Руска Ерменија

Руска Ерменија — поим кој се однесува на период на ерменската историја кога земјата била под руска власт од 1828 година, кога Источна Ерменија станала дел од Руското Царство по поразот на Иран во Руско-персиската војна (1826-1828) и последователното отстапување на нејзините територии во кои биле вклучени Источна Ерменија преку договорот од Туркменџај од 1828 година.

Ерменија поделена меѓу Руското Царство и Отоманското Царство, 1900.

Дел од темата Ерменија Историја на Ерменија
Античка историја
Рана историја Хаиаса Наири Урарту
Кралство Ерменија
Оронтидска династија Кралство Софен Artaxiad династија Комагена Арсакидска династија
Среден век
Марзфантски период Византиска власт Арапско освојување Ерменско владеење Багратунско кралство Ерменија Васпуракан Cilicia Персиска Ерменија Отоманска Ерменија Руска Ерменија Хамидиски масакар Ерменски геноцид
Модерна Ерменија
Демократска Република Ерменија Ерменска ССР Ерменија
Портал:Ерменија

Источна Ерменија останала дел од Руското Царство до неговото распаѓање во 1917 година.

Заднина

Стотици години, жителите на Источна Ерменија живееле под владеење на последователни ирански царства. Почнувајќи од почетокот на 16 век, до 1828 година, Источна Ерменија била владеена од иранската династија Сефевиди, Афшариди и Каџари. Последователните војни меѓу Отоманското и Сефевидското Царства довеле до уништување на голем дел од ерменските градови и значително го отежнале животот на Ерменците.

Во 1678 година, ерменското раководство тајно спровело конгрес во Вагаршапат и одлучило дека Ерменија мора да биде ослободена од странска доминација. Во оваа фаза, Ерменците не можеле да се борат против две царства одеднаш, па барале помош од странство. Израел Ори, роден во Ерменија од Карабах, син на ерменски мелик односно принц, побарал помош во многу европски престолнини. Израел Ори починал во 1711 година, без да го види ерменскиот сон. Во 1722 година, царот на Русија, Петар Велики, објавил војна против сефевидските Иранци, кои во тоа време биле во тежок пад. Грузијците и Ерменците на Карабах им помогнале на Русите да се побунат против владеењето на Сефевидите.

Руска анексија и отстапувањето на Персија

Пресвртна точка дошла во 1801 година, кога Русите го зазеле грузиското Кралство Картли-Кахети. Во текот на следните три децении, Русија се обидела и понатаму да ја прошири својата територија на Кавказ, на сметка на Отоманското Царство и Персија. Руските кампањи пронашле ентузијастичка поддршка меѓу Ерменците, предводени од бискупот од Тбилиси, Нерсес V, кој учествувал во борбите лично. Во Руско-персиската војна од 1804 до 1813 година Русите ја освоиле територијата на Источна Ерменија.

Во 1826 година, спротивно на договорот со Ѓулистан, Русите окупирале делови од персиското Ериванско Ханство Ова го предизвикало конечниот напад на непријателствата меѓу двете земји преку Руско-персиската војна од 1826-1828. Во последователната војна што беснеела, (Русо-персиска војна, 1826-1828), Иранците претрпеле уште поголема катастрофа, додека Русија ја окупирала територијата до Тебриз. На крајот на војната, во 1828 година, со договорот од Туркменчај, Иран бил принуден да ги отстапи своите територии кои го сочинувале Ериванското Ханство (кој се состоел од денешна Ерменија), Нахчиванското Ханство, како и остатокот од Азербејџан. Во тоа време, во 1828 година, вековното иранско владеење над Источна Ерменија официјално завршило.

Демографски промени

До средината на XIV век, Ерменците биле мнозинство во Источна Ерменија. На крајот на XIV век, по кампањите на Тимур, исламот станал доминантна вера, а Ерменците станале малцинство во Источна Ерменија.

