Википедија

Праведен Калифат

историска држава
(Пренасочено од Рашидунски халифат)

Праведен Калифат (арап. اَلْخِلَافَةُ ٱلرَّاشِدَةُ‎, al-Khilāfah ar-Rāšidah) — првиот од четирите најголеми калифати основани по смртта на исламскиот пророк Мухамед. Со него управувале првите пет последователни калифи (наследници) на Мухамед по неговата смрт во 632 година од н.е. (11 г. а.е. ) Овие калифи се колективно познати во сунитскиот ислам како рашидун, или „правилно водени“ калифи ( اَلْخُلَفَاءُ ٱلرَّاشِدُونَ‎ al-Khulafāʾ ar-Rāšidūn ). Овој термин не е широко користен во шиитскиот ислам бидејќи шиитските муслимани не го сметаат владеењето на првите три калифи за легитимно.[4]

Праведен Калифат
الخلافة الراشدة
632–661
Flag of Праведен Калифат
Flag
Праведен Калифат достигна најголема мера под калифот Осман, во 654 година.
Праведен Калифат достигна најголема мера под калифот Осман, во 654 година.
Главен градМедина (632–656)
Куфа (656–661)
Говорени јазициКласичен арапски јазик
Вероисповед
ислам
УредувањеКалифат
Калиф 
• 632–634
Абу Бакр Предлошка:Прв
• 634–644
Омар
• 644–656
Осман
• 656–661
Али
• 661–661
Праведен Калифат (последен)[б 1]
Историја 
• Основана
8 јуни 632
28 јули 661
Површина
655[3]6.400.000 km2 (2,500,000 sq mi)
Валутадинар
дирхам
Претходници		 Наследници
Мухамед во Медина
Византија
сасанидско Црство
Егзархат на Африка
Пред-исламска Арабија
Гасаниди
Омејадски Калифат
Амир ел-Муминин (أمير المؤمنين‎), калиф (خليفة‎)

Праведниот Калифат се одликува со дваесет и петгодишен период на брза воена експанзија, проследен со петгодишен период на внатрешни судири. Силите на Праведниот Калифат на својот врв броеле повеќе од 100.000 луѓе. До 650-тите години, калифатот покрај Арапскиот Полуостров, го потчинил Левант, Закавказје на север; Северна Африка и Египет до денешен Тунис на запад; и Иранска Висорамнина до делови од Средна Азија и Јужна Азија на исток.

Калифатот настанал како резултат на смртта на Мухамед во 632 година од новата ера и последователната дебата за наследството на неговото раководство. Абу Бакр, близок придружник на Мухамед од кланот Бану Тејм, бил избран за прв водач на Праведниот Калифат и започнал со освојувањето на Арапскиот Полуостров . Тој владеел од 632 година до неговата смрт во 634 година. Абу Бакр бил наследен од Омар, неговиот назначен наследник од кланот Бану Ади, кој го продолжил освојувањето на Персија, што на крајот довело до пад на Сасанидското Царство во 651 година. Омар бил убиен во 644 година [5] а го наследил Утман, кого го избрал комитет од шест лица, организиран од Омар. Под Утман започнало освојувањето на Ерменија, Фарс и Хорасан.[6] Утман бил убиен во 656 година [7] и бил наследен од Али, кој претседавал со граѓанската војна позната како Прва Фитна (656–661). Војната се водеела првенствено меѓу оние кои го поддржувале братучедот на Утман и гувернер на Левант, Муавија I и оние кои го поддржувале калифот Али. Граѓанската војна трајно ја консолидирала поделбата помеѓу сунитските и шиитските муслимани. Шиитски муслимани веруваат дека Али е првиот законски калиф и имам по Мухамед.[8] Трета фракција во војната го поддржа гувернерот на Египет, Амр ибн ел-Ас . Војната била решена во полза на фракцијата Муавија, која го воспоставила Омејадскиот Калифат во 661 година.

Потекло

уреди
 
Праведниот Калифат

По смртта на Мухамед во 632 г. н.е., неговите придружници од Медина дебатирале кој од нив треба да го наследи во водењето на работите на муслиманите, додека семејството на Мухамед било зафатено со неговиот погреб. Омар и Абу Убаидах ибн ел-Џарах заложиле за лојалност кон Абу Бакр, а наскоро кон оваа лојалност се придружиле и Ансарите и Курајшите. Абу Бакр така станал првиот калиф ( خَـلِـيْـفَـةُ رَسُـوْلِ اللهِ , „наследник на Божјиот Пратеник“) и започнал кампањи за пропагирање на исламот. Прво, тој морал да ги покори арапските племиња кои тврделе дека иако ветиле верност кон Мухамед и го прифатиле исламот, тие не му должеле ништо на Абу Бакр. Како калиф, Абу Бакр не бил монарх и никогаш не користел таква титула; ниту некој од неговите тројца наследници. Наместо тоа, нивниот избор и раководство се засновало на заслуги.[9][10][11][12]

Забележително, според сунитите, сите четири праведни калифи биле поврзани со Мухамед преку брак, биле рано прифатени во исламот,[13] биле меѓу десетте на кои им било ветено рај, биле најблиски придружници и често биле многу фалени од Мухамед и им било давано улоги на водство во рамките на муслиманската заедница која била во зачеток.

