Историја на Македонија (1991 - денес)
Самостојна, суверена и независна Република Македонија е конституирана со Декларацијата на Собранието на СРМ од 15 јануари 1991 година, а определбата е потврдена на референдумот за самостојност и независност од 8 септември 1991 година. Веднаш била признаена од повеќе земји. Бугарија прва ја признава новата држава на 15 јануари 1992 година. Турција, Русија и поранешните југословенски републики го направија истото. Србија воедно и СРЈ ја призна Македонија дури во 1996 година.
Од 1990 до 2024 година биле одржани единаесет парламентарни и седум претседателки избори. Прв претседател на државата (во два мандата) бил Киро Глигоров. Потоа Борис Трајковски [1]. , а по неговата смрт бил избран Бранко Црвенковски. Поранешни претседатели биле Ѓорге Иванов и Стево Пендаровски. Актуелен претседател е Гордана Сиљановска-Давкова. Прв претседател на Владата на самостојна Македонија бил Никола Кљусев, а потоа биле избирани Бранко Црвенковски, Љупчо Георгиевски, Хари Костов, Владо Бучковски, Никола Груевски, Зоран Заев, Димитар Ковачевски и Христијан Мицкоски. За прв претседател на Собрание на Република Македонија бил избран Стојан Андов, после него се: Тито Петковски, Саво Климовски, Љубиша Георгиевски, Трајко Вељановски, Талат Џафери и сегашниот и актуелен претседател Африм Гаши.
Самостојноста Македонија се соочила со многубројни политички и економски проблеми. Многу од нив, како, на пример, спорот околу името, приемот во европските интеграции, вработеноста и др. не се решени ни до денес.
Во 2001 година доаѓа конфликтот помеѓу македонските безбедносни сили со дел од албанската етничка заедница во Македонија. Научната мисла сè уште нема научно објаснување за тоа. Конфликтот не добил големи размери, но државата во економски и политички поглед ја вратил многу назад. Одредбите од т.н. Рамковен договор, потпишан на 13 август 2001 година во Охрид, со присуство и на претставници од меѓународната заедница, постепено бил имплементиран во измените на Уставот на Република Македонија и во нејзиното законодавство.
Експертска влада
уреди.svg)
|
Први парламентарни, повеќепартиски избори на 11 ноември 1990 година. На 11 ноември 1991 година, Собранието го изгласа и Уставот на државата. Се конституира првото повеќепартиско Собрание на Република Македонија, на 20 март 1991 година беше избрана Влада на Република Македонија - експертска, на чело со Никола Кљусев како претседател на Влада(за неа гласаа 83 пратеници, 17 беа против, а тројца воздржани), а Собранието го избра за претседател на Република Македонија го избра Киро Глигоров, а за потпретседател на претседателот е избран Љубчо Георгиевски. Најбројна пратеничка група е беше групата на ВМРО ДПМНЕ. СДСМ, Социјалистичката партија, Сојуз на реформски сили, ПДП, НДП и ВМРО ДПМНЕ се партии кои го сочинуваа пратеничкиот состав на Собранието во мандатниот период 1990-1994 година. Министер за внатрешни работи беше Јордан Мијалков, кој загина во сообраќајна несреќа за која јавноста сметаше дека се случила под мистериозни околноти. На негово место дојде Љубомир Фрчкоски, кој во владата на Кљусев, покрај Јане Миљовски, Илија Андонов - Ченто и Алаетин Тоска, беше министер без ресор. Димитров сам си поднесе оставка, бидејќи не се согласуваше со тогашниот владин предлог околу матичната и педагошката евиденција на албански јазик во образованието. Точно на Велигден 1992 година, Македонија монетарно се осамостои. Премиерот Кљусев од собраниската говорница ги презентираше пред целата јавност првите македонски пари - денари. Денарот беше пуштен во промет во неколку апоени. Името на македонската парична единица го даде МАНУ. Од битните, државотворни закони, тие денови беше донесен и Законот за одбрана. Владата на Кљусев изработи пакет економски реформи, но обидот за нивно спроведување пропадна, зашто Собранието тоа лето и изгласа недоверба на експертската влада на Кљусев. Глигоров го даде мандатот за формирање влада на најбројната партија во Парламентот, ВМРО-ДПМНЕ. Водачот на ВМРО-ДПМНЕ Љубчо Георгиевски му го врати мандатот. Глигоров потоа му го даде мандатот на СКМ-ПДП Петар Гошев, но и овој одби да формира влада. Тогаш шефот на државата му ја даде довербата на Бранко Црвенковски, односно, одново на СКМ-ПДП. Во 1992 година Владата на Кљусев поднесе оставка, а влада формира Бранко Црвенковски од СДСМ.
