Википедија

Алфа Кентаур

ѕвезден систем во соѕвездието Кентаур
(Пренасочено од Алфа Кентаур B)

Алфа Кентаур (α Centauri, α Cen, или Alpha Cen) — троен ѕвезден систем во јужното соѕвездие на Кентаур. Се состои од три ѕвезди: Ригил Кентаур (α Кентаур A), Толиман (α Кентаур B) и Проксима Кентаур (α Кентаур C).[14]Проксима Кентаур е најблиската ѕвезда до Сонцето на 4,2465 светлосни години (1,3020 парсек).

Алфа Кентаур AB[б 1]
Two bright stars against a dense background of fainter stars, with one of the fainter stars circled in red
Алфа Кентаур AB (лево) создава троен ѕвезден систем Проксима Кентаур (долу од системот α Кентаур AB), заокружена со црвено. Светлиот ѕвезден систем на десно е Бета Кентаур.
Положба на небото
Епоха J2000.0      Рамноденица J2000.0
Соѕвездие Кентаур
α Кентаур A
Рекстацензија 14ч 39м &1000000000364940000000036,49400с[1]
Деклинација −60° 50′ &1000000000002373700000002,3737″
Привидна величина (V) +0.01[2]
α Кентаур B
Рекстацензија 14ч 39м &1000000000350631100000035,06311с[1]
Деклинација −60° 50′ &1000000000015099200000015,0992″
Привидна величина (V) +1.33[2]
Особености
{{{компонента}}}
Спектрален тип G2V[3]
U−B Боен показател +0.24
B−V Боен показател +0.71[2]
B
Спектрален тип K1V[3]
U−B Боен показател +0.68
B−V Боен показател +0.88[2]
Астрометрија
A
Радијална брзина (Rv)−21,4 ± 0,76 [4] км/с
Сопствено движење (μ) Рект: −3679.25[1] млс/г
Дек.: 473.67[1] млс/г
Паралакса (π)750.81 ± 0.38[5] млс
Оддалеченост4,344 ± 0,002 сг
(1,3319 ± 0,0007 пс)
Апсолутна величина (MV)4.38[6]
B
Радијална брзина (Rv)−18,6 ± 1,64[4] км/с
Сопствено движење (μ) РА: −3614.39[1] млс/г
Дек.: +802.98[1] млс/г
Паралакса (π)750.81 ± 0.38[5] млс
Оддалеченост4,344 ± 0,002 сг
(1,3319 ± 0,0007 пс)
Апсолутна величина (MV)5.71[6]
Орбита[5]
ГлавнаA
ПридружникB
Период (P)79,762 ± 0,019 г.
Голема полуоска (a)17,493 ± 0,0096"
Занесеност (e)0,51947 ± 0,00015
Наклон (i)79,243 ± 0,0089°
Должина (Ω)205,073 ± 0,025°
Перицентарска епоха (T)1.875,66 ± 0,012
Аргумент на перицентарот (ω)
(споредна)		231,519 ± 0,027°
Податоци
α Кентаур A
Маса1,0788 ± 0,0029[5] M☉
Полупречник1,2175 ± 0,0055[5] R☉
Површ. грав. (log g)4,30[7]
Сјајност1,5059 ± 0,0019[5] L☉
Температура5.804 ± 13[8] K
Вртење28,3 ± 0,5[9]
Вртежна брзина (v sin i)2,7 ± 0,7[10] км/с
Старост4,85 Гг.
α Кентаур B
Маса0,9092 ± 0,0025[5] M☉
Полупречник0,8591 ± 0,0036[5] R☉
Површинска гравитација (log g)4,37[7]
Сјајност0,4981 ± 0,0007[5] L☉
Температура5.207 ± 12[8] K
Вртење36,7 ± 0,3[11]
Вртежна брзина (v sin i)1,1 ± 0,8[12] км/с
Старост5,3 ± 0,3[13] Гг.
Други ознаки
Наводи во бази
SIMBAD— AB
— A
— B
Архив на вонсончеви планети— податоци
ARICNSподатоци
Енциклопедија на
вонсончеви планети		податоци

α Кентаур A и B се ѕвезди слични на Сонцето (класа G и K, соодветно) кои заедно го формираат бинарниот ѕвезден систем α Кентаур AB. Со голо око, овие две главни компоненти се чини дека се една ѕвезда со привидна величина од -0,27. Таа е најсјајната ѕвезда во соѕвездието и третата најсветла на ноќно небо, над неа само Сириус и Канопус.

α Кентаур А (Ригил Кентаур) има 1,1 пати поголема маса и 1,5 пати поголема од светлината на Сонцето, додека α Кентаур Б (Толиман) е помал и постуден, со 0,9 сончева маса и помала од 0,5 сончева светлина[15]. Парот орбитира околу заеднички центар со орбитален период од 79 години[16]. Нивната елиптична орбита е ексцентрична, така што растојанието помеѓу A и B варира од 35,6 астрономски единици (АЕ), или околу растојанието помеѓу Плутон и Сонцето, до 11,2 АЕ, или околу растојанието помеѓу Сатурн и Сонцето.

α Кентаур C, или почесто, Проксима Кентаур, е мало слабо црвено џуџе (класа M). Иако не е видлива со голо око, Проксима Кентаур е најблиската ѕвезда до Сонцето на растојание од 1,30 светлосни години (4,24 сг), малку поблиску од α Кентаур AB. Во моментов, растојанието помеѓу Проксима Кентаур и α Кентаур АБ е околу 13.000 АЕ (0,21 сг)[17], што е еквивалентно на околу 430 пати повеќе од полупречникот од орбитата на Нептун.

Проксима Кентаури има две потврдени планети: Проксима b или α Кентаур Cb, планета со големина на Земјата во зоната погодна за живеење, откриена во 2016 година и Проксима d (α Кентаур Cd), кандидат за под-Земја која орбитира многу блиску до ѕвездата, објавен во 2022 година.[18] Постоењето на Проксима c (α Кентаур Cc ), мини-Нептун 1.5 AU далеку откриена во 2019 година, е контроверзна.[19] α Кентаур A можеби има планета со големина на Нептун во појасот погоден за живеење, иако сè уште не е со сигурност познато дека е планетарна по природа и може да биде артефакт на механизмот за откривање.[20] α Кентаур B нема познати планети: Планетата α Кентаур Bb, наводно откриена во 2012 година, подоцна била отфрлена,[21] и ниедна друга планета сè уште не е потврдена.

Етимологија и номенклатура

уреди

α Кентаур (латинизирано во Алфа Кентаур) е ознаката на системот дадена од Ј. Бајер во 1603 година. Припаѓа на соѕвездието Кентаур, именувано по суштеството половина човек, половина коњ во грчката митологија. Херакле случајно го ранил кентаурот и го поставил на небото по неговата смрт. Алфа Кентаур го означува десното предно копито на Кентаур.[22] Заедничкото име Ригил Кентаур е латинизација на арапскиот превод رجل القنطورس, што значи „Ногата на Кентаур“.[23] Qinṭūrus е арапска транслитерација на грчкото Κένταυρος (Kentaurus).[24] Името често се скратува на Ригил Кент или дури и Ригил, иако последното име е подобро познато за Ригел (β Орионис).[25][26][27][23][28][б 2]

Алтернативното име што се наоѓа во европските извори, Толиман, е приближна на арапското الظليمان aẓ-Ẓalīmān (во постара транскрипција, aṭ-Ṭhalīmān), што значи „(двата машки) ноеви“, ознака Закарија ел-Казвини се применувала на парот ѕвезди Ламбда и Ми Стрелец; честопати не било јасно на старите мапи на ѕвезди кое име е наменето да оди со која ѕвезда (или ѕвезди), а наводите се менувале со текот на времето.

Трето име што се користи е Бунгула ( /ˈbʌŋɡjuːlə/). Неговото потекло не е познато, но можеби е измислено од грчката буква бета (β) и латинскиот ungula„копита“, првично за Бета Кентауи (другото копито).

α Кентаур C бил откриен во 1915 година од Роберт Т. А. Инс[32], кој предложил да се именува како Проксима Кентаур[33], од латински „најблиската [ѕвезда] на Кентаур“[34]. Името Проксима Кентаур подоцна станало пошироко користено и денес е наведено од страна на Меѓународната астрономска унија (МАУ) како одобрено соодветно име [35][36] најчесто, се скратува на Проксима.

Во 2016 година, Работната група за имиња на ѕвезди на МАС,[14] откако одлучил да им припише соодветни имиња на поединечни компоненти ѕвезди наместо на повеќе системи,[37] го одобрила името Ригил Кентаур како што е ограничено на α Кентаур А и името Проксима Кентаур ( /ˈprɒksɪmə sɛnˈtɔːraɪ/ ) за α Кентаур C . [38] На 10 август 2018 година, Меѓународниот астрономски сојуз го одобрил името Толиман ( /ˈtɒlɪmæn/) за α Кентаур B.[39]

Набљудување

уреди

Со голо око, α Кентаур AB се сметс дека е една ѕвезда, најсветлата во јужното соѕвездие на Кентаур.[40] Нивното очигледно аголно раздвојување варира во текот на околу 80 години помеѓу 2 и 22 лачни секунди (голото око има резолуција од 60 лачни секунди),[41] но низ поголемиот дел од орбитата, и двете лесно се решаваат со двогледи или мали телескопи.[42] При −0,27 привидна светлинска величина (комбинирано за величините А и Б) Алфа Кентаур е ѕвезда со прва величина и е побледа единствено од Сириус и Канопус. Таа е надворешната ѕвезда на Покажувачи или Јужните Покажувачи, така наречена затоа што линијата низ Бета Кентаур (Хадар/Агена)[43], на околу 4,5° западно[44], покажува кон соѕвездието Јужен Крст. Покажувачите лесно го разликуваат вистинскиот Јужен Крст од послабиот астеризам познат како Лажен Крст.[45]

Јужно од околу 29° јужна географска ширина, α Cen е циркуполарна и никогаш не заоѓа под хоризонтот. [б 3] Северно од околу 29° северна географска ширина, Алфа Кентаур никогаш не се издига. Алфа Кентаур се наоѓа блиску до јужниот хоризонт кога се гледа од 29° северна ширина до екваторот (блиску до градот Хермосило и Чивава во Мексико; Галвестон, Тексас ; Окала, Флорида; и Лансароте, Канарските Острови во Шпанија), но само за кратко време околу неговата кулминација. Ѕвездата кулминира секоја година локално полноќ на 24 април и во 21 часот на 8 јуни.[46]

Како што се гледа од Земјата, Проксима Кентаур е 2,2° југозападно од α Кентаур AB; ова растојание е околу четири пати поголемо од аголниот пречник на Месечината.[47] Проксима Кентаур се појавува како длабоко-црвена ѕвезда со типична привидна величина од 11,1 во ретко населено ѕвездено поле, што бара телескопи со умерена големина за да се видат. Наведена како V645 Cen во Општиот каталог на променливи ѕвезди, верзија 4.2, оваа УВ Кит ѕвезда или „ѕвезда од блесокот“ може неочекувано да осветли брзо за дури 0,6 величини при визуелни бранови должини, а потоа да избледи по само неколку минути.[48] Во август 2015 година се случиле најголемите регистрирани блесоци на ѕвездата, при што ѕвездата станала 8,3 пати посветла од нормалното на 13 август, во Б бенд (регион со сина светлина).[49] Алфа Кентаур може да се наоѓа во Г-облакот на локалниот меур,[50] и неговиот најблизок познат систем е бинарниот кафеав џуџест систем Луман 16, на 3.6 светлосни години од Алфа Кентаур.[51]