Според сунитските муслимани, поимот Рашидунски Калифат потекнува од познат [14] хадис на Мухамед, каде што претскажал дека калифатот после него ќе трае 30 години [15] (должина на Праведниот Калифат) и потоа ќе биде претворено во царство.[16][17] Понатаму, според другите хадиси во Сунан Абу Давуд и Муснад Ахмад ибн Ханбал, кон крајот на времето, Калифатот со правилен водич ќе биде обновен уште еднаш од Бога.[18]

Историја

уреди

Наследување на Мухамед

уреди

Веднаш по смртта на Мухамед, се одржал собир на Ансарите (староседелци од Медина) во Сакифа (двор) на кланот Бану Саида.[19] Општо верување во тоа време било дека целта на состанокот е Ансарите да одлучат за нов водач на муслиманската заедница меѓу себе, со намерно исклучување на Мухаџирун (мигранти од Мека), иако ова подоцна станало предмет на дебата.[20]

Како и да е, Абу Бакр и Омар, двајцата истакнати придружници на Мухамед, откако дознале за состанокот, се загрижиле за потенцијалниот удар и побрзале на собирот. По пристигнувањето, Абу Бакр им се обратил на собраните луѓе со предупредување дека обидот за избор на водач надвор од сопственото племе на Мухамед, Курејши, најверојатно ќе резултира со несогласување, бидејќи само тие можат да му дадат потребна почит на заедницата. Потоа ги зел за рака Омар и друг придружник, Абу Убаидах ибн ел-Џарах и им ги понудил на Ансарите потенцијални избори. Му се спротивставиле со предлогот Курејште и Ансарите да изберат по еден водач меѓу себе, кој потоа ќе владее заеднички. Ситуацијата се вжештила кога го слушнала овој предлог и започнало со меѓусебна расправија. Омар набрзина ја фатил раката на Абу Бакр и се заколнал на својата верност на последниот, пример што го следеле собраните луѓе.[21]

Абу Бакр бил скоро универзално прифатен како поглавар на муслиманската заедница (со титула Калиф) како резултат на Сакифа, иако тој се соочил со расправии како резултат на брзата природа на настанот. Неколкумина придружници, меѓу кои најистакнат бил Али ибн Аби Талиб, првично одбиле да го признаат неговиот авторитет.[19] Можеби се очекувало од Али да го преземе водството, бидејќи му бил братучед и зет на Мухамед.[22] Теологот Ибрахим ел-Нахаи изјавил дека Али имал поддршка и кај Ансарите за неговото наследување, објаснето со роднинските врски што ги споделил со нив. Дали неговата кандидатура за наследство била покрената за време на Сакифа не е познато, иако не е малку веројатно.[23] Абу Бакр подоцна го испратил Омар да се соочи со Али за да ја добие својата верност, што резултирало во караница што можеби вклучува и насилство [24] Сепак, по шест месеци групата склучила мир со Абу Бакр и Али му ја понудил негова слава.[25]

 
Исламски освојувања 622–750:
  Expansion under Muhammad, 622–632

Правило на Абу Бакр

уреди

Проблемите се појавиле веднаш по смртта на Мухамед, заканувајќи се на единството и стабилноста на новата заедница и држава. Отпадништвото се проширило на секое племе на Арапскиот Полуостров, со исклучок на луѓето во Мека и Медина, Бану Такиф во Таиф и Бани Абдул Каис од Оман. Во некои случаи, цели племиња отпаднале. Другите само го задржале зекатот, данокот на милостина, без формално да го предизвикаат исламот. Многу племенски водачи тврделе за пророштво; некои тоа го направиле за време на животот на Мухамед. Првиот инцидент на отпадништво се водел и заклучувал додека Мухамед сè уште бил жив; претпоставен пророк Асвад Анси станал и ја нападнал Јужна Арабија;[26] тој бил убиен на 30 мај 632 година од гувернерот Фарез од Јемен, персиски муслиман.[27] Веста за неговата смрт стигнала до Медина непосредно по смртта на Мухамед. Отпадништвото на ел-Џамама го водел друг претпоставен пророк, Мусајлима,[28] кој станал пред смртта на Мухамед; други центри на бунтовниците биле во Наџд, Источна Арабија (позната тогаш како ел-Бахреин) и Јужна Арабија (позната како ел-Јаман). Многу племиња тврделе дека му се потчиниле на Мухамед и дека со смртта на Мухамед, нивната верност била прекината.

 
Гробни споменици на халифи: Абу Бакр и Умар (десно), Медина, Кралство Саудиска Арабија

Абу Бакр соодветно ја испланирал својата стратегија. Тој ја поделил муслиманската војска на неколку корпуси. Најсилниот корпус, и примарна сила на муслиманите, бил корпусот на Халид ибн ел-Валид . Овој корпус бил користен за борба против најмоќната од бунтовничките сили. На другите корпуси им биле дадени области од второстепено значење во кои ќе ги доведат помалку опасните отпаднички племиња на покорност. Планот на Абу Бакр бил прво да ги исчисти Неџд и Западна Арабија во близина на Медина, потоа да се справи со Малик ибн Нувејра и неговите сили меѓу Неџд и ел-Бахраин и на крај да се концентрира против најопасниот непријател Мусајлима и неговите сојузници во ел-Џамама. По серијата успешни походи, Халид ибн Валид го победил Мусајлима во Битката кај Џамама .[29] Кампањата за отпадништво се водела и завршила во текот на единаесеттата година од хиџра.

Откако биле задрушени востанијата, Абу Бакр започнал војна за освојување. Без разлика дали тој имал намера за целосно империјално освојување, тој, ја активирал историската траекторија што за само неколку кратки децении ќе доведе до една од најголемите царства во историјата. Абу Бакр започнал со Ирак, најбогатата провинција на Сасанидското Царство.[30] Тој го испратил генералот Калид ибн Валид да го нападне Сасанидското Царство во 633 година. Потоа, тој исто така испратил четири војски да ја нападнат римската провинција Сирија [31] но одлучувачката операција била преземена само кога Халид, по завршувањето на освојувањето на Ирак, бил префрлен на сирискиот фронт во 634 година.[32]

Наследство на Омар

уреди

И покрај првичните резерви на неговите советници, Абу Бакр ја препознал воената и политичката моќ во Омар и посакал да успее како калиф. Одлуката била запишана во неговиот тестамент, а по смртта на Абу Бакр во 634 година, Омар бил потврден на функцијата. Новиот калиф ја продолжил војната со освојувањата што ја започнал неговиот претходник, туркајќи се понатаму во Сасанидското ЦарствоСасанидското Царство, северно кон византиска територија и заминал во Египет. Тоа биле региони со големо богатство контролирани од моќни држави, но долгиот судир меѓу Византијците и Персијците ги оставило и двете страни воено исцрпени, а исламските војски лесно надвладеале против нив. До 640 година, тие ја ставиле цела Месопотамија, Сирија и Палестина под контрола на Праведниот Калифат; Египет бил освоен до 642 година, а целото Сасанидско Царство до 643 година.

