Историја на Сибир

На раната историја на Сибир имале големо влијание софистицираните номадски цивилизации на Скитите (Пазирик) на запад од планините Урал и Ксионгну (Ноин-Ула) на исток од Урал, кои и двете биле напредни пред христијанската ера. Степите во Сибир биле населени од потомците на номадските народи, вклучувајќи го и Китанскиот народ, разни турски народи и Монголското Царство. Во доцниот среден век, тибетскиот будизам се проширил во областите јужно од Бајкалското Езеро.

За време на Руската Империја, Сибир главно бил развиен како земјоделска провинција. Владата го користела ова место и како место за прогон, каде, меѓу другото, ги испратила и Авакум, Достоевски и декабристите, во работни логори во регионот. Во текот на 19 век била изградена Трансибирската железница, како поддршка за индустријализацијата. Ова беше потпомогнато и од откривањето и експлоатацијата на огромните резерви на сибирските минерални суровини.

Праисторија и антика

Планина Белуха на Алтајските Планини

Според областа на генетска генеалогија, првите луѓе во Сибир се населиле околу 45 000 г.п.н.е и се рашириле на исток и запад и ги населиле Европа и Америките, вклучително и праисторискиот народ Џомон на Јапонија, кои се предци на современите Аину. Според Василиј Радлов, меѓу најраните жители на Централен Сибир биле Енисејците, кои зборувале јазик различен од јазиците на подоцнежните уралски и турски народи. Кетите се сметаат за последните преостанати народи од оваа рана миграција. Се проценува дека мигрантите го преминале мостот Беринг Ленд во Северна Америка пред повеќе од 20 000 години.

Бреговите на сите сибирски езера, кои ги исполнуваа депресиите за време на лакустринскиот период, изобилуваат со остатоци кои датираат од неолитското време. Безбројните кургани (могили), печки и други археолошки артефакти сведочат за густа населеност. Некои од најраните артефакти пронајдени во Средна Азија потекнуваат од Сибир.

По Енисејците дошле уралските Самоједски народи, кои дошле од северниот дел на Урал. Некои стари култури, како што е културата на Селкупите, останале во регионот Сајан. Железото им било непознато, но биле многу вешти во обработката на бронза, сребро и злато. Нивните бронзени украси и примероци, често полирани, се со значителен уметнички вкус. Тие го развиле и управувале со наводнувањето за целите на нивното земјоделство во широките плодни површини.

Индоиранските влијанија во југозападен Сибир може да се датираат во културата Андроново од 2300-1000 г.п.н.е. Помеѓу VII и III век пр.н.е., индоиранските Скити биле доста развиени во Алтајскиот регион (култура Пазирик). Тие имале големо влијание врз сите подоцнежни степски империи.

Уште во првиот милениум пр.н.е., трговијата се одвивала преку Патот на свилата. Во Сибир се увезувале стоки од свила и со неа се тргувало.

„Степа Минусинск“, слика на Василиј Суриков

Со основањето на империјата Ксионгну во 3 век пр.н.е. започнала низа движења на населението. Многу луѓе веројатно биле привлечени кон северните граници на големата Средносибирска висорамнина. Турските народи, како што се Киргиските Енисеи, веќе биле присутни во регионот Сајан. Различни турски племиња како Хака и Ујгур мигрирале на северозапад од своите поранешни места и го покориле угро-финскиот народ.

Овие нови напаѓачи исто така оставиле бројни траги од нивниот престој и, од нивните остатоци, може лесно да се разликуваат два различни периоди. Железото им било познато и ја научиле уметноста на леење во бронза, што ја користеле само за украсување. Овој вид уметност го усовршиле. Нивната керамика е поуметничка и со повисок квалитет од онаа од бронзеното време. Нивните украси се вклучени во колекциите во музејот Ермитаж во Санкт Петербург.

Среден век

Монголското освојување на Јужен и Западен Сибир

Монголското Царство, околу 1300 година (сивата област е подоцнежното Тимуридско Царство)

Монголците долго време одржувале односи со луѓето од сибирската шума (тајга). Ги нарекувале oin irged („луѓето од шумата“). Многу од нив, како што се „ Барга“ и „Урианхаи“, малку се разликувале од Монголците. Племињата околу Бајкалското Езеро зборувале на монголски јазик, а оние на запад зборувале турски, самоједски или енисејски јазици.

До 1206 година, Џингис Кан ги обединил сите монголски и турски племиња во Монголија и јужен Сибир. Во 1207 година, неговиот најстар син Џочи, ги потчинил сибирските „луѓе од шумата“, како народите: Урианхаи, Оирати, Барга, Хакази, Бурјати, Туванци, Хори-Тумеди и Киргистанци. Потоа ги организирал Сибирците во три „тумени“ (единица од 10000 домаќинства и војници). Џингис Кан ги дал Теленгитите и Толосите покрај реката Иртиш на стариот придружник, Корчи. Додека Барга, Тумедите, Бурјатите, Корите, Кешмитите и Башкирите беа организирани во одделни илјадници, Теленгитите, Толосите, Оиратите и Киргиските Енисеи беа означени како „тумени“. Џингис создаде населба на кинески занаетчии и земјоделци во Кем-кемчик по првата фаза од монголското освојување на династијата Џин. Големите канови собирале големи соколи, крзна, жени и киргистански коњи како данок.