Историја на набљудување

уреди
 
Поглед на Алфа Кентаур од Дигитализираното небо истражување -2

Алфа Кентаур е наведена во 2-иот каталогот на ѕвезди приложен на Птоломејовиот Алмагест. Тој ги дал нејзините еклиптички координати, но текстовите се разликуваат во однос на тоа дали еклиптичката ширина гласи 44° 10′ јужно или 41° 10′ јужно.[52] (Во моментов еклиптичката географска ширина е 43.5° јужно, но таа е намалена за дел од степен од времето на Птоломеј поради правилното движење). Во времето на Птоломеј, Алфа Кентаур била видлива од Александрија, Египет, на 31° N, но, поради прецесија, нејзината деклинација сега е –60° 51′ јужно, и повеќе не може да се види на таа географска ширина. Англискиот истражувач Роберт Хјус го привлекол вниманието на Алфа Кентаур на европските набљудувачи во неговото дело Tractatus de Globis од 1592 година, заедно со Канопус и Ачернар, забележувајќи:

Сега, значи, има само три ѕвезди со прва величина кои можев да ги воочам во сите оние делови што никогаш не се видени овде во Англија. Првата од нив е онаа светла ѕвезда во пределот на Арго која ја нарекуваат Канобус [Канопус]. Вториот [Ахернар] е на крајот на Еридан. Третиот [Алфа Кентаур] е во десната нога на Кентаур

.[53]


Бинарната природа на Алфа Кентаур АБ била забележана во декември 1689 година од Жан Ришо, додека набљудувал комета што поминува од неговата станица во Пудучери. Алфа Кентаур била само третата двојна ѕвезда што била откриена, на која и претходеле Mizar AB и Acrux.[54]

Големото правилно движење на Алфа Кентаур АБ го открил Мануел Џон Џонсон, набљудувајќи од Света Елена, кој го известил Томас Хендерсон во Кралската опсерваторија, 'Рт на Добра Надеж за тоа. Паралаксата на Алфа Кентаур била последователно одредена од Хендерсон од многу строги позиционирани набљудувања на АБ системот помеѓу април 1832 и мај 1833 година. Меѓутоа, тој ги задржал своите резултати бидејќи се сомневал дека тие се премногу големи за да бидат вистинити, но на крајот ги објавил во 1839 година откако Бесел ја објавил својата прецизно одредена паралакса за 61 Лебед во 1838 година.[55] Поради оваа причина, Алфа Кентаур понекогаш се смета за втора ѕвезда на која се мери растојанието бидејќи работата на Хендерсон на почетокот не била целосно признаена. (Растојанието на Алфа Кентаур од Земјата денес се смета на 4.396 светлосни години или 4.396 сг (4.159×1013 kм).

 
α Кентаур A (лево) е од истиот ѕвезден тип G2 како Сонце, додека α Кентаур B (десно) е ѕвезда од типот К1.[56]

Подоцна, Џон Хершел ги направил првите микрометриски набљудувања во 1834 година.[57] Од почетокот на 20 век, мерките биле направени со фотографски плочи.[58]

До 1926 година, Вилијам Стивен Финсен ги пресметал приближните орбитални елементи блиски до оние што денес се прифатени за овој систем.[59] Сите идни позиции денес се доволно прецизни за визуелните набљудувачи да ги одредат релативните места на ѕвездите од бинарната ѕвезда ефемери. Други, како Д. Пурбе (2002), редовно ја рафинирале прецизноста на новите објавени орбитални елементи.

Роберт Т.А. Инес​ ја открил Проксима Кентаур во 1915 година со трепкање на фотографските плочи направени во различно време за време на соодветно истражување на движењето. Тие покажале големо правилно движење и паралакса слични по големина и насока на оние на α Кентаур AB, што сугерирало дека Проксима Кентаур е дел одсистемот α Кентаур и малку поблиску до Земјата од α Кентаур AB. Како таков, Инес заклучил дека Проксима Кентаур е најблиската ѕвезда до Земјата откриена досега.

Кинематика

уреди
 
Дијаграм на најблиските ѕвезди до Сонцето

Сите компоненти на α Кентаур покажуваат значително правилно движење наспроти заднинското небо. Со текот на вековите, ова предизвикува нивните очигледни позиции полека да се менуваат.[60] Правилното движење било непознато за древните астрономи. Повеќето претпоставувале дека ѕвездите се трајно фиксирани на небесната сфера, како што е наведено во делата на филозофот Аристотел.[61] Во 1718 година, Едмонд Халеј открил дека некои ѕвезди значително се поместиле од своите древни астрометриски позиции.[62]

Во 1830-тите, Томас Хендерсон го открил вистинското растојание до α Кентаур, анализирајќи ги неговите многубројни набљудувања на астрометриски мурални кругови.[63][64] Потоа сфатил дека овој систем, исто така, веројатно има високо правилно движење.[65][66] Во овој случај, привидното ѕвездено движење било пронајдено со помош на астрометриските набљудувања на Никола Луј де Лакај од 1751–1752 година,[67] со набљудуваните разлики помеѓу двете измерени позиции во различни епохи.

Пресметано правилно движење на центарот на маса за α Кентаур AB е околу 3620 мас/г (милиарсекунди годишно) кон запад и 694мас/г кон север, давајќи целокупно движење од 3686 мас/г во правец 11° северно од запад.[68] [б 4] Движењето на средината на масата е околу 6,1 лакмин секој век, или 1,02 ° секој милениум. Брзината во западен правец е 23 км/сек. и во северен правец 4.4 км/сек. Со помош на спектроскопија, просечната радијална брзина е утврдена дека е околу 22.4 км/сек. кон Сончевиот систем. Ова дава брзина во однос на Сонцето од 32.4 km/s (20.1 mi/s), многу блиску до врвот во распределбата на брзините на блиските ѕвезди.[69]

Бидејќи α Кентаур AB е речиси точно во рамнината на Млечниот Пат гледано од Земјата, зад него се појавуваат многу ѕвезди. Во почетокот на мај 2028 година, α Кентаур A ќе помине помеѓу Земјата и далечната црвена ѕвезда, кога постои 45% веројатност дека ќе биде забележан Ајнштајновиот прстен. Во следните децении ќе се појават и други сврзници, што ќе овозможат точно мерење на правилните движења и можеби давање информации за планетите.

Предвидени идни промени

уреди
 
Растојанието на најблиските ѕвезди од пред 20.000 години до 80.000 години во иднината
 
Анимација што прикажува движење на α Кентаур низ небото. (Другите ѕвезди се одржуваат фиксирани од дидактички причини) „Оги“ значи денес; „Ани“ значи години.

Врз основа на заедничкото правилно движење и радијалните брзини на системот, α Кентаур ќе продолжи значително да ја менува својата позиција на небото и постепено ќе осветлува. На пример, во околу 6.200 година  н.е., вистинското движење на α Кентаур ќе предизвика исклучително ретка ѕвездена спојка со прва величина со Бета Кентаур, формирајќи брилијантна оптичка двоѕвезда на јужното небо.[70] Потоа ќе помине северно од Јужен Крст, пред да се движи северозападно и нагоре кон сегашниот небесен екватор и подалеку од галактичката рамнина. За околу 26.700 н.е., во денешното соѕвездие Водна Змија, α Кентаур ќе достигне перихел на 0.90 пс (2.9 сг) далеку,[71] иако подоцнежните пресметки сугерираат дека тоа ќе се случи во 27.000 н.е.[72] При најблискиот пристап, α Кентаур ќе достигне максимална привидна величина од -0,86, споредлива со денешната светлинска величина на Канопус, но сепак нема да ја надмине онаа на Сириус, која постепено ќе осветли во текот на следните 60.000 години и ќе продолжи да биде најсветлата ѕвезда гледана од Земјата (освен Сонцето) во следните 210.000 години.

Ѕвезден систем

уреди

Алфа Кентаур е троен ѕвезден систем, со неговите две главни ѕвезди, А и Б, заедно сочинуваат бинарна компонента. Ознаката AB, или постаро A×B, го означува центарот на главниот бинарен систем во однос на придружните ѕвезди во систем со повеќе ѕвезди.[73] AB-C се однесува на компонентата на Проксима Кентаур во однос на централната бинарна ѕвезда, што е растојанието помеѓу центарот на масата и оддалечениот придружник. Бидејќи растојанието помеѓу Проксима (C) и кој било од Алфа Кентаур А или Б е слично, бинарниот систем AB понекогаш се третира како единствен гравитациски објект.[74]

Орбитални својства

уреди
 
Очигледни и вистински орбити на Алфа Кентаур. Компонентата А се држи неподвижна, а релативното орбитално движење на компонентата Б е прикажано. Очигледната орбита (тенка елипса) е обликот на орбитата што ја гледа набљудувач на Земјата. Вистинската орбита е обликот на орбитата гледана нормално на рамнината на орбиталното движење. Според радијалната брзина наспроти времето,[75] радијалното раздвојување на А и Б по линијата на видот достигнало максимум во 2007 година, со тоа што Б е подалеку од Земјата од А. Орбитата е поделена овде на 80 точки: секој чекор се однесува на временски чекор од прибл. 0,99888 години или 364,84 дена.

Компонентите А и Б на Алфа Кентаур имаат орбитален период од 79,762 години. Нивната орбита е умерено ексцентрична, бидејќи има ексцентричност од речиси 0,52; нивниот најблизок пристап или периастрон е 11.2 ае (1.68×10^9 kм), или околу растојанието помеѓу Сонцето и Сатурн; а нивното најоддалечено раздвојување или апастрон е 35.6 ае (5.33×10^9 kм), околу растојанието помеѓу Сонцето и Плутон. Најновиот периастрон бил во август 1955 година, а следниот ќе се случи во мај 2035 година; најновиот апастрон бил во мај 1995 година, а следниот ќе се појави во 2075 година.

Гледано од Земјата, привидната орбита на А и Б значи дека нивното одвојување и положбениот агол (ПА) се во континуирана промена во текот на нивната проектирана орбита. Набљудуваните ѕвездени позиции во 2019 година се одвоени со 4,92 лачни секови низ ПА од 337,1°, зголемувајќи се на 5,49 лачни секови до 345,3° во 2020 година. Најблискиот неодамнешен пристап бил во февруари 2016 година, на 4,0 arcsec преку PA од 300°.[76] Набљудуваното максимално одвојување на овие ѕвезди е околу 22 лачни секунди, додека минималното растојание е 1,7арксек. Најшироката разделба се случила во текот на февруари 1976 година, а следното ќе биде во јануари 2056 година.

Алфа Кентаур C е околу 13,000 ае (0.21 сг; 1.9×10^12 kм) од Алфа Кентаур АB, што е еквивалентно на околу 5% од растојанието помеѓу Алфа Кентаур АB и Сонцето.[77] До 2017 година, мерењата на неговата мала брзина и неговата траекторија биле со премала прецизност и времетраење во години за да се утврди дали е поврзан со Алфа Кентаур AB или нема врска.

Мерењата на радијалната брзина направени во 2017 година биле доволно прецизни за да покажат дека Проксима Кентаур и Алфа Кентаур AB се гравитациско поврзани.[77] Орбиталниот период на Проксима Кентаур е приближно 511.000+41.000
30.000години, со ексцентричност од 0,5, многу поексцентрично од Меркур. Проксима Кентаури доаѓа во рамките 4.100+700
600на AB кај периастрон, а неговиот апастрон се јавува на 12.300+200
100.