Додека калифатот продолжувал со брзото ширење, Омар ги поставил темелите на политичката структура што можела да го држи заедно. Тој основал Диван, биро за следење на владини работи. Војската била ставена директно под контрола на државата. Клучно, во освоените земји, Омар не барал немуслиманското население да премине во ислам, ниту се обидел да ја централизира владата. Наместо тоа, тој им дозволил на населението да ја задржи своите религија, јазик и обичаи, и тој ја оставил нивната влада релативно недопрена, наметнувајќи само гувернер (амир) и финансиски службеник наречен амил. Овие нови места биле составен дел од ефикасната мрежа на оданочување што го финансирало царството.

Со обезбедената дарба од освојување, Омар можел да ја поддржи својата вера на материјални начини: на придружниците на Мухамед им биле дадени пензии со кои можеле да живеат, дозволувајќи им да продолжат со религиозни студии и да вршат духовно водство во нивните заедници и пошироко. Омар е запаметен и по воспоставувањето на исламскиот календар; тој е месечев како арапскиот календар, но потеклото е поставено во 622 година, година на хиџра кога Мухамед емигрирал во Медина .

Омар бил убиен од персискиот роб Пируз Нахаванди за време на утринската молитва во 644 година.[33][34]

Изборот на Осман

уреди

Пред да умре Омар, тој назначил комитет составен од шест мажи да одлучува за следниот калиф. Сите мажи, како Омар, биле од племето Курејши.

Комитетот ги намалил изборите на двајца: Осман (или Утман) и Али. Али бил од кланот Бану Хашим (истиот клан како Мухамед) од племето Курејши, и тој бил братучед и зет на Мухамед и бил еден од неговите придружници уште од почетокот на неговата мисија. Осман бил од омејадскиот клан на Курејши. Тој бил втор братучед и зет на Мухамед и еден од првите кои го прифатиле исламот. На крајот бил избран Осман.

Осман владеел дванаесет години како калиф. За време на првата половина на неговото владеење, тој станал најпопуларниот калиф меѓу сите негови претходници, додека во подоцнежната половина на неговото владеење наишол на зголемено противење, предводено од Египќаните и се концентрирал околу Али.

И покрај внатрешните проблеми, Осман ги продолжил освојувачките војни започнати од Омар. Армијата ја освоила Северна Африка од Византија и дури ја нападнала Шпанија, освојувајќи ги крајбрежните области на Пиринејскиот Полуостров, како и островите Родос и Кипар Исто така, крајбрежната Сицилија била нападната во 652 година.[35] Армијата целосно го освоила Сасанидското Царство , а нејзините источни граници се протегале до долната река Инд .

Најтрајниот проект на Осман била последната компилација на Куранот. Под негова надлежност биле напишани дијакритичари со арапски букви, така што неродените говорители на арапски јазик лесно можеле да го читаат Куранот без тешкотии.

Опсада на Осман

уреди

Откако протестот се претворил во опсада врз неговата куќа, Осман одбил да започне каква било воена акција, со цел да се избегне граѓанска војна меѓу муслиманите и претпочитал да преговара за мирно решение.  По преговорите, демонстрантите се вратиле, но наишле на маж кој ги следел, држејќи наредба да ги погуби, по што демонстрантите се вратиле во домот на Осман, носејќи ја наредбата. Осман се заколнал дека не ја напишал наредбата и дека сака да разговара со демонстрантите. Демонстрантите одговориле со барање тој да се повлече како калиф. Осман одбил и се вратил во својата соба, по што демонстрантите влегле во куќата на Осман и го убиле додека тој го читал Куранот.[33][34] Подоцна било откриено дека наредбата за убиство на бунтовниците, всушност, не потекнувала од Осман, туку дека таа била дел од заговор за негово соборување. 

Криза и фрагментација

уреди
 
Вдовицата на Мухамед, Ајша, се бори со четвртиот калиф Али во Битката кај камилата (минијатура од 16 век од копија на Сијер-и Неби )

По атентатот врз третиот калиф, Утман ибн Афан, придружниците на Мухамед во Медина го избрале Али, кој бил предаден на чело на раководството трипати од смртта на Мухамед, за нов калиф. Наскоро потоа, Али разрешил неколку провинциски гувернери, од кои некои биле роднини на Осман и ги заменил со доверливи соработници, како што се Малик рл-Аштар и Салман Персиецот. Потоа Али ја пренел својата престолнина од Медина во Куфа, муслимански градски гарнизон во денешен Ирак.

Побарувањата за одмазда за убиството на калифот Утман се зголемиле кај делови од населението, а голема војска бунтовници предводени од Зубајр, Талха и вдовицата на Мухамед, Ајша, тргнале да се борат против насилниците. Армијата стигнала до Басра и ја зазела, при што 4.000 осомничени бунтовници биле осудени на смрт. Последователно, Али се свртел кон Басра и војската на калифот се сретнала со бунтовничката војска. Иако ниту Али, ниту водачите на спротивната сила, Талха и Зубајр, не сакале да се борат, ноќта избила битка помеѓу двете војски. Според сунитските муслимански традиции, се вели дека оние кои биле вклучени во атентатот врз Осман започнале борба, бидејќи се плашеле дека преговорите меѓу Али и спротивната армија ќе резултираат со нивно заробување и погубување. Така водената битка била првата битка меѓу муслиманите и е позната како Камилска битка. Али излегол како победник и спорот бил решен. Еминентните придружници на Мухамед, Талха и Зубајр биле убиени во битката и Али го испратил својот син Хасан ибн Али да ја придружува Ајша назад во Медина.

