Град-држава

Град-држава е независен или автономен ентитет, чија територија се состои од градот, која не администрирана како дел од некоја друга локална самоуправа.

Историски градови-држави

Повеќе информации: [[:Список на антички грчки градови, Список на феникиски градови и Градови на Блискиот Исток во античкиот период]]

Историски примери, вклучувајќи ги и најстарите познати Сумерски градови во Месопотамија (како што се Вавилон и Ур), феникиските градови во Ханан (како што се Тир и Сидон), берберските градови-држави во Гараманти, градовите-држави во Стара Грција (полисите како што се Атина, Спарта, Теба и Коринт), Римската Република, која се издигнала од град-држава до голема сила, Маите од преколумбиска Мезоамерика (вклучувајќи градови како што се Чичен Ица и Ел Мирадор), средноазиските градови по Патот на свилата, Венеција и многу други италијански градови и хрватскиот град-држава Рагуза (Дубровник).

Во рамките на трансалпскиот дел на Светото Римско Царство слободните царски градови уживале значителна автономија, поддржана правно со Либековото право, кој бил употребуван и од многу други градови. Некои градови — иако, членови на различни конфедерации во тоа време — службено станале суверени градови-држави во 19-от век — како што се Кантон Базел-град (1833–48), Слободен ханзеатски град Бремен (1806–11 и повторно 1813–71), Слободен град Франкфурт на Мајна (1815–66), Кантон Женева (1813–48), Слободен и ханзеатски град Хамбург (1806–11 и повторно 1814–71) и Слободен и ханзеатски град Либек (1806–11 и повторно 1813–71). Друга град-држава, иако без суверенитет, бил Западен Берлин (1948–90), кој бил држава која правно не ѝ припаѓа на никоја друга држава, но управуван од западните сојузници. Тие дозволиле — и покрај нивното противење како окупациски сили — својата внатрешна организација како единечна држава, истовремено и град, официјално да биде наречен Берлин (Запад). Иако Западен Берлин одржувал многу блиски односи со западногерманската Сојузна Република Германија, тој никогаш не бил законски дел од неа. Голем број на гореспоменатите градови-држави - иако делумно со променети граници - продолжиле да постојат и денес како градови-држави во рамките на денешната Сојузна Република Германија и денешната Швајцарската Конфедерација (види подолу: 'Градови кои се составни членки на федерации').

Меѓу најпознатите периоди на културата на градови-држави во човечката историја ги вклучува античките грчки градови-држави и трговските градови-држави на Ренесансна Италија, која ги организирала нив во мали независни центри. Успехот на мали регионални единици постоејќи како автономни глумци во лабаво географско и културно единство, како во Италија или Грција, често спречувајќи го нивното соединување кон поголеми национални единици. Меѓутоа, малите политички ентитети често преживувајќи само за кратки периоди, поради недостигот на ресурси да се одбранат себеси против нападите од страна на поголемите држави. Така, тие неизбежно им отстапиле место на поголемите организации, како што се империја и национална држава.

Современи градови-држави

Денес, постојат само мал број на градови кои применуваат власт слично на субрегионална држава, а уште помалку дека се суверена држави на свој начин.

Суверени градови-држави

Монако

Главна статија: Монако

Кнежевство Монако е независна град-држава. Монако-Вил (древниот утврден град) и познатата област во Монако Монте Карло се области во непрекинатата урбана зона, а не различни градови, иако биле три одвоени општини (communes) до 1917. Кнежевството Монако и градот Монако (секој со посебни овластувања) регулираат иста територија. На 28 јуни 1919, бил потпишан договор, која обезбедува ограничена француска заштита над Монако. Договорот, дел од Версајскиот договор, утврдил дека монегашката политика треба да биде усогласена со француските политички, воени и економски интереси. Дури во 1993 Монако стана членка на Обединети Нации, со полно право на глас. Во 2002, нов договор меѓу Франција и Монако појаснува дека ако не постојат наследници да се продолжи династијата, кнежевството ќе остане независна држава, наместо да се врати во Франција (кои биле услови во претходниот договор). Воената одбрана на Монако, сепак, сè уште е надлежност на Франција. Монако не го доби својот прв странски амбасадор, францускиот амбасадор, сè до 16 февруари 2006.

