Википедија

Симон Боливар

Симон Хосе Антонио де ла Сантисима Тринидад Боливар и Понте Палациос и Бланко (шпански: Simón José Antonio de la Santísima Trinidad Bolívar y Ponte Palacios y Blanco; Каракас, Венецуела, 24 јули 1783 - Санта Марта, Колумбија, 17 декември 1830) — прочуен латиноамерикански револуционер, национален херој и предводник на борбите за независност на повеќе јужноамерикански држави: Венецуела, Колумбија, Еквадор, Перу, Панама и Боливија. Боливар го почитуваат како херој и во овие земји, но и во останатите латино-американски земји.

Симон Боливар
Претседател на Втора Венецуелска Република
На должноста
7 август 1813 – 16 јули 1814
Претходник Франсиско де Миранда
(Како Претседател на Прва Венецуелска Република)
Наследник Симон Боливар
Претседател на Трета Венецуелска Република
На должноста
октомври 1817 – 24 февруари 1819
Претходник Симон Боливар
Наследник Хосе Антонио Паес
(Претседател на Венецуела)
1-в Претседател на Голема Колумбија
На должноста
24 февруари 1819 – 4 мај 1830
Потпретседател Франсиско де Паула Сантандер
Наследник Доминиго Кајседо
1-в Претседател на Боливија
На должноста
12 август 1825 – 29 декември 1825
Наследник Антонио Хосе де Сукре
6-ти Претседател на Перу
На должноста
17 февруари 1824 – 28 јануари 1827
Претходник Хосе Бернардо де Тагле
Наследник Андрес де Санта Круз
Лични податоци
Роден(а) 24 јули 1783(1783-07-24)
Каракас, Шпанско Царство (денес Венецуела)
Починал(а) 17 декември 1830(1830-12-17) (возр. 47)
Санта Марта, (денес Колумбија)
Националност Венецуелско
Сопружник Марија Тереза ​​Родригес дел Торо и Алаиса
Потпис

Боливар е роден во богато, аристократско семејство, како што било заедничко за наследниците на горната класа семејства во негово време, бил испратен на едукација во странство во млада возраст, пристигнувајќи во Шпанија кога имал 16 години, а потоа се преселил во Франција. Додека бил во Европа се запознал со идеите на просветителството, кои подоцна го мотивирале да го собори владеечкиот шпански режим во колонијалната Јужна Америка, започнувајќи ја својата кампања за независност во 1808 година и апелирајќи до населението на богатите воспоставил организиран национален конгрес во рок од три години. Кога Наполеон Бонапарт во 1808 година ја победи Шпанија, Боливар зема учество во хунтите на отпорот против Шпанците што се формираат во Јужна Америка. И покрај големиот број на пречки, вклучувајќи го и доаѓањето на невидено тдотогаш големите шпански експедициски сили, револуционерите на крајот надвладеале по кое во 1821 година Венецуела станала независна држава.

По овој триумф над Шпанската монархија, Боливар учествувал во основањето на првиот сојуз на независни нации во Латинска Америка, Голема Колумбија, на кој бил претседател од 1819 до 1830 година. Преку понатамошните воени походи, тој ги соборил шпанските владетели од Еквадор, Перу, и Боливија, чиј последен која држава била именувана по него. Тој истовремено беше и претседател на Голема Колумбија (денешна Венецуела, Колумбија, Панама и Еквадор) и Перу, додека Антонио Хосе де Сукре бил назначен за претседател на Боливија. Боливар имал за цел силна и обединета Шпанска Америка, способна да се справи не само со заканите што произлегуваат од Шпанија и Европската света алијанса, туку и со новите сили на САД. На врвот на неговата моќ, Боливар владеел со огромна територија од аргентинската граница до Карипско Море.

Боливар се смета за национална икона во поголемиот дел од модерната Јужна Америка и се смета за еден од најголемите херои на шпанските движења за независност од почетокот на 19 век, заедно со Хосе де Сан Мартин, Франсиско де Миранда и други. На крајот од својот живот, Боливар очајно се соочил со ситуацијата во неговиот роден крај. Во обраќањето кон конститутивниот конгрес на Република Колумбија, Боливар изјавил: „Сограѓани! Јас можам да го кажам ова: Независноста е единствената корист што го имаме стекнато, на штета на сите останати“[1].