Потоа, се кренал уште еден повик за одмазда за крвта на Утман, овој пат од Муавија, роднина на Осман и гувернер на провинцијата Сирија. Сепак, ова повеќе се смета за обид на Муавија да го преземе калифатот, отколку да се одмазди за убиството на Осман. Али се борел со силите на Муавија до ќор-сокак во Битката кај Сифин, а потоа изгубил ја изгубил поддршката на Амр ибн ел-Ас. По ова, Али бил принуден да ја води Битката кај Нараван против бунтовните Хариџити, фракција од неговите поранешни приврзаници кои, како резултат на нивното незадоволство од арбитражата, им се спротивставиле на Али и Муавија. Ослабени од овој внатрешен бунт и недостаток на народна поддршка во многу провинции, силите на Али изгубиле контрола над поголемиот дел од територијата на калифатот во рацете на Муавија, додека големите делови на царството - како Сицилија, Северна Африка, крајбрежните области на Шпанија и некои тврдини во Анадолија - исто така биле изгубени од надворешните сили.

 
Илустрација за Битката кај Сифин од 14 век

Во 661 година, Али бил убиен од Абд ел-Рахман Ибн Мулџам како дел од заговор на Хариџитите за убиство на сите различни исламски водачи во обид да се стави крај на граѓанската војна, но Хариџитите не успеале да ги убијат Муавија и Амр ибн ел-Ас.

Синот на Али, Хасан ибн Али, внук на Мухамед, накратко го презел калифатот и дошол до договор со Муавија да ги поправи односите меѓу двете групи муслимани. Во договорот било наведено дека Муавија нема да именува наследник за време на неговото владеење и дека ќе му дозволи на исламскиот свет да го избере следниот лидер (овој договор подоцна ќе биде прекршен од Муавија, бидејќи тој го прогласил неговиот син Јазид I за наследник) Хасан бил убиен, а Муавија го основал Омејадскиот Калифат, заменувајќи го Праведниот Калифат.[33][34]

Воена експанзија

уреди

Праведниот Калифат се проширил стабилно; во период од 24 години, била освоена огромна територија која ја сочинувала Месопотамија, Левант, делови од Анадолија и поголемиот дел од Сасанидското Царство .

За разлика од Персија, Византијците, откако ја изгубиле Сирија, се повлекле назад во Анадолија. Како резултат на тоа, тие исто така го изгубиле и Египет, иако граѓанските војни меѓу муслиманите ја запреле освојувачката војна за многу години, и ова и дало време на Византија да се опорави.

Освојување на Сасанидското Царство

уреди
 
Карта со детали за трасата на освојувањето на Ирак од страна на Калид ибн Валид

Првата исламска инвазија на Сасанидското Царство , спроведена од калифот Абу Бакр во 633 година, претставувала брзо освојување, бидејќи траела само четири месеци. Абу Бакр го испратил својот генерал Калид ибн Валид да ја освои Месопотамија по војните во Рида . Откако влегол во Ирак со својата 18.000 војска, Калид извојувал решителни победи во четири последователни битки: Битката на Синџирите, водена во април 633 година; битката на Реката, водена во третата недела од април 633 година; Битката кај Валаџа, водена во мај 633 година и Битката кај Улаис, водена во средината на мај 633 година. Во последната недела од мај 633 година, главниот град на Ирак паднал во рацете на муслиманите по првичниот отпор во Битката кај Хира .

Откако ги одморил своите војски, Калид се преселил во јуни 633 година кон ел-Анбар, кој се спротивставил и бил поразен, и на крајот се предадел по неколку недели опсада во јули 633 година. Потоа Калид се преселил кон југ и го освоил градот Ајн Тамр во последната недела од јули 633 година. Така, скоро цел Ирак бил под исламска контрола. Калид добил повик за помош од Даумат-ул-Џандал во Северна Арабија, каде друг муслимански генерал, Ијад ибн Ганм, бил заробен меѓу бунтовничките племиња. Калид се свртел натаму и ги победил бунтовниците во последната недела од август 633 година. Враќајќи се од Арабија, тој добил вест дека се собира голема персиска војска. За неколку недели, тој решил да ги порази. .

Во ноември 633 година, Калид ја поделил својата војска на три единици и ги нападнал разделените персиски војски, од три различни страни во текот на ноќта, почнувајќи од Битката кај Музие, потоа Битката кај Сани и на крајот Битката кај Зумаил . Овие разорни порази ја завршиле персиската контрола над Ирак. Во декември 633 година, Калид стигнал до пограничниот град Фираз, каде ги победил комбинираните сили на Персија, Византија и на христијански Арапи, во Битката кај Фираз . Ова била последната битка во неговото освојување на Ирак.[36]

Потоа Калид ја напуштил Месопотамија за да води друга кампања во Сирија против Византија, по што Митна ибн Харис ја презел командата во Месопотамија. Персијците уште еднаш концентрирале војски за да ја вратат Месопотамија, додека Митна ибн Харис се повлекол од централниот дел на Ирак во регионот близу Арапската пустина за да ја одложи војната сè додека не дојде засилување од Медина. Омар испратил засилувања под команда на Абу Убаидах Сакфи. Со одреден првичен успех, оваа армија конечно била поразена од персиската војска во Битката кај Мостот во која бил убиен Абу Убаид. Одговорот бил одложен сè до одлучувачката муслиманска победа против Римјаните во Левант во Битката кај Јармук во 636 година. Потоа, Омар можел да ги пренесе силите на исток и да ја продолжи офанзивата против Сасанидското Царство . Омар испратил 36.000 луѓе заедно со 7500 војници од сирискиот фронт, под команда на Са`д ибн Абу Вакас против персиската војска. Следувала Битката кај ел-Кадисија, каде на почетокот преовладувале Персијците, но, на третиот ден од борбите, муслиманите ја освоиле предноста. За време на битката бил убиен легендарниот персиски генерал Ростам Фарохзад. Според некои извори, персиските загуби биле 20000, а Арапите изгубиле 10 500 мажи.