Физички својства

уреди
 
Релативните големини и бои на ѕвездите во системот Алфа Кентаур, во споредба со Сонцето

Астеросеизмичките проучувања, хромосферската активност и ѕвездената ротација (гирохронологија) се во согласност со тоа што системот Алфа Кентаур е сличен по старост или малку постар од Сонцето.[78] Астеросеизмичките анализи кои вклучуваат строги опсервациски ограничувања на ѕвездените параметри за ѕвездите Алфа Кентаур, дале проценки за староста од 4,85 ± 0,5 Gyr,[79] 5,0 ± 0,5 5.2 ± 1.9 Gyr, [80][81][82] и 6,52 ± 0,3 Gyr.[83] Возрасните проценки за ѕвездите врз основа на хромосферската активност (емисија на калциум H & K) даваат 4.4 ± 2.1 Gyr, додека гирохронологијата дава 5,0 ± 0,3 Gyr. Теоријата на ѕвездениот развој имплицира дека и двете ѕвезди се малку постари од Сонцето на 5 до 6 милијарди години, како што произлегува од нивната маса и спектрални карактеристики.[84]

Од орбиталните елементи, вкупната маса на Алфа Кентаур АБ е околу 2.0 M☉ [б 5] - или двапати повеќе од Сонцето. Просечните поединечни ѕвездени маси се околу 1.08 M☉ и 0.91 M☉, соодветно, иако во последниве години се цитирани и малку различни маси, како што е 1.14 M☉ и 0.92 M☉,[85] вкупно 2.06 M☉. Алфа Кентаур А и B z имаат апсолутни величини од +4,38 и +5,71, соодветно.

Алфа Кентаур AB систем

уреди
 
Радарска карта на сите ѕвездени објекти или ѕвездени системи во рамките на 9 светлосни години (сг) од неговиот центар Сонцето (Сол). Веднаш до Алфа Кентаур е Проксима Кентаур. Облиците на дијамант се нивните позиции внесени според десно воздигнување во часовен агол (означена на работ на наводниот диск на картата) и според нивната деклинација. Втората ознака го покажува растојанието на секој од Сонцето, при што концентричните кругови го означуваат растојанието во чекори од 1сг.
Алфа Кентаур А
уреди

Алфа Кентаур А, исто така позната како Ригил Кентау, е главниот член, или примарен, на бинарниот систем. Таа е ѕвезда од главната низа слична на Сонцето со слична жолтеникава боја,[86] чија ѕвездена класификација е спектрален тип G2-V; таа е околу 10% помасивна од Сонцето, со полупречник околу 22% поголем.[87] Кога се смета за поединечни најсјајни ѕвезди на ноќното небо, таа е четврта најсветла со привидна светлинска величина од +0,01, што е малку послаба од Арктур со привидна светлинска величина од -0,05.

Типот на магнетна активност на Алфа Кентаур А е споредлив со оној на Сонцето, покажувајќи коронална варијабилност поради ѕвездени дамки, модулирани од ротацијата на ѕвездата. Сепак, од 2005 година нивото на активност паднало на длабок минимум кој може да биде сличен на историскиот Маундеров минимум на Сонцето. Алтернативно, може да има многу долг циклус на ѕвездена активност и полека се опоравува од минималната фаза.[88]

Алфа Кентаур Bz
уреди

Алфа Кентаур B, позната и како Толиман, е секундарна ѕвезда на двојниот систем. Таа е ѕвезда од главната низа од спектрален тип K1-V, што ја прави повеќе портокалова од Алфа Кентаур А; има околу 90% од масата на Сонцето и 14% помал пречник. Иако има помала осветленост од А, Алфа Кентаур B емитира повеќе енергија во опсегот на Х-зраци.[89] Нејзината светлинска крива варира на краток временски размер, и имало барем еден забележан одблесок. Таа е магнетски поактивна од Алфа Кентаур А, покажувајќи циклус од 8,2 ± 0,2 во споредба со 11 години за Сонцето и има околу половина од варијациите од минимално до врв во короналната сјајност на Сонцето. Алфа Кентаур B има привидна величина од +1,35, малку помрачна од Мимоза.

Алфа Кентаур C (Проксима Кентаур)

уреди

Алфа Кентаур C, попозната како Проксима Кентаур, е мало црвено џуџе од главната низа од спектралната класа M6-Ve. Има апсолутна величина од +15,60, над 20.000 пати послаба од Сонцето. Нејзината маса се пресметува на 0,1221 M☉.[90] Таа е најблиската ѕвезда до Сонцето, но е премногу слаба за да биде видлива со голо око.[91]

 
Релативни позиции на Сонцето, Алфа Кентаур AB и Проксима Кентаур. Сивата точка е проекција на Проксима Кентаур, која се наоѓа на исто растојание како и Алфа Кентаур АB.

Планетарен систем

уреди

Системот Алфа Кентаур во целина има две потврдени планети, и двете околу Проксима Кентаур. Додека се тврди дека постојат други планети околу сите ѕвезди, ниту едно од откритијата не е потврдено.

Планетите на Проксима Кентаур

уреди

Проксима Кентаур b е копнена планета откриена во 2016 година од астрономите на Европската јужна опсерваторија (ЕЈО). Има проценета минимална маса од 1,17 ME (Земјина маса) и орбитира приближно 0,049 АЕ од Проксима Кентаур, ставајќи ја во животопогодниот појас на ѕвездата.[92][93]

Откритието на Проксима Кентаур c било официјално објавено во 2020 година и таа би можела да биде супер-Земја или мини-Нептун.[94][95] Има маса од приближно 7 M🜨 и орбитира околу 1.49 AU од Проксима Кентаури со период од 1.928 денови.[96] Во јуни 2020 година, можното директно откривање на планетата со слики навестило присуство на голем прстенест систем.[97] Сепак, едно иследување од 2022 година го оспорило постоењето на оваа планета.

Масата на Проксима Кентаур b од 2020 година го исклучува присуството на дополнителни придружници со маси над 0.6 M🜨 во периоди пократки од 50 дена, но авторите откриле крива на радијална брзина со периодичност од 5,15 дена, што укажува на присуство на планета со маса од околу 0.29 M🜨. Оваа планета, Проксима Кентаур d, била потврдена во 2022 година.

Планети на Алфа Кентаур А

уреди
 
Откритичката слика на нептунската планета кандидат на Алфа Кентаур, означена овде како „C1“
Планетарен систем Алфа Кентаур A
Придружници Маса Голема полуоска
(ае) 		Орбитален период
(ден) 		Занесеност Наклон Полупречник
b (непотврдено) 9~35[б 6] M⊕ 1.1 ~360 — ~65 ± 25° 3.3~7 R⊕

Во 2021 година, планетата кандидат по име Кандидат 1 (скратено како C1) била откриена околу Алфа Кентаур А, за која се сметало дека орбитира на приближно 1.1 AU со период од околу една година и дека има маса помеѓу масата на Нептун и половина од на Сатурн, иако тоа може да биде остаточен диск или артефакт. Можноста C1 да биде ѕвезда во заднина е исклучена.[98] Доколку овој кандидат биде потврден, привременото име C1 најверојатно ќе биде заменето со научната ознака Алфа Кентаур Ab во согласност со сегашните конвенции за именување.[99]

Набљудувањата од GO Cycle 1 се планирани за вселенскиот телескоп Џејмс Веб за пребарување на планети околу Алфа Кентаур А, како и набљудувања на Ипсилон Мува.[100] Коронографските набљудувања, кои се случиле на 26 и 27 јули 2023 година, биле неуспешни, иако имало последователни набљудувања во март 2024 година.[101] Проценките пред лансирањето предвидувале дека вселенскиот телескоп „Џејмс Веб“ ќе може да пронајде планети со полупречник од 5 R 🜨 на 1–3 AU. Повеќекратните набљудувања на секои 3-6 месеци би можеле да ја спуштат границата до 3 R🜨 .[102] Техниките за пост-обработка би можеле да ја спуштат границата до 0.5–0.7 R🜨. Проценките по лансирањето врз основа на набљудувањата на HIP 65426 b откриваат дека вселенскиот телескоп „Џејмс Веб“ ќе може да пронајде планети уште поблиску до Алфа Кентаур А и може да најде планета 5 R🜨 на 0.5–2.5 AU.[103] Кандидат 1 има проценет полупречник помеѓу 3.3–11 R🜨 и орбитира на 1.1 AU. Затоа е веројатно на дофат на набљудувањата на вселенскиот телескоп „Џејмс Веб“.

Планети на Алфа Кентаур B

уреди

Првото тврдење за планета околу Алфа Кентаур B било она на Алфа Кентаур Bb во 2012 година, кое илое предложено да биде планета со маса на Земјата во орбита од 3,2 дена.[104] Ова илое побиено во 2015 година кога се покажлоа дека привидната планета е артефакт на начинот на кој се обработуваат податоците за радијалната брзин .[105][106]

Потрагата по премини на планетата Bb била спроведена со вселенскиот телескоп „Хабл“ од 2013 до 2014 година. Ова пребарување открило еден потенцијален настан сличен на премин, кој може да се поврзе со друга планета со полупречник околу 0.92 R🜨. Оваа планета најверојатно би орбитирала околу Алфа Кентаур B со орбитален период од 20,4 дена или помалку, со само 5% шанси да има подолга орбита. Медијаната на веројатните орбити е 12,4 денови. Нејзината орбита веројатно би имала ексцентричност од 0,24 или помалку.[107] Може да има езера од стопена лава и би била премногу блиску до Алфа Кентаур B за да има живот.[108] Доколку се потврди, оваа планета би можела да се вика Алфа Кентаур Bc Сепак, името не е користено во литературата, бидејќи не е потврдено откритието.

Хипотетички планети

уреди

Може да постојат дополнителни планети во системот Алфа Кентаур, или да орбитираат поединечно околу Алфа Кентаур А или Алфа Кентаур B, или во големи орбити околу Алфа Кентаур АB. Бидејќи и двете ѕвезди се прилично слични на Сонцето (на пример, по старост и металичност), астрономите биле особено заинтересирани да направат детални пребарувања за планети во системот Алфа Кентаур. Неколку воспоставени тимови за лов на планети користеле различни методи на радијална брзина или премин на ѕвезди во нивните пребарувања околу овие две светли ѕвезди.[109] Сите набљудувачки проучувања досега не успеале да најдат докази за кафеави џуџиња или гасовити џинови.[110]

Во 2009 година, компјутерските симулации покажале дека планета може да се формира во близина на внатрешниот раб на појасот погоден за живеење на Алфа Кентаур B, која се протега од 0.5–0.9 AU од ѕвездата. Одредени посебни претпоставки, како што е земањето во предвид дека парот Алфа Кентаури можеби првично се формирал со пошироко раздвојување, а подоцна се доближил еден до друг (како што е можно ако се формирале во густо ѕвездено јато), би овозможиле подалечна средина погодна за акреција. од ѕвездата.[111] Телата околу Алфа Кентаур А би можеле да орбитираат на малку подалечни растојанија поради нејзината посилна гравитација. Дополнително, недостатокот на какви било кафеави џуџиња или гасни џинови во блиските орбити околу Алфа Кентаур ја прават веројатноста за појава на копнени планети поголема отколку поинаку.[112] Теоретското проучување покажува дека анализата на радијална брзина може да открие хипотетичка планета од 1.8 M🜨 во појасот погоден за живеење на Алфа Кентаур В.[113]

Мерењата на радијалната брзина на Алфа Кентаур Алфа Кентаур направени со спектрографот за пребарување на планети со радијална брзина со висока прецизност биле доволно чувствителни за да се открие 4 M🜨 планета во појасот погоден за живеење на ѕвездата (т.е. со орбитален период P = 200 дена), но не биле откриени планети.

