Адам Смит

Адам Смит (анг: Adam Smith; 16 јуни 1723 - 17 јули 1790) — британски политички економист и филозоф. Автор е на влијателното дело Богатството на народите: Иследување на неговата природа и причини (1776), кое е еден од првите обиди за разгледување на историското развивање на индустријата и трговијата во Европа. Овој труд е особено важен за економијата како наука и е една од најизвестните прегледи во поткрепа на слободната трговија, капитализмот и либерализмот. Адам Смит е еден од најзначајните претставници на англиската класична политичка економија.

Адам Смит

Животопис

На околу 14-годишна возраст се запишал во универзитет. Учeл филозофија најпрвин во Глазгов, потоа на Оксфордскиот универзитет (1740-1746). Големо влијание врз кариерата на Адам Смит имаат Френсис Хатчесен (1694-1746) и Дејвид Хјум (1711-1776). При враќањето во Шкотска во текот на 1751 бил назначен за раководител на катедрата „Логика“ на Глазговскиот универзитет. Во 1752 ја добил и катедрата „Морална филозофија“ и така станал приемник на Хатчесен. Лекциите му опфаќале теми од етиката, реториката, правната наука и политичката економија.

Дело

Inquiry into the nature and causes of the wealth of nations, 1922

Првата книга на Смит, која му донела известност, е Теорија на моралните чувства (1759). Смит оваа книга ја смета за свој основен труд, за кое последните години од неговиот живот ги посветува повторно на овој труд.

Во 1764 го напуштил Глазговскиот Универзитет и станал педагог на младиот херцеговец Баклу. Заедно со младиот благородник тој отишол да учи две години во Европа (1764-1766) односно во Франција, каде Смит се запознал со Франсоа Кене.

По враќањето во родната Шкотска започнал со работа по Богатството на народите: Иследување на неговата природа и причини (1776). (eng: "An Inquiry Into the Nature and Causes of the Wealth of Nations").

Во 1778 година бил назначен за царинар. Умира на 17 јули 1790 година во Единбург.

Економското учење на Смит

Смит е претставник на класичната политичка економија, а од особено значење се неговите теории за поделбата на трудот, за производниот труд и за вишокот на вредноста. Според него, вистинското богатство на нацијата не се состои во парите, како што тврделе меркантилистите, туку во корисната работа, во трудот кој создава употребни вредности. Според Смит, вишокот на вредноста го создава индустрискиот труд, а не само земјоделскиот труд, како што тврделе физиократите.

За еден понудувач на пазарот да постигне успех во сопствен интерес му е на својата сопствена конкуренција да понуди нешто што тие ж ќе го сметаат како против вредно, и со кое нешто ќе му помогнат на конкурентот за создавање на други интереси.

Адам Смит е голем заговорник и поддржувач на слободната трговија како во унитарните земји така и во меѓународната трговија. Неговото дело всушност претставува напад на тогашните концепти на меркантелизмот, според кои најважна цел на еден народ во една земја е количеството на злато кое се наоѓа во сопствените трезори и според која државата е должна да прави трговски биланс. Тој докажал дека таквиот концепт доведува до преоптерување на економската стабилност на една земја.

Адам Смит ја негира секоја задача и улога на државата. Тој верува дека една држава би можела да донесе голема корист за една држава за развој на нејзината економија доколку ги работи “стварните“ проблеми на таа држава, како што се заштита на договорните дела и патентите, државно образование за сиромашните и создавање на што е можно повеќе инфраструктурни проекти( патишта, мостови, тунели и сл).

Значење и влијание

Карл Маркс го нарекол Смит „економист на мануфактурниот период“. Според Маркс, „противречностите на Адам Смит имаат во себе значајно тоа што ги содржат проблемите, кој тој, навистина, не ги решава, но ги искажува со тоа што себеси си противречи.“ Маркс го вклучува Смит во економистите-фаталисти кои во својата теорија се рамнодушни кон недостатоците на буржоаскиот начин на производството и кои ја застапуваат буржоазијата и кои се трудат да им дадат потстрек на индустријата и на трговијата. Според Маркс, единствената мисија на економистите-фаталисти е односите на буржоаското производство да ги формулираат во категории и закони и да докажат дека тие закони и категории се многу подобри од законите и категориите на феудалното општество при што пролетеријатот трпи само привремени страдања.