По оваа битка, арапските муслимански војски се наметнале кон персискиот главен град Ктесифон (на арапски јазик наречен Мадаин), кој по кратка опсада бил евакуиран. Откако го освоиле градот, тие продолжиле кон исток, следејќи го Јаздигрд и неговите преостанати трупи. За краток временски период, арапските војски го поразиле големиот контра-напад на Сасанидското Царство во Битката кај Џалили. До средината на 7 век, Арапите ја контролирале цела Месопотамија, вклучително и областа што денес е иранска провинција Кузестан . Се вели дека Калифот Омар не сакал да ги испраќа своите војници низ планините Загрос и на иранското плато. Една традиција вели дека тој посакувал „огнен ѕид“ за да ги држи Арапите и Персијците разделени. Подоцнежните коментатори го објаснуваат ова како здрав разум на претпазливост против прекумерно проширување на неговите сили. Арапите само неодамна освоиле големи територии кои сè уште требало да бидат гарнизони и администрирани. Континуираното постоење на персиската влада било, сепак, поттик за бунт на освоените територии и за разлика од византиската армија, сасанидската војска континуирано се обидувала да ги врати своите изгубени територии. Конечно, Омар тргнал напред, што на крајот резултирало во големо освојување на Сасанидското Царство. Персискиот крал, направил уште еден обид да се прегрупира и да ги порази напаѓачите. До 641 година тој собрал нова сила, во која повторно бил поразен. Муслиманите го означиле крајот на Сасанидското Царство , уништувајќи ја последната најсилна сасанидска армија.

Јаздегерд не бил во можност да состави друга војска и станал бегалец. Во 642 година, Омар ја испратил војската да го освои остатокот од Персија. Бил освоен целиот денешен Иран, следен од Голем Хорасан (кој ги вклучува модерната иранска провинција Хорасан и Авганистан), Трансоксанија, Балучистан и Макран (дел од денешен Пакистан), Азербејџан, Дагестан ( Русија), Ерменија и Грузија; овие региони подоцна биле повторно освоени за време на владеењето на Отман со понатамошно ширење во регионите што не биле освоени за време на владеењето на Омар; оттука, границите на калифатот на исток се протегале до долната река Инд и север до реката Аму Дарја.

Војни против Византија

уреди
Освојување на Византиска Сирија
уреди
 
Карта со детали за инвазијата на Левант
 
Карта со детали за трасата на инвазијата на Калид ибн ал-Валид во Источна Анадолија и Ерменија

Првите конфликти меѓу муслиманските освојувачи и Византија се случиле уште во времето на пророкот Мухамед. По договорот меѓу муслиманските сили во Медина и силите на Курејшите во Мека, Бадан, кој бил сасанидски гувернер на Јемен, го прифатил исламот заедно со уште неколку арапски племиња со кое силата на Медина дополнително се зголемила[37]. Мухамед го испратил својот емисар кај византискиот гувернер на Арабија, за да му го пренесе писмото наменето на својот император Ираклиј I. Но кај селото Мутах, емисарот бил погубен од страна на Гасанидите[38][39]. Ова било повод Мухамед да организира експедиција, која се состоела најголемата муслиманска армија која била соберена до тој период, за одмазда против Гасанидите и Византија[37]. Така во Битката кај Мутах бил еден од најраните конфликти меѓу двете страни, во кои муслиманите издвојувале победа.

Една од првите позначајни и поголеми битки била Битката кај Аџнадајн, каде според муслиманските историчари и извори, Визнтија имала загуба од околу 50,000 војници[40]
. По оваа битка, муслиманскиот генерал се упатил кон големиот град Дамаск, ставувајќи го под опсада[41].

Дамаск
уреди

Муслиманските војски во 7 век сè уште немале опрема за опсада на некој град, и обично во такви случаи практикувале тактички план за заземање на градовите или тврдините. Поради овој проблем, војските на раните муслимански освојувачи започнувале со опкружување на градот и стопирајќи го снабдувањето на бранителите и населението до нивно предавање. Така, за да биде Дамаск изолиран, Халид ги пресекол линиите за транспорт во северна Сирија. На запад застанала коњаницата на Фахал која го окупирала вниманието на визнтискиот гарнизон, друг одред бил испратен на патот кон Емеса. Изолирајќи ја околината, Халид наредил да се опкружи градот на 21 август 634 година[42].

Дамаск под опсада останал во периодот од 21 август до 19 септември 634 кога градот бил предаден по мирен пат. По предавањето на градот, Халид не го одржал ветувањето дадено во Дамаск и започнал поход кон конвојот бегалци кој се движел кон Антиохија[43]. Во следната битка наводно Халид го убил на Тома, кој бил управител на Дамаск и кој го потпишал договорот за предавање на градот. По битката, позната како битка кај Мараџ ал-Дебаџ, муслиманите ги заробиле на бегалците, во кој се наоѓала и сопругата и ќерка на Ираклиј I.

Јармук
уреди

Во 634 година починал Абу Бакр и на негово место застанал Омер, кој решил да ја заземе византиска Сирија. Избегнувајќи ги добро утврдените градови како Кесарија и Ерусалим, Арапите се упатиле кон север и го натерале на Ираклиј да ги повлече своите војски од Емеса кон Антиохија[44]. Така, најпрвин во периодот од декември 635 до март 636 година под опсада бил ставен градот Емеса. По крајот на успешната битка, муслиманите се наоѓале недалеку од Алеп, како и до Антиохија, место каде престојувал Ираклиј I. Сериозно вознемирен од серијата неуспеси, тој подготвил противнапад за да си ги врати изгубените територии[45][46]. Во 635 година, персискиот император Јаздегерд III направил сојуз со Византија, кога Ираклиј ја омжил својата ќерка, согласно традицијата, за персискиот принц. Додека Ираклиј подготвувал голема офанзива кон Левант, Персија се насочила кон денешен Ирак. Но кога Ираклија го започнал својот противнапад во мај 636 година, персискиот император се повлечел поради исцрпената состојба на неговата влада[47].

Византиските подготовки започнале кон крајот на 635 и почетокот на 636 година. Веќе во мај Ираклиј имал концентрирано голема сила во Антиохија, северна Сирија. Армијата се состоела од Византијци, Словени, Франки, Грузијци, Ерменци и христијански Арапи[48]. Овие сили биле организирани во пет групи, а за еднички водач бил Теодор Триториј. Во исто време, армијата на Праведниот Калифат била поделена на четири групи: едната под команда на Амр, втората под Шурабил во Јордан, третата под Јазид во Дамаск и последната под Абу Убаид и Халид во Емеса.