Западен Сибир потпаднал под Златната Орда. Потомците на Орда Хан, најстариот син на Џочи, директно владееја со областа. Во мочуриштата на западен Сибир беа поставени станици за санки влечени од кучиња на рутата Јам за да се олесни собирањето на данок.

Во 1270 година, Кублај Хан испратил кинески службеник, со нова група доселеници, во улога на судија на областите на сливот на Киргистан и Туван (益 蘭州и謙 州). Внукот на Огедеи, Каиду, окупирал делови од Централен Сибир од 1275 година натаму. Војската на династијата Јуен под водство на генералот Тутуг од народот Кипчаки, повторно ја освоил киргиската земја во 1293 година. Од тогаш, династијата Јуан контролирала големи делови од Централен и Источен Сибир.

Областа Енисеј имала заедница на ткајачи од кинеско потекло, а Самарканд и Надворешна Монголија имале занаетчии од кинеско потекло кои учеле кај Чангчун.

Сибирски Канат

Канатот од Сибир во 15 и 16 век

Со распадот на Златната орда кон крајот на 15 век, бил основан Канатот од Сибир со центар во Тјумењ. Династијата Тајбугид која не била од кланот Борјиџин се борела за власти со потомците на Шибан, син на Џочи.

Во почетокот на 16 век, татарските бегалци од Туркестан ги покориле племињата кои ги населувале низините на исток од Уралските Планини. Земјоделците, кожарите, трговците и мулите (муслимански свештеници) биле донесени од Туркестан, а се појавбиле мали кнежевства на Иртиш и Об. Тие беа обединети од Канот Јадегар Мохамед од Казан. Конфликтите со Русите, кои го колонизирале Урал, создале судир со Големото Московско Кнежевство. Пратениците на Кан Јадегар дојдоа во Москва во 1555 година и се согласија на годишен данок од илјада крзна од самур.

Јермак и Козаците

Јермак Тимофејевич

Во средината на 16 век, Царството Русија ги освои татарските канати Казан и Астрахан, со што го припои целиот регион на Волга и го отвори патот до Урал. Колонизацијата на новите најисточни површини на Русија и понатамошниот поход кон исток беа предводени од богатите трговци Строганови. Царот Иван IV доделил големи имоти во близина на Урал, како и даночни привилегии на Аникеј Строганов, кој организирал голема миграција кон овие земји. Семејството Строганов го развиле земјоделството, ловот, риболовот и вадењето руда на Урал и воспоставил трговија со сибирските племиња.

Во 1570-тите, претприемачот Семјон Строганов и другите синови на Аникеј Строганов ангажирале многу козаци за заштита на населбите во Урал од нападите на Татарите на сибирскиот ханат, предводени од Кан Кучум . Строганов му предложил на началникот Јермак, ангажиран во 1577 година, да го освои Канатот од Сибир, и му ветил дека ќе му помогне во снабдувањето со храна и оружје.

Во 1581 година, Јермак го започнал своето патување во длабочините на Сибир со група од 1.636 луѓе, следејќи ги реките Тагил и Тура. Следната година пристигнале на Тобол, а 500 мажи поставиле успешна опсада на Кашлик, резиденцијата на Кан Кучум, во близина на денешен Тоболск. По неколку победи над армијата на канот, народот на Јермак ги победил главните сили на Кучум на реката Иртиш по 3-дневна битка во 1582 година. Остатоците од армијата на канот се повлекле кон степите.

Кучум сепак бил силен и одеднаш го нападнал Јермак во 1585 година среде ноќ, убивајќи поголем дел од неговите луѓе. Јермак бил ранет и се обидел да плива преку реката Вагај (притока на Иртиш), но се удавил поради тежината на неговата воена опрема . Козаците на Јермак морале целосно да се повлечат од Сибир, но секоја година, нови групи ловци и авантуристи, поддржани од Москва, доаѓале во земјата. Благодарение на тоа што Јермак ги истражил сите главни речни рути во Западен Сибир, Русите успешно ги вратија сите освојувања на Јермак само неколку години подоцна.

Руско истражување и населување

Сибирските речни правци биле од примарна важност во процесот на руското истражување и освојување на Сибир.

На почетокот на 17 век, движењето на рускиот народ кон исток било забавено поради внатрешните проблеми во земјата во текот на Матното време. Сепак, многу наскоро повторно се продолжи со истражувањето и колонизацијата на огромните територии на Сибир, водени претежно од Козаци кои ловеле вредни крзна и слонова коска. Додека Козаците доаѓале од Јужен Урал, друг бран руски народ дошол од Северноледениот Океан. Тоа беа Поморите (поморците) од рускиот север, кои веќе долго време тргувале со крзно со Мангазеја на северот на Западен Сибир. Во 1607 година, основана е населбата Туруханск во северниот дел на реката Енисеј, во близина на устието на Долна Тунгуска Река, а во 1619 година е основан Енисејски острог на средината на Енисеј на устието на Горна Тунгуска.

