Википедија

Берберски пирати

Берберски пирати (или Берберски гусари или Отомански гусари) биле муслимански гусари кои оперирале по бреговите на Северна Африка, а најчесто со седиште во пристаништата во Алжир, Тунис и Триполи. Во Европа оваа област била позната како Берберски Брег, и се однсувало на Берберите. Од Средоземјето, своите активности пополека ги прошириле долж брегот на Атлантикот во Западна Африка и на север до Исланд. Покрај запленувањето на трговските бродови од завојуваните народи, тие почнале да ги напаѓаат европските крајбрежни градови и села, најчесто во Италија, Франција, Шпанија и Португалија, но исто така и во Ирска, Британија,[1] Холандија и Исланд.[2] Главна целта на овие напади било да ги одвратат своите непријатели и да ја наметнат својата моќ во регионот, но и за да заробат робови за арапскиот пазар на робови во Северна Африка. Робовите во Берберија биле од различни етнички групи и вероисповест (христијани, евреи или муслимани).[1]

Морска борба со берберскигусари од Лорес а Кастро, ок. 1681
Barbaria од Јан Јансониус, го прикажува брегот на Северна Африка, област позната во 17 век како Барбарија. ок. 1650
Британски морнари се качуваат на алжирски пиратски брод
Изјавува човек од варварството
берберски пират, Пјер Франческо Мола 1650 година

Терминот „берберски гусари“ обично се применува за алжирските напаѓачи по 16 век, кога зачестиле нападите. Во тој период Алжир станал толку моќен што се отцепил од суверенитетот на Отоманската Империја и веќе не бил администрирана провинција или зависност познати како берберски држави какви што биле Сале (види Сале Роверс) и други пристаништа во Мароко .

Помеѓу 1580 и 1680 година, гусарите заробиле околу 850.000 луѓе како робови, а од 1530 до 1780 година дури 1.250.000 луѓе биле заробени.[1] Историчарот Дејвид Ерл, сепак се сомнева во овие бројки. Некои од овие гусари биле Европејци кои ја смениле верата како Џон Вард и Зимен Дансекер.[2] Хајредин Барбароса и Оруч Рејс, турските браќа Барбароса, кои по барање на Алжир на почетокот на 16 век отишле таму, исто така биле озлогласени гусари.

Во втората половина од 17 век почнала да се намалува гусарската активност на Берберските гусари,[3] бидејќи помоќните европски морнарици почнале да ги принудуваат берберските држави да склучат мир и да престанат да го напаѓаат нивниот брод. Сепак, бродовите и бреговите на христијанските држави кои не биле заштитени со ваков договор продолжиле да бидат цел на напади до почетокот на 19 век. Помеѓу 1801 и 1815 година, имало повремени инциденти, а и две Берберски војни во кои Соединетите Американски Држави, Шведска и Кралството Сицилија војувале против републиката Алжир. По Наполеоновите војни и Виенскиот конгрес од 1814-1815 година, европските сили се согласиле дека треба целосно да ги потиснат берберските гусари.

Тие неколку пати го нападнале Алжир, но биле поразувани до конечниот француски напад во 1830 година, бидејќи целиот алжирски арсенал бил во војна во Наварино, Грција.

Историја уреди

Берберските пирати биле активни од средновековните времиња до 1800-тите.

 
Британски капетан е сведок на маките на христијанските робови во Алжир, 1815 година

Среден век уреди

Во 1198 година, проблемот со берберското пиратство и робовите кои ги земале бил толку голем што бил основан религиозниот ред Тринитарци, кои требало да собираат откупнини и да ги разменат за заробениците во Северна Африка. Во 14 век, туниските гусари биле доволно голема закана за Франција и Џенова да ја нападнат Махдија во 1390 година; напад познат и како „Берберска крстоносна војна“. Прогонетите Морискоси во Реконквистата и пиратите од Магреб придонеле за зголемување на бројката на пирати. По доаѓањето во Алжир на гусарот и адмирал Кемал Реис во 1487 година, берберските гусари станале вистинска закана за бродовите на европските христијански народи.[4]