Така, по пропаднатите преговори, Битката започнала и истата траела шест дена во која христијанските сили доживеале катастрофален пораз. Според некои извори, во Битката загинале од 50,000 до 120,000 византиски војници.

Ерусалим
уреди

По крајот на Битката кај Јармук, Абу Убаид, муслиманскиот командант на армијата во Сирија го свикал советот за војна на кој биле разгледувани прашањата околу идните напади кон Сирија и Палестина. На состанокот преовладувало мислењето дека мора да се освојат градовите Ерусалим и Кесарија, како стратешки и многу важни градови. Калифот Омер наредил најпрвин да се нападне Ерусалим. Така, тој заедно со Халид ибн ал-Валид започнале марш кон Ерусалим. По Битката кај Јармук, Ерусалим останал отсечен од остатокот на Сирија, и се претпоставува дека подготовките за опсада започнале веднаш по битката[49].. Кога муслиманската војска стигнала до Ерихон, Софрониј ги собрал сите свети мошти вклучувајќи го и Вистинскиот Крст, и тајно ги испратил до брегот за да бидат испратени до византиската престолнина Цариград[50]. Муслиманските трупи го опседнале градот во ноември 636. Наместо немилосрдните напади врз градот, тие одлучиле да се продолжи со опсадата додека византиските сили не прифатат доброволно да го предадат градот[51].

Иако деталите околу опсадата не биле регистрирани, се претпоставува дека византискиот гарнизон не може да очекува никаква помош од Ираклиј. По опсадата која траела четири месеци, Софрониј Ерусалимски понудил да се предаде на градот и да плати данок, под услов калифот дојде во Ерусалим за да го потпише договорот[52]. Така, во почетокот на април 637, Омер пристигнал во Палестина. По предавањето на градот, муслиманскиот калиф дал гаранции за гражанска и верска толеранција кон христијаните во замена на џизија или данок. Истиот бил потпишан од калифот Омер во име на муслиманите, во присуство на Халид, Амр и Рахман. Кон крајот на април 637 година, Ерусалим официјално бил предаден на калифатот. За првпат, по речиси 500 години од римското владеење, на еврејското население му било дозволено да живее во внатрешноста на градот. Самиот ерусалимски патријарх го поканил Омер заедно да се молат во црквата на Светиот гроб. Омер ја одбил пканата, стравувајќи дека прифаќањето на поканата може да го загрози статусот на црквата како христијански храм, и дека муслиманите може да го прекршат договорот и да го претворат храмот во џамија. По престојот од десет дена во Ерусалим, калифот се вратил во Медина.

Северна Сирија
уреди

По освојувањето на Ерусалим, калифот Омер се вратил во Медина и следејќи ги неговите упатства, генералот Јазид се упатил кон Кесарија и уште еднаш започнал опсада. Додека Амр и Шарабил марширале кон Палестина и Јордан, Абу Убаид и Халид ибн ал-Валид со армија од околу 17,000 војници заминале од Ерусалим со задача да биде освоена северна Сирија. Абу Убаид заминал кон Дамаск кој бил под муслиманска власт, а од таму кон Емеса. По неколку дена тие пристигнале пред Хазир, место кое се наоѓа недалеку од Кинасрин. Византискиот командант на Кинасрин бил Менас кој решил да преземе офанзива пред муслиманските сили да пристигнат кон градот. Така со сила од околу 70,000 војници тој започнал напад. Во оваа битка според изворите биле убиени сите 70,000 византиски војници[53].

По победата кај Хазир, муслиманските сили се упатиле кон Алеп, кој бил раководен од страна на генералот Јоаким, кој сретнал со муслиманска армија под команда на Абу Убаид и Халид ибн ал-Валид надвор од тврдината. Тој бил поразен и набрзина се повлекол во тврдината. Јоаким не добие никакви знаци на каква било помош од страна на царот Ираклиј. Како резултат на тоа, околу октомври 637, Римјаните го предаде градот под услов војниците мирно да заминат од градот.

По падот на Алеп, следувало и заземање на Антиохија. Битката се одвила на дванаесет милји од градот, во близина на денешниот мост Маруба или Железниот мост. Главните детали околу битката не се познати. Халид повторно одиграл одлучувачка офанзива како во Битката кај Јармук[54]. Византиските сили претрпеле тешки загуби и биле поразени. Градот се предал на 30 октомври 637 според кој договор на византиските сили заминале од градот по мирен пат.

Окупација на Анадолија
уреди

Абу Убаида и Калид ибн Валид, откако ја освоиле цела северна Сирија, се преселиле на север кон Анадолија заземајќи ја тврдината Азаз за да го исчистат крилото и задниот дел од византиските трупи. На пат кон Антиохија, римската војска ги блокирала во близина на река на која имало железен мост. Поради ова, следната битка е позната како Битка на железниот мост . Муслиманската војска ги победила Византијците и Антиохија се предала на 30 октомври 637 година н.е. Подоцна во текот на годината, Абу Убаида ги испратил Калид Ганм на чело на две одделни војски против западниот дел во Месопотамија, од кои повеќето биле освоени без силен отпор, вклучувајќи делови од Анадолија, Едеса и областа до Араратската рамнина . Другите колони биле испратени во Анадолија, западно до Таур, важниот град Мараш и Малатија, кои сите биле освоени од Калид есента 638 година н.е. За време на владеењето на Осман, Византијците повратиле многу тврдини во регионот и по наредба на Осман започнале низа кампањи за да се поврати контролата над нив. Во 647 година Муавија, гувернерот на Сирија, испратил експедиција против Анадолија, напаѓајќи ја Кападокија и Цезарија Мазака. Во 648 година била нападната Фригија. Големата офанзива во Киликија и Исаврија во 650-651 го принудила византискиот цар Констанс II да влезе во преговори. Примирјето што следело дозволило краток одмор и му овозможило на Констанс да се држи до западните делови на Ерменија . Во 654–655 година, по наредба на Осман, експедицијата се подготвила да го нападне Цариград, но овој план не бил спроведен поради граѓанската војна што избувнала во 656 година.

Таур во Турција ги одбележале западните граници на Праведниот Калифат во Анадолија за време на владеењето на калифот Осман.