Тековните проценки ја ставаат веројатноста за наоѓање планета слична на Земјата околу Алфа Кентаури на приближно 75%. Праговите на набљудување за откривање планети во појасот погоден за живеење за методот на радијална брзина во моментов (2017) се проценуваат на околу 50 M🜨 за Алфа Кентаур А, 8 M🜨 за Алфа Кентаур В и 0.5 M🜨 за Проксима Кентаур.[114]

Раните компјутерски генерирани модели на планетарно формирање предвидувале постоење на земјовидни планети околу Алфа Кентаур А и В,[115] но најновите нумерички истражувања покажале дека гравитациското влечење на придружната ѕвезда ја отежнува акрецијата на планетите.[116] И покрај овие тешкотии, со оглед на сличностите со Сонцето во спектралните типови, типот на ѕвезда, староста и веројатната стабилност на орбитите, се сугерира дека овој ѕвезден систем може да има една од најдобрите можности за вонземски живот на потенцијална планета.[6][117]

Во Сончевиот Систем, некогаш се сметало дека Јупитер и Сатурн веројатно се клучни во вознемирувањето на комети во внатрешниот Сончев систем, обезбедувајќи им на внатрешните планети извор на вода и разни други мразови.[118] Меѓутоа, бидејќи мерењата на изотопи на односот на деутериум и водород (D/H) во Халеевата Комета, Хјакутаке, Хејл-Боповата комета, 2002Т7 и Татловата, даваат вредности приближно двојно поголеми од оние во океанската вода на Земјата, поновите модели и истражувања предвидуваат дека помалку од 10 % од водата на Земјата се снабдувала од комети. Во α Кентаур систем, Проксима Кентаур можеби влијаела на планетарниот диск додека се формирал системот α Кентаур, збогатувајќи ја областа околу Алфа Кентаур со испарливи материјали.[119] Ова ќе биде намалено доколку, на пример, α Кентаур B се случи да има гасовити џинови кои орбитираат околу α Кентаур A (или обратно), или ако самите α Кентаур A и В можеле да ги нарушат кометите во внатрешните системи на едни со други, како Јупитер и Сатурн веројатно направиле во Сончевиот систем.[118] Ваквите ледени тела веројатно живеат и во Ортовите облаци на други планетарни системи. Кога тие се под влијание на гравитацијата или од гасните џинови или од нарушувањата од минување на блиските ѕвезди, многу од овие ледени тела потоа патуваат кон ѕвездите.[118] Ваквите идеи се однесуваат и на приближувањето на Алфа Кентаур или други ѕвезди до Сончевиот систем, кога во далечна иднина, Ортовиот облак може да биде доволно нарушен за да го зголеми бројот на активни комети.

За да биде во појасот погоден за живеење, планетата околу Алфа Кентаур А би имала орбитален полупречник помеѓу околу 1,2 и 2,1 за да има слични планетарни температури и услови за постоење на течна вода.[120] За малку помалку светлиот и постуден α Кентаур B, појасот погоден за живеење е помеѓу околу 0,7 и 1,2 АЕ.[120]

Со цел да се пронајдат докази за такви планети, и Проксима Кентаури α Кентаур AB биле меѓу наведените целни ѕвезди „Ниво-1“ за мисијата за вселенска интерферометрија на НАСА (SIM). Откривањето на планети со помала маса од три земји или помали во рамките на две AU од целта „Ниво-1“ би било можно со овој нов инструмент. Мисијата на SIM, сепак, била откажана поради финансиски проблеми во 2010 година.[121]

Околуѕвездени дискови

уреди

Врз основа на набљудувањата помеѓу 2007 и 2012 година, едно проучување покажало благ вишок на емисии во 24 μm (средно/далеку-инфрацрвен) појас што го опкружува α Кентаур AB, што може да се толкува како доказ за редок околукружен диск или густа меѓупланетарна прашина.[122] Вкупната маса се проценува дека е помеѓу 10−7 и 10−6 од масата на Месечината, или 10-100 пати од масата на хороскопскиот облак на Сончевиот систем. Доколку таков диск постоел околу двете ѕвезди, дискот на α Кентаур A веројатно би бил стабилен до 2.8 AU, а оној на α Кентаур B би бил стабилен до 2.5 AU. Ова би го ставило дискот на Кентаур А целосно во линијата на мраз, а мал дел на надворешниот диск на В надвор.

Поглед од овој систем

уреди
 
Симулирана слика на ноќното небо со „W“ од ѕвезди од Касиопеја поврзани со линии, и Сонцето, означено како „Сол“, како што би изгледало лево од „W“

Небото од α Кентаур AB би изгледало слично како и од Земјата, освен што најсветлата ѕвезда на Кентаур, што е самиот α Кентаур AB, би била отсутна од соѕвездието. Сонцето би изгледало како бела ѕвезда со привидна величина +0,5,[123] приближно иста како просечната осветленост на Бетелгез од Земјата. Тоа би било во антиподната точка на моменталната ректасцензија и деклинација на α Кентаур AB, на 02ч 39м &1000000000000003600000036с +60° 50′ &1000000000000230800000002,308″ (2000), во источна Касиопеја, лесно ги надминува сите останати ѕвезди во соѕвездието. Со поставувањето на Сонцето источно од ѕвездата со светлинска величина Ипсилон Касиопеја, речиси пред маглината Срце, линијата „W“ на ѕвездите на Касиопеја би имала форма „/W“.[124]

Зимскиот триаголник не би изгледал рамностран, туку многу тенок и долг, при што Прокион го надминува Полукс во средината на Близнаци, а Сириус лежи помалку од еден степен од Бетелгез во Орион. Со величина од −1,2, Сириус би бил малку послаб отколку од Земјата, но сепак најсветла ѕвезда на ноќното небо. И Вега и Алтаир ќе бидат поместени северозападно во однос на Денеб, давајќи му на летниот триаголник порамностран изглед.

Планетата околу α Кентаур A или В би ја гледала другата ѕвезда како многу светла секундарна ѕвезда. На пример, планета слична на Земјата на 1.25 AU од α Cen A (со период на револуција од 1,34 години) би добила осветлување слично на Сонцето од нејзината основна ѕвезда, а α Cen B би изгледала 5,7-8,6 величини затемнети (-21,0 до -18,2), 190-2700 пати позатемнето од α Cen A, но сепак 150–2.100 пати посветла од полната месечина. Спротивно на тоа, планета слична на Земјата на 0.71 AU од α Cen B (со период на револуција од 0,63 години) би добила речиси сончево осветлување од неговото основно, а α Cen A би изгледала 4,6-7,3 величини затемнета (-22,1 до -19,4), 70 до 840 пати помрачна од α Cen B, но сепак 470–5.700 пати посветла од полната Месечина.

Проксима Кентаур ќе изгледа слаба како една од многуте ѕвезди.[125]

Други имиња

уреди

Во современата литература, разговорните алтернативни имиња на Алфа Кентаури ги вклучуваат имињата како: Ригил Кент [126] [б 7] [130] и Толиман [131] (од кои второто станало вистинското име на Алфа Кентаур В на 10 август 2018 година со одобрение на Меѓународниот астрономски сојуз).

Ригил Кент е кратенка за Ригил Кентаурус,[132] што понекогаш дополнително се скратува на Ригил или Ригел, иако тоа е двосмислено со β Орион, која исто така се нарекува Ригел.

Името Толиман потекнува од изданието на Џејкобус Голиј на Компендиумот на ел-Фаргани од 1669 година. Толиман е латинизација на Голиј на арапското име الظلمان „ноеви“, име на астеризам од кој Алфа Кентаур ја формирал главната ѕвезда.[133][134][135]

Во текот на 19 век, северниот аматерски популарист Е.Х. Бурит го користел сега нејасното име Бунгула,[136] веројатно измислено од „ β “ и латинскиот унгула („копито“).

Заедно, Алфа и Бета Кентаур ги формираат „Јужните Покажувачи“ или „Покажувачите“, бидејќи тие покажуваат кон Јужен Крст, астеризмот на соѕвездието Крст.

Во кинеската астрономија, 南門, што значи Јужна порта, се однесува на астеризам кој се состои од Алфа Кентаури и Ипсилон Кентаури. Следствено, кинеското име за самиот Алфа Кентаур е 南門二, втората ѕвезда на јужната порта.[137]

За домородниот народ Буронг од северозападна Викторија во Австралија, Алфа Кентаури и Бета Кентаури се познати како Бермбермгле,[138] двајца браќа познати по нивната храброст и деструктивност, кои го убиле Цингал „Ему“ (Маглината Колсак).[139] Формата во Вотјобалук е Брам-брам-булт.[138]

Идно истражување

уреди
 
„Многу голем телескоп“ и Алфа Кентаур

Алфа Кентаур е прва цел за меѓуѕвездено истражување со екипаж или роботизирано. Користејќи ги тековните технологии на вселенски летала, преминувањето на растојанието помеѓу Сонцето и Алфа Кентаури ќе потрае неколку милениуми, иако можноста за нуклеарен импулсен погон или технологија за ласерско светло едро, како што се разгледува во програмата Breakthrough Starshot, може да го направи патувањето до Алфа Кентаури за 20 години.[140][141][142] Целта на таквата мисија би била да се направи прелет, а можеби и фотографирање на планети кои би можеле да постојат во системот.[143][144] Постоењето на Проксима Кентаур b, објавено од Европската јужна опсерваторија (ЕЈО) во август 2016 година, ќе биде цел на програмата Старшот.[145]

НАСА објавила концепт на мисија во 2017 година што ќе испрати вселенско летало до Алфа Кентаур во 2069 година, планирано да се совпадне со 100-годишнината од првото слетување на Месечината со екипаж во 1969 година, Аполо 11. Дури и со брзина од 10% од брзината на светлината (околу 108 милиони км/час), за што експертите на НАСА велат дека можеби е возможно, на вселенско летало ќе му бидат потребни 44 години за да стигне до соѕвездието, до 2113 година, и ќе бидат потребни уште 4 години за сигнал, кое значи до до 2117 година да стигне сигналот до Земјата. Концептот не добил дополнително финансирање или развој.[146]

Проценки на историска далечина

уреди
Проценки на историското растојание на Алфа Кентаур АВ
Извор Година Тело Паралакса (мас) Растојание Навод
Парсек Светлосна година петаметар
Х. Хендерсон 1839 AB 1.160 ± 110 0,86+0,09
0,07		 2.81 ± 0.53 26,6+2,8
2,3		 [63]
T. Хендерсон 1842 AB 912,8 ± 64 1.10 ± 0.15 3.57 ± 0.5 33,8+2,5
2,2 		[147]
Маклер 1851 AB 918,7 ± 34 1,09 ± 0,04 3,55+0,14
0,13 		32.4 ± 2.5 [148]
Места 1868 AB 880 ± 68 1,14+0,10
0,08 		3,71+0,31
0,27 		35,1+2,9
2,5 		[149]
Гил & Елкин 1885 AB 750 ± 10 1,333 ± 0,018 4,35 ± 0,06 41,1+0,6
0,5 		[150]
Робертс 1895 AB 710 ± 50 1.32 ± 0.2 4.29 ± 0.65 43,5+3,3
2,9 		[151]
Вулеј и сор. 1970 AB 743 ± 7 1,346 ± 0,013 4,39 ± 0,04 41,5 ± 0,4 [152]
Глис 1991 AB 749,0 ± 4,7 1,335 ± 0,008 4,355 ± 0,027 41,20 ± 0,26 [153]
ван Алтена и сор. 1995 AB 749,9 ± 5,4 1,334 ± 0,010 4,349+0,032
0,031 		41,15+0,30
0,29 		[154]
Перимен и сор. 1997 AB 742,12 ± 1,40 1,3475 ± 0,0025 4,395 ± 0,008 41,58 ± 0,08[155][156]
Содерхелм 1999 AB 747,1 ± 1,2 1,3385+0,0022
0,0021 		4,366 ± 0,007 41,30 ± 0,07 [157]
ван Ливен 2007 A 754,81 ± 4,11 1,325 ± 0,007 4,321+0,024
0,023 		40,88 ± 0,22 [158]
B 796,92 ± 25,90 1,25 ± 0,04 4,09+0,14
0,13 		37.5 ± 2.5 [159]
RECONS TOP100 2012 AB 747,23 ± 1,17[б 8] 1,3383 ± 0,0021 4,365 ± 0,007 41,29 ± 0,06 [85]