Сингапур

Главна статија: Сингапур

Сингапур е островска град-држава во Југоисточна Азија. Околу 5 милиони луѓе живеат и работат на 700 квадратни километри, правејќи го Сингапур трета најнаселена држава во светот. Целиот остров функционира како една метрополитенска област. Центарот на градот на југот на островот е опкружен од придружни градови, паркови, вештачки езера и индустриски паркови, кои се поврзани со центарот и едни со други со густа мрежа на патишта, брзи патишта и метро-железнички линии. Сингапур има високо централизирана, унитарна влада со еднодомен парламент (градски совет и рурално биро биле укинати во 1960-тите). Иако постојат градски совети и градоначалници во Сингапур, тие се во суштина менаџери на недвижности задолжени за одржување на јавно домување во рамките на нивните уставни граници. Тие не ја претставуваат локалната самоуправа со каква било законодавна или извршна автономија од централната власт.

Пред 19-от век, Сингапур бил мал дел од различните регионални империи, вклучувајќи ги Шривиџаја, Маџапахит, Малаја и Џохор. Од 1826 до Битката за Сингапур во 1942, Сингапур бил главен град на каналските населби, британска колонија, во која биле вклучени населбите на Малака и Пенанг по малајскиот премин. По Втората светска војна, Сингапур се одвоил како посебна колонија, додека другите две населби се придружиле на Малајскиот султанат да ја формираат Малајската федерација. Во 1963, Сингапур се споил со Малаја, Сабах и Саравак, за да ја создадат Малезија. Меѓутоа, поради голем број на проблеми, Сингапур бил исфрлен од федерацијата во 1965, станувајќи независна република.

Од 1965, Сингапур брзо се индустријализираше и модернизираше, станувајќи еден од четирите „азиски тигри“. Во прилог на значителна апсолутна и по глава на жител големина на својата економија, Сингапур одржал значајни вооружени сили. Таа е рангирана високо во однос на трошоците во одбраната и по големината на активните војници.

И покрај нејзината мала површина, економијата и вооружените сили не влегуваат во истата група, туку со полноправни земји како што се Нов Зеланд, Ирска, Израел и нордиските држави (на пример, Данска, Финска, Исланд, Норвешка и Шведска), наместо како другите полузависни микродржави. Сингапур исто така го одржува дипломатскиот кор и членува во разни меѓународни организации како што се Обединетите нации, комонвелтот на нациите и во Асоцијацијата на држави од Југоисточна Азија (АСЕАН).

Сингапур става акцент на самозадоволување на основните потреби, како што е вода. Владата, исто така, држи резерви и на други клучни ресурсси, како што е песок или нафта. Во тој правец, Сингапур се обидува да ја избегне економската зависност, или пак политичката или воената од поголеми ентитети. Според тоа, Сингапур може да претставува најдобар современ пример на град-држава, соединувајќи ги целосните дефиниции за град и за целосно суверена држава.

Ватикан

Главна статија: Ватикан

До 1870, градот Рим бил контролиран од папата како дел од неговата Папска Држава. Кога кралот Виктор Емануел II го освоил градот во 1870, папата Пиј Деветти одбил да го признае новоформираното Кралство Италија. Поради тоа што не можел да патува без делотворно признавање на власта на кралот, Пиј Деветти и неговите наследници тврделе дека станале „Затвореник во Ватикан“, не можејќи да ги напушти 0,44 км² папската енклава, откако седнал на папскиот престол.

Ќорсокакот бил решен во 1929 со Латеранските договори, водени преговори од италијанскиот водач Бенито Мусолини помеѓу кралот Виктор Емануел III и папата Пиј Единаесетти. Според овој договор, Ватикан е признат како независна држава, со папата на чело на државата. Ватикан има свои државјанство, дипломатски кор, знаме и поштенска марка. Со население, кое се движи помалку од 1.000, таа е далеку најмалата суверена држава во светот.

Несуверени градови-држави

Некои градови или урбани зони, а не суверени држави, можат да уживаат висок степен на автономија, што тие функционираат на некој начин како „градови-држави“ во рамките на суверената држава, на која ѝ припаѓаат.