Потекло

уреди

Симон е роден на 24 јули 1783 година[2] во познато креолско семејство на Хуан Винсент Боливар (1726 - 1786), кој потекнувал од благородничко семејство, кое се преселило во Америка во 16 век од баскиското село Пуебла де Боливар во Шпанија[3], од каде доаѓа и презимето на неговата фамилија[4][5]. Татко му бил далечен потомок на кастилски крал Фернандо III и савојскиот гроф Амадео IV, како и на фамилијата Арданса[6].

Далечен предок на револуционерот е неговиот имењак Симон де Боливар, кој бил на служба кај управителот на Генералното капитанство Санто Доминго од 1550 до 1570 година. Заедно со гувернерот, тој се преселил во Венецуела во 1589 година. Како еден од првите доселеници во Каракас тој станал видна личност во локалното општество, а неговото семејство добило значителни поседи во областа, како и места во локалниот колонијален совет (кабилдо). Влијанието на семејство се гледало од фактот што по изградбата на Каракаската катедрала во 1594 година станале едни од првите кои добиле сопствена капела кон неа.

Првичниот извор на богатството на родот Боливар била шеќерната плантажа Сан Матео[7]. Подоцна Индијанците на плантажата биле заменети со робови и слободни црнци. Друг важен извор на приходи за семејството биле рудниците за екстракција на бакар, како и на злато и сребро. Кон крајот на 17 век ископувањето на бакар во Венецуела се зголемило до таква мера што изразот „каракаски бакар“ станал вообичаен во шпанскиот свет. Повеќето од бакарните рудници во тоа време биле во сопственост на семејството Боливар.

Во 1728 година дедото на Симон Боливар, Хуан де Боливар и Мартинес де Вијегас, закупиле од каталонскиот манастир Санта Марија де Монтсерат благороднички титули.

Рани години

уреди

Симон Боливар израснал во Венецуела. Меѓу неговите воспитувачи бил и Симон Родригес, кој имал големо влијание врз момчето. Неговите родители, Хуан Висенте Боливар и Понте и Марија де ла Консепсион Паласиос и Бланко, починале додека тој е уште дете, односно во 1786 и 1792 година.

Во 1799 година Боливар заминал за Шпанија, по решение на роднините, за да го продолжи своето образование. Таму тој изучувал право и во 1802 година се оженил за Марија Тереса Родригес дел Торо и Алаиса, роднина на видно семејство од Каракас, но на следната година двајцата ја посетиле Венецуела и таа починала од маларија. Боливар се вратил во Шпанија во 1804 година, живеел некое време во Париз, каде што учел на Политехничката школа и патувал низ Европа во Италија, Швајцарија, Германија, Англија и Франција[8]. Во тоа време тој станал франкмасон и подоцна основал нови ложи во Латинска Америка[9]. Во 1805 година Боливар ги посетил Соединетите Американски Држави, каде што започнал да размислува за планот за ослободување на Јужна Америка од шпанско владеење.

Личен живот

уреди
 
Мануела Саенц, саканата на Боливар.

Во 1799 година, по раната смрт на неговиот татко Хуан Висенте (починал во 1786 година) и неговата мајка Консепсион (починала во 1792 година), Боливар патувал до Мексико, Франција и Шпанија, на 16-годишна возраст, за да заврши образование. Додека бил во Мадрид во 1802 година, тој се оженил за Марија Тереза ​​Родригес дел Торо и Алаиса како единствена негова сопруга. Таа била поврзана со семејството на Маркес дел Торо од Каракас[10]. Осум месеци по враќањето во Венецуела со Боливар, таа починала од жолта треска. Боливар се вратил во Европа во 1804 година, каде што некое време живеел во Франција и направил голема обиколка [11].Во тоа време, тој се сретнал најверојатно и со Александар фон Хумболт во Париз. Хумболд во 1804 година напишал дека се запознал со еден млад човек во Париз, забележал љубов кон слободата и жив разговор, но не бил импресиониран од него.