Влади на Бранко Црвенковски
уредиВажно за него е дека од државотворните закони беа донесени: Законот за знамето и химната, кој набргу под притисок на Грција за знамето беше сменет, потоа Законот за државјанство на РМ, Законот за лична карта, Законот за преминот на државната граница и движењето во граничниот појас, Законот за движење и престој на странци, Закон за патните исправи на државјаните на РМ.
Освен за знамето и химната, наведениве закони се правеа во МВР. Оние што учествувале во нивното составување денеска се присетуваат дека тоа биле всушност законите од СФРЈ, но само прилагодени на наши услови. Карактеристичен настан за овој мандат беше оставката што си ја поднесе министерот Антони Пешев, откако на 5 март 1993 година се сруши авион на "Палер" кај скопско Арачиново, а потоа и на 20 ноември истата година падна авион на "Авиоимпекс" кај Охрид. Ова беше прва и последна оставка во шестгодишното владеење на владата на СДСМ, со премиерот Бранко Црвенковски.
Во 1994 година, пред вторите парламентарни избори се формираше Сојузот за Македонија, формиран од СДСМ, Либералната и Социјалистичката партија. Изборите ги бојкотираше најголемата опозициона партија ВМРО-ДПМНЕ, како и Демократската партија на Петар Гошев, па така, на 19 ноември 1994 година беше инаугурирано новото Собрание со 58 пратеници од СДСМ, 29 од ЛП и 8 на СП, значи дури 95 пратеници од Сојузот. Останатите беа независни пратеници, како и од коалициите на помалите партии. За собраниски претседател одново беше избран водачот на ЛП Стојан Андов.
Киро Глигоров беше избран за претседател на Републиката со мандат од 5 години. Изборна победа на парламентарните избори однесе Сојузот за Македонија на чело со СДСМ.
Во Собранието влегоа и Социјалистичката партија, Либерална партија, ПДП, НДП, Партијата за целосна еманципација на Ромите, Демократската партија на Турците и назависни пратеници. СДСМ го предложи Бранко Црвенковски за мандатор, односно за претседател на Влада, во чија влада влегоа министри од СПМ, ЛП и ПДП.
Битно за овој мандат беше што беа донесени основните закони во правосудството - Законот за Републички судски совет, Законот за судовите, Законот за Јавното обвинителство, Закон за народниот правобранител, а се донесе и Законот за начинот на трансформацијата на општествената сопственост. На 3 октомври 1995 година пред хотелот Бристол во Скопје се случи атентатот врз претседателот Киро Глигоров. Тогашниот прв полицаец Фрчкоски, не поднесе оставка на функцијата, а во реконструкцијата што следеше по четири месеци, откако Либералната партија на Стојан Андов излезе од Сојузот за Македонија и ја растури коалицијата, замина на чело на дипломатијата.
Во 1996 година се одржуваат локалните избори, граѓаните избираа градоначалници на општините и Градот Скопје и советници на општините и Градот Скопје.
Во 1996 година се донесоа Законот за локална самоуправа и Законот за територијална поделба на Македонија. Од поважните, државотворни закони, фали уште Законот за грб, кој до денеска сè уште не е донесен. Во 1997 година се случуваат финанскиско-корупциските скандали со "октоподите" и експлозијата врзана со пропаѓањето на пирамидалните штедилници на чело со ТАТ, и Црвенковски на 29 мај прави нова, последна реконструкција во тогашното шестгодишно владеење.
Влада на ВМРО ДПМНЕ
уредиВо 1998 година се одржуваат третите по ред парламентарни избори на кои изборна победа однесе ВМРО ДПМНЕ.
