Википедија

Малта

Малта (малтешки: Malta) е мала и густо населена островска држава која ја сочинува архипелаг во средината на Средоземното Море. Трите најголеми и населени острови се: Малта, Гоцо и Комино, додека помалите како Филфа, Коминото и др. се ненаселени. Иако Малта геофизички е дел на Северна Африка (лежи на африканската континентална плоча, на југ од Сицилија, источно од Тунис и северно од Либија) ова земја геополитички се наоѓа во Јужна Европа. Малтешкиот е единствениот семитски јазик од афроазиската група на јазици кој се говори во една европска држава. Малта е членка на Комонвелтот, а од 1 мај 2004 г. членува и во Европската Унија. Како таква најмала по површина и број на население во таа организација.

Република Малта
Repubblika ta' Malta  (малтешки)
Знаме Грб
Химна: L-Innu Malti
Малтешка химна

Местоположбата на  Малта  (темнозелена) – на Европскиот континент  (зелена и темносива) – во Европската Унија  (зелена)  —  [Легенда]
Местоположбата на  Малта  (темнозелена)

– на Европскиот континент  (зелена и темносива)
– во Европската Унија  (зелена)  —  [Легенда]

Местоположбата на  Малта  (темнозелена)

– на Европскиот континент  (зелена и темносива)
– во Европската Унија  (зелена)  —  [Легенда]
Главен градВалета (де факто)
35°53′N 14°30′E / 35.883° СГШ; 14.500° ИГД / 35.883; 14.500
Службен јазик малтешки, англиски
Демоним Малтежани
Уредување парламентарна република
 •  Претседател Џорџ Вела
 •  Премиер Роберт Абела
Независност
 •  од Обединетото Кралство 21 септември 1964 
 •  Прогласена република 13 декември 1974 
пристапила во ЕУ 1 мај 2004
Површина
 •  Вкупна 316 км2 (200-та)
 •  Вода (%) 0,001
Население
 •  проценка за 2018 г. 475,700[1] (171-ва)
 •  Попис 2011 416,055[2] 
 •  Густина 1,457[2] жит/км2 (7-ма)
БДП (ПКМ) проценка за 2024 г.
 •  Вкупен ▲ $36.870 милјарди[3] (140-та)
 •  По жител ▲ $67,682[3] (20-та)
БДП (номинален) проценка за 2024 г.
 •  Вкупно ▲ $22.737 милјарди[3] (118-та)
 •  По жител ▲ $41,738[3] (25-та)
ИЧР (2021)▲ 0.918[4]
многу висок · 23та
Валута Евро (€)2 (EUR)
Часовен појас CET (UTC+1)
 •  (ЛСВ) CEST (UTC+2)
Се вози на лево
НДД .mt 3
Повик. бр. 356

Историја

уреди

Малта е населена од околу 5200 п.н.е., по доаѓањето на доселениците од островот Сицилија. [36] Значајна праисториска неолитска култура обележана со мегалитички структури, кои датираат од в. 3600 п.н.е., постоеле на островите, како што се гледа од храмовите на Мнајдра, Гантија и други. Феникијците колонизирале Малта помеѓу 800-700 п.н.е., со својот семитски јазик и култура. [37] Тие ги користеле островите како извор од каде што ги проширија морските истражувања и трговијата со Медитеранот, додека нивните наследници, Картагинците, биле соборени од Римјаните во 216 п.н.е., со помош на жителите на Малтес, под кои Малта станала муниципија [38]. ]

По периодот на византиското владеење (4 до 9 век) и веројатно вреќа од страна на вандалите [39], островите биле нападнати од Агхалаби во 870 г. н.е. Судбината на населението по арапската инвазија е нејасна, но се чини дека островите можеби биле целосно депопулирани и најверојатно биле повторно населени на почетокот на вториот милениум од страна на доселеници од арапска власт, Сицилија, која зборувала на сикуло-арапски. [40] Муслиманското владеење било прекинато од страна на нормандите кои го освоиле островот во 1091 година. Островите биле целосно рекривизирани до 1249 година. [41] Островите биле дел од Кралството Сицилија до 1530 година, и на кратко биле контролирани од страна на Капетанската куќа Анжу. Во 1530 година Чарлс I од Шпанија ги дал малтеските острови на Орден на витези од болницата на Свети Јован Ерусалим во вечен закуп.

