Википедија

Историја на Војводина

Војводина е српско име за територијата во Северна Србија, која се состои од јужниот дел на Панонската низина, поточно сместена северно од реките Дунав и Сава (дел од регионот Мачва кој припаѓа на Војводина, се наоѓа јужно од Сава).

Име

уреди

Името „Војводина“ (Војводина) на српски јазик едноставно значи „војводство“. Нејзиното првобитно историско име (од 1848 година) било „Српско војводство“ (српска Војводина). Српскиот јазик користи уште две варијанти на зборот Војводина. Овие сорти се Војводовина и Војводство, последното е еквивалент на полскиот збор за провинција, војводство.

Што се однесува до имињата на трите историски и географски региони од кои е составена Војводина, Сирмија го добила името по античкиот римски град Сирмиум, Бачка го добила името по градот Бач, а Банат го добил името по владејачката титула Бан.

Територија на денешна Војводина низ историјата

уреди

Банат, Бачка и Сирмија: низ историјата, територијата на денешна Војводина, вклучувајќи ги регионите Банат, Бачка и Сирмија била (целосно или делумно) дел од:

Мачва: Низ историјата, регионот Мачва (чиј северен дел е во рамките на денешна Војводина) бил дел од: Римската Империја (1-4 век), Византиската империја (4-5 век; 5-7 век). 11-12 век), Хунската империја (5 век), териториите контролирани од Словените (VII-IX век), Бугарската империја (IX-XI век), Кралството Унгарија (12-13 век; 14 век); 15 век; 16 век), државата на српскиот крал Стефан Драгутин (13-14 век), Српската империја (14 век), државата на Никола Алтомановиќ (14 век), Моравската Србија (14 век), Српскиот деспотат (15 век), Отоманската империја (15 век; 16-18 век; 18-19 век), Хабсбуршката монархија (1718–39), Србија на Караѓорѓе (1804–13), вазалното кнежевство Србија (1815–78). ), независното кнежевство Србија (1878–82), Кралството Србија (1882–1918), Кралството на Србите, Хрватите и Словенците (1918–29), Кралството на Југославија (1929–1941), Србија на Недиќ (1941–1944), Социјалистичка Федеративна Република Југославија (1944–92), Сојузна Република Југославија (1992–2003) и Србија и Црна Гора (2003–2006). Од 2006 година, регионот е дел од независна Србија.

Во мајското собрание, организирано од локалните Срби во 1848 година, била прогласена автономна област по име Српска Војводина. Поради напредувањето на унгарската армија во 1849 година и несогласувањата меѓу српските водачи, автономниот српски регион престанал да постои во 1849 година, а остатоците од неговата војска се приклучиле на австриската империјална армија. Подоцна во таа година (1849), откако австриската и руската армија ги поразиле Унгарците, била формирана посебна хабсбуршка круна наречена Војводство на Србија и Банат Темешвар. Таа постоела од 1849 до 1860 година и зафаќала поголема територија од првобитната српска Војводина. По Првата светска војна, во 1918 година, Собранието на локалните Срби, Буњевци и другите Словени од Банат, Бачка и Барања прогласи отцепување на овие региони од Кралството Унгарија и создавање на административна покраина наречена Банат, Бачка и Барања, која се приклучи на Кралството Србија. Нејзините граници со новонезависна Унгарија беа дефинирани со Договорот од Тријанон (1920). Во 1929 година регионот станал провинција на Кралството Југославија под име Дунавска Бановина. Од 1944 до 1945 година до распадот на Југославија била автономна покраина, на социјалистичка Србија и Југославија. Заедно со Косово и Метохија, уживала високо автономен статус помеѓу 1974 и 1990 година.

Рана историја

уреди
 
Антички народи ( Илири, Даки, Келти, Сармати и други) на територијата на модерна Војводина.

Територијата на денешна Војводина е населена уште од палеолитскиот период. Индоевропските народи се преселиле во оваа област за време на три миграциски бранови, во 4200 година п.н.е., 3300 г.п.н.е., и 2800 г.п.н.е.

Пред римското освојување во 1 век п.н.е., во регионот живееле индоевропски народи со илирско, тракиско и келтско потекло. Некои од поважните племиња кои живееле на територијата на денешна Војводина биле: Дакијците (тракиски племиња), Аманти, Беуци, Паннанианс (илирски племиња) и Скордицес (Селтик племе). Подоцнежната римска провинција Панонија го добила името по едно од илирските племиња од регионот-Панонците.