Во 1620 година, група ловци на крзно, предводени од полулегендарниот Демид Пианда, тргнале од Туруханск. Според народните преданија, за три и пол години, од 1620 до 1624, Пианда наводно поминал 7.870 км од дотогаш непознатите сибирски реки. Истражил околу 2.300 км од Долна Тунгуска Река и, откако стигнал до горниот дел од Тунгуска, стигнал до големата сибирска река Лена и истражил околу 2.400 км од нејзината должина. Со тоа, тој можеби станал еден од првите Руси кои стигнале до Јакутија и се сретнале со Јакутите. Се враќал покрај Лена до места кои биле премногу карпести, па потоа продолжил по копнен пат и стигнал доАнгара. На овој начин, Пианда можеби бил првиот Русин кој ги сретнал Бурјатите. Направил нови чамци и истражил околу 1.400 км од Ангара, па стигнал до Јенисејск и открил дека Ангара (бурјатски назив) и Горна Тунгуска Река (како што првично му била позната на рускиот народ) се иста река.

Кох од 17 век во музеј во Краснојарск. Коховите биле најраните мразокршачи и биле широко користени од страна на рускиот народ на Арктикот и на реките во Сибир.

Во 1627 година, Петар Бекетов бил назначен за енисејски војвода во Сибир. Тој успешно го завршил патувањето за да собере данок од Бурјатите од Забајкалје, станувајќи првиот Русин што влегол во Бурјатија. Таму ја основал првата руска населба Рибински острог. Бекетов бил испратен до реката Лена во 1631 година, каде во 1632 година го основал Јакутск и ги испратил своите козаци да го истражуваат Алдан и понатаму низводно по Лена, да најдат нови тврдини и да собираат даноци.

Јакутск наскоро се претворил во голема база за понатамошни руски експедиции кон исток, југ и север. Максим Перфилиев, кој порано бил еден од основачите на Јенисејск, го основал Братски острог во 1631 година, а во 1638 година станал првиот Русин што влегол во Трансбајкалија. Во 1639 година група предводена од Иван Москвитин станале првите Руси кои стигнале до Тихиот Океан и го откриле Охотското Море. Козаците дознале од месното население за близината на реката Амур. Врз основа на извештајот на Москвитин, Курбат Иванов ја нацртал првата руска карта на Далечниот Исток во 1642 година. Тој самиот предводел група Козаци во 1643 година на југ од Бајкалските планини и го открил Бајкалското Езеро. Потоа Иванов го направил првиот графикон и опис на Бајкалското Езеро.

Античка карта на Иркутск и Бајкалското Езеро

Во 1643 година, Василиј Појарков ги преминал Становојските Планини и стигнал до горниот дел од реката Зеја во земјата на Даурите, кои плаќале данок на племето Манчу од Кина. Во 1644 година, Појарков пловел по Зеја и станал првиот Русин кој стигал реката Амур. Бидејќи неговите Козаци предизвикале непријателство кај месното население, Појарков морал поинаку да се враќа. Изградиле чамци и во 1645 година пловеле покрај Охотското Море до реката Уља и ја поминале следната зима во колибите што ги изградил Иван Москвитин шест години порано. Во 1646 година се вратиле во Јакутск.

Во 1644 година Михаил Стадухин ја открил реката Колима и го основал Среднеколимск. Трговец по име Федот Алексеев Попов организирал понатамошна експедиција кон исток. Во 1648 година тие пловеле од Среднеколимск надолу кон Арктикот и станале првите истражувачи што поминале низ Беринговиот Проток и ги откриле Чукотскиот Полуостров и Беринговото Море. Повеќето нивни луѓе (вклучувајќи го и Попов) биле изгубени во невремиња и судири со домородците. Мала група предводена од Дежњов стигнала до устието на реката Анадир и пловела по неа во 1649 година, градејќи нови бродови од остатоците. Тие го основале Анадирск и беа заглавени таму, сè додека не ги нашол Стадухин, доаѓајќи од Колима по копнен пат. Подоцна Стадухин тргнал кон југ во 1651 година и го открил заливот Пенжин на северната страна на Охотското Море. Тој можеби ги истражил и западните брегови на Камчатка уште во 1650-тите години.

Кулата на рускиот острог Илимски од 17 век, сега во музејот Талтси во Иркутск, Сибир.

Во 1649-50 година, Јерофеј Хабаров станал вториот Русин што ја истражувал реката Амур. Изградил зимски престојувалишта кај Албазин, потоа пловел по Амур и го пронашол Аханск (денешен Хабаровск), при што ги победил или избегнал големите војски на народот Манчу од Кина и Корејци кои ги сретнал на патувањето. Тој го нацртал Амур во неговиот Нацрт на реката Амур.

Во 1659–65 година Курбат Иванов бил следниот раководител на Анадирски острог по Семјон Дежњов. Во 1660 година отпловил од Анадирскиот Залив. Се смета дека е заслужен за создавањето на првите мапи на Чукотскиот Полуостров и Беринговиот Проток, на кои за првпат се прикажува сè уште неоткриениот остров Врангел, и на Диомидовите Острови и Алјаска.

Така, до средината на 17 век, Рускиот народ ги утврди границите на својата земја блиску како современите и го истражи речиси цел Сибир, освен источна Камчатка и некои региони северно од Северниот Поларник. Камчатка е подоцна освоена, на почетокот на 18 век од страна на Владимир Атласов, а арктичкиот брег и Алјаска се речиси завршени со Големата северна експедиција во 1733–1743. Со експедицијата, кртографите направиле мапа од поголемиот дел од северниот брег на Русија. Истовремено, дел од членовите на новооснованата Руска академија на науките патуваа низ Сибир. Тие беа првите научни истражувачи на Сибир.