Околу 80% од населението на Персиска Ерменија биле муслимани (Персијци, Турци и Курди), додека христијанските Ерменци сочинувале малцинство од околу 20%. Како резултат на Договорот од Ѓулистан (1813) и Договорот од Туркменчај (1828), Персија била принудена да ја отстапи Персиска Ерменија (која, исто така, ја сочинувала и денешната Република Ерменија), на Русите.

Откако руската администрација ја презела Персиска Ерменија, етничкиот состав се променил и за првпат по повеќе од четири века етничките Ерменци започнале повторно да формираат мнозинство во еден дел од историската Ерменија. Новата руска администрација поттикнала населување и решение за етничките Ерменци од Иран и Отоманското Царство. Како резултат на тоа, до 1832 година, бројот на етнички Ерменци бил еднаков на оној на муслиманите. Бројот на Ерменците значително се зголемил по крајот на Кримската војна и Руско-турската војна од 1877-1878 година, по кое етничките Ерменци станале повторно мнозинство во Источна Ерменија. Сепак, градот Ериван останал да има муслиманско мнозинство до 20 век. Според патникот Х. Ф. Б. Линч, градот имал околу 50% ерменски и 50% муслимански граѓани (Азери и Персијци) во почетокот на 1890-тите.

Воспоставување на руско владеење

Ерменските патриоти, како што бил бискупот Нерсес, се надевале на автономна Ерменија во рамките на Руското Царство, но тие требало останале разочарани од новата влада, бидејќи царот Николај и неговиот гувернер во Закавказот, Иван Паскевич, имале други планови. Тие сакале Руското Царство да биде централизирана држава и кога Нерсес се пожалил, набргу бил испратен во Бесарабија, далеку од регионот на Кавказ.

Во 1836 година, руската влада донела регулатива, што во голема мера ги намалило политичките овластувања на ерменското верско водство, вклучувајќи го и оној на Католикосот, притоа зачувувајќи ја автономијата на ерменската црква. По 1836 година, во согласност со новата регулатива, католикосот Ечмијаѕин требало да биде избран на конгрес во Ечмијаѕин, на кој ќе учествуваат верски и не-верски достоинственици. Царот ќе има последен збор во изборот на Католикосот. Ерменците во голема мера профитирале од фактот што Католикосот го задржал авторитетот да отвора училишта Освен тоа, тој отворил и печатарски куќи и го охрабрил објавувањето на ерменските весници.

Ерменците во рамките на Руското Царство

Значителен број Ерменци веќе живееле во Руското Царство пред 1820-тите. По уништувањето на последните преостанати независни ерменски држави во средниот век, благородништвото се распаднало, оставајќи го ерменското општество составено од мноштво селани и средна класа, кои биле или занаетчии или трговци. Таквите Ерменци требало да се најдат во повеќето градови во Закавказот. На почетокот на 19 век тие го формирале мнозинството од населението во градовите како Тбилиси. Ерменските трговци ја спроведувале својата трговија низ целиот свет, а многумина поставиле и свои бази во Русија. Во 1778 година, Катерина Велика ги поканила на ерменските трговци од Крим во Русија и тие основале населба во Нахичеван, во близина на Ростов на Дон. Руската владејачка класа ги поздравила претприемачките вештини на Ерменците како поттик за економијата, но тие исто така ги сметале за сомнителни. Сликата за Ерменците како лукави трговци веќе била широко распространета. Руските благородници ги добивале своите приходи од нивните имоти што ги работеле крепосните слуги и, со својата аристократска непристојност за ангажирање во бизнисот, немале доволно разбирање или сочувство за начинот на живот на ерменските трговци.

