Википедија

Брод Арго (соѕвездие)

поранешно соѕвездие

Брод Арго (латински: Argo Navis) или само Арго (Argo) — поранешно големо соѕвездие на јужното небо. Се нарекувало и само Брод (Navis).

Карта на соѕвездието Брод Арго.

Соѕвездието се покажало како гломазно, бидејќи било за 28 % поголемо од следното по големина и опфаќало преку 160 лесно видливи ѕвезди. Каталогот на Никола Луј де Лакај во 1755 г. го дели на трите современи соѕвездија кои ја зафаќаат таа површина: Кобилица (трупот на бродот), Крма (високата палуба најодзади) и Едро (едрата на бродот).

Ова соѕвездие го претставувало бродот „Арго“ во старогрчката митологија, со кој јунакот Јасон и Аргонаутите пловеле за Колхида во потрага по Златното руно.[1] Некои ѕвезди од Крма и Едро се гледаат од средоземните краишта зиме и напролет, при што бродот делува како да плови по „реката Млечниот Пат“.[2] Поради прецесијата на рамнодениците, положбата на ѕвездите се има поместено на југ; најголемиот дел од соѕвездието било видливо во класичната антика, но денес тоа не се гледа лесно од највеќето места на северната полутопка.[3] Сите негови ѕвезди се лесно воочливи јужно од тропските предели, и минуваат близу зенитот од јужните умерени напоредници. Најсјајна од нив е Канопус, која е втора ѕвезда по сјајност воопшто, и денес му припаѓа на соѕвездието Кобилица.

Историја

уреди
 
Соѕвездието Брод Арго на цртеж од Јан Хавелиј, 1690 г.

Во Стара Грција

уреди

Бродот Арго бил добро познат за старогрчките астрономи. Некои сметале дека сознанието за него дошло од Египќаните околу 1000 г. п.н.е. Плутарх го наведува египетското соѕвездие „Чамецот на Озирис“.[4]

Со време „бродот“ почнал да се поврзува исклучиво со Јасон и Аргонаутите. Во делото Алмагест, Птоломеј го опишува Бродот Арго како соѕвездие во Млечниот Пат помеѓу Големо Куче и Кентаур, и за ѕвездите вели дека ги образуваат „малиот штип“, „управувачкото весло“, „катарката“ и „носниот украс“,[5] што продолжило да се одразува во ѕвездените атласи сè до XIX век. Потоа бродот делувал како да се врти околу полот, во морепловно обратна насока. Старогрчкиот поет и историчар Арат од III век п.н.е. го забележал ова назадно свижење, велеќи „Арго го влече опашката на Големото Куче, бидејќи плови необичаено, наназад ...“.[6]

Денешни составни соѕвездија

уреди

Во денешно време Брод Арго се смета за неприкладен како соѕвездие поради преголемиот опфат (за 28 % поголем од Водна Змија, најголемото денешно соѕвездие).[1] Во неговиот ѕвезден атлас од 1763 г. Никола Луј де Лакај објаснува дека во Брод има преку 160 ѕвезди јасно видливи со голо око, па затоа применил големи и мали латинични букви на три различни наврати во деловите кои тој ги нарекува „Арго во Кобилица“ (Argûs in carina), „Арго во Крма“ (Argûs in carina) и „Арго во Едрата“ (Argûs in velis).[7] Лакај ги заменил Бејеровите ознаки со нови, кои поблиску ги одразувале величините (сјајноста) на ѕвездите, но користејќи само единечни низи од грчки букви. Соѕвездието на тие ѕвезди го нарекол Арго (Argûs), а во него биле ставени и бледите ѕвезди без бројни ознаки.

Укинувањето на Брод Арго како соѕвездие се должи на предлозите на Џон Хершел во 1841 и 1844 г.[8] И покрај тоа, оваа целина се користела напоредно на неговите составни соѕвездија и во XX век. Во 1922 г. ја добил кратенката Arg како и останатите соѕвездија.[9] Неговата поделба и конечно укинување дошле во 1930 г. кога Меѓународниот астрономски сојуз ги утврдил 88-те современи соѕвездија, формално воведувајќи ги Кобилица, Крма и Едро, и прогласувајќи го Арго за укинат.[10] Добиените соѕвездија ги задржале ознаките на Лакај, па така Кобилица има α, β и ε; Едро има γ и δ; Крма има ζ итн.[11]:82 Поради неговата поделба, Брод Арго е едиственото од 48-те соѕвездија на Птоломеј кое денес не е признаено како такво.[12]