Боливар немал деца, откако преживеал мали сипаници и заушки како дете. Неговите најблиски живи роднини се од неговите сестри и неговиот брат. Една од неговите сестри починала во раното детство. Неговата сестра Хуан Боливар и Паласиос се оженила за својот чичко по мајчина линија, и имала две деца, Гилермо и Бенинја. Гилермо загинал, борејќи се во битка кај Ла Хогаса на 2 декември 1817 година. Бенинја имала два брака - првиот со Бричено Мендес Педро, а вториот со Педро Аместој[12]. Правнуците им, најблиските живи роднини денес на Боливар, Педро и Едуардо Мендоса Гоититико, живеат во Каракас.

Најголемата му сестра, Марија Антонија, се омажила за Пабло Клементе Франсија и имале четири деца: Хосефа, Анаклето, Валентина и Пабло. Постариот брат, Хуан Висенте, кој починал во 1811 година за време на дипломатска мисија во САД, имал три вонбрачни деца кои ги признал: Хуан, Фернандо Симон и Фелисија Боливар Тиноко. Боливар ги обезбедил условите за децата и нивната мајка по смртта на својот брат. Боливар бил особено близок со Фернандо, а во 1822 година го испратил да студира во САД каде што учел на Универзитетот во Вирџинија. Во долгиот живот, Фернандо има незначително учество во некои од најважните политички настани од венецуелската историја, и исто патувал и живеел долго време во Европа. Тој има три деца, Бенџамин Боливар Готие, Сантјаго Ернандес Боливар и Клаудио Боливар Тараха. Фернандо починал во 1898 година на возраст од 88 години[13].

Создавање на Голема Колумбија

уреди

Симон Боливар се вратил во Венецуела во 1807 година. Откако Наполеон Бонапарт го ставил на шпанскиот престол својот брат Жозеф Бонапарт во 1808 година, латиноамериканските колонии одбиле да го признаат и власта во нив била заземена од локални влади, независни од Мадрид. Хунтата во Каракас прогласила независност во 1810 и Боливар, кој учествувал во неа, бил испратен на дипломатска мисија во Велика Британија, за да бара поддршка од британската влада, која сепак претпочитала да задржи неутралност. Боливар го оставил во Лондон агентот Луј-Лопес Мендес за склучување на спогодба од името на Венецуела за заем и за врбување на војници и се вратил назад.

Во 1811 година Боливар повторно бил во Венецуела, каде војната добила жесток карактер бидејќи Шпанците се обратиле за помош кон полудивите жители на венецуелските степи, на кое Боливар одговорил со наредба да се убијат сите заробеници. На следната година, водачот на хунтата Франсиско де Миранда ја предал земјата на Шпанците и Боливар заминал за Картагена, каде го напишал својот Картагенски манифест. Во 1813 година, Конгресот од Тунха му доверува команда на војниците на Нова Гранада и на 14 мај тој започнал офанзива кон Венецуела, позната како познато како Campaña Admirable. На 23 мај, тој влегол во Мерида, каде што го добил прекарот Ослободител, а Трухиљо го зазел на 9 јуни. На 15 јуни го издал познатиот „Декрет за војна до смрт“, на 6 август го презел Каракас, со што била прогласена Втората венецуелска република на чело на која застанал Боливар.

Тој, сепак, не се решил да спроведе реформи во интерес на посиромашните слоеви, не успеал да ја освои нивната поддршка и претрпел пораз по востанието на Хосе Томас Бовес во 1814 година и по падот на Венецуелската република, Боливар се вратил во Нова Гранада, каде ги водил колумбиските националисти и ја освоил Богота. Тој имал намера да се упати во Картагена и, со помош на локалните сили, да го освои градот Санта Марта, но се откажал и заминал на Јамајка. Од таму, тој побарал помош за водачот на Хаити Александар Петион. Во септември 1815 година, Боливар објавил отворено писмо изразувајќи ја увереноста во ослободувањето на Америка од Шпанците.

Во декември 1816 година, со помош на Хаити добил против ветувањето за ослободување на робовите, Боливар се симнал во Венецуела. Укинувањето на ропството (1816) и издадениот во 1817 година декрет за доделување на земјиште на војниците од ослободителната армија, му дозволиле да освои помош на населението. По неуспешниот обид да ги собере околу себе сите главатари на револуцијата, за да дејствува врз општ план, во мај 1817 година Боливар ја освојува Ангостура (денес град Боливар) и ја кренал против Шпанија цела Гвајана. Боливар наредил апсење на неговите поранешни соучесници, Пиар и Марино (првиот бил осуден на смрт на 16 октомври 1817 година). Во февруари 1818, благодарение на војниците пристигнати од Лондон, Боливар формирал нова армија. По неколку успешни акции во Венецуела, во 1819 година, неговите војници ја ослободиле Нова Гранада по победата во Битката кај Бојака.