Освојување на Египет
уреди

Обединетата муслиманско-арапска армија, во времето кога се соочила со римската армија, била предводена од страна на Амр ибн Алас. Исто како со Сирија, така Византија го изгубил и Египет кој бил економски највредна провинција во империјата, веднаш по Анадолија. Една од првите битки била Битката кај Хелиополис која се одржала некаде од почетокот до средината на јули 640, во близина на античкиот град Хелиополис, каде муслиманските сили имале околу 15,000 воојска на чело со Амр ибн Алас, додека византиските сили пак биле околу 20,000 под раководство на Теодор, како командант на сите византиски сили во Египет. Византиската војска можела да одговори многу порано на муслиманската инвазија, но причините зошто не реагирала навреме, не се познати.[55]. Иако дел од историчарите, како Балтер, како главни виновници ги обвинуваат христијанските Копти и неспособноста на византиските генерали да се справат со брзиот пад на Египет, историчарот Гибон се насочува кон супериозноста на карактерот на муслиманскиот водач во Египет[55].

Без разлика на грешките на византиските генерали, вклучувајќи го секако и Теодор, скоро сите историчари се согласни дека Амр направил брилијантна битка кај Хелиополис. Така, кога византиската војска започнала да се приближува, Амр својата ја поделил на три посебни единици, со еден одред под команда на доверливиот командант Кариџа. Оваа единица започнала со својата задача кон исток околу околните ридови, каде успеала да се сокрие. Оваа единица требало да остане скриена додека Римјаните ја започнат битката, по кое тие требало да го нападнат византиското крило од зад грб. Вториот одред заминал кон југ, место кое требало да се искористи за бегство доколку Битката започне да пропаѓа. Така кога византиските сили започнале со нападот, тие биле целосно изненадени од одредот на Јариџа. Теодор од друга страна го игнорирал муслиманското придвижување на коњаницата. Во нападот, меѓу византиските сили започнал да владее хаос, каде војниците на Теодор се обиделе да побегнат кон југ, но таму биле пресретнати од третиот одред, кој бил поставен таму за само таква намена. Така, византиската армија доживеала голем пораз.

По крајот на битката, поголемиот дел од јужниот и централниот дел на Египет паднал под силите на Амр. Хелиополис претходно било место каде се наоѓала најголемата византиска сила во Египет, но по нивниот пораз муслиманите започнале без проблем да навлегуваат во срцето на Египет. Земјата во суштина била без одбрана, бидејќи никој не сакал да се вклучи на страната на византијците, особено домородното население, од кои поголемиот број биле монофизити и постојано биле прогонувани од Цариград. Населението многу бргу разбрало за даноците на калифатот, кои биле доста подобри за разлика од римските. Голем дел од армијата дезертирала и изразила непослушност како и голем дел од христијанските Копти. Иронично, некои од коптите верувале дека муслиманите ќе бидат потолерантни од Византијците, а дел од нив и го прифатиле исламот. Од друга страна пак, на христијанското население му се овозможило слободно да ја почитува својата религија.

По уништувањето на византиските сили во Хелиополис, градот Александрија бил оставен практично без одбрана и се смета дека само мал дел од провинциските сили останале во самиот град. Градот во муслимански раце паднал на 8 ноември 641 година. Влијанието на таков голем настан бил почувствуван во целото Средоземје. Намалувањето на годишните пратки на жито од Египет и нанела решавачки удар на византиската економија. Освен тоа, Византија изгубила и големи финансиски средства од даноците на трговците кои патувале од Дамаск кон Александрија. Во следниот период имало неколку обиди на Византија да ја врати Александрија. Иако никој од нив не бил успешен за определен временски период, византиските сили биле во можност да ја вратат на кратко контролата врз градот во 645 година. Арапските хроничари напишале дека кон Александрија се упатиле голема флота и армија, на чело со Мануел. По влезот во градот, кое било без поголем отпор, византиската армија имала можност да го задржи градот. Муслиманите со сила од околу 15,000 војници започнале напад, но византиските сили започнале борба на отворено поле, по кое повторно биле поразени.

Египет по неговото освојување станал една од најважните и најбогатите реони на калифатот, односно важна база за понатамошно ширење на исламот кон западот и Северна Африка.

Белешки

уреди
  1. ↑ Хасан останал калиф шест месеци и Мухамед предвидел дека „калифатот по мене ќе трае триесет години. Потоа ќе биде основано кралство.“[1] And those six months of Hasan ibn Ali is included in caliphate.[2]