Римјаните

уреди

Римјаните го освоиле овој регион во 1 век п.н.е. Спротивставувајќи се на римската власт, илирските племиња кренале востание во 6 п.н.е. Водачи на ова востание биле Батон и Пајнс, првите именувани поединци за кои се знае дека потекнуваат од денешна територија на Војводина. Регионот Банат бил дел од римската провинција Дакија, додека регионот Срем бил дел од провинцијата Панонија.

Сирмиум (денес Сремска Митровица) бил важен римски град. Се разви во економска престолнина на Римска Панонија и подоцна стана еден од четирите главни градови на Римската Империја за време на Тетрархијата. Во овој град или во неговата околина се родени шест римски императори : Декиј Трајан (249–251), Аврелијан (270–275), Проб (276–282), Максимијан Херкулиј (285–310), Констанциј II (337–361) и Грацијан (367–383). Овие императори главно биле романизирани Илири по потекло.

Иако јужните и источните делови на денешна Војводина (Сирма и Банат) биле дел од Римската Империја, северозападните делови (Бачка) биле населени и управувани од Јазигите, иранско племе.

Миграции

уреди

Хуните ги истерале Римјаните од Панонија по 395 п.н.е. Владеењето на Хуните траело нешто повеќе од половина век, а регионот потоа станал дел од Византиската Империја. Голем дел од Сирмија бил дел од византиската провинција Панонија во 6 век; нејзиниот главен град бил Сирмиум. Областа подоцна била освоена од Гепидите и за кратко време Сирмиум станал главен град на Гепидското Кралство. Во 567 г. Гепидите биле поразени од Аварите кои ја воспоставиле својата власт над регионот.

Словени

уреди
 
Војводство Салан, 9 век.

Словените (Севери, Абодрити, Браничевци, Тимочани и Срби) се населиле на територијата на денешна Војводина во 6 и 7 век од нашата ера, но во областа останале џебови на романизирано население. Србите биле забележани во северен Банат од 567 година. Во почетокот на IX век, Сирмија за кратко време била дел од државата Људевит Посавски (Панонско војводство или Панонска Хрватска), а по франкското освојување на регионот, Бугарската империја го освоила нејзиниот источен дел.

Во 9 век, територијата на денешна Војводина станала дел од Бугарската империја. Салан, бугарски војвода, кој владеел со територијата на Бачка. Во Банат владеел друг бугарски војвода, Глад. Негов потомок бил Ахтум, војвода на Банат, последниот владетел кој се спротивставил на формирањето на Кралството Унгарија. Ахтум бил православен христијанин..

Во 11 век, владетел на Сирмија бил Сермон, вазал на бугарскиот цар Самуил, кој владеел од Охрид. Беседа ги изработил сопствените златни монети во денешна Сремска Митровица. Откако Бугарската империја била поразена од Византиската империја, Сермон бил заробен и убиен бидејќи избрал да не соработува со новите власти.

Кралството Унгарија и средновековните Срби

уреди

Унгарците (или Маџарите) пристигнале во Панонската Низина во последната деценија од 9 век. Унгарската власт била воспоставена на делови од територијата на денешна Војводина, почнувајќи од 10 век. Бачка потпаднала под унгарска власт во 10 век откако Унгарците го поразиле Салан. Банат потпаднал под унгарска власт во 11 век по поразот на Ахтум, додека Сирмија потпаднал под унгарска власт во 12 век откако Кралството Унгарија ја освоило од Византијците. Пред унгарското освојување, на територијата на Сирмија постоела провинција на Византиската империја наречена Теме Сирмиум.

Во 13 век, територијата на денешна Војводина била поделена на неколку окрузи: Бач (Бачсенсис) и Бодрог (Бодрогиенсис), обете во регионот Бачка, Сирмија (Сирмиенсис) и Вуковар (Вуковариенсис), обете во регионот на Сирмија и Ковин (Ковинум) во регионот Банат.

Кралството Сирмија

уреди
 
Стефан Драгутин, крал на Сирмија (1282–1316).

Помеѓу 1282 и 1316 година, српскиот крал Стефан Драгутин владеел со Кралството Сирмија, кое се состоело од северозападните делови на денешна централна Србија (вклучувајќи ги Мачва, Браничево, Подриње итн.), југозападниот дел на денешна Војводина (северен дел од регионот Мачва), како и Усора и Соли во денешна Босна и Херцеговина. Негови главни градови биле Дебрц (помеѓу Белград и Шабац) и Белград. Во тоа време, името Сирмија било ознака за две територии: Горна Сирмија (денешна Сирмија) и Долна Сирмија (денешна Мачва). Кралството Сирмија под власта на Стефан Драгутин се наоѓало во Долна Сирмија. Друг локален владетел, Угрин Чак, владеел со Горна Сирмија, Славонија, Бачка и Банат, а неговата резиденција била во Илок. Отпрвин, Стефан Драгутин бил вазал на унгарскиот крал, но откако централната власт во Кралството Унгарија пропаднала, и Стефан Драгутин и Угрин Чак станале де факто независни владетели. Стефан Драгутин почина во 1316, и бил наследен од неговиот син, кралот Владислав II (1316-1325), а Угрин Чак починал во 1311. Владислав II бил поразен од кралот на Србија, Стефан Дечански, во 1324 година, а потоа Долна Сирмија станала предмет на спор меѓу Кралството Србија и Кралството Унгарија. По смртта на Угрин Чак, Горна Сирмија, јужна Бачка и југозападен Банат биле ставени под власт на унгарскиот крал.