Рускиот народ и сибирските домородци

Сибир бил привлечен за Козаците поради крзната од самур, лисици и хермелини. Истражувачите донеле многу крзна од нивните експедиции. Месното население требало да плаќа јасак (данок) во форма на крзно.

Некои народи покажале отворен отпор кон рускиот народ. Другите се покориле, па дури и барале да бидат покорени, иако понекогаш подоцна одбивале да плаќаат данок или не ја признавале руската власт.

Постојат докази за соработка и асимилација на рускиот народ со локалните народи во Сибир. Колку повеќе руските народи напредувале на Исток, толку помалку биле развиени мештаните и покажувале поголем отпор. Во 1607–1610 година, Тунгусите се бореле силно за нивната независност, но биле покорени во околу 1623 година. Бурјатите исто така дале отпор, но отпорот брзо се задушил. Најголем отпор дале народите Коријак (на полуостровот Камчатка) и Чукчи (на Чукотскиот Полуостров), а Чукчите сè уште биле на нивото на развој како во каменото доба.

Отпорот на народот Манчу сепак ги принудил руските Козаци да се откажат од Албазин и со Договорот од Нерчинск (1689), Русија го прекинала напредувањето по сливот на реката, а се концентрирала на колонизација на огромните пространства на Сибир и трговијата со Кина преку сибирската рута. Во 1852 година, руска воена експедиција под раководство на Николај Муравјов ја истражувала реката Амур, а до 1857 година, ланец руски Козаци и селани се населиле по целиот тек на реката. Ова било потврдено од Кина во 1860 година со Договорот од Ајгун.

Порта Тара во градот Омск, порано дел од тврдината Омск

Научниците во Сибир

Научното истражување на Сибир започнало во периодот од 1720 до 1742 година, од страна на Даниел Готлиб Месершмит, Јохан Георг Гмелин и Луис Де Ла Кроје, а по него следеа Герхард Фридрих Милер, Јохан Еберхард Фишер и Јохан Готлиб Георги. Питер Симон Палас, со неколку руски студенти, ги постави првите основи за темелно истражување на топографијата, фауната, флората и жителите на земјата. Патувањата на Кристофер Ханстин и Георг Адолф Ерман беа најважниот чекор во истражувањето на територијата. Александар фон Хумболд, Кристијан Готфрид Еренберг и Густав Роуз, исто така, имаа кратки посети на Сибир. Патувањето на Александар Фјодорович Миддендорф (1843–1845) во североисточен Сибир - истовремено со патувањата на Матијас Кастрен за посебното проучување на урало-алтајските јазици - го насочи вниманието кон далечниот север и разбуди интерес за реката Амур, чиј слив брзо потоа станал место на кое се реализирале експедициите на Ахте и Шварц (1852), а подоцна и на сибирската експедиција.

Сибирскиот огранок на Руското географско друштво е основан истовремено во Иркутск, а потоа станал постојан центар за истражување на Сибир; додека отворањето на реките Амур и Сахалин ги привлече Ричард Маак, Шмит, Глен, Густав Радде и Леополд фон Шренк, кои создадоа дела за флората, фауната и жителите на Сибир.

Руско населување

Кула од тврдината Јакутск од 17 век.

Во XVII и XVIII век, рускиот народ кој мигрирал во Сибир биле ловци, а оние кои избегале од Централна Русија: селани во бегство во потрага по живот без крепосништво, бегалци-осуденици и Староверци. За новите населби на рускиот народ и на месното население требаше да се обезбеди одбрана од номадит. За таа цел биле направени тврдините Томск и Бердск.

На почетокот на 18 век, опасноста од нападите на номадите ослабнала, па регионот сѐ повеќе се населувал, а во градовите се воспоставил нормален граѓански живот.

Во 18 век во Сибир, била формирана нова административна губернија со Иркутск, а потоа во 19 век територијата била неколку пати прераспределена со создавање нови губернии: Томск (со центар во Томск ) и Енисеј (Енисејск, подоцна Краснојарск).

Во 1730 година, со првиот голем индустриски проект - металуршкото производство основано од семејството Демидов - се создаде градот Барнаул. Подоцна, претпријатието организираше социјални институции како библиотеки, клубови, театар. Петар Семенов-Тјан-Шански, кој престојувал во Барнаул во 1856–1857 година, напишал: „Богатството на рударските инженери во Барнаул не се изразуваше само преку нивните домаќинства и облека, туку повеќе во нивното образование и нивото на знаења за науката и литературата. Барнаул беше несомнено најкултурното место во Сибир кое јас го нареков сибирска Атина“.

Истите настани се случуваа и во други градови; се граделе народни библиотеки, музеи, колеџи, театри, а првиот универзитет во Сибир беше отворен во 1880 година во Томск.

Сибирските селани, повеќе од оние во европска Русија, се потпирале на сопствената сила и способности. Тие морале да се борат против суровата клима без надворешна помош. Независноста била резултат и од тоа што немало крепосништва и земјопоседници. За разлика од селаните во европска Русија, Сибирците немале проблеми со достапност на земјиштето; населеноста била ниска, па можеле интензивно да ги обработуваат парцелите неколку години по ред, а потоа да преминат на други парцели. Сибирските селани имале изобилство од храна, а руското селанство морало да има умерен апетит. Леонид Блумер забележал дека културата на консумирање алкохол значително се разликувала; Сибирските селани пиеле често, но умерено: „Сибирската вотка не е некакво чудо за нив, за разлика од рускиот селанец, кој, откако му стана достапна, е подготвен цело море вотка да испие“. Куќите, според белешките на патеписците, не биле како типичните руски изби: куќите биле големи, честопати на два ката, таваните биле високи, ѕидовите биле покриени со даски и насликани со маслена боја.