Наводи

уреди
  1. ↑ Abu Dawud, Kitaab us-Sunnah, Chapter on the Khulafaa, Hadith no. 4647
  2. ↑ فريد, أحمد. „من أعلام السلف – ج 1“. IslamKotob – преку Google Books.
  3. ↑ Rein Taagepera (September 1997). „Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia“. International Studies Quarterly. 41 (3): 495. doi:10.1111/0020-8833.00053. JSTOR 2600793.
  4. ↑ Sowerwine, James E. (May 2010). Caliph and Caliphate: Oxford Bibliographies Online Research Guide (англиски). Oxford University Press, USA. стр. 5. ISBN 9780199806003.
  5. ↑ Modern reformist thought in the Muslim world. By Mazheruddin Siddiqi, Adam Publishers & Distributors, p. 147
  6. ↑ Ochsenweld, William; Fisher, Sydney Nettleton (2004). The Middle East: A History (6. изд.). New York: McGraw Hill. ISBN 978-0-07-244233-5.
  7. ↑ Hinds, Martin (October 1972). „The Murder of the Caliph 'Uthman“. International Journal of Middle East Studies. 3 (4): 457. doi:10.1017/S0020743800025216.
  8. ↑ Triana, María (2017-03-31). Managing Diversity in Organizations: A Global Perspective (англиски). Taylor & Francis. стр. 159. ISBN 9781317423683.
  9. ↑ Azyumardi Azra (2006). Indonesia, Islam, and Democracy: Dynamics in a Global Context. Equinox Publishing (London). стр. 9. ISBN 9789799988812.
  10. ↑ C. T. R. Hewer; Allan Anderson (2006). Understanding Islam: The First Ten Steps (illustrated. изд.). Hymns Ancient and Modern Ltd. стр. 37. ISBN 9780334040323.
  11. ↑ Anheier, Helmut K.; Juergensmeyer, Mark, уред. (9 Mar 2012). Encyclopedia of Global Studies. SAGE Publications. стр. 151. ISBN 9781412994224.
  12. ↑ Claire Alkouatli (2007). Islam (illustrated, annotated. изд.). Marshall Cavendish. стр. 44. ISBN 9780761421207.
  13. ↑ Catharina Raudvere, Islam: An Introduction (I.B.Tauris, 2015), 51–54.
  14. ↑ Asma Afsaruddin (2008). The first Muslims: history and memory. Oneworld. стр. 55.
  15. ↑ Safia Amir (2000). Muslim Nationhood in India: Perceptions of Seven Eminent Thinkers. Kanishka Publishers, Distributors. стр. 173. ISBN 9788173913358.
  16. ↑ Heather N. Keaney (2013). Medieval Islamic Historiography: Remembering Rebellion. Sira: Companion- versus Caliph-Oriented History: Routledge. ISBN 9781134081066. He also foretold that there would be a caliphate for thirty years (the length of the Rashidun Caliphate) that would be followed by kingship.
  17. ↑ Hamilton Alexander Rosskeen Gibb; Johannes Hendrik Kramers; Bernard Lewis; Charles Pellat; Joseph Schacht (1970). „The Encyclopaedia of Islam“. The Encyclopaedia of Islam. Brill. 3 (Parts 57–58): 1164.
  18. ↑ Aqidah.Com (December 1, 2009). „The Khilaafah Lasted for 30 Years Then There Was Kingship Which Allaah Gives To Whomever He Pleases“. Aqidah.Com. Aqidah.Com. Посетено на 16 August 2014.
  19. ↑ 19,0 19,1 Coeli Fitzpatrick, Adam Hani Walker Muhammad in History, Thought, and Culture: An Encyclopedia of the Prophet of God (2014), p. 3
  20. ↑ Madelung, Wilferd (1997). The Succession to Muhammad. стр. 31.
  21. ↑ Madelung (1997, стр. 32)
  22. ↑ Valerie J. Hoffman, The Essentials of Ibadi Islam (2012), p. 6
  23. ↑ Madelung (1997, стр. 32-33)
  24. ↑ Fitzpatrick, Walker (2014, стр. 186)
  25. ↑ Fitzpatrick, Walker (2014, стр. 4)
  26. ↑ Balazuri: p. 113.
  27. ↑ Tabari: Vol. 2, p. 467.
  28. ↑ Gianluca Paolo Parolin, Citizenship in the Arab World: Kin, Religion and Nation-state (Amsterdam University Press, 2009), 52.
  29. ↑ Tabari: Vol. 2, p. 518
  30. ↑ The Arab Conquest of Iran and its Aftermath, 'Abd Al-Husein Zarrinkub, The Cambridge History of Iran, Volume 4, ed. William Bayne Fisher, Richard Nelson Frye (Cambridge University Press, 1999), 5–6.
  31. ↑ Battle of Yarmouk River, Spencer Tucker, Battles That Changed History: An Encyclopedia of World Conflict (ABC-CLIO, 2010), 92.
  32. ↑ Khalid ibn Walid, Timothy May, Ground Warfare: An International Encyclopedia, Vol. 1, ed. Stanley Sandler (ABC-CLIO, 2002), 458.
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 شبارو, عصام محمد (1995). First Islamic Arab State (1 – 41 AH/ 623 – 661 CE). 3. Arab Renaissance House – Beirut, Lebanon. стр. 370.
  34. ↑ 34,0 34,1 34,2 Madelung, Wilferd (1997). The Succession to Muhammad: A Study of the Early Caliphate. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-64696-3.CS1-одржување: ref=harv (link)
  35. ↑ Kazhdan, Alexander, уред. (1991), Oxford Dictionary of Byzantium, Oxford University Press, стр. 1892, ISBN 978-0-19-504652-6
  36. ↑ A. I. Alkram. „Chapter 19: The Battle of Chains – Chapter 26: The Last Opposition“. Khalid bin Al-Waleed: His Life and Campaigns. The Sword of Allah. стр. 1.
  37. ↑ 37,0 37,1 Sayed Ali Asgher Razwy (1996), A Restatement of the History of Islam and Muslims, The Battle of Mootah, ISBN 0-9509879-1-3
  38. ↑ Rogerson, Barnaby (2010-11-04). The Heirs of the Prophet Muhammad: And the Roots of the Sunni-Shia Schism. Little, Brown Book. ISBN 978-0-7481-2470-1.
  39. ↑ Powers, David S. (2014-05-08). Zayd. University of Pennsylvania Press. ISBN 978-0-8122-0995-2.
  40. ↑ Lieutenant-General Agha Ibrahim Akram (1970). The Sword of Allah: Khalid bin al-Waleed, His Life and Campaigns, page 467. Nat. Publishing House. Rawalpindi. ISBN 978-0-7101-0104-4.
  41. ↑ Nicolle 1994, стр. 56
  42. ↑ Burns 2007, стр. 99
  43. ↑ Nicolle 1994, стр. 59
  44. ↑ Akram 2004, стр. 298
  45. ↑ Nicolle 1994, стр. 60
  46. ↑ Kaegi 1995, стр. 112
  47. ↑ Akram 2009, стр. 133
  48. ↑ Al-Waqidi & 8th century, стр. 100
  49. ↑ Gil 1997, стр. 51.
  50. ↑ Runciman 1987, стр. 17.
  51. ↑ Gibbon 1862, Volume 6, p. 321.
  52. ↑ Benvenisti 1998, стр. 14.
  53. ↑ Tabari: Vol. 3, p. 98.
  54. ↑ al-Tabari, Muhammad Ibn Jarir. History of the Prophets and Kings, Vol. 3, pp.: 99-100.
  55. ↑ 55,0 55,1 The Decline And Fall Of The Roman Empire by Edward Gibbon, Chapter LI.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Праведен_Калифат&oldid=5297853“