Сепак, Ерменците од средната класа напредувале под руско владеење и тие први ги искористиле новите можности и се трансформирале во просперитетна буржоазија кога капитализмот и индустријализацијата дошле во Закавказот во подоцнежната половина на 19 век. Ерменците биле многу повеќе вешти во приспособувањето кон новите економски околности од нивните соседи како Грузијците и Азерите. Тие станале најмоќниот елемент во општинскиот живот на Тбилиси, градот што го сметале Грузијците за нивни главен град, а кон крајот на 19 век започнале да ги купуваат земјите од грузискиот благородник. Ерменските претприемачи брзо го експлоатирале нафтениот бум што започнал во 1870-тите, имале големи инвестиции во нафтените полиња во Баку во Азербејџан и рафинериите на Батуми на брегот на Црно Море. Сето ова значело дека тензиите меѓу Ерменците, Грузијците и Азерите не биле едноставно етнички или религиозни по природа, но се должиле и на социјалните и економските фактори. Сепак, и покрај популарната слика на типичниот Ерменец како успешен стопанственик, кон крајот на 19 век, 80% од руските Ерменци сè уште биле селани кои работеле на полето.

Руско владеење до 1877 година

Карта на Ерменската област.

Односите меѓу руските власти и нивните нови ерменски субјекти не започнале без конфликти. Откако Ерменија станала дел од линијата на Русија против соперничките царства на Османлиите и Персијците, првично била третирана како воена зона. До 1840 година, Руска Ерменија била посебна административна единица, наречена Ерменска област, но потоа била споена во други кавкаски провинции без оглед на нејзиниот национален идентитет. Работите се подобриле кога Нерсес бил отповикан од Бесарабија и станал Католикос на Ерменската црква во 1843 година. Освен тоа, Михаил Воронцов, кој владеел со Руска Ерменија како вицекрал на Кавказот помеѓу 1845 и 1854 година, имал симпатии кон Ерменците.

Како последица на тоа, до средината на 19 век, поголемиот дел од ерменската интелигенција станала русофилна. Ерменската култура цветала во овие години, кога новата обединета покраина под руско владеење уште еднаш им дала на Ерменците чувство за нивниот заеднички идентитет. Од друга страна, како дел од Руското Царство, Ерменија се оддалечила од културата на Блискиот Исток и се свртела кон Европа и модерните интелектуални струи, како што биле просветителството и романтизмот. Голем број ерменски весници биле објавувани и имало литературно преродување на чело со Микаел Налбандијан, кој сакал да го модернизира ерменскиот јазик, како и поетот и романописец Рафи. Прорускиот изглед на ерменската интелегенција продолжил под царот Александар II, кој бил широко прифатен поради неговите реформи.

Руско-турска војна

Руско-турската војна од 1877-78 означила пресвртница во односите меѓу руските власти и нивните ерменски субјекти. Ерменците кои сѐ уште живееле во Западна Ерменија под отоманска власт биле повеќе од незадоволни и гледале кон Русија како нивен ослободител од турската власт. Во 1877 година, меѓу Русија и Османлиите избувнала војна во врска со третманот на христијаните на Балканот. Русите биле подготвени да го мобилизираат ерменскиот патриотизам кога напредувале на вториот фронт против Турците на Кавказ, а голем дел од командантите што ги вработиле биле од ерменско потекло. Русите направиле големи територијални придобивки во Западна Ерменија, пред да започне примирјето во јануари 1878 година.

Договорот од Сан Стефано, потпишан во март 1878 година, не ја доделил на Русија цела Западна Ерменија, но содржел посебна клаузула, член 16, со која Русија ги гарантирала правата на Ерменците кои сè уште се под османлиска власт против угнетувањето. Сепак, соперниците на големите сили на Русија, Велика Британија и Австрија, биле вознемирени од придобивките што Русија ги направила на сметка на Османлиите и притискаше за ревизија на договорот. На Берлинскиот конгрес, меѓу другите територии, Русија беше принудена да се откаже од сите ерменски добивки, освен оние од Карс и Ардахан, а членот 16 бил заменет со членот 61, во кој се вели дека реформите треба да бидат извршени во османлиските ерменски провинции по повлекувањето на руската армија.

Владеењето на Александар III (1881-1894)

По атентатот на цар Александар II во 1881 година, ставот на руските власти кон националните малцинства на царството драматично се промениле.