Руско Царство

Сибериската губернија била основана во 1708 година како дел од административните реформи на Петар Велики. Во 1719 година, губернијата била поделен на три провинции, Вјатка, Соликамск и Тоболск. Во 1762 година, била преименувана во Сибирско Царство (Сибирское царство). Во 1782 година, Сибирското Царство било поделено на три посебни намесништва (наместничество), со седиште во Тоболск, Иркутск и Коливан. Во 1796 година, овие намесништва добија статус на губернии. Јакутската област била одвоена од Губернијата Иркутск во 1805 година. Во 1822 година, поделбата на Сибир била повторно реформирана. Се создале две генерални губернии, Западен Сибир и Источен Сибир. Во Западен Сибир биле губерниите Тоболск и Томск, а во Источен Сибир биле губернијата Иркутск и новоформираната Губернија Енисејск.

Декабристите и другите прогонети лица

Сибир се сметал за добро место за прогонство од политички причини, бидејќи бил далеку од која било странска земја. Граѓанин од Санкт Петербург не би сакал да избега во широките сибирски простори, како што тоа го правеле селаните и криминалците. Дури и на поголемите градови како Иркутск, Омск и Краснојарск, им недостасуваше тој интензивен социјален живот и луксузниот висок начин на живеење на главниот град.

Околу осумдесет лица вклучени во Декабристичкото востание биле осудени на задолжителна работа во Сибир и на трајно населување во тој дел. Единаесет сопруги отишле со нив и се населиле во близина на работните логори. Во своите мемоари, тие ја забележале добронамерноста и просперитетот на руралните жители на Сибир и на суровиот третман од страна на војниците и офицерите.

„Патувајќи низ Сибир, бев зачуден и фасциниран на секој чекор од срдечноста и гостопримството што ги сретнав насекаде. Бев фасциниран од богатството и изобилството, со кои луѓето живееја до денес (1861 година). Гостопримството беше особено развиено во Сибир. Насекаде нѐ примаа како да сме во пријателски земји, секаде ни даваа добра храна, а кога ќе прашав колку им должам, тие не сакаа да земат ништо, и велеа „Запали свеќа за Господ“.

" . . Сибир е исклучително богата земја, земјата е невообичаено плодна и потребно е малку работа за да се добие богата реколта“.

Полина Аненкова, Белешки на сопруга на декабрист

Голем број декабристи починале од болести, а некои претрпеле психолошки шок.

По завршувањето на задолжителна работа, тие биле осудени да се населат во мали градови и села. Таму, некои од нив започнаа свој бизнис, што беше дозволено. Само неколку години подоцна, во 1840-тите, им било дозволено да се преселат во големите градови или да се населат насекаде во Сибир. Во 1856 година, 31 година по востанието, Александар Втори ги помилувал и ги вратил Декабристите во чест на неговото крунисување.

Живеејќи во градовите Омск, Краснојарск и Иркутск, Декабристите значително придонеле кон социјалниот живот и културата. Во Иркутск, нивните куќи сега се музеи. На многу места, поставени се спомен-плочи со нивните имиња.

И покрај желбите на централните власти, прогонетите револуционери веројатно не се чувствувале исфрлени во Сибир. Било токму спротивното бидејќи Сибирците кои живееле цело време сами, „не чувствувале нежност“ кон властите. Во многу случаи, прогонетите биле срдечно примени и добиле платени позиции.

Фјодор Достоевски бил прогонет во каторга во близина на Омск и на воена служба во Семипалатинск. Во текот службата морал да патува за Барнаул и Кузнецк, каде што се оженил.

Антон Чехов не бил прогонет, но во 1890 година сам патувал во Сахалин преку Сибир и таму посетил каторга. Во текот на патувањето го посетил Томск, за кој немал убави зборови, а потоа го посетил Краснојарск, кој го нарекол „најубавиот сибирски град“. Тој истакнал дека и покрај тоа што ова е повеќе место за криминалци отколку за политички егзил, моралната атмосфера била многу подобра: не се соочил со ниту еден случај на кражба. Блумер му предложил да си подготви пиштол, но неговиот придружник одговорил: За што?! Не сме во Италија, знаеш. Чехов забележал дека и покрај очигледниот просперитет, постоела итно потреба од развој на културата.

Трансибирска железница

Преминување на Ангара кај Иркутск (1886).

Развојот на Сибир бил попречен поради лошите транспортни врски во регионот, како и помеѓу Сибир и остатокот од земјата. ОсвенСибирската рута, добрите патишта погодни за транспорт на тркала биле малку на број и доста оддалечени. Пет месеци од годината реките биле главното превозно средство, а за време на студената половина на годината, товарот и патниците патувале со санки со коњи преку зимските патишта, од кои голем број биле истите реки, само сега биле прекриени со мраз.