Градови кои се составни држави на федерации

Некои градови или метрополитенски области се составни држави на федерациите. На пример, тоа се:

• Аргентина - Буенос Аирес (службена познат како „Автономен град Буенос Аирес“ (се граничи со аргентинскиот сојузен главен град)
• Австриската покраина Виена
• Белгискиот главен град Брисел
• Бразил – Бразилија (се граничи со Федерален округ (Бразил))
• Етиопските хартиени градови (astedader akababiwach) Адис Абеба и Дире Дава
• Германските покраини Берлин, Хамбург и иако сочинет од два одвоени града, Бремен
• Руските градови Москва и Санкт Петербург
• Швајцарските кантони Женева и Базел-град.
• Обединети Арапски Емирати - Абу Даби, Дубаи и пет други независно управувани емирати.
• Малезија - Малака

Федерално-администрирани градови

Федералната држава може исто така да има еден или повеќе градови кои се федерално администрирани:

• Австралија - Канбера (Австралиска престолнинска територија)
• Индија – Делхи и Чандигар (Сојузни територии)
• Малезија – Куала Лумпур, Путраџаја и Лабуан (Федерални територии)
• Мексико – Мексико (Федерален дистрикт, Мексико)
• Нигерија – Абуџа, Територија на нигерискиот главен град
• Пакистан – Исламабад (Територија на главниот град Исламабад)
• САД – Вашингтон

Вашингтон

Поврзано: Движење за државност на дистриктот Колумбија, Уредување на дистриктот Колумбија, и Право на гласање во дистриктот Колумбија

Зграда Џон А. Вилсон ги сместува канцелариите на градоначалникот и советот на Дистриктот Колумбија.

Поради тоа што не е дел од ниедна американска држава, управувањето со Вашингтон е во согласност директно од американската сојузна (федерална) влада. Градот (обично наречен Дистрикт Колумбија) е воден од избран градоначалник и градски совет. Советот е сочинет од 13 членови: еден избран од секој од осумте одделенија и пет членови, вклучувајќи го и претседателот, избран на големо. Советот ја врши својата работа низ постојани комитети и посебни комитети основана по потреба. Окружните училишта се администрирани од канцелар, кој е назначен од страна на градоначалникот; како и, началник за образование и одбор за образование се одговорни за поставување на некои образовни политики. Постојат 37 избрани советодавни соседски комисии кои обезбедуваат директен пристап на граѓаните до нивната локална самоуправа. Комисионерите се избрани од мали соседски окрузи и на нивните предлози им е давана „голема тежина“ од градскиот совет и градските агенции. Меѓутоа, американскиот Конгрес има крајна пленарна моќ над дистриктот. Тој има право да ги разгледа и прифати законите создадени од локалната власт и често го прави тоа. Десеттиот амандман на американскиот Устав, со кој се обезбедува на државите сите права кои не припаѓаат на федералната влада, не се однесуваат на областа. Жителите на Дистриктот имаат право на еден претставник во американскиот Конгрес, но без право на глас.

Автономни градови во унитарни држави

Во земји без федерална административна структура, на пример, како што се унитарните држави, градовите може понекогаш да уживаат во повисок степен на автономија, како што се:

• Сеута и Мелиља
• Хонгконг
• Макао
• Гибралтар

Хонгконг и Макао

Поврзано: Специјални административни региони на Народна Република Кина

Поради долгата историја на Хонгконг и Макао како колонии на британската и португалската империја, соодветно и единствената политика „една држава, два система“, на двата поранешни градови-држави им е даден висок степен на автономија, дури и по нивното враќање во Народна Република Кина. Имајќи свои правни системи, полициски сили, монетарни системи, царинска политика, имиограциони политики, национални спортски репрезентации, службени јазици и некој степен на меѓународно претставувавање кои се различни или независни од Народна Република Кина, правејќи го нивниот статус скоро ист како независните нации.

Додатна литература

• Mogens Herman Hansen (ed.), A comparative study of thirty city-state cultures : an investigation conducted by the Copenhagen Polis Centre, Det Kongelige Danske Videnskabernes Selskab, 2000. (Historisk-filosofiske skrifter, 21). ISBN 87-7876-177-8.
• Mogens Herman Hansen (ed.), A comparative study of six city-state cultures : an investigation, Det Kongelige Danske Videnskabernes Selskab, 2002. (Historisk-filosofiske skrifter, 27). ISBN 87-7876-316-9.