Новиот цар, Александар III, бил ултра-конзервативен во изгледите и сакал да создаде високо централизирана, автократска држава. Тој кон било каквото искажување на желба за зголемена слобода и автономија од страна на неговите субјекти гледал како доказ за бунт.

Русификација

Последните децении на 19 век, исто така, го забележале и пораст на рускиот шовинизам со неруските провинции. Ерменците биле посебно злоупотребувани на начин кој често личи на антисемитизам. Првиот знак за ова било разрешувањето на водечкиот министер на Александар II, ерменскиот гроф Михаил Лорис-Меликов. Лорис-Меликов се сметал за премногу либерален, но тој исто така бил означен како невистински руски патриот. Руските власти, исто така, започнале да се сомневаат во ерменската економска доминација во Кавказот. Иронично, ваквите сомневања за Ерменците како неверодостојни луѓе кои се склонети кон револуционерен заговор, ги навеле Русите да воведат политики што го создало токму она што тие го имале за спречување, бидејќи Ерменците сè повеќе и повеќе се приклучувале кон новите националистички движења.

Русификацијата започнала сериозно во 1885 година, кога вицекралот на Кавказ, Дондуков-Корсаков, наредил затворање на сите ерменски парохиски училишта и нивна замена од руски. Иако ерменските училишта повторно биле отворени следната година, тие станале предмет на строга царска контрола и употребата на ерменскиот јазик била обесхрабрена во корист на рускиот јазик. Русите, исто така, започнале да ја прогонуваат Ерменската црква, која се одвоила од Православната црква уште од 451 година. Исто така, се променил и рускиот став кон Отоманското Царство, а до 1890-тите, Русија и Велика Британија си ги разменувале улогите. Сега Русија поддржувала статус-кво во Западна Ерменија, Британците побарале подобрување на условите за христијаните во регионот. Руските власти биле вознемирени од револуционерните ерменски националистички движења во рамките на Отоманското Царство и се плашеле дека нивните врски со источните Ерменци ќе ја зголемат субверзијата во рамките на рускиот Кавказ. Царскиот режим го задушил секој обид на руските Ерменци да се вклучат во акција преку границата, водечки пример е Гугунијанската експедиција од 1890 година.

Подем на ерменскиот национализам

Ерменците играле мала улога во револуционерните движења на Руското Царство до 1880-тите. До тој момент, идеите на Григор Артсруни, уредник на весникот „Мшак“ од Тбилиси, имале голема популарност меѓу ерменската интелегенција. Артсруни верувал дека животот под власта на Руското Царство претставува „помало зло“ за својот народ. Руските Ерменци биле длабоко загрижени за маките на нивните сонародници под персиска и отоманса власт, особено на селаните од Западна Ерменија, кои биле далеку игнорирани од османлиските сили, а слично било и за ерменските интелектуалци далеку во Истанбул и Смирна. Тбилиси и Ереван биле многу поочигледни избори за база за промовирање на револуционерна активност меѓу Ерменците во источното Отоманско Царство. Важноста на единството на Ерменија, поделено меѓу три царства, обезбедило ерменските политички движења да немаат многу заедничко со другите политички движења во Руското Царство.

Растот на ерменскиот национализам добил импулс од антиерменските мерки на руските власти во 1880-тите. Во 1889 година, Кристапор Микаелјан го основал движењето „Млада Ерменија“ во Тбилиси. Неговите цели биле спроведување на репресалии против Курдите за кои се верувало дека се виновни за прогонство на Ерменците во Отоманското Царство, како и за шверц на оружје и поттикнување на герилска акција. Тие, исто така, воспоставиле врски со новата отоманска ерменска националистичка партија. Во 1890 година Микаелјан и неговиот колега Симон Заваријан ја замениле Млада Ерменија со нова партија: Ерменска револуционерна федерација, вообичаено позната како „Дашнаци“. Тие се обиделе да ги придобијат на Хунчаките и да им се придружат, но двете поделби во 1891 година и соперништвото меѓу партиите би биле главна одлика на последователниот ерменски национализам. Двете страни беа биле социјалистички во своите економски програми. Примарниот фокус на Дашнаците бил национализмот, а нивната главна загриженост била судбината на отоманските Ерменци. Тие наскоро отвориле свои филијали во Русија, Персија и Турција и по фрагментацијата на Хунчаките во средината на 1890-тите, тие станале доминантна националистичка сила во Руската Ерменија.