На 7 септември 1821 година била основана Голема Колумбија, федерација во која на почетокот влегувале Венецуела и Нова Гранада. Во декември 1819, Боливар бил избран за претседател на Националниот конгрес во Ангостура, а Франциско де Паула Сантандер бил потпретседател. Во 1822 година, Колумбијците ги протерале шпанските сили од провинцијата Кито (денес Еквадор), по кое и Кито се приклучил на Колумбија.

Управување

уреди
 
Статуа на Боливар

Победите кај Карабобо во 1821 и Пичинча во 1822 година ја зацврстиле моќта на Боливар во Венецуела и Еквадор. Во јули 1822 година, тој се сретнал во Гвајакил со аргентинскиот генерал Хосе де Сан Мартин, „бранител на перуанската слобода“, и презел обврска да го поддржи за конечното отфрлање на ројалистите од Перу. На 10 февруари 1824 година, Перуанскиот парламент го назначил Боливар за диктатор. На 6 август, со помош од Антонио Хосе де Сукре, тој им нанел решителен пораз на Шпанците во Битката кај Хунин, а на 9 декември шпанските војници конечно биле разбиени од Сукре кај Ајакучо.

На 6 август 1825 година била прогласена Боливија, со тоа што Боливар станал еден од ретките луѓе што некоја земја била наречена според еден национален херој. Во исто време, тој се соочил со тешкотии во одржувањето контрола врз огромната Голема Колумбија. Венецуелските востанија започнале, а федерацијата била на работ на колапс. Иако бил постигнат договор со венецуелските бунтовници, тоа предизвикало незадоволство во Нова Гранада.

Обидувајќи се да ја спаси разнишаната држава, Боливар свикал уставно собрание во Оканја во април 1828 година. Намерата му била да воведе силно централизирано управување со доживотен претседател, слично на утврденото во Боливија. Овие планови имале силен отпор на состанокот, а Боливар ги повлекол своите поддржувачи, а потоа се прогласил за диктатор. Тоа уште повеќе ги изострило тензиите и на 25 септември 1828 година бил направен обид за неговото убиство, а во следните месеци започнале бунтови во Нова Гранада, Венецуела и Еквадор.

Смрт

уреди
 
Цртеж на Боливар на 47 години од Хосе Марија Еспиноса од 1830 година

Со зборовите „Сите оние кои служеа на револуцијата, го разурнаа морето“, Боливар поднел оставка од претседателската функција на 27 април 1830 година, имајќи намера да ја напушти земјата и да замине во егзил во Европа, најверојатно во Франција. Тој веќе испратил неколку сандаци (со негови предмети и дела кои ги избрал) во Европа[14], но не успеал да отплови.

На 17 декември 1830 година, на 47-годишна возраст, Симон Боливар починал од туберкулоза [15] во Квинта де Сан Педро Алехандрино во Санта Марта, Голема Колумбија (денес Колумбија). На смртна постела, Боливар го замолил својот помошник, генерал Даниел Флоренсио О'Лири, да го изгори останатиот архив од негови дела, писма и говори, но помошникот не го послушал и делата на Боливар опстанале, обезбедувајќи на историчарите богата информации за либералната филозофија и мисли на Боливар, како и детали од неговиот приватен живот, како што се неговата долга љубовна врска со Мануела Саенц. Непосредно пред својата смрт во 1856 година Саенц ја зголемила оваа збирка, и ги дал на помошникот сопствените писма од Боливар[14].

 
Смртта на Боливар од страна на венецуелскиот сликар Антонио Херера Торо

Неговото тело било погребано во катедралата Санта Марта. Дванаесет години подоцна, во 1842 година, по барање на претседателот Хосе Антонио Паес, телото било префрлено од Санта Марта во Каракас, каде што бил издигнат споменик за неговиот погреб во Националниот Пантеон на Венецуела. Квинтата во близина на Санта Марта е зачуван како музеј со многу наводи за неговиот живот[16]. Во 2010 година, симболично посмртните останки на љубовницата на Боливар, Мануела Саенц биле погребани до него за време на национална церемонија[17].