16 век уреди

 
Битката кај Превеза, 1538 година

Од 1559 година, овие африкански градови, иако фактички биле дел од Отоманската империја, всушност биле воени републики кои си избирале свои владетели и живееле од воениот плен одземен од Шпанците и Португалците. Има и случаи на сефардски Евреи, како Синан Реис и Самуел Палаче, кои по бегството од Иберија почнале да ги напаѓаат бродовите на Шпанската Империја под отоманско знаме.[5]

За време на првиот период (1518–1587), бејлербеговите биле адмирали на султанот, командувале со големи флоти и воделе воени операции за политички цели. Тие биле задолжени за носење робови и имале жестоки методи. По 1587 година, нивните наследници имале за цел грабежи, на копно и на море. Поморските операции ги воделе капетаните, или реисите..Десет проценти од вредноста на грабежот бил исплаќан на пашата или неговите наследници, кои ги носеле титулите ага или деј или бег.

 
Берберските пирати често ја напаѓале Корзика, и затоа биле подигнувати многу џеновски кули.

Во 1544 година Хајредин го зазел островот Искја, и со себе зел 4.000 затвореници и поробил околу 2.000-7.000 жители на Липари.[6][7] Во 1551 година Тургут Реис го поробил целото население на малтешкиот остров Гозо (5.000 до 6.000 жители), и го испратил во Отоманска Триполитанија. Во 1554 година, гусарите под водство на Тургут Реис го ограбиле Виесте, каде што обезглавиле 5.000 жители, а 6000 жители биле заробени.[8]

17 век уреди

 
Француски брод и Берберски пирати од Арт Антониз, ок. 1615

Во 1607 година, витезите од редот на Свети Стефан (под команда на Јакопо Ингирами) извршиле контра акција и го нападнале алжирскиот град Бон, каде што убиле 470 жители и зеле 1.464 заробеници.[9] Оваа победа е насликана на серија фрески од Бернардино Покети во „Сала ди Бона“ во Палацо Пити, Фиренца.[10][11] Во 1611 година, шпанските галии од Неапол, придружувани од галиите на Малтешките витези, извршиле напад на островите Керкена во близина на тунискиот брег и заробиле скоро 500 муслимани.[12] Помеѓу 1568 и 1634 година, витезите од редот на Свети Стефан заробиле околу 14.000 муслимани, при што можеби една третина биле заробени во копнени напади, а две третини од заробените бродови.[12]

 
Битка на француски брод со две галии на Берберските гусари
 
Работата на Мерцедарите била да се откупуваат христијанските робови кои биле во рацете на муслиманите, Histoire de Barbarie et de ses Corsaires, 1637 г.

Ирска била нападната на сличен начин. Во јуни 1631 година, Мурат Реис, со гусари од Алжир и вооружени трупи на Отоманската империја, упаднал на брегот во малото пристанишно село Балтимор, во грофовијата Корк. Тие ги заробиле скоро сите селани и ги однеле во ропство во Северна Африка. Затворениците имале различни судбини – некои биле веслачи на галии, додека жените станале конкубини во харемите или во султанската палата.

Само во Алжир биле заробени преку 20.000 луѓе. Богатите можеле да си се ослободат со плаќање откупнина, а сиромашните биле осудени на ропство. Нивните господари повремено им дозволувале да се ослободат ако ја сменат верата во ислам.

 
Битка помеѓу англиски брод и пловила на Берберски гусари
 
Холандски бродови го бомбардираат Триполи во казнена експедиција против Берберските пирати, ок. 1670

Во 1675 година, ескадрилата на Кралската морнарица предводена од Џон Нарборо преговарала за траен мир со Тунис и, откако го бомбардирала Триполи, била дадена согласност.[13]

18-19 век уреди

 
Капетанот Вилијам Бејнбриџ му оддава почит на Дајот на Алжир, околу 1800 г.