Српски деспоти

уреди

Иако Србите биле дел од абориџинското словенско население на територијата на денешна Војводина (особено во Сирмија), сè поголем број Срби почнале да се населуваат од 14 век наваму. До 1483 година, според унгарски извор, дури половина од населението на територијата на Војводина го сочинувале Срби. Српските деспоти Стефан Лазаревиќ и Ѓураѓ Бранковиќ, исто така, имале свој личен имот на територијата на денешна Војводина (и панонскиот дел на денешен Белград), која ги опфаќала Земун, Сланкамен, Купиник, Митровица, Бечеј и Великек, кои му биле дадени на деспотот Стефан Лазаревиќ (кој бил терцијарен вазал или мајордомо на Сигизмунд) во 1404 година од унгарскиот крал Сигизмунд.[28] Во 1417 година, Апатин се споменува и меѓу неговите лични имоти. Подоцна во 15 век, српскиот деспот Ѓураѓ Бранковиќ станал единствениот најголем земјопоседник во Кралството Унгарија, поседувајќи имоти уште во Банат, Трансилванија и регионот околу Дебрецен. За тоа ја добил титулата барон во Кралството Унгарија. Меѓутоа, по откривањето на односите на Бранковиќ со Турците во 1455 година (што меѓу другото доведе до пораз на Хунјади во битката за Косово), неговите имоти беа конфискувани и ставени под управа на Хунјади (кој во тоа време беше регент).

Откако Отоманската Империја го освоила Српскиот деспотат (во 1459 година), титуларните деспоти на Србија ја добиле од унгарските кралеви територијата на доцниот Ѓураѓ Бранковиќ и тие продолжиле да контролираат делови од територијата на денешна Војводина до османлиското освојување во 1526 година. Резиденција на деспотите бил Купиник (денес Купиново) во Сирмија, додека други значајни места што ги поседувале деспотите биле Сланкамен, Беркасово, Бечерек итн. Српски деспоти во Сирмија биле: Вук Гргуревиќ (1471–85), Ѓорѓе Бранковиќ (1486–96), Јован Бранковиќ (1496–1502), Иваниш Берислав (1504–14) и Стеван Берислав (1520–1523). Последните двајца титуларни деспоти на Србија, Радич Божиќ (1527–28) и Павле Бакиќ (1537) не владееле на територијата на денешна Војводина, туку имале поседи на териториите на денешна Романија и Унгарија. Според народната традиција, Стефан Штиљановиќ бил и (неофицијален) српски деспот (од 1537 до 1540 година). Неговата резиденција била во градот Моровиќ во Сирмија. Фактот што титуларните деспоти на Србија ја контролирале територијата на денешна Војводина, но и присуството на големо српско население, се причините затоа што во многу историски записи и карти, кои биле напишани и нацртани помеѓу 15 и 18 век, територијата на денешна Денот на Војводина го доби името Рашција (Србија) и Мала Рашција (Мала Србија). 

Отоманско Царство, Јован Ненад и Радослав Челник

уреди
 
Споменик на царот Јован Ненад во Суботица.
 
Српската Империја на Јован Ненад, 1526–27.

Отоманското Царство ја презело контролата врз територијата на денешна Војводина по битката кај Мохач во 1526 година и освојувањето на Банат во 1552 година. Овој турбулентен период предизвикал масовна депопулација на овој регион, при што повеќето од Унгарците и католичките Хрвати (Шокци) побегнале на север и биле заменети со Срби и муслимани.

Набргу по битката кај Мохач, Јован Ненад, водач на српските платеници, ја воспоставил својата власт во Бачка, северен Банат и мал дел од Сирмија. Создадал независна држава, со Суботица како главен град. На теренот на својата моќ, Јован Ненад се прогласил себеси за српски цар во Суботица. Искористувајќи ја крајно збунетата воено-политичка ситуација, унгарските благородници од регионот ги здружиле силите против него и ги поразиле српските трупи во летото 1527 година. Царот Јован Ненад бил убиен и неговата држава пропаднала.[29]

По убиството на Јован Ненад, генералниот командант на неговата војска, Радослав Челник, се преселил со дел од војската на поранешниот цар од Бачка во Сирмија и стапил во османлиската служба. Радослав Челник тогаш владеел со Сирмија како османлиски вазал и ја зел за себе титулата војвода од Сирмија, додека неговата резиденција била во Сланкамен.