Интересно е да се забележи дека во 1844 г. Џон Хершел предложил соѕвездието Компас (определено од Лакај) да се преименува во „Јарбол“ (Malus), но идејата не била усвоена.[1] Едмонд Халеј, од своја страна, предложил да го одвои „магловитиот облак“ од Брод Арго и да го нарече „Карлов Даб“ (Robur Carolinum) во чест на неговиот покровител, англискиот крал Чарлс II, но обидот бил неуспешен.[13]

Претставување во други култури

уреди

Во ведската астрономија, индиските набљудувачи исто така го претставувале овој астеризам како брод.[14]

Маорите во Нов Зеланд имале неколку имиња за него, како „Чунот на Тамаререти“ (Te Waka-o-Tamarereti),[15] „Есенски Наслаги“ (Te Kohi-a-Autahi),[16] и само „Наслаги“ (Te Kohi).[17]

Поврзано

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Ridpath, Ian. „Argo Navis“. Star Tales. Посетено на 14 Mar 2019.
  2. ↑ Massey, Gerald. Ancient Egypt – Light Of The World, Volume 2. Jazzybee Verlag. стр. 30. ISBN 978-3-8496-7820-3.
  3. ↑ Eastlick, P. „Argo Navis“. Архивирано од изворникот на 2021-04-30. Посетено на 2021-04-30.
  4. ↑ Barentine, John (2015). A History of Obsolete, Extinct, or Forgotten Star Lore. Springer. стр. 72–73. ISBN 978-3-319-22795-5 – преку Google Books.
  5. ↑ Toomer, G.J. (1984). Ptolemy's Almagest (PDF). Duckworth & Co. Ltd. стр. 403. ISBN 0715615882.
  6. ↑ Brown, Robert Jr. (1885). The Phainomena, or the Heavenly Display of Aratos, done into English Verse. Oxford University: Longmans, Green. стр. 40.
  7. ↑ de Lacaille, Nicolas-Louis (1763). Coelum Australe Stelliferum.
  8. ↑ Herschel, John F. W. (1844). „Further remarks on the revision of the constellations“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 6 (5): 60. Bibcode:1844MNRAS...6...60H. doi:10.1093/mnras/6.5.60.
  9. ↑ Russell, Henry Norris (1922). „The New International Symbols for the Constellations“. Popular Astronomy. 30: 469. Bibcode:1922PA.....30..469R.
  10. ↑ del Porte, E. (1930). Delimitation scientifique des constellations (tables et cartes). Cambridge University Press. Bibcode:1930dsct.book.....D.
  11. ↑ Wagman, M. (2003). Lost Stars: Lost, missing, and troublesome stars from the catalogues of Johannes Bayer, Nicholas-Louis de Lacaille, John Flamsteed, and sundry others. McDonald & Woodward Publishing Company. ISBN 978-0-939923-78-6.
  12. ↑ Ley, Willy (December 1963). „The Names of the Constellations“. For Your Information. Galaxy Science Fiction. стр. 90–99.
  13. ↑ Barnetine, John C. (2015). The Lost Constellations: A history of obsolete, extinct, or forgotten star lore. Springer. стр. 73. ISBN 978-3-319-22795-5 – преку Google Books.
  14. ↑ Selin, Helaine (6 December 2012). Astronomy Across Cultures: The history of non-western astronomy. Springer Science & Business Media. стр. 308. ISBN 978-94-011-4179-6 – преку Google Books.
  15. ↑ Robertson, Margaret; Po Eung, Eric (June 1, 2016). Everyday Knowledge, Education, and Sustainable Futures: Transdisciplinary approaches in the Asia-Pacific region. Springer. стр. 63. ISBN 978-9811002168.
  16. ↑ Best, Elsdon (July 1903). „Food Products of Tuhoeland: being notes on the food-supplies of non-agricultural tribes of the natives of New Zealand; together with some account of various customs, superstitions, &c., pertaining to foods“. Transactions of the Royal Society of New Zealand. 35: 78.
  17. ↑ Maud Worcester Makemson (1941). The Morning Star Rises: An account of Polynesian astronomy. Yale University Press – преку Google Books.

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Брод_Арго_(соѕвездие)&oldid=4833077“