Владеењето на Никола II II 1894-1917

Царот Николај II, кој дошол на престолот во 1894 година, ја продолжил политиката на неговиот татко. Антиерменското чувство кај Грузијците и Азерите исто така било во пораст.

Указ за ерменска црква (1903-1904)

Во 1897 година, царот Николај го назначил ермофобичниот Григориј Сергеевич Голицин за гувернер на Закавказот, а ерменските училишта, културните здруженија, весниците и библиотеките биле затворени. Ерменскиот национализам што го практикувале Дашнаците, со наклонетост кон револуционерното насилство и социјалистичките економски политики, во почетокот немало голема поддршка за ерменската буржоазија, но руската културна репресија им дала поголемо сочувство. Русифицираните Ерменци од средната класа започнале да ги менуваат нивните имиња во нивната ерменска форма (на пример, Мирзоев станал Мирзојан) и ангажирале приватни учители за да ги учат своите деца на ерменски јазик.

Русификационата програма на царот го достигнал својот врв со декретот од 12 јуни 1903 година, наредувајќи ја конфискацијата на имотите на Ерменската црква. Католикосите од Ерменија ги молеле Русите да го поништат декретот, но кога одбиле, тие се свртиле кон Дашнаците. Ерменското свештенство претходно било многу претпазливо за Дашнаците, осудувајќи го нивниот социјализам како антиклерско, но сега ги познале како нивни заштитници. Дашнаците формирале Централен комитет за самоодбрана на Кавказ и организирале серија протести меѓу Ерменците. Во Гандзак, руската војска одговорила со пукање во толпата, при што загинале десет луѓе, а понатамошните демонстрации биле исполнети со повеќе крвопролевање. Дашнаците и Хунчаците започнале кампања за атентати врз царски функционери и дури успеале да го ранат принцот Голицин. Во 1904 година, конгресот на Дашнаците ја проширил својата програма за да се грижи за правата на Ерменците во рамките на Руското и на Отоманското Царство.

Револуцијата во 1905 година

Немирите во Закавказот, вклучувајќи ги и големите штрајкови, достигнале кулминација со широко распространетите востанија низ Руското Царство, познато како Револуција во 1905 година. Во 1905 година бил забележан бран на бунтовници, штрајкови и селански востанија низ царска Русија, а настаните во Закавказот биле особено насилни. Во Баку, центарот на руската нафтена индустрија, класните тензии се смешиле со етничките соперништва. Градот речиси бил составен од Азери и Ерменци, но ерменската средна класа имала поголем удел во сопственоста на нафтените компании, а работниците од Ерменија обично имале подобри плати и работни услови од Азерите. Во декември 1904 година, откако бил прогласен голем штрајк во Баку, двете заедници започнале да се борат меѓусебно на улиците и насилството се проширило по селата. Кога нередите завршиле, околу 1.500 Ерменци и 700 Азери биле мртви. Настаните од 1905 година го убедиле царот Николај дека мора да ја промени својата политика. Тој го заменил Голицин со гувернерот на Ерменија, грофот Иларион Ивонович Воронцов-Дашков, и го вратил имотот на Ерменската црква. Постепено редот бил вратен и ерменската буржоазија повторно започнала да се дистанцира од револуционерните националисти.

Прва светска војна и независност (1914-1918)

Седумте ерменски провинции пред Првата светска војна

Руско-ерменски корпус за време на Првата светска војна.

Годините меѓу Револуцијата од 1905 и Првата светска војна забележале зближување меѓу повеќето Ерменци и руските власти. Русија станала загрижена кога нејзиниот непријател Германија започнала да се доближува до Отоманското Царство, што ги натерало Русите да заземат нов став за благосостојбата на Ерменците во Отоманските Ерменци.

