис | Пример | |||
|---|---|---|---|---|---|
| Јазик | Правопис | МФА | Значење | ||
|
гласилна избувна согласка | хавајски | ‘okina | [ʔo.ˈki.na] | окина |
|
мрморна гласилна „струјна“ согласка | чешки | Praha | [ˈpra.ɦa] | Прага |
|
безвучна гласилна „струјна“ согласка | англиски | hat | [ˈhæt] | шапка |
Особености
уредиВо контекст на гласилните согласки, „струјните“ гласови не се вистински струјни согласки, туку поимот се користи од историски причини. Овие гласови претставуваат преодни состојби на гласилката (фонација) без конкретно место на творба. [h] е безвучен преод. [ɦ] е мрморен преод, и може да се претстави како [h̤].
Гласилната избувна согласка се јавува во многу јазици. Честопати на сите самогласни почетоци им претходи гласилна избувна согласка, како во германскиот јазик. Во хавајскиот, овој глас се претставува со апостроф (‘). Некои азбуки за оваа цел имаат дијакритички знаци, како што е хамзата ⟨ء⟩ во арабицата. Многу јазици во Средна Америка ја користат латиничната буква ⟨h⟩ за гласилната избувна согласка, додека малтешки ја користи буквата ⟨q⟩.
Поврзано
уредиНаводи
уреди- ↑ „глотален“ — Лексикон на македонскиот јазик
- ↑ „глотис“ — Лексикон на македонскиот јазик
- Ladefoged, Peter; Maddieson, Ian (1996). The Sounds of the World's Languages. Oxford: Blackwell. ISBN 978-0-631-19815-4.
Табела на белодробни согласки по МФА  аудио
| ||||||||||||||||||||||||
| По место → | Уснени | Преднојазични | Среднојазични | Заднојазични | Гласилни | |||||||||||||||||||
| ↓ По начин | Двоуснени | Уснено-забни | Забни | Венечни | Задно-венеч. | Свиени | Предно-непчени | Заднонепчени | Ресични | Голтнички | Надгласилни | Гласилни | ||||||||||||
| Носни | m̥ | m | ɱ | n̪ | n̥ | n | n̠ | ɳ | ɲ̥ | ɲ | ŋ̊ | ŋ | ɴ | |||||||||||
| Избувни | p | b | p̪ | b̪ | t̪ | d̪ | t | d | ʈ | ɖ | c | ɟ | k | ɡ | q | ɢ | ʡ | ʔ | ||||||
| Струјни | ɸ | β | f | v | θ | ð | s | z | ʃ | ʒ | ʂ | ʐ | ç | ʝ | x | ɣ | χ | ʁ | ħ | ʕ | ʜ | ʢ | h | ɦ |
| Приближни | ʋ | ɹ | ɻ | j | ɰ | |||||||||||||||||||
| Трепетни | ʙ | r | ɽ͡r | ʀ | я * | |||||||||||||||||||
| Едноударни | ⱱ̟ | ⱱ | ɾ | ɽ | ɢ̆ | ʡ̯ | ||||||||||||||||||
| Стран. струј. | ɬ | ɮ | ɭ˔̊ | ʎ̥˔ | ʎ˔ | ʟ̝̊ | ʟ̝ | |||||||||||||||||
| Стран. прибл. | l | ɭ | ʎ | ʟ | ||||||||||||||||||||
| Стран. едноуд. | ɺ | ɺ̠ | ʎ̯ | |||||||||||||||||||||
| Чкрапави | ʘ | ǀ | ǃ | ǂ | ǁ | ||
| ʘ̃ | ʘ̃ˀ | ʘ͡q | ʘ͡qʼ | ||||
| Уфрлени | ɓ | ɗ | ʄ | ᶑ | ɠ | ʛ | |
| Исфрлени | pʼ | tʼ | cʼ | ʈʼ | kʼ | qʼ | |
| fʼ | θʼ | sʼ | ɬʼ | xʼ | χʼ | ||
| tsʼ | tɬʼ | cʎ̝̥ʼ | tʃʼ | ʈʂʼ | kxʼ | kʟ̝̊ʼ | |
| p̪f | b̪v | ts | dz | tʃ | dʒ | tɕ | dʑ | ʈʂ | ɖʐ |
| tɬ | dɮ | cç | ɟʝ | cʎ̥˔ | ɟʎ˔ | kʟ̝̊ | ɡʟ̝ |
| Незаградни | ʍ | w | ɥ | ɧ |
| Заградни | k͡p | ɡ͡b | ŋ͡m | |
| Табелава содржи фонетски симболи што може да не се прикажат правилно кај некои прелистувачи. [Помош] |
| Онаму кајшто симболите се дадени во парови, „лев—десен“ претставува „безвучна—звучна“ согласка. |
| Исенчените полиња претставуваат неизводливи гласовни творби. |
| * Симболот го нема во МФА. |