Првиот пароброд на Об, „Основа“ на Никита Мијасников, бил пуштен во 1844 година; но раните почетоци биле тешки, па дури во 1857 година започнала да се развива испораката со пароброд во реката Об на сериозен начин. Паробродите започнале да пловат по Енисеи во 1863 година, а на Лена и Амур во 1870-тите.

Западен Сибир бил доста рамнински предел, но Источен Сибир имал моќни реки кои не биле многу лесни за пловидба што претставувало проблем за транспортот. Овој проблем можел да се реши само со изградба на железничка пруга.

Првите проекти за железнички пруги во Сибир се појавиле уште од создавањето на железничката пруга Москва - Санкт Петербург. Еден од првите проекти бил проектот Иркутск - Чита, чија цел била да го поврзе Чита со реката Амур и, следствено, со Тихиот Океан.

Пред 1880 година, централната влада ретко реагирала на вакви проекти, поради слабоста на сибирските претпријатија, стравот од интеграција на сибирските територии со регионот на Тихиот Океан наместо со Русија, со што би паднале под влијание на САД и Велика Британија. Тешката и несмасна бирократија и стравот од финансиски ризици, исто така, придонеле за недејствувањето: финансискиот систем секогаш ги потценувал ефектите на железницата, под претпоставка дека ќе го одземе само постојниот сообраќај.

Главно, стравот да не се изгуби Сибир го убедил Александар Втори во 1880 година да донесе одлука за изградба на пругата. Изградбата започнала во 1891 година.

Трансибирската железница претставувала голем поттик за сибирското земјоделство и овозможила зголемен извоз за Централна Русија и европските земји.

Томск бил најголемиот сибирски град до крајот на 19 век, но не бил вклучен во Трансибирската железница.

Сибирското земјоделство извезувало многу евтино жито на Запад. Земјоделството во Централна Русија сè уште било под притисок на крепосништвото, формално напуштено во 1861 година.

Така, за да се одбрани и да се спречи можната социјална дестабилизација, во 1896 година (кога сѐ уште не биле затворени источните и западните делови на Трансибирскиот дел), владата вовела тарифна бариера за жито во Чељабинск и слична бариера во Манџурија. Со оваа мерка се сменила формата на извоз на житни производи: се појавиле мелници во Алтај, Новосибирск и Томск; многу фарми се префрлиле на производство на путер. Од 1896 до 1913 година Сибир во просек извезувал 30,6 милиони пуди (500 000 тони) житни производи (жито, брашно) годишно.

Програма за преселување на Стољпин

Една рана значајна кампања за преселување била спроведена за времето на Николај Втори од страна на премиерот Стољпин во 1906–1911 година.

Руралните области на Централна Русија биле пренаселени, додека Истокот сè уште бил лесно населен и покрај тоа што имало плодно земјиште. На 10 мај 1906 година, со указ на Царот, земјоделците добиле право да се преселат, без никакви ограничувања, на азиските територии на Русија и да добијат евтина или бесплатна земја. Имало голема рекламна кампања: шест милиони примероци брошури и транспаренти со наслов Што добиваат селаните со преселувањето и Како живеат селаните во Сибир, биле печатени и дистрибуирани во руралните области. За мигрантите биле обезбедени возови за транспорт. Државата им давала заеми на доселениците за изградба на фарми.

Не останале сите доселеници; 17,8% се вратиле назад. Сè на сè, повеќе од три милиони луѓе официјално се преселиле во Сибир. Од 1897 до 1914 година, сибирското население се зголемило за 73%, а површината на земјиштето што се обработувало двојно се зголемила.

Слика на Прокудин-Горски одветерници во Западен Сибир

Настанот во Тунгуска

Настанот во Тунгуска или Тунгуската експлозија, била силна експлозија што се случила во близина на реката Подкаменаја Тунгуска во денешниот Краснојарски крај на Русија, околу 7:14 часот (0:14 УТ, 7:02 часот месно време) на 30 јуни 1908 година (17 јуни во јулијанскиот календар, што локално се користел во тоа време).

Причината за експлозијата е контроверзна, и сè уште е многу спорна. Иако причината за експлозијата е предмет на дебата, се верува дека била предизвикана од експлозија на голем дел од метеороид или комета на надморска височина од 5 – 10 километри над површината на Земјата. Со различни студии се обезбедија различни проценки за големината на објектот, а генерално имаше согласност дека бил со пречник од неколку десетици метри.

Иако се смета дека настанот во Тунгуска е најголемата колизија со копно во поновата историја на Земјата, ударите со слична големина во оддалечените области на океанот би биле незабележани пред појавата на глобалниот сателитски мониторинг во 1960-тите и 1970-тите. Бидејќи настанот се случил во оддалечена област, имало мали штети врз човечкиот живот или имот.

Првата евидентирана експедиција пристигнала на местото на настанот повеќе од една деценија по настанот. Во 1921 година, рускиот минералог Леонид Кулик, во посета на сливот на реката Подкаменаја Тунгуска, како дел од истражувањето за Советската академија на науките, заклучил дека експлозијата била предизвикана од огромен удар на метеорит. Тој ја убедил советската влада да финансира експедиција во регионот Тунгуска, заснована врз можноста за метеорско железо што би можело да се искористи за советската индустрија.

