Звучна венечна слеана согласка
Звучна венечна слеана соглска (звучен алвеоларен африкат) — вид согласка присутна во некои јазици. Во меѓународната фонетска азбука (МФА), гласот е означен со симболот ⟨d͡z⟩ или ⟨d͜z⟩ (порано: ⟨ʣ⟩), а во македонскиот јазик оваа согласка е претставена со буквата ѕ.
| Звучна венечна слеана согласка | |||
|---|---|---|---|
| d͡z | |||
| d͜z | |||
| |||
| Шифрирање | |||
| Единица (дек.) | ʣ | ||
| Уникод (хекс.) | U+02A3 | ||
| X-SAMPA | dz | ||
| Киршенбаум | dz | ||
Особености
уредиЗвучната венечна слеана согласка ги има следниве особености:
- Начинот на творба е шушкав и слеан, што значи дека се добива најпрвин со целосно запирање на воздухот, а потоа со негово насочување кон остриот раб на забите, предизвикувајќи високочестотно бурно воздушно струење.
- Местото на творба е венечно, што значи дека се создава при допир на врвот или рамниот дел на јазикот и забниот венец, па затоа може да биде „врвнојазична“ или „рамнојазична“.
- Фонацијата е звучна, што значи дека гласните жици треперат при творбата.
- Ова е средна согласка, што значи дека се создава со насочување на воздушниот тек долж средината на јазикот наместо по страните.
- Воздушниот механизам е белодробно издишен, што значи дека се создава со истиснување на воздух единствено низ белите дробови и дијафрагмата, што важи за највеќето гласови.
Јазици
уреди| Јазик | Збор | МФА | Значење | Белешки | |
|---|---|---|---|---|---|
| адигејски | дзэлӀы | ⓘ | војник | ||
| азербејџански | некои западни дијалекти | се бара пример | -- | -- | соодветствува на /d͡ʒ/ и /ɟ/ во другите дијалекти. |
| албански | xehe | [d͡zɛhɛ] | руда | ||
| апхаски | аʒы | [ɑˈd͡zɨ] | вода | ||
| арапски | наџдиски | قـليب | [d͡zɛ̝lib] | добро | соодветствува на /q/, /g/ и /dʒ/ во другите дијалекти. |
| берберски | кабилски | Lz̗ayer | [ld͡zajər] | Алжир | |
| грузиски[1] | ძვალი | [d͡zvɑli] | коска | ||
| грчки | τζάμι | [ˈd͡zami] | стакло, џам | ||
| ерменски | источен | ձուկ | ⓘ | снег | |
| западен | ծակ | [d͡zɑɡ] | дупка | ||
| западнофризиски | widze | [ʋɪd͡zǝ] | колевка | ||
| италијански[2] | zero | [ˈd̪͡z̪ɛːɾo] | нула | ⟨z⟩ може да го претставува и гласот /ts/. | |
| мјенски | nzoc | [d͡zò] | тапан | ||
| јапонски | 水 mizu | [mʲiˈd͡zɯ] | вода | Некои говорници. | |
| ји | ꋩ zzy | [d͡zɪ˧] | јава | ||
| кабардински | дзын | [d͡zən] | фрла | ||
| каталонски[3] | dotze | [ˈdodd͡zə] | дванаесет | ||
| македонски | ѕвезда | [ˈd͡zvɛzda] | ѕвезда | ||
| нгве | дијалект нваметау | [mə̀d͡zə̀] | патека | ||
| окситански | родански провансалски | joine | [ˈd͡zujne] | млад | |
| паштунски | پنځه | [pind͡zə] | пет | ||
| полски[4] | dzwon | ⓘ | ѕвоно | ||
| руски | плацдарм | [plɐd͡zˈdarm] | глава на мост | Алофон на /t͡s/ пред звучни согласки. | |