За време на османлиското владеење, повеќето жители на територијата на денешна Војводина биле Срби. Во тоа време, селата биле претежно населени со Срби, додека градовите биле претежно измешани со различни муслимански популации, вклучително и исламизирани Срби. Ејалет од Темешвар (турска провинција) постоел во Банат по 1552 година, додека санџакот Сирмија и санџакот Сегед постоеле во Сирмија и Бачка. Во 1594 година Србите во Банат подигнале востание против османлиското владеење. Ова беше едно од трите најголеми српски востанија во историјата и најголемо пред Првото српско востание предводено од Караѓорѓе.

Хабсбуршкото правило

уреди

Земја на унгарската круна (1699-1849)

уреди

Хабсбуршката Монархија ја презела контролата врз територијата на денешна Војводина меѓу другите земји со договорите од Карловци (1699) и Пожаревац (1718). Областите во непосредна близина на отоманската територија (целата Сирмија и источна Бачка) биле инкорпорирани во Воената граница (нејзините словенски, Тиса и Дунавски делови), додека западна Бачка била инкорпорирана во Хабсбуршкото Кралство Унгарија. Банатот Темесвар бил основан како посебна воена провинција на Хабсбуршката монархија во 1718 година и останал под воена управа до 1751 година, кога Марија Тереза вовела цивилна администрација. Провинцијата Банат била укината во 1778 година. Јужниот дел на Банат останал во воената граница (Банат Краина) сè додека не бил укинат во 1871 година. Во 1745 година, северна Сирмија била инкорпорирана во Кралството Славонија, хабсбуршка земја, главно населена со Срби и Хрвати. (Според податоците од 1790 година, населението на Кралството Славонија го сочинувале: Срби (46,8%), Хрвати (45,7%), Унгарци (6,8%) итн.) Југоисточните делови на Сирмија останаа во рамките на Воената граница.

Крајот на османлиското владеење драматично го променил демографскиот карактер на територијата на денешна Војводина, бидејќи голем дел од етничкото српско население беше десеткувано преку војување. Од регионот побегна и муслиманското население, а некои од нив најдоа бегалци во Османлиска Босна. Српскиот патријарх Арсеније III Чарнојевиќ, плашејќи се од одмаздата на Османлиите за српскиот бунт, емигрирал во последната деценија на 17 век во Хабсбуршката монархија со околу 60-70.000 српски бегалци, но тие главно се населиле на територијата на сега Република Унгарија и само мал дел од нив се населиле во западна Бачка во денешна Војводина. Меѓутоа, поради овој настан, хабсбуршкиот император им ветил верска слобода на сите Срби во Хабсбуршката монархија, како и право да избираат свој војвода (воен и цивилен гувернер). Голем дел од територијата на денешна Војводина каде што живееле Србите била вклучена во Воената граница.

 
Српските (илирски нации) привилегии во Хабсбуршката монархија - книга од 1732 г. Србите биле признаена нација во Хабсбуршката монархија.

Императорот, исто така, ги признал Србите како една од официјалните народи на Хабсбуршката монархија и го признал правото на Србите да имаат територијална автономија во рамките на едно посебно војводство. Ова право, сепак, не било реализирано пред револуцијата во 1848–49 година. Доселувањето на Србите во Хабсбуршката монархија се задржало во текот на 18 век. Во 1687 година северните делови на регионот биле населени од етничките Буњевци.

За време на Куручката војна (1703–1711) на Францис II Ракоци, територијата на денешна Војводина била бојно поле меѓу унгарските бунтовници и локалните Срби кои се бореле на страната на императорот Хабсбург. Србите во Бачка претрпеа најголеми загуби. Унгарските бунтовници ги запалиле српските села. Дарвас, главниот воен командант на унгарските бунтовници, кои се бореле против Србите во Бачка, напишал: „Ги запаливме сите големи места на Рашија, на двата брега на реките Дунав и Тиса“. Се проценува дека унгарските сили убиле околу 100.000 Срби.

За време на владеењето на Хабсбург, многу несрпски колонисти се населиле и на територијата на денешна Војводина. Тие беа главно (католици) Германци и Унгарци, но исто така и Рутенци, Словаци, Романци и други. Дунавските Шваби основале многу населби во областа за време на владеењето на Марија Терезија.