Витезите Болничари

уреди
 
Катедралата Св. Павле во Имдина

На 23 март 1530,[5] Карло V, светиот римски император, ги дал островите на Витезите Болничари под водство на Филип Виље де Лиљ-Адам,[6][7] во постојан закуп за кој тие плаќале годишен данок од еден малтешки сокол.[8][9][10][11][12][13][14] Овие витези, воен религиозен ред познат и како Редот на Свети Јован, а подоцна и како Малтешки витези, биле истерани од Родос од страна на Османлиите во 1522.[15]

Витезите Болничари владееле со Малта и Гозо помеѓу 1530 и 1798.[16] Во овој период, стратешкото и военото значење на островот значително се зголемило бидејќи малата, но сепак ефикасна флота на Редот на Свети Јован ги започнувала своите напади од оваа нова база насочени кон морските патишта на Осмалиите во Средоземното Море.[16][17]

Во 1551, населението на островот Гозо (околу 5,000 жители) биле однесени во ропство од страна на берберски пирати во Северна Африка.[18]

 
Опсадата на Малта

Витезите, предводени од Жан Паризо де Валет, успешно ја одбил Големата опсада на Малта од страна на Османлиите во 1565.[7] Витезите, со помош на португалски, шпански и малтешки сили, го одбиле нападот.[19][20] По опсадата тие одлучиле да ги зголемат утврдувањата на Малта, особено во областа на внатрешното пристаниште, каде што бил изграден нов град и наречен Валета, во чест на Валет. Биле изградени и стражарници покрај брегот – кулите на Вињакур, Ласкарис и Де Редин – наречени по Големите мајстори кои ја нарачале нивната изградба. За време на присуството на Витезите на островот, тој доживеал изградба на многу архитектноски и културни проекти, како што е обновата на градот Виториоза (денешен Биргу) и изградбата на нови градови како Рохан (денешен Зебуџ). Сепак, до крајот на 1700-те моќта на Витезите опаднала и Редот станал непопуларен помеѓу локалното население.

Францускиот период и освојувањето на Британците

уреди
 
Биста на Бонапарта во Палацо Паризио во Валета

Владеењето на Витезите завршило кога Наполеон ја освоил Малта на пат кон Египет за време на Француските револуционерни војни во 1798. Во периодот од 12–18 јуни 1798, Наполеон престојувал во Палацо Паризио во Валета.[21][22][23] Тој ја реформирал националната администрација со создавање на Владина комисија, дванаесет општини, управа за јавни финансии, ги укинал сите феудални права и привилегии, го укинал ропството и доделил слобода на сите турски и еврејски робови.[24][25] Потоа отпловил за Египет, оставајќи значителен гарнизон во Малта.[26]

Останатите француски сили станале непопуларни кај Малтежаните, особено поради нивното непријателство кон католицизмот и ограбувањето на локалните цркви за финансирање на воените походи. Француската финансиска и религиозна политика толку ги налути Малтежаните што тие се побуниле, принудувајќи ги Французите да го напуштат островот. Велика Британија, заедно со Кралството Неапол и Кралството Сицилија, испратиле муниција и помош на Малтежаните, а Британија испратила и морнарица, која ги блокирала островите.[25]

На 28 октомври 1798, капетанот Сер Александар Бол успешно ги завршил преговорите со францускиот гарнизон на Гозо за предавање и трансфер на островот на Британија. Британците го предале островот на локалците истиот ден, кој бил администриран од Саверио Касар во име на Фердинанд III од Сицилија. Гозо останал независен до 1801 кога Касар бил отстранет од Британците.[27]

Генералот Клод-Анри Белгранд де Вобоа ги предал своите француски сили во 1800.[25] Малтешките лидери побарале од Сер Александар Бел островот да стане британски доминион. Малтежаните создале Декларација за правата во која тие се согласиле да бидат „под заштита и суверенитет на Кралот на слободниот народ, Неговото Височество и Крал на Обединетото Кралство на Велика Британија и Северна Ирска“. Во Декларацијата исто така се наведува дека „неговото Височество нема право да ги отстапи овие острови на било која власт...ако одбери да ја повлече својата заштита, и да се откаже од својот суверенитет, правото на избор на друг суверен, или на управување со овие острови, ни припаѓа само нам, жителите и староседелците.“[25][28]

Британската империја и Втората светска војна

уреди

Во 1814, со Парискиот договор,[25][29] Малта официјално станала дел од Британската империја и се користела како поморска станица и седиште на флота. Со отворањето на Суецкиот Канал во 1869, положбата на Малта на половина пат помеѓу Гибралтарскиот Проток и Египет се покажала како нејзина главна предност, и се сметала за важна станица на патот кон Индија, централна трговска рута за Британците.