Во културата

уреди

Алфа Кентаури е идентификувана и поврзана низ историјата, особено на Јужната Полутопка. Полинезијците ја користеле Алфа Кентаури за нивната навигација со ѕвезди и ја нарекле Камаилехопе. Во културата на Абориџините, Алфа Кентаур претставува ајкула која брка убод, Јужен Крст, а во културата на Инките со Бета Кентаури, очите на соѕвездието темна маглина во облик на Лама, вградено во лентата ѕвезди што го формира видливиот Млечен Пат во небото. Повеќе северни антички култури, како во древниот Египет, исто така била почитувана, а во Кина е позната како дел од соѕвездието Јужна Порта.[160]

Поврзано

уреди

Белешки

уреди
  1. ↑ Proxima Centauri is gravitationally bound to the α Centauri system, but for practical and historical reasons it is described in detail in its own article.
  2. ↑ Spellings include Rigjl Kentaurus,[29] Portuguese Riguel Kentaurus,[30][31]
  3. ↑ Ова се пресметува за фиксна географска ширина со познавање на деклинација (δ) на ѕвездата користејќи ги формулите (90°+ δ). Деклинацијата на α Кентаури е −60° 50′, така што набљудуваната широчина каде ѕвездата е кружна поларна ќе биде јужно од −29° 10′ јужно или 29°. Слично на тоа, местото каде што Алфа Кентаур никогаш не се издига за северните набљудувачи е северно од географската ширина (90°+ δ) север или +29° северно.
  4. ↑ Правилните движења се изразуваат во помали аголни единици од лак-сек, се мерат во милијарсек (мас.) (илјадници од лак-сек). Негативните вредности за правилно движење во RA укажуваат дека движењето на небото е од исток кон запад, а во деклинација север кон југ.
  5. ↑   – see formula in standard gravitational parameter article.
  6. ↑ Овие граници на маса се пресметуваат од набљудуваниот радиус од 3.3~7 R🜨 се применува на цитираната равенка и се претпоставува дека се користи за да се пресмета масата на планетата од радиусот на планетата во трудот „Вагнер и соработниците“ од 2021 година:[20] R ∝ M 0.55 (иако оваа врска радиус-маса е за планети со мала маса, а не за поголеми гасни џинови). Затоа 3.31.82 = 8.77 M🜨 и 71.82 = 34.52 M🜨. Msin i ≥ 53 M🜨 е за планета на надворешниот раб на конзервативната зона за живеење, 2.1 AU, и така горната граница на масата е помала од онаа за планетата C1 на само 1.1 AU.
  7. ↑ Правописот го вклучува Rigjl Kentaurus,[127] португалски Riguel Kentaurus,[128][129]
  8. ↑ Weighted parallax based on parallaxes from van Altena и др. (1995) and Söderhjelm (1999).