Поради оваа колонизација, Србите го загубиле апсолутното етничко мнозинство во регионот и територијата на денешна Војводина стана еден од етнички најразновидните региони во Европа. Сепак, имаше и одредена емиграција од територијата на денешна Војводина: по укинување на делот Тиса-Мориш на воената граница, многу Срби од североисточните делови на Бачка го напуштиле овој регион и емигрирале во Русија (особено во Њу Србија и Славо-Србија) во 1752 година, а овој регион тогаш бил населен со нови унгарски доселеници. Многу Унгарци дошле по 1867 г.  кога бил постигнат австроунгарски компромис и била воспоставена Австроунгарија како двојна монархија. Србите, сепак, останале единствената најголема етничка група на територијата на денешна Војводина, до втората половина на 20 век, кога повторно станала апсолутно мнозинство.

„Долгиот 19 век“ (1789–1914) бил обележан со брз пораст на населението, просперитет, одржлив економски развој, проширување на транспортната инфраструктура и покрај раѓањето на различните национални и реформски движења, исто така, со релативно мирни меѓуетнички односи и реконструкцијата на образовниот систем. Тоа бил период на интеграција во Европа, и економски и духовно.

Помеѓу 16 и 19 век, територијата на денешна Војводина била културен центар на српскиот народ. Посебно значајни културни центри биле: Нови Сад, Сремски Карловци и манастирите Фрушка Гора. Во првата половина на 19 век, Нови Сад бил најголемиот српски град; во 1820 година овој град имал околу 20.000 жители, од кои две третини биле Срби. Нови Сад имал избран градоначалник кој наизменично бил Германец и Србин. Матица српска се преселила во тој град од Будимпешта во 1864 година. Српските гимназии Нови Сад и Сремски Карловци во тоа време се сметале за едни од најдобрите во Хабсбуршкото Кралство Унгарија. Нови Сад е наречен „српска Атина “ поради оваа причина.

Револуциите и српската автономија

Револуциите и српската автономија

 
Прогласување на српска Војводина во 1848 година во Сремски Карловци.
 
Прогласени граници на српското војводство во 1848 г.

Економскиот и културниот развој бил прекинат само со револуциите во 1848-49 година. Човечките и материјалните загуби во регионот Бачка и Банат биле најголеми во целата Австриска империја. За време на револуцијата, Унгарците барале национални права и автономија во рамките на Австриската империја. Меѓутоа, тие не ги признавале националните права на другите националности кои живееле во Кралството Унгарија во тоа време; Според податоците од 1842 година, само 38% од жителите на Кралството Унгарија биле Унгарци, а остатокот од населението биле Словени, Романци и Германци.

Сакајќи да ја изразат својата национална индивидуалност и соочени со новите унгарски власти, Србите го прогласиле уставот на Српското Војводство (Српското Војводство) на мајскиот собор во Сремски Карловци (13–15 мај 1848 година). Српското војводство го сочинувале областите Сирмија, Бачка, Банат и Барања. Србите склучија и политички сојуз со Хрватите „заснован на слобода и совршена еднаквост“. Тие ја признале и романската националност. Митрополитот Сремски Карловци, Јосиф Рајачиќ, бил избран за патријарх, а Стеван Шупљикац првиот војвода, бил формиран Национален комитет како нова влада на Српското војводство. Наместо стариот феудален режим, било основано ново владеење засновано на националните одбори со претседавање со Главниот српски народен одбор.

Унгарската влада одговорила со употреба на сила: на 12 јуни 1848 година започнала војна меѓу Србите и Унгарците. Австрија најпрво застана на страната на Унгарија, барајќи од Србите „Да се вратат на послушност“. На Србите им помагале доброволци од Србија. Последица на оваа војна беше проширувањето на конзервативните фракции. Бидејќи австрискиот двор се свртел против Унгарците во подоцнежната фаза на револуцијата, феудалните и свештеничките кругови на Војводството склучиле сојуз со Австрија и станале алатка на виенската влада. Српските трупи од Војводството потоа се приклучија на хабсбуршката војска и помогнаа во задушувањето на револуцијата во Кралството Унгарија. Со помош на царска Русија, силите на реакција ја задушија револуцијата во летото 1849 година, победувајќи ги сите национални и општествени движења во Хабсбуршката монархија.

Земја на австриската круна (1849-1860)

уреди

По поразот на револуцијата, со одлука на австрискиот император, во ноември 1849 година, била формирана посебна австриска круна позната како Војводство на Србија и Тамиш Банат како политички наследник на Српското војводство. Крунското земјиште се состоеше од деловите на регионот Банат, Бачка и Сирмија. Австриски гувернер со седиште во Темесвар владеел со областа, а титулата војвода му припаѓала на самиот император. Целосната титула на императорот била „Големиот војвода на Србија“. Дури и откако оваа земја била укината, императорот ја задржал оваа титула до крајот на Хабсбуршката Монархија во 1918 година. Двата официјални јазици на војводството станале германски и „илирски“ (што би станало српско-хрватски ), но во пракса тоа бил главно германски.