Експедицијата на Кулик стигнала на местото во 1927 година. На нивно изненадување, не нашле кратер. Наместо тоа, имало област со изгорени дрвја со површина од околу 50 км. Неколку дрвја во близина на местото на детонација сè уште биле исправени, но без гранките и кората. Дрвјата кои биле подалеку биле соборени во насока што се оддалечува од центарот.

Руска граѓанска војна

До времето на револуцијата, Сибир бил земјоделски регион на Русија, со слаби претприемачки и индустриски класи. Интелигенцијата имала нејасни политички идеи. Само 13% од населението во регионот живеело во градовите и поседувало имало политичко знаење. Недостатокот од силни социјални разлики и урбано население и интелектуалци резултирале во обединување на формално различни политички партии под идеите за регионализам.

Антиболшевичките сили не успеале да дадат единствен отпор. Додека Колчак се бореше против Болшевиците со намера да ги елиминира во главниот град на Империјата, локалните социјалистички револуционери и Меншевиците се обидоа да потпишат мировен договор со Болшевиците. Странските сојузници сакале да останат неутрални, а Колчак ја одбил понудата за помош од Јапонија.

По серијата порази во Централна Русија, силите на Колчак се повлекле во Сибир. Колчак поднел оставка под притисок на социјалистичките револуционери кои наскоро им се покориле на Болшевиците.

Советска ера

1920-ти и 1930-ти години

До 1920-ти години, земјоделството во Сибир опаѓало. Со големиот број имигранти, земјата се користела многу интензивно, што довело до исцрпување на земјата и чести слаби жетви. Во 1920–1924 година имало голем број антикомунистички немири во руралните области во кои биле вклучени 40 000 луѓе. Според истражувањето спроведено во Иркутската област во 1927 година, селаните отворено рекле дека ќе учествуваат во антисоветскиот бунт и се надеваат на странска помош.

Младите биле силно милитаризирани, а советската влада ја спроведуваше понатамошната воена пропаганда од Комсомол. Постојат многу документирани докази за „црвениот бандитизам“, особено во руралните предели, како на пример, сквернавење на цркви и христијански гробници, па дури и убиства на свештеници и верници. Партијата слабо се спротивставила на ваквите случаи и случаите на убиства на оние кои се спротивставувале на советските власти.

Во 1930-тите, Партијата започна со колективизација. Од Централна Русија, многу семејства биле прогонети во слабо населените, шумски или мочурливи области на Сибир, а оние што живееле тука, морале или да избегаат, или биле прогонети во северните региони. Колективизацијата го уништи традиционалниот и најефикасен слој на селаните во Сибир и природните начини на развој, а нејзините последици сè уште траат.

По изградбата на Трансибирската железница, Омск наскоро станал најголемиот сибирски град, но во 1930-тите Советските власти го фаворизирале Новосибирск Во 30-тите години на минатиот век се случила првата тешка индустријализација во басенот Кузнецк (експлоатација на јаглен и металургија на железо) и во Нориљск (никел и ретки земјени метали). Рутата по Северното Море доби индустриска примена. Во исто време, поради растечкиот број на затвореници, Гулаг основал голема мрежа на работни логори во Сибир.

Втора светска војна

Во 1941 година, многу претпријатија и луѓе биле евакуирани во сибирските градови преку железницата. Имало итна потреба од муниција и воена опрема, и веднаш се започнувало со работа по истоварувањето, а зградите за работилниците се граделе истовремено додека се работело.

Повеќето од евакуираните претпријатија останале на новите места по војната. Тие во голема мерка го зголемиле индустриското производство во Сибир.

На 28 август 1941 година, Врховниот Совет на СССР издал наредба „За раселување на Германците од регионот на Волга“, со која многумина биле депортирани во различни рурални области на Казахстан и Сибир.

До крајот на војната, илјадници заробени војници и офицери на германските и јапонските војски биле осудени на неколку години работа во работни логори во сите региони на Сибир. Иако смртта на затворениците не била цел на советските логори, стапката на смртност била висока, особено во зимските периоди. Работеле различни работи, од одгледување зеленчук до изградба на магистралата Бајкал-Амур.

Индустриска експанзија

Хидроелектрична централа на Краснојарск

Во втората половина на 20 век, продолжило истражувањето на минерални и хидроенергетски ресурси. Многу од овие проекти биле планирани, но биле одложени поради војните и непостојаните ставови на советските политичари.

Најпознат проект е Магистралата Бајкал-Амур. Реализацијата на проектот била планирана истовремено со Транссибирската железница, но изградбата започнала непосредно пред Втората светска војна, потоа за време на војната била во мирување и потоа повторно била започната. По смртта на Јосиф Сталин, таа повторно била прекината со години, а продолжила под водство на Леонид Брежњев.

Каскадата на хидроцентрали е изградена во 1960-тите - 1970-тите години на реката Ангара. Со електричните централи се овозможило создавање и поддршка на големи производствени капацитети, како што се фабриката за алуминиум во Братск, Уст-Илимск, рударство на ретки земјени метали во сливот на Ангара и производството поврзано со дрвната индустрија. Цената на електричната енергија во сливот на Ангара е најниска во Русија. Но, каскадата Ангара сè уште не е целосно завршена: електраната Богучани треба да се заврши и ќе се основаат голем број претпријатија.