Турски воени гробишта по нарачка на султанот Абдул Азис биле изградени помеѓу 1873 и 1874 за паднатите османлиски војници во Големата опсада на Малта.

Помеѓу 1915 и 1918, за време на Првата светска војна, Малта станала позната како Медицинската сестра на Медитеранот поради големиот број на ранети војници кои се лекувале таму.[30] Во 1919, британските трупи пукале во толпа кои протестирале против новите такси, убивајќи четворица. Овој настан, познат како Sette Giugno ("7 јуни"), се одбележува секоја година и е еден од петте национални празници.[31][32] До Втората светска војна, во малтешката политика доминирало јазичното прашање за кое се спротивставиле италофонските и англофонските партии.[33]

 
Тешко бомбардираната Валета за време на опсадата на Малта, 1942

Пред Втората светска војна, Валета била седиште на Медитеранската флота на Кралската морнарица; сепак, и покрај приговорите на Винстон Черчил,[34] командата била преместена во Александрија, Египет, во 1937 од страв дека била премногу подложна на воздушни напади од Европа.[34][35][36] За време на војната Малта одиграла важна улога за Сојузниците; како британска колонија, сместена блиску до Сицилија и морските траси на Оската, Малта била бомбардирана од италијанските и германските воздушни сили. Малта била користена од Британците за напади врз италијанската морнарица и имала база за подморници. Се користела и како место за прислушување, пресретнувајќи ги германските радио пораки.[37] Храброста на малтешкиот народ за време на втората опсада на Малта било причина за кралот Џорџ VI да го додели Крстот на Свети Георги на колективна основа на 15 април 1942.[38] Приказ на Крстот на Свети Георги денес се наоѓа на знамето и грбот на Малта.

Независност и Република

уреди
 
Споменик на независноста на Малта во Флориана

Малта се здобила со независност како Држава Малта на 21 септември 1964 (Ден на независноста). Според Уставот од 1964, Малта првично ја задржала кралицата Елизабета II како Кралица на Малта, а со тоа и шеф на државата, при што генерал-губернатор ја извршувал власта во нејзино име. Во 1971, Лабуристичката партија предводена од Дом Минтоф победила на изборите, што резултирало со прогласување на република на 13 декември 1974 (Денот на републиката) во рамките на Комонвелтот. Договорот за одбрана кој бил потпишан набргу по независноста, и бил репреговаран во 1972, истекол на 31 март 1979 (Ден на слободата).[39] По истекот, британската база била затворена и земјиштето претходно контролирано од Британците и било доделено на малтешката влада.[40]

По заминувањето на преостанатите британски трупи во 1979, земјата го интензивирала своето учество во Движењето на неврзаните. Малта прогласила политика на неутралност во 1980.[41] Истата година, три локалитети, вклучивајќи го и главниот град Валета, биле впишани во листата на Светско наследство на УНЕСКО. Во 1989, во Малта се одржал самит помеѓу американскиот претседател Џорџ Х. В. Буш и советскиот лидер Михаил Горбачов, нивна прва средба лице в лице, што го сигнализирал крајот на Студената војна.[42] Меѓународниот аеродром Малта бил отворен и станал целосно оперативен на 25 март 1992, што ја поттикнало авионската и туристичката индустрија. Референдум за придружување на Европската Унија бил одржан на 8 март 2003, при што 53.65% од гласовите биле за.[43] Малта се придужила на Европската Унија на 1 мај 2004[44] и на Еврозоната на 1 јануари 2008.[45]

Географија и клима

уреди
Главна статија: Географија на Малта
 
Топографска карта на Малта

Малта е мала и густо населена островска држава која ја сочинува архипелаг во средината на Средоземното Море. Климата во Малта е средоземномна. Малта е расположена на трите најголеми и населени острови се: Малта, Гоцо и Комино, додека помалите како Филфа, Коминото и др. се ненаселени. Островот се наоѓа на околу 90 километри јужно од Сицилија и на 250 километри од Северна Африка. Најголемиот остров Малта има 245,7 км2, долг е 27 км а широк 14,5 км. Должината на неговата крајбрежна линија изнесува 137 километри. Брегот на островот е скалест. Малта нема езера ниту реки, но сепак 50% од нејзината почва е обработлива. Слатка вода на островот се добива со преработка на солената морска вода.