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Van Leeuwen, F. (2007). „Validation of the new Hipparcos reduction“. Astronomy and Astrophysics. 474 (2): 653–664. arXiv:0708.1752. Bibcode:2007A&A...474..653V. doi:10.1051/0004-6361:20078357. S2CID 18759600.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Ducati, J. R. (2002). Catalogue of Stellar Photometry in Johnson's 11 color system. VizieR Online Data Catalog (Report). CDS/ADC Collection of Electronic Catalogues. 2237. Bibcode:2002yCat.2237....0D.
  3. ↑ 3,0 3,1 Torres, C.A.O.; Quast, G.R.; da Silva, L.; de la Reza, R.; Melo, C.H.F.; Sterzik, M. (2006). „Search for associations containing young stars (SACY)“. Astronomy and Astrophysics. 460 (3): 695–708. arXiv:astro-ph/0609258. Bibcode:2006A&A...460..695T. doi:10.1051/0004-6361:20065602. ISSN 0004-6361. S2CID 16080025.
  4. ↑ 4,0 4,1 Valenti, Jeff A.; Fischer, Debra A. (2005). „Spectroscopic properties of cool stars (SPOCS) I. 1040 F, G, and K dwarfs from Keck, Lick, and AAT planet search programs“. The Astrophysical Journal Supplement Series. 159 (1): 141–166. Bibcode:2005ApJS..159..141V. doi:10.1086/430500. ISSN 0067-0049.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 5,8 Akeson, Rachel; Beichman, Charles; Kervella, Pierre; Fomalont, Edward; Benedict, G. Fritz (20 април 2021). „Precision millimeter astrometry of the α Centauri AB system“. The Astronomical Journal. 162 (1): 14. arXiv:2104.10086. Bibcode:2021AJ....162...14A. doi:10.3847/1538-3881/abfaff. S2CID 233307418 Проверете ја вредноста |s2cid= (help).
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Wiegert, P.A.; Holman, M.J. (1997). „The stability of planets in the Alpha Centauri system“. The Astronomical Journal. 113: 1445–1450. arXiv:astro-ph/9609106. Bibcode:1997AJ....113.1445W. doi:10.1086/118360.
  7. ↑ 7,0 7,1 Gilli, G.; Israelian, G.; Ecuvillon, A.; Santos, N.C.; Mayor, M. (2006). „Abundances of refractory elements in the atmospheres of stars with extrasolar planets“. Astronomy and Astrophysics. 449 (2): 723–736. arXiv:astro-ph/0512219. Bibcode:2006A&A...449..723G. doi:10.1051/0004-6361:20053850. S2CID 13039037. libcode 2005astro.ph.12219G.
  8. ↑ 8,0 8,1 Soubiran, C.; Creevey, O. L.; Lagarde, N.; Brouillet, N.; Jofré, P.; Casamiquela, L.; Heiter, U.; Aguilera-Gómez, C.; Vitali, S.; Worley, C.; de Brito Silva, D. (1 февруари 2024), „Gaia FGK benchmark stars: Fundamental Teff and log g of the third version“, Astronomy and Astrophysics, 682: A145, Bibcode:2024A&A...682A.145S, doi:10.1051/0004-6361/202347136, ISSN 0004-6361 Alpha Centauri's database entry at VizieR.
  9. ↑ Huber, Daniel; Zwintz, Konstanze; и др. (the BRITE team) (јули 2020). „Solar-like oscillations: Lessons learned & first results from TESS“. Stars and Their Variability Observed from Space: 457. arXiv:2007.02170. Bibcode:2020svos.conf..457H.
  10. ↑ Bazot, M.; и др. (2007). „Asteroseismology of α Centauri A. Evidence of rotational splitting“. Astronomy and Astrophysics. 470 (1): 295–302. arXiv:0706.1682. Bibcode:2007A&A...470..295B. doi:10.1051/0004-6361:20065694. S2CID 118785894.
  11. ↑ Dumusque, Xavier (декември 2014). „Deriving Stellar Inclination of Slow Rotators Using Stellar Activity“. The Astrophysical Journal. 796 (2): 133. arXiv:1409.3593. Bibcode:2014ApJ...796..133D. doi:10.1088/0004-637X/796/2/133. S2CID 119184190.
  12. ↑ Raassen, A.J.J.; Ness, J.-U.; Mewe, R.; van der Meer, R.L.J.; Burwitz, V.; Kaastran, J.S. (2003). „Chandra-LETGS X-ray observation of α Centauri: A nearby (G2V + K1V) binary system“. Astronomy & Astrophysics. 400 (2): 671–678. Bibcode:2003A&A...400..671R. doi:10.1051/0004-6361:20021899.
  13. ↑ Joyce, M.; Chaboyer, B. (2018). „Classically and asteroseismically constrained 1D stellar evolution models of α Centauri A and B using empirical mixing length calibrations“. The Astrophysical Journal. 864 (1): 99. arXiv:1806.07567. Bibcode:2018ApJ...864...99J. doi:10.3847/1538-4357/aad464. S2CID 119482849.
  14. ↑ 14,0 14,1 IAU Working Group on Star Names (WGSN) (Report). International Astronomical Union. 2016. Посетено на 22 мај 2016.
  15. ↑ European Southern Observatory (15 март 2003). "A family portrait of the Alpha Centauri system". Соопштение за печат.
  16. ↑   Оваа статија вклучува текст од овој извор, кој е во јавна сопственост: Hartkopf, W.; Mason, D. M. (2008). „Sixth Catalog of Orbits of Visual Binaries“. U.S. Naval Observatory. Архивирано од изворникот на 12 април 2009. Посетено на 26 мај 2008.
  17. ↑ Kervella, P.; Thévenin, F.; Lovis, C. (јануари 2017). „Proxima's orbit around α Centauri“. Astronomy & Astrophysics. 598: L7. arXiv:1611.03495. Bibcode:2017A&A...598L...7K. doi:10.1051/0004-6361/201629930. S2CID 50867264.
  18. ↑ Faria, J. P.; Suárez Mascareño, A.; и др. (4 јануари 2022). „A candidate short-period sub-Earth orbiting Proxima Centauri“ (PDF). Astronomy & Astrophysics. European Southern Observatory. 658: 17. arXiv:2202.05188. Bibcode:2022A&A...658A.115F. doi:10.1051/0004-6361/202142337.
  19. ↑ Artigau, Étienne; Cadieux, Charles; Cook, Neil J.; Doyon, René; Vandal, Thomas; и др. (23 јуни 2022). „Line-by-line velocity measurements, an outlier-resistant method for precision velocimetry“. The Astronomical Journal (објав. 8 август 2022). 164:84 (3): 18pp. arXiv:2207.13524. Bibcode:2022AJ....164...84A. doi:10.3847/1538-3881/ac7ce6.
  20. ↑ 20,0 20,1 Wagner, K.; Boehle, A.; Pathak, P.; Kasper, M.; Arsenault, R.; Jakob, G.; и др. (10 февруари 2021). „Imaging low-mass planets within the habitable zone of α Centauri“. Nature Communications. 12 (1): 922. arXiv:2102.05159. Bibcode:2021NatCo..12..922W. doi:10.1038/s41467-021-21176-6. PMC 7876126 Проверете ја вредноста |pmc= (help). PMID 33568657 Проверете ја вредноста |pmid= (help).
  21. ↑ Rajpaul, Vinesh; Aigrain, Suzanne; Roberts, Stephen J. (19 октомври 2015). „Ghost in the time series: No planet for alpha Cen B“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 456 (1): L6–L10. arXiv:1510.05598. Bibcode:2016MNRAS.456L...6R. doi:10.1093/mnrasl/slv164.
  22. ↑ „Alpha Centauri, the star system closest to our sun“. 16 април 2023.
  23. ↑ 23,0 23,1 Kunitzsch, Paul; Smart, Tim (2006). A Dictionary of Modern Star Names: A short guide to 254 star names and their derivations. Sky Pub. стр. 27. ISBN 978-1-931559-44-7.
  24. ↑ Savage-Smith, Emilie (1985). Islamicate Celestial Globes: Their history, construction, and use (PDF). Smithsonian Studies in History and Technology. 46. Smithsonian Institution Press.
  25. ↑ Allen, R.H. Star Names and their Meanings.
  26. ↑ Baily, Francis (1843). „The Catalogues of Ptolemy, Ulugh Beigh, Tycho Brahe, Halley, Hevelius, deduced from the best authorities“. Memoirs of the Royal Astronomical Society. 13: 1. Bibcode:1843MmRAS..13....1B. With various notes and corrections, and a preface to each catalogue. To which is added the synonym of each star, in the catalogues or Flamsteed of Lacaille, as far as the same can be ascertained.
  27. ↑ Rees, Martin (17 септември 2012). Universe: The definitive visual guide. DK Publishing. стр. 252. ISBN 978-1-4654-1114-3.
  28. ↑ Kaler, James B. (7 мај 2006). The Hundred Greatest Stars. Springer Science & Business Media. стр. 15. ISBN 978-0-387-21625-6.
  29. ↑ Hyde, T. (1665). „Ulugh Beighi Tabulae Stellarum Fixarum“. Tabulae Long. ac Lat. Stellarum Fixarum ex Observatione Ulugh Beighi. Oxford, UK. стр. 142, 67.
  30. ↑ da Silva Oliveira, R. Crux Australis: o Cruzeiro do Sul. Архивирано од изворникот на 6 декември 2013.
  31. ↑ Artigos. Planetario Movel Inflavel AsterDomus (латински).
  32. ↑ Innes, R.T.A. (октомври 1915). „A faint star of large proper motion“. Circular of the Union Observatory Johannesburg. 30: 235–236. Bibcode:1915CiUO...30..235I.
  33. ↑ Innes, R.T.A. (септември 1917). „Parallax of the faint proper motion star near alpha of Centaurus. 1900. R.A. 14h22m55s-0s 6t. Dec-62° 15'2 0'8 t“. Circular of the Union Observatory Johannesburg. 40: 331–336. Bibcode:1917CiUO...40..331I.
  34. ↑ Stevenson, Angus, уред. (2010). „Proxima Centauri“. Oxford Dictionary of English. Oxford, UK: Oxford University Press. стр. 1431. ISBN 978-0-19-957112-3.
  35. ↑ Alden, Harold L. (1928). „Alpha and Proxima Centauri“. Astronomical Journal. 39 (913): 20–23. Bibcode:1928AJ.....39...20A. doi:10.1086/104871.
  36. ↑ Bulletin of the IAU Working Group on Star Names (PDF) (Report). International Astronomical Union. октомври 2016. Архивирано (PDF) од изворникот 9 октомври 2022. Посетено на 29 мај 2019.
  37. ↑ WG Triennial Report (PDF). Star Names (Report). IAU Working Group on Star Names (WGSN). International Astronomical Union. 2015–2018. стр. 5. Архивирано (PDF) од изворникот 9 октомври 2022. Посетено на 14 јули 2018.
  38. ↑ „Naming Stars“. International Astronomical Union. Посетено на 16 декември 2017.
  39. ↑ IAU Catalog of Star Names (Report). International Astronomical Union. Посетено на 17 септември 2018.
  40. ↑ Moore, Patrick, уред. (2002). Astronomy Encyclopedia. Philip's. ISBN 978-0-540-07863-9.
  41. ↑ van Zyl, Johannes Ebenhaezer (1996). Unveiling the Universe: An introduction to astronomy. Springer. ISBN 978-3-540-76023-8.
  42. ↑ Hartung, E.J.; Frew, David; Malin, David (1994). Astronomical Objects for Southern Telescopes. Cambridge University Press.
  43. ↑ Norton, A.P.; Ridpath, Ed. I. (1986). Norton's 2000.0: Star Atlas and Reference Handbook. Longman Scientific and Technical. стр. 39–40.
  44. ↑ Hartung, E.J.; Frew, David; Malin, David (1994). Astronomical Objects for Southern Telescopes. Cambridge University Press.
  45. ↑ Mitton, Jacquelin (1993). The Penguin Dictionary of Astronomy. Penguin Books. стр. 148. ISBN 9780140512267.
  46. ↑ James, Andrew. „Culmination Times“. Southern Astronomical Delights (southastrodel.com). Sydney, New South Wales. Посетено на 6 август 2008.
  47. ↑ Matthews, R.A.J.; Gilmore, Gerard (1993). „Is Proxima really in orbit about α Cen A/B ?“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 261: L5–L7. Bibcode:1993MNRAS.261L...5M. doi:10.1093/mnras/261.1.l5.
  48. ↑ Benedict, G. Fritz; McArthur, Barbara; Nelan, E.; Story, D.; Whipple, A.L.; Shelus, P.J.; и др. (1998). Donahue, R.A.; Bookbinder, J.A. (уред.). Proxima Centauri: Time-resolved astrometry of a flare site using HST fine guidance sensor 3. The Tenth Cambridge Workshop on Cool Stars, Stellar Systems and the Sun. Astronomical Society of the Pacific Conference Series. 154. стр. 1212. Bibcode:1998ASPC..154.1212B.
  49. ↑ „Light curve generator (LCG)“. American Association of Variable Star Observers (aavso.org). Архивирано од изворникот на 25 јули 2020. Посетено на 7 јуни 2017.
  50. ↑ Linsky, Jeffrey L.; Redfield, Seth; Tilipman, Dennis (ноември 2019). „The interface between the outer heliosphere and the inner local ISM: Morphology of the local interstellar cloud, its hydrogen hole, Strömgren shells, and 60
    Fe     accretion“. The Astrophysical Journal. 886 (1): 19. arXiv:1910.01243. Bibcode:2019ApJ...886...41L. doi:10.3847/1538-4357/ab498a. 41.
  51. ↑ Boffin, Henri M.J.; Pourbaix, D.; Mužić, K.; Ivanov, V.D.; Kurtev, R.; Beletsky, Y.; и др. (4 декември 2013). „Possible astrometric discovery of a substellar companion to the closest binary brown dwarf system WISE J104915.57–531906.1“. Astronomy and Astrophysics. 561: L4. arXiv:1312.1303. Bibcode:2014A&A...561L...4B. doi:10.1051/0004-6361/201322975.