Негативната страна од овој развој е предизвиканата еколошка штета поради ниските стандарди за производство и прекумерните големини на браните (поголемите проекти биле фаворизирани од индустриските власти и добиле повеќе финансии), а зголемената влажност дополнително ја влошило веќе суровата клима. Имало уште еден проект за производство на електрична енергија на реката Катун на Алтајските Планини во 80-ти години на минатиот век, за кој имало јавни протести и следствено бил откажан.

До крајот на осумдесеттите години голем дел од индустриското производство на Омск и Новосибирск (до 40%) било составено од воено и авијациско производство. Економската криза започнала поради намалувањето на воените нарачки финансирани од државата.

Академгородок, научен град во близина на Новосибирск

Сибирската гранка на Руската академија на науките обединува многу истражувачки институти во најголемите градови, а најголем е Институтот за јадрена физика Будкер во Академгородок во близина на Новосибирск. Другите научни градови или само области составени од истражувачки институти, исто така именувани како „Академгородок“, се во градовите Томск, Краснојарск и Иркутск. Овие места се центри за новоразвиената ИТ-индустрија, особено во Новосибирск која се нарекува „Силициумска Тајга“ и во Томск.

Голем број компании со седиште во Сибир го прошириле својот бизнис со разни производи за широка потрошувачка на мета-регионално и на ниво на цела Русија. Различни сибирски уметници и индустрии создадоа заедници кои веќе не биле централизирани во Москва, како што е Идеја (годишен фестивал за нискобуџетни реклами) и Златен главен град (годишна награда за архитектура).

Понова историја

Нова станбена зграда од 2003 година во Новосибирск

До завршувањето на автопатот Чита - Хабаровск, Трансбајкалија била ќорсокак за автомобилскиот транспорт. Со овој неодамна изграден пат се обезбедиле придобивки за транзитните патувања, а воедно и се зајакнале населбите и индустриската експанзија во ретко населените региони - Забајкалскиот крај и Амурската област.

Проширувањето на транспортните мрежи ќе продолжи да ги дефинира насоките за сибирскиот регионален развој. Следниот проект што треба да се реализира е завршување на железничката пруга до Јакутск. Друг голем проект, предложен веќе во 19 век како северна опција за Трансибирската железница, е Северносибирската железничка пруга меѓу Нижневартовск, Бели Јар, Лесосибирск и Уст-Илимск. Руските железници сугерираат амбициозен проект на железничка пруга до Магадан, полуостровот Чукчи и потоа тунелот низ Беринговиот проток до Алјаска.

Иако Русите и понатаму мигрираат од сибирските и оддалечените источни федерални области во Западна Русија, сибирските градови привлекуваат работна сила (легална или нелегална) од централноазиските републики и од Кина. Иако староседелците се свесни за ситуацијата, во Западна Русија се шират митови за илјадници и милиони Кинези кои живеат во Трансбајкалија и Далечниот Исток.

Истражувачки центри

Најголемиот истражувачки центар во Русија, кој систематски ја проучува историјата на Сибир е Институтот за историја на сибирската гранка на Руската академија на науките.

Градови во Сибир

• Времеплов на Новосибирск
• Времеплов на Омск

Дополнителна литература

• • Bassin, Mark. "Inventing Siberia: visions of the Russian East in the early nineteenth century." American Historical Review 96.3 (1991): 763–794. online
  • Bassin, Mark. Imperial visions: nationalist imagination and geographical expansion in the Russian Far East, 1840–1865 (Cambridge UP, 1999).
  • Bobrick, Benson. East of the Sun: the epic conquest and tragic history of Siberia (Henry Holt and Company, 1993)
  • Cheng, Tien-Fong. A History Of Sino-Russian Relations (1957)
  • Forsyth, James. A history of the peoples of Siberia: Russia's North Asian colony 1581-1990 (Cambridge University Press, 1994) excerpt
  • Gibson, James R. "The Significance of Siberia to Tsarist Russia." Canadian Slavonic Papers 14.3 (1972): 442–453.
  • Hartley, Janet M. Siberia: A History of the People (Yale UP, 2014) excerpt
  • McAleavy, Henry. "China and the Amur Provinces" History Today (1964) 14#6 pp 381–390.
  • March, G. Patrick. "Eastern Destiny: Russia in Asia and the North Pacific" (1996)
  • Marks, S.G. Road to Power: The Trans-Siberian Railroad and the Colonization of Asian Russia, 1850–1917 (1991)
  • Naumov, Igor V. The history of Siberia (Routledge, 2006)
  • Pesterev, V. (2015). Siberian frontier: the territory of fear. Royal Geographical Society (with IBG), London.
  • Wood, Alan, ed. The history of Siberia: from Russian conquest to revolution (Taylor & Francis, 1991.)
  • Yakhontoff, Victor A. Russia And The Soviet Union In The Far East (1932) online

Надворешни врски

• „Сибирскаја Заимка“ - интернет журнал на научни публикации за историјата на Сибир (на руски јазик, со врска до онлајн преведена верзија)
• Сибир (Сибирь) во енциклопедискиот речник на Брокхаус и Ефрон (на руски)
• Isitt, Benjamin (2010). „From Victoria to Vladivostok: Canada's Siberian Expedition, 1917–19“. University of British Columbia Press. ISBN 978-0-7748-1802-5. Архивирано од изворникот на 2011-07-06.978-0-7748-1802-5
• Мрежно место на Сибирска експедиција, од Бенџамин Исит