Политички систем

уреди

Административна поделба

уреди
Главна статија: Административна поделба на Малта
 
Карта на општините во Малта

Малта е поделена на 68 општини, наречени „месни совети“ (kunsilli lokali). Општините се единствената административна единица во земјата. Шесте окрузи и трите региони служат само за статистички цели.

Стопанство

уреди
Главна статија: Економија на Малта

Малта е класифицирана како напредна економија заедно со 32 други земји од страна на Меѓународниот Монетарен Фонд (ММФ).[46] До 1800 Малта зависела од производството на памук, тутун и изградба на бродови.

Сообраќај

уреди

Во оваа држава сообраќајот се одвива на лева страна, како и во Велика Британија. Земајќи ја предвид големината на државата, бројот на автомобили е прилично голем; четврта држава во Европската Унија. Во 1990 година, во државата биле регистрирани 182.254 автомобили, што претставува 582 автомобили на километар квадратен. На Малта има 2.254 километри пат, од кои 1.972 км (87,5%) е асфалтиран, а 282 км е неасфалтиран.

Главно превозно средство во државата е автобусот, кое е прилично евтино превозно средство. Најголем број од автобусите тргнуваат од централниот терминал во Валета. Автобусите возат на островот уште од 1905 година, па денес таму претставуваат туристичка атракција. Но сепак денес традиционалните автобуси се заменуваат со модерни. Во минатото автобусите биле обоени според рутата која ја возеле, после што биле обоени сите во зелена боја. Денес сите автобуси се обоени во жолта боја, со портокалова или пак со црвена црта.

 
Ербас А320 на Air Malta

Денес низ Малта се возат околу 500 автобуси, од кои поголемиот дел се во сопственост на самите возачи. Автобусите возат спрема единствен распоред кој е одреден од државните институции. Статистички гледано, со малтешките автобуси се превезуваат 31 милион патници годишно. Половина од автобусите возат за јавниот превоз, додека другата половина служат за приватен и училиштен превоз.

Население, јазик и религија

уреди

Религија

уреди
 
Катедралата Св. Јован во Валета

Христијанство

уреди
Верници во Малта
Католици
  
 97,00 %
Евреи
  
 0,2 %
Муслимани
  
 0,8 %
Други
  
 2 %

Црквата во Малта е опишана во книгата на Апостолските дела,[47] според која таа била основана од страна на Свети Апостол Павле и Свети Публиј, како нејзин прв епископ.[48] Се верува дека Свети Павле престојувал на островот во 60 г., по што оттаму заминал за Рим. Денеска постојат неколку катакомби кои го потврдуваат ранохристијанскиот карактер на Малта. Според преданијата, римскиот управник на Малта, Публиј, во времето на Свети Павле, станал првиот епископ на Малта по неговото преобратување во христијанство.

Додека малтешките острови биле под власта на витешкиот ред Болничари (XV - крај на XVIII век), Големиот мајстор имал статус на управител на католичката црква, и уживал посебни односи со папата. Со текот на годините, моќта и власта на витешкиот ред се намалила, за на крај да заврши со доаѓањето на Наполеон Бонапарт на островот (1798), на патот кон неговиот поход на Египет.

Во 1814 година, Малта станала дел од Британската Империја во согласност со Парискиот договор. Британското владеење траело вкупно 150 години, до 1964 г. кога Малта стекнала независност. Британска власт на островот ги донела првите протестантски односно англикански мисионери, но римокатолицизмот и понатаму останал доминантен како традиционална вероисповед во историјата на земјата.

Други религии

уреди

Еврејското население на Малта била една од најголемите верски организации во средниот век во времето на Норманите. Во 1479 г, Малта и Сицилија потпаднале под власта на Арагон и, според указот издаден од страна на шпанските власти (1492), сите Евреи биле принудени да ја напуштат земјата. Неколку малтешки Евреи биле христијанизирани со цел да можат да останат.

Во земјата опстојуваат и други верски организации, како протестанти, Јеховини сведоци, баптисти, муслимани итн.