 
Војводство на Србија и Тамиш Банат, опкружено во зелено ( Wojwodowina und Banat ), 1849–1860.

Етничкиот состав на војводството изгледал вака:

Населението било етнички многу мешано, бидејќи во него не биле вклучени јужните делови на Сирмија, Банат и Бачка со компактни српски населби, додека кон него бил додаден и источен Банат со романско мнозинство. Некои Срби ова го сфатија како тактика на Виена, раздели па владеј, за да ги разблажи Србите во Војводството и да создаде автономен регион српски само по име, токму со изоставување на регионите со најмногу српска концентрација. Сепак, српскиот (илирскиот) јазик бил официјален во војводството.По укинувањето на Војводството, и Србите и Романците протестирале против овој чин, додека Унгарците и Германците го поддржаа укинувањето. Војводина остана земја на австриската круна до 1860 година, кога императорот Франц Јосиф одлучи дека повторно ќе биде земја на унгарската круна.[30]

Земја на унгарската круна (1860-1918)

уреди

Во 1860 година, војводството на Србија и Тамиш Банат било укинато и поголемиот дел од нејзината територија (Банат и Бачка) бил инкорпориран во Хабсбуршкото Кралство Унгарија, иако директното унгарско владеење започнало дури во 1867 година, кога Кралството Унгарија доби автономија во рамките на новото ја формира Австроунгарија. За разлика од Банат и Бачка, регионот Сирмија во 1860 година бил инкорпориран во Кралството Славонија, друга посебна хабсбуршка круна. Меѓутоа, Кралството Славонија било премногу инкорпорирано во Кралството Унгарија во 1868 година. До 1881 година, територијата на поранешното Војводство на Србија и Тамиш Банат била административно поделена на пет окрузи: Бачка-Бодрог (Бач-Бодрог), Сирмија (Серем), Торонтал (Торонтал), Тамиш (Темес) и Караш-Северин (Красо). Округот Сирмија бил дел од автономниот регион Хрватска и Славонија.

По укинувањето на Војводството, во политичката сфера се појави еден српски политичар, Светозар Милетиќ. Тој барал национални права за Србите и другите неунгарски народи од Кралството Унгарија, но бил уапсен и затворен поради неговите политички барања.

Во текот на втората половина на 19 век, српските, унгарските, германските, хрватските и словачките земјоделци од регионот го претворија во најпродуктивниот земјоделски регион на Кралството; нејзините одлични производи се извезуваа низ цела Европа.

Србија и Југославија

уреди
 
делови од Банат, Бачка и Барања признати како територија на Кралството на Србите, Хрватите и Словенците на Париската мировна конференција во 1919–20 година.
 
Дунавска Бановина во 1931 г.

На крајот на Првата светска војна, Австроунгарското Царство се распаднало. На 29 октомври 1918 година, Сирмија станала дел од новоформираната Држава на Словенците, Хрватите и Србите. На 31 октомври 1918 година, Банатската република била прогласена во Темишвар, а владата на Унгарија ја признала нејзината независност. Оваа република беше краткотрајна; по неколку дена српските трупи влегле во Банат и ја разбиле Републиката.

На 25 ноември 1918 година, Собранието на Србите, Буњевци и другите Словени од Војводина во Нови Сад го прогласило обединувањето на Војводина (Банат, Бачка и Барања) со Кралството Србија (Собранието броело 757 пратеници, од кои 578 Срби, 84 Буњевци, 62 Словаци, 21 Руси, 6 Германци, 3 Шокци, 2 Хрвати и 1 Унгарец). Повеќето пратеници на собранието биле Срби и други локални Словени, бидејќи тие главно потекнувале од словенски населени делови на Банат, Бачка и Барања, а не од области со несловенско (романско, германско или унгарско) население. Собранието формирало и локална покраинска влада (Народна управа) и парламент (Голем народен совет), кој управувал со Банат, Бачка и Барања до 11 март 1919 година. Еден ден пред Собранието на Србите, Буњевци и другите Словени од Банат, Бачка и Барања, на 24 ноември, Собранието на Сирмија исто така го прогласи обединувањето на Сирмија со Србија. На 1 декември 1918 година, Војводина стана дел од Кралството на Србите, Хрватите и Словенците, подоцна преименувано во Кралство Југославија.