Кога Првата светска војна избувнала во август 1914 година, Русите се обиделе да ги мобилизираат ерменските патриотски чувства. Повеќето ерменски трупи биле префрлени на Европскиот театар од Првата светска војна (познат како Источен фронт). Османлиското Царство не се приклучило на светската војна веднаш, но како што се приближувала можноста за Кавказска кампања во летото 1914 година, грофот Иларион Иванович Воронцов-Дашков се консултирал со градоначалникот на Тбилиси, Александар Кацијан, приматот на Тбилиси, бискупот Месроп и истакнатиот градоначалник д-р Хакоб Завриев за создавање на ерменски доброволни групи. Волонтерските единици биле составени од Ерменци кои не биле подметници на царството или не биле обврзани да служат во армијата. Овие единици биле ангажирани во Кавказската кампања. Многу од нив живееле на Кавказ, а многумина биле и нетрпеливи да земат оружје за да ја ослободат својата татковина. Во текот на војната 150.000 Ерменци се бореле во руската армија.

Окупација на Турска Ерменија

Брзиот руски напредок во Кавказската кампања, уште од април 1915 година по Опсадата на Ван, ги поттикнало на османлиските власти да започнат геноцид врз Ерменците. Ерменска привремена влада во рамките на автономниот регион првично била основана околу езерото Ван. Ерменската влада во воената зона накратко се нарекувала „Слободен Васупракан“, по османлискиот напредок во јуни 1915 година. Со османлискиот напредок во јуни 1915 година 250.000 Ерменци од Ван и соседниот регион на Алашерк се повлекле кон руската граница. Регионот бил преплавен со бегалци поради масакрите.

Додека постигнале воени успеси против Турците, руските воени сили започнале да се распаѓаат на својот фронт против Германија, а во февруари 1917 година царскиот режим бил соборен со револуција во Санкт Петербург.

Руските Ерменци ја поздравиле новата влада со ентузијазам, надевајќи се дека ќе ја обезбедат Отоманска Ерменија за нив. Прашањето за продолжување на војната било многу спорно меѓу политичките партии во новата Русија, со најголемо фаворизирање имал „демократскиот мир“. Нно бидејќи провинциите на Отоманска Ерменија биле под руска воена окупација за време на револуцијата, Ерменците верувале дека владата ќе се согласи да ги брани. За да помогне, Привремената Влада започнала да ги заменува руските трупи, чија заложба за продолжување на борбите била доведена во прашање, со ерменски на кавкаскиот фронт. Но, како што 1917 година поминувала, така Привремената Влада ја изгубила поддршката меѓу руските војници и работници.

Ерменски конгрес

Болшевичката револуција во октомври 1917 година го потикнало прашањето на независноста на народите на Закавказот, бидејќи Болшевиците имале мала поддршка во регионот. Во февруари 1918 година, Ерменците, Грузијците и Азерите формирале свој парламент. Ерменците се обединиле на Ерменскиот конгрес на Источните Ерменци. На 22 април 1918 година се гласало за независност под името Демократска Федеративна Закавказска Република. Федерацијата се распуштила кога Грузија ја прогласила својата независност на 26 мај.

Советот на конгресот донел закон за организирање на одбраната на Кавказ против Османлиите користејќи огромно количество резерви и муниција оставени од заминувањето на руската армија. Конгресот специјално воспоставил локална контрола и административна структура за Закавказјето. Конгресот, исто така, избрал постојан извршен комитет од петнаесет члена, познат како Ерменски национален совет, чиј водач бил Аведис Ахаронјан. Првата задача на овој комитет била да ја подготват ситуацијата за прогласување на Демократска Република Ерменија.

Демократска Република Ерменија

Членови на вториот кабинет на Демократска Република Ерменија, 1 октомври 1919.