Музика во Малта

уреди

Спорт во Малта

уреди

Поврзано

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ „Eurostat: Population on 1 January“ (PDF). Eurostat. 14 June 2018.
  2. ↑ 2,0 2,1 Census 2011. National Statistics Office, Malta
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 „Report for Selected Countries and Subjects: April 2024 (Malta)“. imf.org. International Monetary Fund.
  4. ↑ „Human Development Report 2021/2022“ (PDF) (англиски). United Nations Development Programme. 8 September 2022. Посетено на 8 September 2022.
  5. ↑ Denaro, Victor F. (1963). Yet More Houses in Valletta Архивирано на 2 март 2016 г.. Melita Historica. p. 22.
  6. ↑ de Vertot, Abbe (1728) The History of the Knights of Malta vol. II (facsimile reprint Midsea Books, Malta, 1989).
  7. ↑ 7,0 7,1 „Malta History“. Jimdiamondmd.com. Архивирано од изворникот на 8 March 2012. Посетено на 12 October 2008.
  8. ↑ „Malta History 1000 AD–present“. Carnaval.com. Архивирано од изворникот на 4 February 2012. Посетено на 12 October 2008.
  9. ↑ „La cesión de Malta a los Caballeros de San Juan a través de la cédula del 4 de marzo de 1530“ (PDF). orderofmalta.int. Архивирано од изворникот (PDF) на 24 September 2015. Посетено на 12 March 2016.
  10. ↑ „LA SOBERANA ORDEN DE MALTA A TRAVÉS DE DIEZ SIGLOS DE HISTORIA Y SU RELACIÓN CON LA ACCIÓN HUMANITARIA“ (PDF). uma.es. Архивирано од изворникот (PDF) на 4 March 2016. Посетено на 12 March 2016.
  11. ↑ El halcón maltés regresará a España dos siglos después Архивирано на 3 март 2016 г.. El Pais (14 August 2005). Retrieved 1 May 2017.
  12. ↑ „La verdadera historia del halcón maltés“. Архивирано од изворникот на 30 May 2016.
  13. ↑ „El halcón y el mar“. trofeocaza.com. 22 October 2014. Архивирано од изворникот на 30 May 2016.
  14. ↑ „El Rey volverá a tener otro halcón maltés en primavera“. Архивирано од изворникот 22 December 2015. Посетено на 12 March 2016.
  15. ↑ „Hospitallers – religious order“. Архивирано од изворникот 1 August 2017. Посетено на 3 July 2017.
  16. ↑ 16,0 16,1 Devrim., Atauz, Ayse (2008). Eight thousand years of Maltese maritime history: trade, piracy, and naval warfare in the central Mediterranean. University Press of Florida. ISBN 978-0-8130-3179-8.
  17. ↑ McManamon, John (June 2003). „Maltese seafaring in mediaeval and post-mediaeval times“. Mediterranean Historical Review. 18 (1): 32–58. doi:10.1080/09518960412331302203. ISSN 0951-8967. S2CID 153559318.
  18. ↑ Niaz, Ilhan (2014). Old World Empires: Cultures of Power and Governance in Eurasia. Routledge. стр. 399. ISBN 978-1-317-91379-5. Архивирано од изворникот 18 April 2024. Посетено на 3 March 2019.
  19. ↑ Angelo Castillo, Dennis (2006). The Maltese Cross: A Strategic History of Malta. Greenwood Publishing Group. стр. 55. ISBN 978-0-313-32329-4. Архивирано од изворникот 6 September 2015. Посетено на 1 July 2015.
  20. ↑ Braudel, Fernand (1995) The Mediterranean and the Mediterranean World in the Age of Philip II, vol. II. University of California Press: Berkeley.Малта
  21. ↑ „Palazzo Parisio“. gov.mt. Архивирано од изворникот на 6 January 2018. Посетено на 21 August 2015.
  22. ↑ „Napoleon's bedroom at Palazzo Parisio in Valletta!“. maltaweathersite.com. Архивирано од изворникот на 4 March 2016. Посетено на 21 August 2015.
  23. ↑ Stagno-Navarra, Karl (24 January 2010). „Leaving it in neutral“. MaltaToday. Архивирано од изворникот на 16 October 2015. Посетено на 21 August 2015.
  24. ↑ „This day, May 15, in Jewish history“. Cleveland Jewish News. Архивирано од изворникот на 19 May 2014.