Договорот од Версај од 1919 година и Договорот од Тријанон од 1920 година ги дефинирале границите на Кралството со Романија и Унгарија. Самата Војводина била меѓународно призната како дел од Кралството на Србите, Хрватите и Словенците со Договорот од Сен Жермен на 10 септември 1919 година. Според овие договори, регионот Банат бил поделен помеѓу Романија, Кралството СХС и Унгарија, додека Бачка и Барања биле поделени меѓу Кралството СХС и Унгарија. Овие мировни договори ќе ги доделат повеќето населени со Унгарци и повеќето Романски населени делови од Банат, Бачка и Барања на Унгарија и Романија, соодветно. Во 1921 година, незадоволни од одлуката на мировниот договор од 1920 година за доделување на овие територии на Унгарија, јужнословенското население Барања и северозападна Бачка ја прогласиле краткотрајната република Барања-Баја.

Помеѓу 1929 и 1941 година, регионот бил познат како Дунавска Бановина, провинција на Кралството Југославија. Главен град бил Нови Сад. Дунавска Бановина се состоела од областите Сирмија, Бачка, Банат, Барања, Шумадија и Браничевско. Населението на оваа покраина го сочинувале: Срби и Хрвати (56,9%), Унгарци (18,2%), Германци (16,3%) и други.

Втора светска војна

уреди
 
Споменик во Нови Сад посветен на српските и еврејските цивили убиени во рацијата во 1942 година.

Силите на Оската го окупирале регионот помеѓу 1941 и 1944 година. Бачка и Барања биле приврзани кон Унгарија Хорти, додека Сирмија била приврзана кон Независната Држава Хрватска. Помала Дунавска Бановина (вклучувајќи ги Банат, Шумадија и Браничево) постоела како дел од Србија помеѓу 1941 и 1944 година. Административен центар на оваа помала провинција било Смедерево. Самиот Банат бил посебен автономен регион со кој управувал неговото германско малцинство. Окупаторските сили извршија бројни злосторства врз цивилното население, особено врз Србите, Евреите и Ромите; еврејското население на Војводина било речиси целосно убиено или депортирано. За време на четирите години окупација, околу 50.000 луѓе во Војводина биле убиени, додека повеќе од 280.000 луѓе биле интернирани, уапсени, малтретирани или мачени. Повеќето од нив биле цивили и не биле членови на движењето на отпорот. Поради антигерманското расположение предизвикано од воените злосторства на германската армија во Југославија за време на војната, повеќето етнички Германци беа протерани од земјата (вклучувајќи ја и Војводина) по завршувањето на војната.

Повоен период

уреди
 
Карта на Војводина.

Регионот бил политички обновен во 1944 година (вклучувајќи ги Сирмија, Банат, Бачка и Барања) и станал автономна покраина на Србија во 1945 година. Наместо претходното име (дунавска Бановина), регионот го вратил своето историско име Војводина, додека главниот град останал Нови Сад. Кога биле дефинирани конечните граници на Војводина, Барања била доделена на Хрватска, додека северниот дел од регионот Мачва бил доделен на Војводина.

Отпрвин, покраината уживала само мала автономија во рамките на Србија, но таа добила широки права на самоуправа според уставот од 1974 година, кој ја дефинирала Војводина како еден од субјектите на југословенската федерација, а исто така и даде право на глас еднакви на Самата Србија на колективното претседателство на земјата.

Под власта на српскиот претседател Слободан Милошевиќ, Војводина и Косово изгубиле поголем дел од својата автономија во септември 1990 година. По ова, Војводина повеќе не била предмет на југословенската федерација, туку повторно само автономна покраина Србија, со ограничена автономија. Избувнувањето на југословенските војни придонесло за зголемување на етничките тензии, при што многу Срби бегалци, Роми и Ашкали кои биле протерани од Хрватска, Босна и Косово па биле преселени во Војводина.

На 13 мај 2000 година, Бошко Перошевиќ, претседател на Покраинскиот извршен совет на Војводина, бил убиен во Нови Сад од Миливое Гутовиќ, наводно ментално болен чувар на земјоделскиот саем Перошевиќ кој тој ден се отворил. Како што Гутовиќ бил наводен член на антимилошевската организација Отпор, тоа стана изговор за владина акција против организацијата.

Падот на Милошевиќ во 2000 година создаде нова клима за реформи во Војводина, при што етничките малцинства во покраината силно ја поддржуваат новата влада во Белград. По разговорите меѓу страните, провинцијата доби зголемена автономија со законот за омнибус во 2002 година. Војводина усвои ново знаме во 2004 година.