  52. ↑ Ptolemaeus, Claudius (1984). Ptolemy's Almagest (PDF). Преведено од Toomer, G. J. London: Gerald Duckworth & Co. стр. 368, note 136. ISBN 978-0-7156-1588-1. Архивирано од изворникот (PDF) на 9 октомври 2022. Посетено на 22 декември 2017.
  53. ↑ Knobel, Edward B. (1917). „On Frederick de Houtman's Catalogue of Southern Stars, and the origin of the southern constellations“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 77 (5): 414–432 [416]. Bibcode:1917MNRAS..77..414K. doi:10.1093/mnras/77.5.414.
  54. ↑ Kameswara-Rao, N.; Vagiswari, A.; Louis, C. (1984). „Father J. Richaud and early telescope observations in India“. Bulletin of the Astronomical Society of India. 12: 81. Bibcode:1984BASI...12...81K.
  55. ↑ Pannekoek, Anton (1989) [1961]. A History of Astronomy (reprint. изд.). Dover. стр. 345–346. ISBN 978-0-486-65994-7.
  56. ↑ „Best image of Alpha Centauri A and B“. spacetelescope.org. Посетено на 29 август 2016.
  57. ↑ Herschel, J.F.W. (1847). Results of astronomical observations made during the years 1834, 5, 6, 7, 8 at the Cape of Good Hope; being the completion of a telescopic survey of the whole surface of the visible heavens, commenced in 1825. Smith, Elder and Co, London. Bibcode:1847raom.book.....H.
  58. ↑ Kamper, K. W.; Wesselink, A. J. (1978). „Alpha and Proxima Centauri“. Astronomical Journal. 83: 1653. Bibcode:1978AJ.....83.1653K. doi:10.1086/112378.
  59. ↑ Aitken, R.G. (1961). The Binary Stars. Dover. стр. 235–237.
  60. ↑ „High-Proper Motion Stars (2004)“. Hipparcos mission website. ESA.
  61. ↑ Aristotle (2004). „De Caelo“ [On the Heavens]. Book II Part 11. Архивирано од изворникот на 23 август 2008. Посетено на 6 август 2008.
  62. ↑ Berry, Arthur (6 февруари 2018). A Short History of Astronomy. Creative Media Partners, LLC. стр. 357–358. ISBN 978-1-376-81951-9.
  63. ↑ 63,0 63,1 Henderson, H. (1839). „On the parallax of α Centauri“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 4 (19): 168–169. Bibcode:1839MNRAS...4..168H. doi:10.1093/mnras/4.19.168.
  64. ↑ „Henderson, Thomas [FRS]“. Astronomical Society of South Africa. 2008. Архивирано од изворникот на 9 септември 2012.
  65. ↑ Pannekoek, Anton (1989). A History of Astronomy. Courier Corporation. стр. 333. ISBN 978-0-486-65994-7.
  66. ↑ Maclear, M. (1851). „Determination of parallax of α1 and α2 Centauri“. Astronomische Nachrichten. 32 (16): 243–244. Bibcode:1851MNRAS..11..131M. doi:10.1002/asna.18510321606.
  67. ↑ N. L., de la Caillé (1976). Travels at the Cape, 1751–1753: An annotated translation of journal historique du voyage fait au Cap de Bonne-Espérance. Преведено од Raven-Hart, R. Cape Town. ISBN 978-0-86961-068-8.
  68. ↑ Kervella, Pierre; и др. (2016). „Close stellar conjunctions of α Centauri A and B until 2050 An mK = 7.8 star may enter the Einstein ring of α Cen A“. Astronomy & Astrophysics. 594 (107): A107. arXiv:1610.06079. Bibcode:2016A&A...594A.107K. doi:10.1051/0004-6361/201629201.
  69. ↑ Бот набргу ќе го дополни овој навод. Click here to jump the queue arXiv:[1].
  70. ↑ Hartung, E.J.; Frew, D.; Malin, D. (1994). Astronomical Objects for Southern Telescopes. Melbourne University Press. стр. 194. ISBN 978-0-522-84553-2.
  71. ↑ Matthews, R.A.J. (1994). „The close approach of stars in the Solar neighbourhood“. Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society. 35: 1–8. Bibcode:1994QJRAS..35....1M.
  72. ↑ C.A.L., Bailer-Jones (2015). „Close encounters of the stellar kind“. Astronomy and Astrophysics. 575: A35–A48. arXiv:1412.3648. Bibcode:2015A&A...575A..35B. doi:10.1051/0004-6361/201425221.
  73. ↑ Heintz, W. D. (1978). Double Stars. D. Reidel. стр. 19. ISBN 978-90-277-0885-4.
  74. ↑ Worley, C.E.; Douglass, G.G. (1996). Washington Visual Double Star Catalog, 1996.0 (WDS). United States Naval Observatory. Архивирано од изворникот на 22 април 2000.
  75. ↑ Pourbaix, D.; и др. (2002). „Constraining the difference in convective blueshift between the components of alpha Centauri with precise radial velocities“. Astronomy and Astrophysics. 386 (1): 280–285. arXiv:astro-ph/0202400. Bibcode:2002A&A...386..280P. doi:10.1051/0004-6361:20020287.
  76. ↑ James, Andrew (11 март 2008). „ALPHA CENTAURI: 6“. southastrodel.com. Посетено на 12 август 2010.
  77. ↑ 77,0 77,1 Kervella, P.; Thévenin, F.; Lovis, C. (јануари 2017). „Proxima's orbit around α Centauri“. Astronomy & Astrophysics. 598: L7. arXiv:1611.03495. Bibcode:2017A&A...598L...7K. doi:10.1051/0004-6361/201629930.
  78. ↑ Mamajek, E.E.; Hillenbrand, L.A. (2008). „Improved age estimation for Solar-type dwarfs using activity-rotation diagnostics“. Astrophysical Journal. 687 (2): 1264–1293. arXiv:0807.1686. Bibcode:2008ApJ...687.1264M. doi:10.1086/591785.
  79. ↑ Thévenin, F.; Provost, J.; Morel, P.; Berthomieu, G.; Bouchy, F.; Carrier, F. (2002). „Asteroseismology and calibration of alpha Cen binary system“. Astronomy & Astrophysics. 392: L9. arXiv:astro-ph/0206283. Bibcode:2002A&A...392L...9T. doi:10.1051/0004-6361:20021074.
  80. ↑ Bazot, M.; Bourguignon, S.; Christensen-Dalsgaard, J. (2012). „A Bayesian approach to the modelling of alpha Cen A“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 427 (3): 1847–1866. arXiv:1209.0222. Bibcode:2012MNRAS.427.1847B. doi:10.1111/j.1365-2966.2012.21818.x.
  81. ↑ Miglio, A.; Montalbán, J. (2005). „Constraining fundamental stellar parameters using seismology. Application to α Centauri AB“. Astronomy & Astrophysics. 441 (2): 615–629. arXiv:astro-ph/0505537. Bibcode:2005A&A...441..615M. doi:10.1051/0004-6361:20052988.
  82. ↑ Thoul, A.; Scuflaire, R.; Noels, A.; Vatovez, B.; Briquet, M.; Dupret, M.-A.; Montalban, J. (2003). „A new seismic analysis of alpha Centauri“. Astronomy & Astrophysics. 402: 293–297. arXiv:astro-ph/0303467. Bibcode:2003A&A...402..293T. doi:10.1051/0004-6361:20030244.
  83. ↑ Eggenberger, P.; Charbonnel, C.; Talon, S.; Meynet, G.; Maeder, A.; Carrier, F.; Bourban, G. (2004). „Analysis of α Centauri AB including seismic constraints“. Astronomy & Astrophysics. 417: 235–246. arXiv:astro-ph/0401606. Bibcode:2004A&A...417..235E. doi:10.1051/0004-6361:20034203.
  84. ↑ Kim, Y-C. (1999). „Standard stellar models; alpha Cen A and B“. Journal of the Korean Astronomical Society. 32 (2): 119. Bibcode:1999JKAS...32..119K.
  85. ↑ 85,0 85,1 The one hundred nearest star systems (Report). Research Consortium on Nearby Stars. Georgia State University. 7 септември 2007. Архивирано од изворникот 12 ноември 2007. Посетено на 2 декември 2014.
  86. ↑ „The colour of stars“. Australia Telescope, Outreach and Education. Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation. 21 декември 2004. Архивирано од изворникот на 22 февруари 2012. Посетено на 16 јануари 2012.
  87. ↑ Kervella, P.; Bigot, L.; Gallenne, A.; Thévenin, F. (јануари 2017). „The radii and limb darkenings of α Centauri A and B. Interferometric measurements with VLTI/PIONIER“. Astronomy & Astrophysics. 597: A137. arXiv:1610.06185. Bibcode:2017A&A...597A.137K. doi:10.1051/0004-6361/201629505.
  88. ↑ Ayres, Thomas R. (март 2014). „The Ups and Downs of α Centauri“. The Astronomical Journal. 147 (3): 12. arXiv:1401.0847. Bibcode:2014AJ....147...59A. doi:10.1088/0004-6256/147/3/59. 59.
  89. ↑ Robrade, J.; Schmitt, J. H. M. M.; Favata, F. (2005). „X-rays from α Centauri – The darkening of the solar twin“. Astronomy and Astrophysics. 442 (1): 315–321. arXiv:astro-ph/0508260. Bibcode:2005A&A...442..315R. doi:10.1051/0004-6361:20053314.
  90. ↑ Kervella, P.; Thévenin, F.; Lovis, C. (2017). „Proxima's orbit around α Centauri“. Astronomy & Astrophysics. 598: L7. arXiv:1611.03495. Bibcode:2017A&A...598L...7K. doi:10.1051/0004-6361/201629930. ISSN 0004-6361.
  91. ↑ „Proxima Centauri UV flux distribution“. The Astronomical Data Centre. ESA. Посетено на 11 јули 2007.
  92. ↑ Anglada-Escudé, Guillem; Amado, Pedro J.; Barnes, John; и др. (2016). „A terrestrial planet candidate in a temperate orbit around Proxima Centauri“. Nature. 536 (7617): 437–440. arXiv:1609.03449. Bibcode:2016Natur.536..437A. doi:10.1038/nature19106. PMID 27558064.
  93. ↑ Suárez Mascareño, A.; Faria, J. P.; Figueira, P.; и др. (2020). „Revisiting Proxima with ESPRESSO“. Astronomy & Astrophysics. 639: A77. arXiv:2005.12114. Bibcode:2020A&A...639A..77S. doi:10.1051/0004-6361/202037745.
  94. ↑ Billings, Lee (12 април 2019). „A Second Planet May Orbit Earth's Nearest Neighboring Star“. Scientific American. Посетено на 2 август 2020.
  95. ↑ Damasso, Mario; Del Sordo, Fabio; и др. (јануари 2020). „A low-mass planet candidate orbiting Proxima Centauri at a distance of 1.5 AU“. Science Advances. 6 (3): eaax7467. Bibcode:2020SciA....6.7467D. doi:10.1126/sciadv.aax7467. PMC 6962037. PMID 31998838.
  96. ↑ Benedict, G. Fritz; McArthur, Barbara E. (јуни 2020). „A Moving Target — Revising the Mass of Proxima Centauri c“. Research Notes of the AAS. 4 (6): 86. Bibcode:2020RNAAS...4...86B. doi:10.3847/2515-5172/ab9ca9.
  97. ↑ Gratton, Raffaele; Zurlo, Alice; Le Coroller, Hervé; и др. (јуни 2020). „Searching for the near-infrared counterpart of Proxima c using multi-epoch high-contrast SPHERE data at VLT“. Astronomy & Astrophysics. 638: A120. arXiv:2004.06685. Bibcode:2020A&A...638A.120G. doi:10.1051/0004-6361/202037594.
  98. ↑ Sample, Ian (10 февруари 2021). „Astronomers' hopes raised by glimpse of possible new planet?“. The Guardian. Посетено на 16 јануари 2022.
  99. ↑ „Naming of Exoplanets“. International Astronomical Union. Посетено на 24 јули 2021.
  100. ↑ „1618 Program Information“. www.stsci.edu. Посетено на 1 септември 2022.
  101. ↑ „Visit Information“. www.stsci.edu. Посетено на 1 септември 2022.
  102. ↑ Beichman, Charles; Ygouf, Marie; Llop Sayson, Jorge; Mawet, Dimitri; Yung, Yuk; Choquet, Elodie; Kervella, Pierre; Boccaletti, Anthony; Belikov, Ruslan (1 јануари 2020). „Searching for Planets Orbiting α Cen A with the James Webb Space Telescope“. Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 132 (1007): 015002. arXiv:1910.09709. Bibcode:2020PASP..132a5002B. doi:10.1088/1538-3873/ab5066. ISSN 0004-6280.
  103. ↑ Carter, Aarynn L.; Hinkley, Sasha; Kammerer, Jens; Skemer, Andrew; Biller, Beth A.; Leisenring, Jarron M.; Millar-Blanchaer, Maxwell A.; Petrus, Simon; Stone, Jordan M. (2023). „The JWST Early Release Science Program for Direct Observations of Exoplanetary Systems I: High-contrast Imaging of the Exoplanet HIP 65426 b from 2 to 16 μm“. The Astrophysical Journal Letters. 951 (1): L20. arXiv:2208.14990. Bibcode:2023ApJ...951L..20C. doi:10.3847/2041-8213/acd93e.
  104. ↑ Dumusque, X.; Pepe, F.; Lovis, C.; Ségransan, D.; Sahlmann, J.; Benz, W.; Bouchy, F.; Mayor, M.; Queloz, D. (17 октомври 2012). „An Earth mass planet orbiting Alpha Centauri B“ (PDF). Nature. 490 (7423): 207–211. Bibcode:2012Natur.491..207D. doi:10.1038/nature11572. PMID 23075844. Архивирано од изворникот (PDF) на 9 октомври 2022. Посетено на 17 октомври 2012.
  105. ↑ Wenz, John (29 октомври 2015). „It turns out the closest exoplanet to us doesn't actually exist“. Popular Mechanics. Посетено на 8 декември 2018.