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 25,3 25,4 Sciberras, Sandro. „Maltese History – F. The French Occupation“ (PDF). St Benedict College. Архивирано од изворникот (PDF) на 3 May 2015. Посетено на 23 November 2014.
  26. ↑ Shosenberg, J.W. (April 2017). „NAPOLÉON'S EGYPTIAN RIDDLE“. Military History. 34 (1): 25 – преку Ebsco.
  27. ↑ Schiavone, Michael J. (2009). Dictionary of Maltese Biographies A-F. Publikazzjonijiet Indipendenza. стр. 533–534. ISBN 978-99932-91-32-9.
  28. ↑ Holland, James (2003). Fortress Malta An Island Under Siege 1940–43. Miramax. ISBN 978-1-4013-5186-1.
  29. ↑ Rudolf & Berg 2010, стр. 11
  30. ↑ Galea, Michael (16 November 2014). „Malta earns the title 'nurse of the Mediterranean'“. The Times. Архивирано од изворникот на 6 February 2016.
  31. ↑ „Malta definition of Malta in the Free Online Encyclopedia.“. Free Online Encyclopedia – List of Legal Holidays. Архивирано од изворникот 17 June 2013. Посетено на 8 July 2013.
  32. ↑ „SETTE GIUGNO“. Visitmalta – The official tourism website for Malta, Gozo and Comino. Архивирано од изворникот на 30 January 2014. Посетено на 8 July 2013.
  33. ↑ „Independence“. Архивирано од изворникот на 6 September 2012.
  34. ↑ 34,0 34,1 Bierman, John; Smith, Colin (2002). The Battle of Alamein: Turning Point, World War II. Viking. стр. 36. ISBN 978-0-670-03040-8.
  35. ↑ Titterton, G. A. (2002). The Royal Navy and the Mediterranean, Volume 2. Psychology Press. стр. xiii. ISBN 978-0-7146-5179-8.
  36. ↑ Elliott, Peter (1980). The Cross and the Ensign: A Naval History of Malta, 1798–1979. Naval Institute Press. ISBN 978-0-87021-926-9.
  37. ↑ Calvocoressi, Peter (1981). Top Secret Ultra – Volume 10 of Ballantine Espionage Intelligence Library (reprint. изд.). Ballantine Books. стр. 42, 44. ISBN 978-0-345-30069-0.
  38. ↑ „The Siege of Malta in World War Two“. Архивирано од изворникот 29 December 2007. Посетено на 15 April 2007.
  39. ↑ Wolf, Eric R. (1984). Religion, Power and Protest in Local Communities: The Northern Shore of the Mediterranean. Walter de Gruyter GmbH & Co KG. стр. 206. ISBN 978-3-11-086116-7.
  40. ↑ Fenech, Dominic (February 1997). „Malta's external security“. GeoJournal. 41 (2): 153–163. Bibcode:1997GeoJo..41..153F. doi:10.1023/A:1006888926016. S2CID 151123282.
  41. ↑ Breacher, Michael (1997). A Study of Crisis. University of Michigan Press. стр. 611. ISBN 978-0-472-10806-0.
  42. ↑ „1989: Malta summit ends Cold War“. BBC: On This Day. 3 December 1989. Архивирано од изворникот 3 October 2018. Посетено на 1 October 2014.
  43. ↑ „Malta votes 'yes' to EU membership“. CNN. 9 March 2003. Архивирано од изворникот на 13 March 2003. Посетено на 1 October 2014.
  44. ↑ „The History of the European Union – 2000–today“. Архивирано од изворникот на 11 October 2007. Посетено на 12 October 2007.
  45. ↑ „Cyprus and Malta set to join eurozone in 2008“. Euractiv. 16 May 2007. Архивирано од изворникот на 30 January 2009. Посетено на 12 October 2007.
  46. ↑ „IMF World Economic Outlook (WEO) – Recovery, Risk, and Rebalancing, October 2010 – Table of Contents“. Imf.org. 6 October 2010. Посетено на 1 June 2011.
  47. ↑ Дела 27:39-42 и Дела 28:1-11
  48. ↑ Кендал, Џејмс (1910). „Малта“. Католичка енциклопедија, Том IX. Посетено на 18 јуни 2006. (англиски)

Надворешни врски

уреди
Одредници од Малта
Средоземно Море
(  Италија)
 
Средоземно Море
  С  
З   И
  Ј  
Средоземно Море
Средоземно Море
(  Тунис)
 
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Малта&oldid=5281941“