Поврзано

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ Skordisci: istorija i kultura, Jovan Todorović, Institut za izučavanje istorije Vojvodine, 1974, page 268.
  2. ↑ Grainger, J.D. (2002). The Roman War of Antiochos the Great. 239. Brill. стр. 82. ISBN 9789004128408. Посетено на September 6, 2015.
  3. ↑ Mountain, H. (1998). The Celtic Encyclopedia. 1. Universal Publishers. стр. 215. ISBN 9781581128901. Посетено на September 6, 2015.
  4. ↑ „Coins of the Macedonian Kingdom in the Interior of Balkans“. histoiremesure.revues.org. Посетено на September 6, 2015.
  5. ↑ „Архивиран примерок“. Архивирано од изворникот на February 24, 2012. Посетено на 2012-02-24.
  6. ↑ „Архивиран примерок“. Архивирано од изворникот на February 24, 2012. Посетено на 2012-02-24.
  7. ↑ „Image: dacia-burebista.jpg, (400 × 361 px)“. talcuireapocalipsa.files.wordpress.com. Посетено на September 6, 2015.
  8. ↑ „Архивиран примерок“. Архивирано од изворникот на July 10, 2012. Посетено на 2012-07-10.
  9. ↑ „Image: 05DaciaBurebista-01-01.jpg“. mdn.md. Архивирано од изворникот на November 1, 2013. Посетено на September 6, 2015.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 „Image: magyaro-honf-terkep_nagykep.jpg, (2240 × 1800 px)“. keptar.niif.hu. Посетено на September 6, 2015.
  11. ↑ http://www.crohis.com/srkulj1/trpimir.jpg
  12. ↑ „Архивиран примерок“. Архивирано од изворникот на April 2, 2012. Посетено на 2012-02-24.
  13. ↑ „Image: 895de26d69_51179296_o2.jpg, (454 × 393 px)“. nd01.jxs.cz. Архивирано од изворникот на 2020-08-20. Посетено на September 6, 2015.
  14. ↑ „Архивиран примерок“. Архивирано од изворникот на February 6, 2012. Посетено на 2012-02-24.
  15. ↑ „Image: 1986_86-01_08_Puspoki1_original.jpg, (1474 × 1439 px)“. 1.bp.blogspot.com. Посетено на September 6, 2015.
  16. ↑ Maior, L.; Bocșan, N.; Bolovan, I. (1994). The Austrian military border: its political and cultural impact. Glasul Bucovinei. ISBN 9789739680028. Посетено на September 6, 2015.
  17. ↑ „Slavonic encyclopaedia, Joseph Slabey Rouček, Philosophical Library, 1949, page 505“. Посетено на September 6, 2015.
  18. ↑ Peruničić, B. (1956). Srpsko srednjevekovno selo. Naučna kniga. Посетено на September 6, 2015.
  19. ↑ Cerović, L.; Stepanov, L. (2000). Srbi u Rumuniji. Savez Srba u Rumuniji. ISBN 9789739965712. Посетено на September 6, 2015.
  20. ↑ Društvo arhivskih radnika SR Srbije; Državna arhiva NR Srbije (1990). „Arhivski pregled“. Arhivski Pregled. (Štamp. Izd.). ISSN 0004-1297. Посетено на September 6, 2015.
  21. ↑ Farrow's military encyclopedia: a dictionary of military knowledge, Edward Samuel Farrow, Military-Naval Publishing Company, 1895, page 345.
  22. ↑ Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, and general literature, Том 12, William Harrison De Puy, R.S. Peale, 1891, page 361.
  23. ↑ The World's History: South-eastern and eastern Europe, Viscount James Bryce Bryce, William Heinemann, 1907, page 303.
  24. ↑ The Catholic encyclopedia: an international work of reference on the constitution, doctrine, discipline, and history of the Catholic church, Том 4, Charles George Herbermann, The Catholic Encyclopedia Inc., 1913, page 512.
  25. ↑ „Image: 181815ge.gif“. terra.es. Архивирано од изворникот на 2012-12-04. Посетено на September 6, 2015.
  26. ↑ „Image: DissolutionMilitayFrontier.jpg, (783 × 800 px)“. historyonmaps.com. Посетено на September 6, 2015.
  27. ↑ „Image: Bosna_i_Evropa1.jpg, (640 × 507 px)“. bosnjaci.net. Посетено на September 6, 2015.
  28. ↑ „Архивиран примерок“. www.slankamen.org.yu. Архивирано од изворникот на 28 September 2007. Посетено на 12 January 2022.
  29. ↑ citation needed
  30. ↑ Geert-Hinrich Ahrens (2007). Diplomacy on the Edge: Containment of Ethnic Conflict and the Minorities Working Group of the Conferences on Yugoslavia. Woodrow Wilson Center Press Series. стр. 243. ISBN 9780801885570.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Историја_на_Војводина&oldid=5131876“