Историја на Италија

Историјата на Италија започнува со создавањето на градот Рим во осмиот век п.н.е. Додека историјата на денешната држава на оваа територија започнува со настаните и состојбите кои довеле до создавање на Републиката во 1946 година од Кралството Италија, како краен резултат на процесите што траеле неколку векови. Историјата на народите кои живееле на денешната територија на Италија во претходните времиња и кои го обликувале културното наследство на Италијанците во поголема или помала мера, генерално се нарекува италијанската култура.

1839 Монинска карта на атласот на Антиена Италија

Италијанските народи

Нема многу информации за племињата кои живееле на Апенинскиот Полуостров пред основањето на Рим. Потеклото може со сигурност да се одреди само за жителите на Голема Грција (Голема Грција), која го окупирала јужниот дел на полуостровот и Сицилија. Како што сугерира името, оваа територија била населена од Хелените помеѓу VIII и VII век п.н.е.

Етрурците биле културно високо развиен народ кој најверојатно дошол од Мала Азија и се населил во западниот дел на централна Италија околу 800 година п.н.е.. Нивното кралство се протегало на север сè до долината на реката По. Во IV век п.н.е Келтите нападнале од север, додека самнитската нација се развила во денешна Кампанија. Во централните делови на полуостровот и на јадранскиот брег живееле Оски Пичени, Умбријци и други народи.

Областа на денешен Лацио била населена со Латини и Сабини, кои биле претходници на старите Римјани. Во Сицилија, пред грчката и картагинската колонизација, Сикулите живееле на исток, Сиканците во центарот и Елими на запад.

На северот на денешна Италија, Венетите, кои биле поврзани со италијанските народи, биле населени уште од железното време, додека Сардите живееле во Сардинија.

Рим

Легендата вели дека Рим бил основан од браќата Ромул и Рем во VIII век п.н.е.. Тогаш градот бил управуван од кралеви, кои набрзо ја прошириле својата власт на сѐ пошироки области на полуостровот. Републиката формирана откако кралството ја зазело цела денешна Италија и за време на Пунските војни во III век п.н.е.. исто така и острови.

Во I век, републиката се претворила во империја. Римската империја владеела со целото Средоземно Море и се раширила низ Европа. Одлика на римското владеење било почитувањето на потчинетите култури и истовремениот придонес на сопствената култура, што главно се одразувало во изградбата на големи инфраструктури.

Во IV век, варварските племиња, особено Хуните, Визиготите и Остроготите, почнале да ја напаѓаат империјата. За да им се спротивстават, Римјаните ја поделиле империјата на два дела, Западна и Источна империја, но Западната империја набрзо пропаднала, додека Источната останала обединета цел милениум.

Среден век

Во V век, со падот на Римската империја, завршил периодот на политичко единство, а низ целиот полуостров се појавувале се поголеми и помали држави во рацете на кнезовите и кралевите, кои главно биле само алатки во рацете на странските освојувачи. Внатрешните војни, внатрешните интриги и уште тековните варварски упади ја опустошиле земјата до крајност. Единствената сила што се наметнала во тој пустош била Црквата, која успешно се спротивставила ила на Ломбардите или на политичките велесили од тоа време, т.е. Франките и Византиската империја. Со потомците на Франките и другите Германци, таа дури наскоро (во VIII век) политички се организирала во Светото Римско Царство од германска националност. Сепак, силната антагонистичка опозиција меѓу црквата и германските владетели останала жива во рамките на империјата, што исто така ги поставило темелите за средновековното политичко уредување на Италија.

Југот на полуостровот бил нападнат од Норманите во XI век, кои целосно се населиле во областа и оставиле позитивен белег во меморијата на населението. Тие ја задржале власта на територијата и по доаѓањето на Шпанците, што имало одлучувачко влијание врз економскиот развој и културата на југот. Феудалниот систем, кој пропаднал на север на крајот на векот, бил зачуван овде до XX век.

Ерата на ренесансата

На почетокот на XI век, градовите почнале да растат во северната половина на денешна Италија. Се развиле трговијата и занаетчиството, што довело до одреден економски просперитет и до процут на културата. Оваа културна преродба, позната под францускиот збор Ренесанса, траела до XVI век, но нејзиното влијание врз подоцнежниот развој на италијанската и европската култура сè уште е сосема видливо.

Во тоа време, градовите морале да ја бранат својата независност, која била загрозена на север од германските магнати, а на југ од Арапите. Градските комуни се обединиле во лиги, но поради внатрешните интриги кои создале недоверба меѓу сојузниците, овие здруженија никогаш не можеле да им пркосат на силите што им се заканувале на самиот полуостров, односно на папите и феудалците. Единствен исклучок може да бидат градовите Милано и Форли: Милано, инаку дел од империјата, комуницирал со властите на сосема еднакво ниво и Форли, дел од папската држава, секогаш сметал дека врската со папската власт е само формална. Подоцна, во XIII век, борбата меѓу две велесили барала да се дефинира благородништвото, што довело до создавање на две групи кои биле претходници на денешните политички партии. На пример, во Фиренца, тоа биле Гелфите, поддржувачи на папата и Гибелините, поддржувачи на империјата. Единствената точка на која двете партии биле обединети била институцијата Крстоносните војни, бидејќи ги комбинирала интересите на двете страни и не го допрела прашањето за моќта на италијанска почва.