Пиратството бил голем проблем и затоа некои држави почнале да се занимаваат со откупнини. Во Данска, „На почетокот на 18 век организирано се собирале пари во сите цркви, а државата го основала таканаречениот „ропски фонд“ (slavekasse) во 1715 година. Средствата се собирале преку износот на задолжително осигурување на морнарите. Помеѓу 1716 и 1736 година преку оваа институција биле откупени 165 робови.“[14] „Помеѓу 1716 и 1754 година биле заробени 19 бродови од Данска-Норвешка со 208 луѓе.[14]

За време на американската револуција, пиратите ги нападнале американските трговски бродови во Средоземното Море. Но, на 20 декември 1777 година, султанот Мохамед III од Мароко издал декларација со која Америка се признава како независна земја и се наведува дека американските трговски бродови можат безбедно да минуваат низ Средоземјето и долж брегот.[15] Односите биле официјализирани со Мароканско-американскиот договор за пријателство потпишан во 1786 година, кој претставува најстар непрекинат договор за пријателство на САД [16][17] со друга земја.

До Американската декларација за независност во 1776 година, британските договори со северноафриканските држави ги штителе американските бродови од Берберските гусари. Мароко, која во 1777 година била првата независна држава која јавно ги признала Соединетите Американски Држави, во 1784 година станала и првата берберска држава која зазела американски брод по прогласувањето на нејзината независност. Берберската закана била директна причина за основањето на морнарицата на САД (март 1794 година). Иако САД имале склучено мировни договори со Берберските држави, тие биле обврзани да плаќаат надомест за заштита од напади. Во 1795 година, исплатениот надомест на Регенцијата на Алжир изнесувал 20% од годишните расходи на сојузната влада на САД.[18]

Во 1798 година, Тунижаните нападнале островче во близина на Сардинија, а повеќе од 900 жители биле заробени.[19]

 
Бомбардирање на Алжир од страна на лордот Ексмут во август 1816 година, Томас Луни

Европејците на Конгресот на Екс-ла-Шапел во 1818 година разговарале за можна одмазда. Во 1824 година, британската флота под адмирал Сер Хари Нил го бомбардирала Алжир. Активноста на гусарите со седиште во Алжир не престанала додека Франција не ја окупирала државата во 1830 година.

Берберски гусари уреди

Според историчарот Адријан Тинисвуд, најозлогласените гусари биле европските отпадници кои го научиле својот занает како приватници и кои се преселиле на Берберскиот брег. Овие отпадници, кои се преобратиле во ислам, донеле современа поморска експертиза во пиратството и им овозможиле на гусарите да напаѓаат со цел за поробовуње на долги растојанија до Исланд и Њуфаундленд.[2] Озлогласениот гусар Хенри Мејнваринг, кој пред тоа бил адвокат и ловец на пирати, по помилување на кралот се вратил дома; Мејнваринг подоцна напиша книга за практиката на пиратството во Средоземјето, под наслов Дискурсот на пиратите. Во книгата, тој ги навел можните методи за ловење и елиминација на пиратството.[2]

Браќата Барбароса уреди

Оруч Барбароса уреди

Главна статија: Оруч Рејс

Најпознати од гусарите во Северна Африка биле браќата Барбароса, Оруч и Хајредин. Тие, со уште 2 помалку познати браќа, биле берберски гусари во служба на Отоманската империја, а биле наречени Барбароса (италијански за црвенобради) по црвената брада на Оруч. Оруч во 1502 или 1503 година за Отоманската империја го освоил островот Џерба. Тој често ги напаѓал шпанските територии на брегот на Северна Африка; за време на еден неуспешен обид во 1512 година ја загубил левата рака од топовско ѓуле. Најстариот Барбароса, исто така, дивеел низ Алжир во 1516 година, и го зазел градот со помош на Отоманската империја. Тој го погубил владетелот на Алжир и сите за кои се сомневал дека ќе му се спротивстават, меѓу кои и владетелите. На крај бил заробен и убиен од Шпанците во 1518 година.