  106. ↑ „Poof! The planet closest to our Solar system just vanished“. National Geographic News. 29 октомври 2015. Архивирано од изворникот на 30 октомври 2015. Посетено на 8 декември 2018.
  107. ↑ Demory, Brice-Olivier; Ehrenreich, David; Queloz, Didier; Seager, Sara; Gilliland, Ronald; Chaplin, William J.; и др. (јуни 2015). „Hubble Space Telescope search for the transit of the Earth-mass exoplanet Alpha Centauri Bb“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 450 (2): 2043–2051. arXiv:1503.07528. Bibcode:2015MNRAS.450.2043D. doi:10.1093/mnras/stv673.
  108. ↑ Aron, Jacob. „Twin Earths may lurk in our nearest star system“. New Scientist. Посетено на 8 декември 2018.
  109. ↑ „Why haven't planets been detected around Alpha Centauri?“. Universe Today. 19 април 2008. Архивирано од изворникот на 21 април 2008. Посетено на 19 април 2008.
  110. ↑ Stephens, Tim (7 март 2008). „Nearby star should harbor detectable, Earth-like planets“. News & Events. UC Santa Cruz. Архивирано од изворникот на 17 април 2008. Посетено на 19 април 2008.
  111. ↑ Thebault, P.; Marzazi, F.; Scholl, H. (2009). „Planet formation in the habitable zone of alpha centauri B“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 393 (1): L21–L25. arXiv:0811.0673. Bibcode:2009MNRAS.393L..21T. doi:10.1111/j.1745-3933.2008.00590.x.
  112. ↑ Quintana, E. V.; Lissauer, J. J.; Chambers, J. E.; Duncan, M. J. (2002). „Terrestrial Planet Formation in the Alpha Centauri System“. Astrophysical Journal. 576 (2): 982–996. Bibcode:2002ApJ...576..982Q. CiteSeerX 10.1.1.528.4268. doi:10.1086/341808.
  113. ↑ Guedes, Javiera M.; Rivera, Eugenio J.; Davis, Erica; Laughlin, Gregory; Quintana, Elisa V.; Fischer, Debra A. (2008). „Formation and Detectability of Terrestrial Planets Around Alpha Centauri B“. Astrophysical Journal. 679 (2): 1582–1587. arXiv:0802.3482. Bibcode:2008ApJ...679.1582G. doi:10.1086/587799.
  114. ↑ Zhao, L.; Fischer, D.; Brewer, J.; Giguere, M.; Rojas-Ayala, B. (јануари 2018). „Planet detectability in the Alpha Centauri system“. Astronomical Journal. 155 (1): 12. arXiv:1711.06320. Bibcode:2018AJ....155...24Z. doi:10.3847/1538-3881/aa9bea. Посетено на 29 декември 2017.
  115. ↑ Quintana, Elisa V.; Lissauer, Jack J. (2007). „Terrestrial planet formation in binary star systems“. Во Haghighipour, Nader (уред.). Planets in Binary Star Systems. Springer. стр. 265–284. ISBN 978-90-481-8687-7.
  116. ↑ Barbieri, M.; Marzari, F.; Scholl, H. (2002). „Formation of terrestrial planets in close binary systems: The case of α Centauri A“. Astronomy & Astrophysics. 396 (1): 219–224. arXiv:astro-ph/0209118. Bibcode:2002A&A...396..219B. doi:10.1051/0004-6361:20021357.
  117. ↑ Lissauer, J.J.; Quintana, E.V.; Chambers, J.E.; Duncan, M.J.; Adams, F.C. (2004). „Terrestrial planet formation in binary star systems“. Revista Mexicana de Astronomía y Astrofísica. Serie de Conferencias. 22: 99–103. arXiv:0705.3444. Bibcode:2004RMxAC..22...99L.
  118. ↑ 118,0 118,1 118,2 Croswell, Ken (април 1991). „Does Alpha Centauri have intelligent life?“. Astronomy Magazine. том 19 no. 4. стр. 28–37. Bibcode:1991Ast....19d..28C.
  119. ↑ Gilster, Paul (5 јули 2006). „Proxima Centauri and habitability“. Centauri Dreams. Посетено на 12 август 2010.
  120. ↑ 120,0 120,1 Kaltenegger, Lisa; Haghighipour, Nader (2013). „Calculating the habitable zone of binary star systems. I. S-type binaries“. The Astrophysical Journal. 777 (2): 165. arXiv:1306.2889. Bibcode:2013ApJ...777..165K. doi:10.1088/0004-637X/777/2/165.
  121. ↑ Mullen, Leslie (2 јуни 2011). „Rage Against the Dying of the Light“. Astrobiology Magazine. Архивирано од изворникот на 4 јуни 2011. Посетено на 7 јуни 2011.
  122. ↑ Wiegert, J.; Liseau, R.; Thébault, P.; Olofsson, G.; Mora, A.; Bryden, G.; и др. (март 2014). „How dusty is α Centauri? Excess or non-excess over the infrared photospheres of main-sequence stars“. Astronomy & Astrophysics. 563: A102. arXiv:1401.6896. Bibcode:2014A&A...563A.102W. doi:10.1051/0004-6361/201321887.
  123. ↑ King, Bob (2 февруари 2022). „See the Sun from other stars“. Explore the Night Sky. Sky & Telescope. Посетено на 22 февруари 2023.
  124. ↑ Gilster, Paul (16 октомври 2012). „Alpha Centauri and the new astronomy“. Centauri Dreams. Посетено на 22 февруари 2023.
  125. ↑ „The view from Alpha Centauri“. Drew Ex Machina. 28 август 2020. Посетено на 22 февруари 2023.
  126. ↑ Rees, Martin (17 септември 2012). Universe: The definitive visual guide. DK Publishing. стр. 252. ISBN 978-1-4654-1114-3.
  127. ↑ Hyde, T. (1665). „Ulugh Beighi Tabulae Stellarum Fixarum“. Tabulae Long. ac Lat. Stellarum Fixarum ex Observatione Ulugh Beighi. Oxford, UK. стр. 142, 67.
  128. ↑ da Silva Oliveira, R. Crux Australis: o Cruzeiro do Sul. Архивирано од изворникот на 6 декември 2013.
  129. ↑ Artigos. Planetario Movel Inflavel AsterDomus (латински).
  130. ↑ Kaler, James B. (7 мај 2006). The Hundred Greatest Stars. Springer Science & Business Media. стр. 15. ISBN 978-0-387-21625-6.
  131. ↑ Schaaf, Fred (31 март 2008). The Brightest Stars: Discovering the universe through the sky's most brilliant stars. Wiley. стр. 122. Bibcode:2008bsdu.book.....S. ISBN 978-0-470-24917-8.
  132. ↑ Baily, Francis (1843). „The Catalogues of Ptolemy, Ulugh Beigh, Tycho Brahe, Halley, Hevelius, deduced from the best authorities“. Memoirs of the Royal Astronomical Society. 13: 1. Bibcode:1843MmRAS..13....1B. With various notes and corrections, and a preface to each catalogue. To which is added the synonym of each star, in the catalogues or Flamsteed of Lacaille, as far as the same can be ascertained.
  133. ↑ Kunitzsch, P. (1976). „Naturwissenschaft und Philologie: Die arabischen Elemente in der Nomenklatur und Terminologie der Himmelskunde“. Die Sterne. 52: 218. Bibcode:1976Stern..52..218K. doi:10.1515/islm.1975.52.2.263.
  134. ↑ Hermelink, H.; Kunitzsch, Paul (1961). „Reviewed work: Arabische Sternnamen in Europa, Paul Kunitzsch“. Journal of the American Oriental Society (book review). 81 (3): 309–312. doi:10.2307/595661. JSTOR 595661.
  135. ↑ ibn Muḥammad al-Fargānī, Aḥmad; Golius, Jakob (1669). Muhammedis fil. Ketiri Ferganensis, qui vulgo Alfraganus dicitur, Elementa astronomica, Arabicè & Latinè. Cum notis ad res exoticas sive Orientales, quae in iis occurrunt [Muhammedis son of Ketiri Ferganensis, who is commonly called al-Fraganus, Astronomical Elements, Arabic and Latin. With notes to the exotic or oriental things that occur in them.]. Opera Jacobi Golii (латински). apud Johannem Jansonium à Waasberge, & viduam Elizei Weyerstraet. стр. 76.
  136. ↑ Burritt, Elijah Hinsdale (1850). Atlas: Designed to illustrate the geography of the heavens. F. J. Huntington.
  137. ↑ (на кинески) [ AEEA (Activities of Exhibition and Education in Astronomy) 天文教育資訊網 2006 年 6 月 27 日]
  138. ↑ 138,0 138,1 Hamacher, Duane W.; Frew, David J. (2010). „An Aboriginal Australian Record of the Great Eruption of Eta Carinae“. Journal of Astronomical History & Heritage. 13 (3): 220–234. arXiv:1010.4610. Bibcode:2010JAHH...13..220H. doi:10.3724/SP.J.1440-2807.2010.03.06.
  139. ↑ Stanbridge, W. M. (1857). „On the Astronomy and Mythology of the Aboriginies of Victoria“. Transactions Philosophical Institute Victoria. 2: 137–140.
  140. ↑ Overbye, Dennis (12 април 2016). „A visionary project aims for Alpha Centauri, a star 4.37 light-years away“. The New York Times. Посетено на 12 април 2016.
  141. ↑ O'Neill, Ian (8 јули 2008). „How long would it take to travel to the nearest star?“. Universe Today.
  142. ↑ Domonoske, Camila (12 април 2016). „Forget Starships: New Proposal Would Use 'Starchips' To Visit Alpha Centauri“. NPR. Посетено на 14 април 2016.
  143. ↑ „Starshot“. Breakthrough Initiatives. Посетено на 10 јануари 2017.
  144. ↑ „Reaching for the stars, across 4.37 light-years“. The New York Times. 12 април 2016. Посетено на 10 јануари 2017.
  145. ↑ Chang, Kenneth (24 август 2016). „One star over, a planet that might be another Earth“. The New York Times. Архивирано од изворникот на 1 јануари 2022. Посетено на 10 јануари 2017.
  146. ↑ Wenz, John (19 декември 2017). „NASA has begun plans for a 2069 interstellar mission“. New Scientist. Kingston Acquisitions. Посетено на 29 август 2022.
  147. ↑ Henderson, T. (1842). „The parallax of α Centauri, deduced from Mr. Maclear's observations at the Cape of Good Hope, in the years 1839 and 1840“. Memoirs of the Royal Astronomical Society. 12: 370–371. Bibcode:1842MmRAS..12..329H.
  148. ↑ Maclear, T. (1851). „Determination of the Parallax of α 1 and α2 Centauri, from Observations made at the Royal Observatory, Cape of Good Hope, in the Years 1842-3-4 and 1848“. Memoirs of the Royal Astronomical Society. 20: 98. Bibcode:1851MmRAS..20...70M.
  149. ↑ Moesta, C. G. (1868). „Bestimmung der Parallaxe von α und β Centauri“ [Determining the parallax of α and β Centauri]. Astronomische Nachrichten (германски). 71 (8): 117–118. Bibcode:1868AN.....71..113M. doi:10.1002/asna.18680710802.
  150. ↑ Gill, David; Elkin, W. L. (1885). „Heliometer-Determinations of Stellar Parallax in the Southern Hemisphere“. Memoirs of the Royal Astronomical Society. 48: 188. Bibcode:1885MmRAS..48....1G.
  151. ↑ Roberts, Alex W. (1895). „Parallax of α Centauri from Meridian Observations 1879–1881“. Astronomische Nachrichten. 139 (12): 189–190. Bibcode:1895AN....139..177R. doi:10.1002/asna.18961391202.
  152. ↑ Woolley, R.; Epps, E. A.; Penston, M. J.; Pocock, S. B. (1970). „Woolley 559“. Catalogue of Stars within 25 Parsecs of the Sun. 5: ill. Bibcode:1970ROAn....5.....W. Архивирано од изворникот 8 октомври 2017. Посетено на 9 мај 2014.
  153. ↑ Gliese, W.; Jahreiß, H. (1991). „Gl 559“. Preliminary Version of the Third Catalogue of Nearby Stars. Astronomische Rechen-Institut. Посетено на 9 мај 2014.
  154. ↑ van Altena, W.F.; Lee, J.T.; Hoffleit, E.D. (1995). „GCTP 3309“. The General Catalogue of Trigonometric Stellar Parallaxes (Report) (4th. изд.). Yale University Observatory. Посетено на 9 мај 2014.
  155. ↑ Perryman; и др. (1997). HIP 71683 (Report). The Hipparcos and Tycho Catalogues. Посетено на 9 мај 2014.
  156. ↑ Perryman; и др. (1997). HIP 71681 (Report). The Hipparcos and Tycho Catalogues. Посетено на 9 мај 2014.
  157. ↑ Söderhjelm, Staffan (1999). „Visual binary orbits and masses post Hipparcos“. HIP 71683 (Report). Посетено на 9 мај 2014.
  158. ↑ van Leeuwen, Floor (2007). „Validation of the new Hipparcos reduction“. HIP 71683 (Report).
  159. ↑ van Leeuwen, Floor (2007). „Validation of the new Hipparcos reduction“. HIP 71681 (Report).
  160. ↑ „Alpha Centauri, the star system closest to our sun“. Earth & Sky. 16 април 2023. Посетено на 13 март 2024.

Надворешни врски

уреди

Хипотетички планети или истражување

уреди

Координати:   &1000000000000001400000014ч &1000000000000003900000039м &1000000000036495100000036,4951с, −&1000000000000006000000060° &1000000000000005000000050′ &1000000000000230800000002,308″

Координати:   &1000000000000001400000014ч &1000000000000003900000039м &1000000000036495100000036,4951с, −&1000000000000006000000060° &1000000000000005000000050′ &1000000000000230800000002,308″

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Алфа_Кентаур&oldid=5276130“