Википедија

Грузиски јазик

(Пренасочено од Грузиски)

Грузиски јазик (ქართული ენა, картули ена) — картвелски јазик, мајчин јазик на Грузијците и службен јазик на кавкаската држава Грузија. Се пишува со уникатното грузиско писмо. Јазикот го зборуваат околу 4 милиони луѓе во Грузија и во грузиската дијаспора.

Грузиски јазик
Картулски јазик
ქართული
Името „картули“ (kartuli) на грузкиско писмо.
Изговор/kʰartʰuli ɛna/
Застапен воГрузија
Говорници3,7 милиони  (2014)
Јазично семејство
Претходни облици:
старогрузиски
  • грузиски јазик
Писмогрузиска азбука
Статус
Службен во Грузија
Јазични кодови
ISO 639-1ka
ISO 639-2geo (B)
kat (T)
ISO 639-3kat
Linguasphere42-CAB-baa – bac
{{{mapalt}}}

Грузискиот јазик го зборуваат, како мајчин, околу 3,9 милиони луѓе во Грузија и уште околу 500.000 Грузијци во дијаспората, најмногу во Турција, Иран, Русија, САД и останатите држави. Грузискиот јазик е сроден јазик со уште три картвелски јазици: свански јазик, мегрелски јазик и ласки јазик и заедно со овие јазици сочинуваат едно јазично семејство кое не е сродно со ниту едно од останатите јазични семејства во светот.

Писмо

уреди
Главна статија: Грузиска азбука

Низ историјата, грузискиот јазик се пишувал со различни писма. Денес, за запишување на јазикот се користи само грузиската азбука наречена „мкедрули“ што во превод значи „воено писмо“. Покрај ова, постојат и историските писма, но тие ги користат само научниците за истражување на грузиската историја. Грузиската азбука има 33 букви и ова писмо е фонетско, што значи еден глас е претставен со еден симбол. Покрај 33-те букви, има и уште неколку останати кои не се користат повеќе.

Грузиска азбука „мкедрули“
ა ბ გ დ ე ვ ზ თ ი კ ლ მ ნ
ო პ ჟ რ ს ტ უ ფ ქ ღ ყ შ ჩ
ც ძ წ ჭ ხ ჯ ჰ
Македонски еквиваленти
а б г д е в з т и кх * л м н
о пх * ж р с тх * у пх * кх * глотално х к' * ш ч
ц ѕ цх * чх * тврдо х џ меко х
* - овие гласови ги нема во македонскиот јазик. Тие се силни согласки, фрикати, проследени со грлен полуглас (х).

Според традиционалните верувања и записи на Леонти Мровели во 11 век, првата грузиска азбука била создадена од првиот крал на Кавкаска Иберија Парнаваз I Иберски во 3 век п.н.е. Сепак, првите записи на азбуката, или одредена модификација на истата, датираат од 5 век. Низ вековите азбуката била изменувана и модернизирана, па поради тоа денес има три верзии на истата: „асомтаврули“ или „големи букви“, „нускури“ или „мали букви“ и „мкедрули“ или „воено писмо“. Првите две не се користат повеќе, туку само последната. Грузиското писмо не разликува мала од голема буква и сите се исти.

Фонологија

уреди

Самогласки

уреди
Самогласки[1]
Предни Задни
Затворени i ი u უ
Средни ɛ ე ɔ ო
Отворени   ɑ ა

Согласки

уреди
Грузиски согласки[2]
  Лабијални Дентално/
алвеоларни 		Пост-
алвеоларни 		Меконепчани Увуларни Глотални
Носни m მ n ნ
Експлозивни аспиративни pʰ ფ tʰ თ kʰ ქ
звучни b ბ d დ g გ
ејективни pʼ პ tʼ ტ kʼ კ qʼ ყ
африкативни чисти ts ც tʃ ჩ
безвучни dz ძ dʒ ჯ
ејективни tsʼ წ tʃʼ ჭ
Фрикативни безвучни s ს ʃ შ x1 ხ h ჰ
звучни v ვ z ზ ʒ ჟ ɣ1 ღ
Вевни r რ
Латерални l ლ

Пример

уреди

Како пример за јазикот се наведува првиот член од Декларацијата за човекови права:

Грузиско писмо:
„ ყველა ადამიანი იბადება თავისუფალი და თანასწორი თავისი ღირსებითა და უფლებებით. მათ მინიჭებული აქვთ გონება და სინდისი და ერთმანეთის მიმართ უნდა იქცეოდნენ ძმობის სულისკვეთებით. “
Транслитерација на грузиското писмо:
„ Qvela adamiani ibadeba t'avisup'ali da t'anascori tavisi ġirsebit'a da uplebebit'. Mat miničebuli ak'vt' goneba da sindisi da ert'manet'is mimart' unda ik'c'eodnen żmobis suliskvet'ebit'. “
Превод на македонски јазик:
„ Сите човечки суштествa се раѓaaт слободни и еднакви по достоинство и правa. Tиe се обдарени со разум и совест и требa да се однесувaaт еден кон друг во дуxот на општо човечкaтa припaдност.[3] “

Наводи

уреди
  1. ↑ Shosted & Chikovani (2006:261)
  2. ↑ Shosted & Shikovani (2006:255)
  3. ↑ About Georgia: Georgian Alphabet

Поврзано

уреди

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Грузиски_јазик&oldid=5038520“