Хзир Хајредин Барбароса уреди

 
Отоманскиот адмирал Хајредин Барбароса
Главна статија: Хајредин Барбароса

Најмладиот брат од Барбаросите, Хзир (подоцна наречен Хајредин или Хеир ед-Дин) бил гусар во права смисла. Тој бил вешт инженер и зборувал најмалку шест јазици. Ја обоил косата на главата и брадата со к`на за да ги поцрвени како Оруч. По заземањето многу клучни крајбрежни области, Хајредин бил назначен за главен адмирал на флотата на османлискиот султан. Под негова команда, Отоманската империја ја стекнала и ја задржала контролата над Средоземјето повеќе од триесет години. Барбароса Хзир Хајредин Паша умрел во 1546 година од треска, веројатно од чума.

Капетан Џек Вард уреди

Главна статија: Џек Вард

Англискиот гусар Џек, или Џон, Вард од англискиот амбасадор во Венеција бил наречен „без сомнение најголемиот никаквец што некогаш испловил од Англија“. Вард бил гусар за кралицата Елизабета за време на нејзината војна со Шпанија; по завршувањето на војната станал пират. Со своите соработници околу 1603 година заробил брод и отпловил во Тунис; тој со својот екипаж се преобратиле во ислам. Бил успешен и се збогатил. Во северноафриканската област вовел тешко вооружени бродови со квадратна монтажа, кои се користеле наместо галии, а што е главна причина за идната доминација на Берберите во Средоземјето. Умрел од чума во 1622 година.

Во литературата и уметноста уреди

 
Кватро Мори („Четири Маври“) од Пјетро Така ; Ливорно, Италија

Берберските пирати се протагонисти во Пантерите на Алжир (Le pantere di Algeri) од Емилио Салгари. Биле наведени во многу други значајни романи, како Робинзон Крусо од Даниел Дефо, Грофот Монте Кристо од Александар Дима, Ветерот во врбите од Кенет Греам, Морскиот јастреб и Мечот на исламот од Рафаел Сабатини, Алжирскиот заробеник од Ројал Тајлер, Мајсторот и командантот од Патрик О'Брајан, Барокниот циклус од Нил Стивенсон, Доктор Дулитл од Хју Лофтинг. Мигел де Сервантес, шпанскиот писател, бил пет години заробен како роб во Алжир, а своето искуство го пренел во некои од неговите измислени (но не директно автобиографски) пишувања, меѓу кои и приказната за заробеникот во Дон Кихот, неговите две драми со дејствие во Алжир, Договорот од Алжир (El Trato de Argel) и Алжирските бањи (Los Baños de Argel). Во операта на Моцарт Грабнувањето од сарајот (зингшпил), две европски дами се откриени во турски харем, веројатно заробени од Берберските пирати. Операта Италијанка во Алжир на Росини се заснова на заробувањето на неколку робови од Берберските пирати предводени од бегот на Алжир.

Една од стереотипните одлики на пират во популарната култура, преврската на окото, можеби делумно е изведена од арапскиот гусар Рахмах ибн Џабир ал-Џалахима, кој носел фластер откако го изгубил окото во битка во 18 век.[20]