Во јануари 2008 година, претседателот на Венецуела Хуго Чавес создал комисија[18] чија цел била да ја испита теоријата дека Боливар бил жртва на убиство. На неколкупати Чавес велел дека Боливар всушност бил отруен од „предавниците од Нова Гранада“[19]. Во април 2010 година, специјалистот за инфективни болести Пол Овертер ги истражувал записите на симптомите на Боливар и дошол до заклучок дека може да претрпел хронично труење со арсен, но и дека брзото труење или убиство се малку веројатни[20][21]. Во јули 2010 година, телото на Боливар било ексхумирано да се подложи со студијата[22]. Во јули 2011 година, меѓународните судски експерти издале извештај во кој се тврди дека нема докази за труење или друга неприродна причина за смртта.

Политички убедувања

уреди
 
Споменик на Симон Боливар во Санта Марта, Колумбија
 
Плоштад „Боливар“ во Каракас

Боливар бил поддржувач на Американската и Француската револуција. Всушност, Џорџ Вашингтон и Боливар ја делат истата цел: независност на својот народ и создавање на демократска држава. Тој се восхитувал од Томас Џеферсон и го испратил својот внук во Универзитетот на Вирџинија, кој бил основан од Џеферсон. Сепак, Боливар, во својата политичка филозофија од водачите на американската револуција, се разликува по две важни прашања. Прво, тој е цврсто против ропството, иако е од Латинска Америка, која се потпира главно на робовскиот труд. Второ, бидејќи бил поддржувач на американската независност, тој не верувал дека нејзиниот систем на управување може да функционира во Латинска Америка[23]. Иако има цврста позиција за ропството, во текот на целиот свој живот тој продолжил да се соочува со стравовите од востанијата и управувањето на пардосите и кажал дека управувањето на хетерогени општества како Венецуела „бара бескрајно цврста рака“[24].

Боливар сметал дека Соединетите Американски Држави се засноваат на нова земја, плодна за демократија. Во контраст на ова, тој наведува дека шпанска Америка е „предмет на угнетување на незнаењето, тиранијата и вицекралството. Ако некоја република може да биде основана на таква земја, ќе мора да направи некои отстапки во однос на слободата“. Тоа се манифестирало кога Боливар обвинил за падот на првата република, обидувајќи се да имитира некаква чиста република и необрнувајќи внимание за политичката реалност на Јужна Америка[25].

Меѓу книгите кои го придружуваале, кога патувал, биле „Богатството на народите“ на Адам Смит, „Писма“ на Франсоа Волтер, а кога го пишувал боливискиот устав, „Духот на законот“ на Шарл Монтескје[26]. Боливискиот устав го направил на начин кој на крајот на 19 век станало познато како латиноамерикански конзервативизам. Боливискиот устав предвидува доживотен претседател и наследен сенат, и во суштина го препишал британскиот устав, без официјално да е предвидено основање на монархија. Токму обидите на Боливар да реализира сличен устав во Голема Колумбија, довеле до негово соборување и отфрлање во 1830 година.

Наследство

уреди

Во Латинска Америка, името Боливар е многу популарно. Боливаризмот од последните две децении, на пример во Венецуела на Уго Чавес, се обидува да ги разбуди спомените за Боливар со помош на левичарски погледи врз делата и претпоставените му амбиции, како основа за едно ново политичко движење[27]. Сепак, некои критичари, вклучувајќи ги и потомците на Боливар, изјавуваат дека Боливар би ги отфрлил овие позиции[28].

По поразот и раната смрт, требало да помине повеќе од една деценија, за да биде рехабилитиран неговиот изгубен лик во Јужна Америка. Кон 1840-те години, спомените на Боливар се докажале корисни за градење на чувство за државност. Во Венецуела на пример, тоа речиси станало култ, прво кај претседателот Хосе Антонио Паес и најчесто кај претседателот Антонио Гусман Бланко. Бидејќи сликата на Боливар станала центар на националниот идентитет на Венецуела, Колумбија, Панама, Еквадор, Перу и Боливија, мантија му е наметнета од речиси сите политичари од сите делови на политичкиот спектар[29]. Карл Маркс, сепак, дал негативна карактеризација на ослободителот во една од неговите статии. Затоа, во советската и социјалистичката литература долго време Боливар бил посочуван како диктатор, кој ги претставува интересите на буржоазијата и земјопоседниците.