Главниот проблем со кој се соочила новата држава била отоманската војска која напредувала кон границата, и која повторно го презел поголемиот дел од Западна Ерменија, но интересите на трите народи биле многу различни. Од очигледни причини, одбраната против војската која била освојувачка била од огромно значење за Ерменците, додека муслиманските Азери биле сочувствителни кон Турците. Грузијците сметале дека нивните интереси најмногу би можеле да се загарантираат со договор со Германците, а не со Турците, а на 26 мај 1918 година, Грузија ја прогласила својата независност од Закавказската Република. Овој потег бил проследен два дена подоцна од страна на Азербејџан. Така, водачите на ДашнациТЕ, кои БИЛЕ најмоќните ерменски политичари во регионот, објавиле формирање на нова независна држава, Демократска Република Ерменија на 28 мај 1918 година.

Република Горна Ерменија

Генерал Андраник на местото на освојувањето на Карабах

Договорот од Батум бил потпишан меѓу Демократска Република Ерменија и Отоманското Царство по последните битки на Кавказската кампања. Отоманското Царство првично добило значителен дел од Јужен Кавказ со Договорот од Брест-Литовск, потпишан со Руската СФРС, а потоа следејќи го Батумскиот договор со Ерменија. Андраник Озанијан ги отфрлил овие нови граници и ја прогласил новата држава, каде што неговите активности биле концентрирани на врската меѓу Отоманското Царство и Азербејџанска Демократска Република во Карабах. Во јануари 1919 година, со напредокот на ерменските војници, британските сили му наредиле на Лионел Данстервил да се врати во Зангезур и му дале уверување дека овој конфликт може да се реши со Париската мировна конференција од 1919 година. Париската мировна конференција ја прогласила Демократска Република Ерменија за меѓународно призната држава.

Центрокасписка диктатура

Центрокасписката диктатура била антисоветска влада основана од Велика Британија, во Баку на 1 август 1918 година. Владата ја сочинувале Социјалистичко-револуционерната партија и Ерменското национално движење, кое мнозинство било од Ерменската револуционерна федерација. Британските сили го окупирале градот и помогнале ерменските сили го одбранат главниот град за време на Битката за Баку. Меѓутоа, Баку паднал на 15 септември 1918 година, предизвикувајќи британските сили и голем дел од ерменското население да избегаат. Отоманското Царство го потпишала примирјето на Мудрос на 30 ноември 1918 година, а британските професионални сили повторно влегле во Баку.

Советско владеење

На крајот, СССР ја анектирал Источна Ерменија и ја основал Ерменската Советска Социјалистичка Република.

Надворешни врски

• Bournoutian, George A. (1980). „The Population of Persian Armenia Prior to and Immediately Following its Annexation to the Russian Empire: 1826-1832“. The Wilson Center, Kennan Institute for Advanced Russian Studies.
• Kettenhofen, Erich; Bournoutian, George A.; Hewsen, Robert H. (1998). „EREVAN“. Encyclopaedia Iranica, Vol. VIII, Fasc. 5. стр. 542–551.
• Hovannisian, Richard G. (2004). The Armenian People From Ancient to Modern Times: Vol. II: Foreign Dominion to Statehood: The Fifteenth Century to the Twentieth Century. Palgrave Macmillan. стр. 512 pages. ISBN 1-4039-6422-X.
• Suny, Ronald Grigor (1993). Looking Toward Ararat: Armenia in Modern History. Indiana University Press. стр. 304 pages. ISBN 0-253-20773-8.
• Ternon, Yves (1996). Les Arméniens. Seuil. стр. 436 pages. ISBN 2-02-025685-1.
• Kurdoghlian, Mihran (1996). Hayots Badmoutioun, B. Hador [Armenian History, volume II] (ерменски). Athens, Greece: Hradaragutiun Azkayin Oosoomnagan Khorhoortee. стр. 89–93.
• Fisher, William Bayne; Avery, P.; Hambly, G. R. G; Melville, C. (1991). The Cambridge History of Iran. 7. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0521200954.
• Mikaberidze, Alexander (2015). Historical Dictionary of Georgia (2. изд.). Rowman & Littlefield. ISBN 978-1442241466.