Поврзано уреди

Наводи уреди

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Robert Davis (2011-02-17). „British Slaves on the Barbary Coast“. bbc.co.uk. Посетено на 27 March 2019.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Review of Pirates of Barbary by Ian W. Toll, New York Times, 12 Dec. 2010
  3. ↑ Chaney, Eric (2015-10-01). „Measuring the military decline of the Western Islamic World: Evidence from Barbary ransoms“. Explorations in Economic History. 58: 107–124. doi:10.1016/j.eeh.2015.03.002.
  4. ↑ Pryor (1988), p. 192
  5. ↑ Kritzler, Edward (November 3, 2009). Jewish Pirates of the Caribbean. Anchor. стр. 59–60. ISBN 978-0-7679-1952-4. Посетено на 2010-05-02.
  6. ↑ Syed, Muzaffar Husain; Akhtar, Syed Saud; Usmani, B. D. (2011-09-14). Concise History of Islam (англиски). Vij Books India Pvt Ltd. ISBN 9789382573470.
  7. ↑ Her Majesty's Commission, State Papers (1849). King Henry the Eighth Volume 10 Part V Foreign Correspondence 1544-45. London.
  8. ↑ Mercati, Angelo (1982). Saggi di storia e letteratura, vol. II. Rome.
  9. ↑ John B. Hattendorf and Richard W. Unger (2003). War at Sea in the Middle Ages and the Renaissance. Boydell Press.
  10. ↑ „Curator's comments on a draft study by Bernardino Poccetti“. The British Museum.
  11. ↑ „Palazzo Pitti“.
  12. ↑ 12,0 12,1 Jamieson, Alan (2012). Lords of the Sea: A History of the Barbary Corsairs. London.
  13. ↑ Articles of peace & commerce between ... Charles II ... and the ... Lords the Bashaw, Dey, Aga, Divan, and governours of the ... kingdom of Tripoli concluded by Sir John Narbrough ... the first day of May, 1676. University of Michigan.
  14. ↑ 14,0 14,1 Peter Madsen, "Danish slaves in Barbary", Islam in European Literature Conference, Denmark Архивирано на 10 ноември 2014 г.
  15. ↑ Tucker, Spencer C. (2014-06-11). The Encyclopedia of the Wars of the Early American Republic, 1783–1812: A Political, Social, and Military History [3 volumes]: A Political, Social, and Military History. ISBN 9781598841572.
  16. ↑ Roberts, Priscilla H. and Richard S. Roberts, Thomas Barclay (1728–1793: Consul in France, Diplomat in Barbary, Lehigh University Press, 2008, pp. 206–223.
  17. ↑ „Milestones of American Diplomacy, Interesting Historical Notes, and Department of State History“. U.S. Department of State. Посетено на 2007-12-17.
  18. ↑ David Brion Davis, Steven Mintz (2000). The Boisterous Sea of Liberty A Documentary History of America from Discovery through the Civil War. Oxford University Press. стр. 222. ISBN 978-0-19-511669-4.
  19. ↑ Christian Slaves, Muslim Masters: White Slavery in the Mediterranean, the Barbary Coast and Italy, 1500–1800. Robert Davis (2004). p.45. ISBN 1-4039-4551-9.
  20. ↑ Charles Belgrave (1966), The Pirate Coast, p. 122, George Bell & Sons

Наводи уреди

  • Clissold, Stephen. 1976. "Christian Renegades and Barbary Corsairs." History Today 26, no. 8: 508–515. Historical Abstracts.
  • Davis, Robert C., Christian Slaves, Muslim Masters: White Slavery in the Mediterranean, The Barbary Coast, and Italy, 1500–1800. Palgrave Macmillan, New York. 2003. ISBN 0-333-71966-2
  • Earle, Peter. The Pirate Wars. Thomas Dunne. 2003
  • Forester, C. S. The Barbary Pirates. Random House. 1953
  • Konstam, Angus A History of Pirates.
  • Kristensen, Jens Riise, Barbary To and Fro Ørby Publishing. 2005.
  • Leiner, Frederick C. The End of Barbary Terror: America's 1815 War against the Pirates of North Africa. Oxford University Press, Oxford. 2006
  • Lambert, Frank. The Barbary Wars: American Independence in the Atlantic World. Hill & Wang, 2005JJos
  • Lloyd, Christopher. 1979. "Captain John Ward: Pirate." History Today 29, no. 11; p. 751.
  • Matar, Nabil. 2001. "The Barbary Corsairs, King Charles I and the Civil War." Seventeenth Century 16, no. 2; pp. 239–258.
  • Pryor, John H., Geography, Technology, and WarStudies in the Maritime History of the Mediterranean, 649–1571. Cambridge University Press, Cambridge. 1988. ISBN 0-521-34424-7
  • Severn, Derek. "The Bombardment of Algiers, 1816." History Today 28, no. 1 (1978); pp. 31–39.
  • Silverstein, Paul A. 2005. "The New Barbarians: Piracy and Terrorism on the North African Frontier." CR: The New Centennial Review 5, no. 1; pp. 179–212.
  • Travers, Tim, Pirates: A History. Tempus Publishing, Gloucestershire. 2007.
  • World Navies
  • To the Shores of Tripoli: The Birth of the U.S. Navy and Marines.—Annapolis, MD : Naval Institute Press, 1991, 2001.