Карактеристично за таа ера е што градовите почнале да се управуваат главно на два начина. На некои места, тие се одлучиле за различни видови на републиканска влада, на пример, Венеција, Џенова и Фиренца (пред Медичи). На друго место, моќта била во рацете на благородните семејства или господарства. Тоа биле потомци на старите феудални семејства кои еволуирале од попретприемничките претставници на комуните и се прилагодиле на модерното време. Тоа биле главно Висконти и Сфорца во Милано, Гонзага во Мантуа, Есте во Ферара, Орделафи во Форли и Савоја во Пиемонт.

Странска надмоќ

Во XVI век, повеќето од италијанските држави морале да се предадат на странските освојувачи, особено на Шпанците на југ и на Австријците на север. Главната последица за луѓето биле високите даноци што требало да ги плаќаат на новите господари. Овие давачки биле толку големи што практично ја потиснале секоја независна економска активност. Дополнително, во тој период Медитеранот ги загубил одликите на најважниот меѓународен пазар, бидејќи трговијата се претворила во прекуокеански бизнис, кој барал бази на брегот на Атлантикот. Медитеранските пристаништа целосно го изгубиле своето милениумско значење. Последно, но не и најмалку важно, контрареформацијата го запрела целиот културен развој и италијанските градови почнале да опаѓаат. По Француската револуција, која првично ги зголемила надежите за еден вид општествено заживување, ситуацијата се влошила. Французите штотуку ги смениле претходните господари и наместо очекуваната соработка со автономистите, тие едноставно ги предале последните две независни италијански држави на другите велесили. Со мировниот договор Кампоформија, Венеција (заедно со Истра, Далмација и Бока Котор) им била доделена на Австријците, додека Лигурија била призната како независна република и како таква траела 91 ден, односно до Виенскиот конгрес, кој доделил тоа до Кралството Сардинија.

Ризоргименто

Италијанскиот збор risorgimento значи воскресение или будење . Ја означувал ерата по походите на Наполеон, кога разочараниот италијански народ почнал да се бунтува против австриските власти. Народот сметал на француската поддршка, но таа останала само на зборови. Всушност, главната поддршка ја давало Кралството Сардинија, кое сметало на анексија на предметните територии. Главната улога ја имал Камило Бенсо Кавур, претставникот на Кралството и подоцна прв меѓу италијанските државници.

Таканаречената втора војна за независност на Италија, која дозволила доаѓање на Савојите од Пиемонт со Илјадници Експедиција на Југ, го обединила најголемиот дел од Италија (освен Рим) во Кралството Италија ( 1861), се разбира под грбот на Савојите. Новата земја се претставила како уставна монархија и го усвоила Албертинскиот статут како свој устав, т.е. уставот на поранешното Кралство Сардинија.

Рим бил припоен во 1870 година, но формалниот договор на црквата за соживот со државата бил постигнат дури во 1929 година со Латеранскиот пакт.

Кралството

Од самиот почеток, Кралството Италија било вклучено во колонијални војни во Либија, Сомалија, Етиопија и Еритреја, а подоцна дури и во Кина (Бунт на боксер).

Во Првата светска војна, Италија првично останала неутрална, но во мај 1915 година застанала на страната на сојузниците. Со крајот на војната се здобила со некои територии на североистокот на земјата. Набрзо започнала насилната италијанизација на териториите каде што живееле неиталијански жители, особено Словенци и Хрвати.

Поради повоените проблеми, народот бил многу незадоволен, што довело до појава на фашизмот во Италија, кој постепено ја презел целата власт. Куќата на Савој владеела само формално, во пракса немало збори.

Во 1940 година, Италија се здружила со Германија против Франција и Англија, а следната година, заедно со Јапонија, објавила војна на Америка и Русија. Во 1943 година, сојузниците слетале во Сицилија и почнале да туркаат на север. По две години конфузија и внатрешни конфликти, италијанскиот народ го исфрлил фашизмот и им се придружил на сојузниците во борбата против Германците и Социјалната република, која уште ги обединила преостанатите фашисти. Во април 1945 година, војната завршила со пораз на нацистите. Кралството, кое веќе постоело само на хартија две децении, морало да и отстапи место на републиката.

Република

Во 1946 година, со уставен референдум формално завршило Кралството Италија и била основана Република Италија. Новиот устав стапил на сила на 1 јануари 1948 година.

Веќе следната година земјата влегла во НАТО, а во 1955 година била примена во ОН. Во истата 1955 година, таа ја склучила Европската економска заедница со уште пет други земји, што бил првиот чекор кон Европската унија.

Со помош на сојузниците и Американската европска програма за закрепнување (ERP), Италија наскоро се опоравила од уништувањето од војната. Општиот економски напредок веднаш се одразил во развојот на општествениот живот. Се појавиле нови идеи, а меѓу нив највостановен бил комунизмот, што дополнително ја забрзал брзата трансформација на општата култура. Во 1970-тите, се појавиле екстремистички политички движења, и меѓу комунистите и меѓу неофашистите, што довело до тероризам. Во раните 1990-ти, започнале судењата против корупцијата на политичките личности, од кои повеќето сè уште се во тек. Оваа интервенција на извршната власт во политиката целосно го уништила односот на силите во земјата и го завршила периодот на „првата република“, кој траел од 1946 година. Со новоформираната „втора република“ на политичката сцена се појавиле нови луѓе и нови начини на управување со државата, сфаќајќи ја политиката само како економски фактор.