Неговото име е овековечено во името на земјите Боливија и Венецуела (Боливарска Република Венецуела), во имињата на провинции, градови, улици, парични единици, изградени се многубројни споменици. На Симон Боливар се посветени бројни биографии, уметнички дела, историски дела и слично.

Според неофицијални податоци, Симон Боливар освоил 472 битки. Боливар е главниот лик во романот на колумбискиот писател Габриел Гарсија Маркес Генералот во својот лавиринт, во кој настаните се развиваат во последната година од животот на генералот.

Занимливости

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ quoted in Jeremy Adelman, "Independence in Latin America" in The Oxford Handbook of Latin American History, José C. Moya, ed. New York: Oxford University Press 2011, p. 153.
  2. ↑ Arana, M., 2013, Bolivar, New York: Simon & Schuster, ISBN 9781439110195
  3. ↑ Museo Simon Bolivar, Cenarruza-Puebla de Bolívar, Spain.
  4. ↑ „Simón Bolívar“. geneall.net.
  5. ↑ „LatinAmericanHistory.about.com“. LatinAmericanHistory.about.com. 14 February 2012. Посетено на 2012-04-09.
  6. ↑ GeneAll.net
  7. ↑ Masur, 1969 & 21 – 22
  8. ↑ Lynch 2006
  9. ↑ Grand Lodge of British Columbia and Yukon 2002
  10. ↑ Arismendi Posada 1983, стр. 10.
  11. ↑ Lynch 2006.
  12. ↑ De-Sola Ricardo, Irma, „Bolívar Palacios, Juana“ in Diccionario de Historia de Venezuela, Vol. 1. Caracas: Fundación Polar, 1999
  13. ↑ De-Sola Ricardo, Irma, „Bolívar Palacios, María Antonia“ in Diccionario de Historia de Venezuela, Vol. 1.
  14. ↑ 14,0 14,1 Bolívar, Simón (1983). Hope of the universe (print ed.). Paris: UNESCO.
  15. ↑ Arismendi Posada 1983, стр. 19.
  16. ↑ Bolivar
  17. ↑ BBC, Grant & 5 July 2010.
  18. ↑ Chávez, Assailed on Many Fronts, Is Riveted by 19th-Century Idol
  19. ↑ Bolivar and Chavez a Worthy Comparison. Council on Hemispheric Affairs. 2011-08-11 Bolivar and Chavez a Worthy Comparison
  20. ↑ „Doctors Reconsider Health and Death of 'El Libertador,' General Who Freed South America“. Science Daily. April 29, 2010.
  21. ↑ Allen, Nick (7 May 2010). „Simon Bolivar died of arsenic poisoning“. The Telegraph. Simon Bolivar died of arsenic poisoning
  22. ↑ James, Ian (16 July 2010). „Venezuela opens Bolivar's tomb to examine remains“. MSNBC Venezuela opens Bolivar's tomb to examine remains
  23. ↑ Bushnell & Langley 2008.
  24. ↑ Bushnell & Langley 2008, стр. 100.
  25. ↑ Bushnell & Langley 2008, стр. 136.
  26. ↑ Lynch 2006, стр. 33.
  27. ↑ Martin, Stephen (2009-10-05). „Hugo Chavez presents Simon Bolivar“. VenezuelAnalysis.
  28. ↑ Halvorssen, Thor (July 25, 2010). „Behind exhumation of Simon Bolivar is Hugo Chavez's warped obsession“. The Washington Post.
  29. ↑ Lynch 2006, стр. 299 – 304.

Надворешни врски

уреди
Повеќе за Simón Bolívar на збратимените проекти на Википедија
  Податотеки на Ризницата ?
  Мисли на Викицитат ?
  ? Информации за патување во Википатување ? ?
 
Викиизвор
Викиизворот на шпански има изворна содржина поврзана со оваа статија:
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Симон_Боливар&oldid=5302258“