Дополнително читање уреди

  • Clark, G. N. "The Barbary Corsairs in the Seventeenth Century." Cambridge Historical Journal 8#1 (1944): 22-35. online.
  • Gawalt, Gerard W. "America and the Barbary pirates: An international battle against an unconventional foe." (Library of Congress, 2011) online.
  • London, Joshua E. Victory in Tripoli: How America's War with the Barbary Pirates Established the U.S. Navy and Shaped a Nation. New Jersey: John Wiley & Sons, Inc., 2005. ISBN 978-0-471-44415-2
  • Sofka, James R. "The Jeffersonian idea of national security: commerce, the Atlantic balance of power, and the Barbary war, 1786–1805." Diplomatic History 21.4 (1997): 519–544. online
  • Turner, Robert F. "President Thomas Jefferson and the Barbary Pirates." in Bruce A Elleman, et al. eds. Piracy and Maritime Crime: Historical and Modern Case Studies (2010): 157–172. online
  • Adrian Tinniswood, Pirates of Barbary: Corsairs, Conquests and Captivity in the Seventeenth-Century Mediterranean, 343 pp. Riverhead Books, 2010. ISBN 978-1-59448-774-3. NY Times review
  • White, Joshua M.Piracy and Law in the Ottoman Mediterranean (Stanford University Press, 2017). ISBN 978-1-50360-252-6.
  • White Gold: The Extraordinary Story of Thomas Pellow and North Africa's One Million European Slaves by Giles Milton (Sceptre, 2005)
  • Zacks, Richard. The pirate coast : Thomas Jefferson, the first marines and the secret mission of 1805 Hyperion, 2005. ISBN 1-4013-0849-X
  • Christian slaves, Muslim masters : white slavery in the Mediterranean, the Barbary Coast, and Italy, 1500–1800 by Robert C. Davis. New York : Palgrave Macmillan, 2003. ISBN 978-0-333-71966-4
  • Piracy, Slavery and Redemption: Barbary Captivity Narratives from Early Modern England by D. J. Vikus (Columbia University Press, 2001)
  • The Stolen Village: Baltimore and the Barbary Pirates by Des Ekin ISBN 978-0-86278-955-8
  • Skeletons on the Zahara: A True Story of Survival by Dean King, ISBN 0-316-15935-2
  • Oren, Michael. "Early American Encounters in the Middle East", in Power, Faith, and Fantasy. New York: Norton, 2007.
  • Boot, Max (2002). The Savage Wars of Peace: Small Wars and the Rise of American Power. New York: Basic Books. ISBN 978-0-465-00720-2.
  • Lambert, Frank. The Barbary Wars. New York: Hill and Wang, 2005.
  • Whipple, A. B. C. To the Shores of Tripoli: The Birth of the U.S. Navy and Marines. Bluejacket Books, 1991. ISBN 1-55750-966-2

Надворешни врски уреди

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Берберски_пирати&oldid=5191217“