| северноќаншки | ? | [ɣd͡zə] | зајак | ||
| словачки | sadzba | [sad͡zba] | тарифа | ||
| убишки | [məˈd͡za] | светлина | |||
| украински | дзвін | [d͡zwin] | ѕвоно | ||
| унгарски | bodza | [bod͡zːɒ] | боз | ||
| француски | квебечки | samedi | [samˈd͡zi] | сабота | |
| хебрејски | תזונה | [d͡zuna] | исхрана | ||
Поврзано
уредиНаводи
уреди- ↑ Shosted & Chikovani (2006:255)
- ↑ Rogers & d'Arcangeli (2004:117)
- ↑ Hualde (1992:370)
- ↑ Jassem (2003:103)
Библиографија
уреди- Hualde, José (1992), Catalan, Routledge, ISBN 0-415-05498-2
- Jassem, Wiktor (2003), „Polish“, Journal of the International Phonetic Association, 33 (1): 103–107, doi:10.1017/S0025100303001191
- Rogers, Derek; d'Arcangeli, Luciana (2004), „Italian“, Journal of the International Phonetic Association, 34 (1): 117–121, doi:10.1017/S0025100304001628
- Shosted, Ryan K.; Vakhtang, Chikovani (2006), „Standard Georgian“, Journal of the International Phonetic Association, 36 (2): 255–264, doi:10.1017/S0025100306002659
Табела на белодробни согласки по МФА  аудио
| ||||||||||||||||||||||||
| По место → | Уснени | Преднојазични | Среднојазични | Заднојазични | Гласилни | |||||||||||||||||||
| ↓ По начин | Двоуснени | Уснено-забни | Забни | Венечни | Задно-венеч. | Свиени | Предно-непчени | Заднонепчени | Ресични | Голтнички | Надгласилни | Гласилни | ||||||||||||
| Носни | m̥ | m | ɱ | n̪ | n̥ | n | n̠ | ɳ | ɲ̥ | ɲ | ŋ̊ | ŋ | ɴ | |||||||||||
| Избувни | p | b | p̪ | b̪ | t̪ | d̪ | t | d | ʈ | ɖ | c | ɟ | k | ɡ | q | ɢ | ʡ | ʔ | ||||||
| Струјни | ɸ | β | f | v | θ | ð | s | z | ʃ | ʒ | ʂ | ʐ | ç | ʝ | x | ɣ | χ | ʁ | ħ | ʕ | ʜ | ʢ | h | ɦ |
| Приближни | ʋ | ɹ | ɻ | j | ɰ | |||||||||||||||||||
| Трепетни | ʙ | r | ɽ͡r | ʀ | я * | |||||||||||||||||||
| Едноударни | ⱱ̟ | ⱱ | ɾ | ɽ | ɢ̆ | ʡ̯ | ||||||||||||||||||
| Стран. струј. | ɬ | ɮ | ɭ˔̊ | ʎ̥˔ | ʎ˔ | ʟ̝̊ | ʟ̝ | |||||||||||||||||
| Стран. прибл. | l | ɭ | ʎ | ʟ | ||||||||||||||||||||
| Стран. едноуд. | ɺ | ɺ̠ | ʎ̯ | |||||||||||||||||||||
| Чкрапави | ʘ | ǀ | ǃ | ǂ | ǁ | ||
| ʘ̃ | ʘ̃ˀ | ʘ͡q | ʘ͡qʼ | ||||
| Уфрлени | ɓ | ɗ | ʄ | ᶑ | ɠ | ʛ | |
| Исфрлени | pʼ | tʼ | cʼ | ʈʼ | kʼ | qʼ | |
| fʼ | θʼ | sʼ | ɬʼ | xʼ | χʼ | ||
| tsʼ | tɬʼ | cʎ̝̥ʼ | tʃʼ | ʈʂʼ | kxʼ | kʟ̝̊ʼ | |
| p̪f | b̪v | ts | dz | tʃ | dʒ | tɕ | dʑ | ʈʂ | ɖʐ |
| tɬ | dɮ | cç | ɟʝ | cʎ̥˔ | ɟʎ˔ | kʟ̝̊ | ɡʟ̝ |
| Незаградни | ʍ | w | ɥ | ɧ |
| Заградни | k͡p | ɡ͡b | ŋ͡m | |
| Табелава содржи фонетски симболи што може да не се прикажат правилно кај некои прелистувачи. [Помош] |
| Онаму кајшто симболите се дадени во парови, „лев—десен“ претставува „безвучна—звучна“ согласка. |
| Исенчените полиња претставуваат неизводливи гласовни творби. |
| * Симболот го нема во МФА. |