На октомвриските избори во 1998 година, ВМРО-ДПМНЕ на Љубчо Георгиевски извојува голема победа. 49 пратеници влегоа во Парламентот. Премиерот Георгиевски формираше коалициона влада со водачите на ДА, Васил Тупурковски, и на ДПА, Арбен Џафери. Бројот на ресорните министерства се зголеми на 20, плус четири безресорни.
Во Собранието влегоа Демократска алтернатива, СДСМ, Коалицијата ПДП-А - НДП (односно Демократската партија на Албанците, ПДП, Сојузот на Ромите, СПМ. За претседател на Владата е избран Љубчо Георгиевски.
Георгиевски по неколку месеци го менува малку составот на кабинетот. На местото на Чадо го назначува Михајло Толевски, Џабирски си оди, доаѓа Марјан Ѓорчев во земјоделието, а се укинува едно безресорно место - си заминува Ѓорѓи Наумов. Пред Нова година, Георгиевски во 1999 година ја направи третата реконструкција на кабинетот. Го разреши Трајанов, а на негово место, на чело на МВР, ја постави Доста Димовска.
Со победата на ВМРО-ДПМНЕ и ДА, во МНР седнува алтернативецот Александар Димитров, препознатлив со признавањето на Тајван.
Во 1999 година се одржаа претседателските избори на кои за претседател на Републиката беше избран Борис Трајковски. Во 2000 година се одржаа локалните избори. Во 2004 година по трагичната смрт на претседателот Борис Трајковски се одржаа претседателски избори, а за претседател е избран Бранко Црвенковски.
Војна
уредиКон крајот на февруари 2001 пука во Танушевци, Македонија влегува во војна со албански терористи од Косово и од Македонија. На 13 мај 2001, со посредство на меѓународната заедница, во ресторанот на Пантелејмон на Водно, се формира влада за национален спас, широка коалиција, во која влегуваат сите парламентарни партии. ДА е надвор од таа влада, зашто ја напуштаат постепено сите пратеници и влегуваат во новоформирани помали партии. СДСМ влегува со двајца министри и еден потпретседател на владата, ПДП со министер и вице-премиер, ЛДП и ВМРО-вистинска со еден министер. Љубе Бошкоски станува министер за внатрешни работи, а Доста Димовска оди за вице-премиер. Набргу СДСМ и ЛДП излегуваат од широката коалиција, а на нивно место влегуваат доскорешните алтернативци - Нова демократија.
Одбрана
уредиНа идеја на претседателот Борис Трајковски, се иницираат расправите за потребата од единствена национална стратегија во областа на безбедноста.
Македонија излезе единствена од СФРЈ без војна, но исто така, остана и без целосното оружје и опрема што ЈНА ја имаше во земјата. Избегувајќи ги конфликтите, тогашниот претседател Глигоров ја остави ЈНА се да изнесе од Македонија, одејќи на варијантата дека на земјата можеби не и е потребна армија, и дека треба целосно да се демилитаризира. Во тоа време, уште се талкаше во дискусиите дали да се формира македонската армија, или, да се браниме со таканаречената политика на еквидистанца, исти односи со сите соседи, што би ја спречило можноста за војна. Ситуацијата малку мрдна со добивањето на околу стотината тенкови Т-55 на подарок од Бугарија, кои го истераа главниот товар на војната, во времето кога минситер за одбрана беше Никола Кљусев.
Македонија набави хеликоптери, авиони и тенкови од Украина, што подоцна беше запрено и од централата на НАТО и од самата Украина.
Главниот дел од создавањето на денешниот армиски арсенал, дојде во времето на министерувањето на Љубен Пауноски, кога и се интензивираа контактите со НАТО.
Извори
уреди- ↑ „Загинувањето на претседателот Борис Трајковски“. Архивирано од изворникот на 2010-02-17. Посетено на 2010-04-10.
Поврзано
уредиНадворешни врски
уреди- Архива на статии од странските весници за Македонија и Македонците Архивирано на 21 февруари 2012 г.
- За 11 години 231 министер во 12 влади, Архивирано на 29 септември 2007 г. Вест