Граматика на бугарскиот јазик
Бугарскиот јазик како мајчин го говорат околу 9 милиони луѓе кои главно живеат во Бугарија. Бугарскиот јазик е јужнословенски јазик и има граматички сличности со останатите јазици кои припаѓаат на истата јазична фамилија.
Бугарскиот јазик спаѓа во источната група на јужнословенските јазици и е службен јазик во Република Бугарија. Во бугарскиот јазик некогаш постоел опширен систем на деклинации. Старобугарскиот разликувал 7 падежи: номинатив, акузатив, датив, генитив, локатив, инструментал и вокатив. Деклинирањето почнало да исчезнува за време на среднобугарскиот јазик. Во современиот бугарски јазик именките не се деклинираат, освен некои остатоци од поранешниот систем кај заменките. Македонскиот и бугарскиот јазик се единствените од групата на словенските јазици кои со текот на развојот ги изгубиле падежните форми, а од нив останат е само вокативот. Исто така карактеристична особина на бугарскиот и македонскиот јазик е употребата на постпозитивен определен член, што ги разликува од другите словенски јазици. Во другите словенски јазици вакви не постојат.
Азбука
уредиСовремениот бугарски јазик го користи кириличното писмо. Биле користени неколку азбуки кои имале од 28 до 44 букви на почетокот и кон средината на XIX век за време на обидите за стандардизирање на новобугарскиот книжевен јазик. Азбуката со 32 букви предложена од Марин Дринов била прифатена во 1878-1879 година. Буквите Јат (ѣ) и јус (Ѫ) станале непотребни поради гласовните промени низ времето затоа биле исфрлени во 1945 година. Сегашната бугарска азбука има 30 букви:
Големи букви (македонска азбука) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
А | Б | В | Г | Д | Ѓ | Е | Ж | З | Ѕ | И | Ј | К | Л | Љ | М | Н | Њ | О | П | Р | С | Т | Ќ | У | Ф | Х | Ц | Ч | Џ | Ш | - | - | - | - | - |
Големи букви (бугарска азбука) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
А | Б | В | Г | Д | - | Е | Ж | З | - | И | Й | К | Л | - | М | Н | - | О | П | Р | С | Т | - | У | Ф | Х | Ц | Ч | - | Ш | Щ | Ъ | - | Ю | Я |
Мали букви (македонска азбука) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
а | б | в | г | д | ѓ | е | ж | з | ѕ | и | ј | к | л | љ | м | н | њ | о | п | р | с | т | ќ | у | ф | х | ц | ч | џ | ш | - | - | - | - | - |
Мали букви (бугарска азбука) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
а | б | в | г | д | - | е | ж | з | - | и | й | к | л | - | м | н | - | о | п | р | с | т | - | у | ф | х | ц | ч | - | ш | щ | ъ | ь | ю | я |
Во бугарската кирилица има некои букви, кои не постојат во македонската. Тие се изговараат:
* jу(йу) секогаш се пишува ю, jа(йа) - я, шт - щ |
Следниве букви не постојат во бугарската кирилица:
|
Во бугарската азбука има шест самогласки. Тие се: а, ъ, о, у, е, и. Другите 24 букви (гласови) се согласки. Во бугарскиот јазик, поголемиот дел од зборовите се пишуваат како што и се изговараат, и поголемиот дел на буквите претставуваат еден глас. За разлика од другите балкански јазици, чиј фонетички принцип е претставен со поговорката „пишувај како што зборуваш, читај како што е напишано“, во бугарскиот јазик се појавуваат буквите щ, ю, я и гласовите дз и дж, и затоа, бугарскиот јазик не е фонетички јазик како другите балкански јазици.
Акцент
уредиЗа разлика од македонскиот јазик, во бугарскиот нема општо правило за местото на акцентот:
|
|
Акцентот обично не се пишува. Но во некои случаи тој може драстично да го промени значењето на зборот, тогаш акцентот се пишува:
|
|
Гласовни промени
уреди
Во бугарскиот правопис не постои правило за едначење по звучност, согласките секогаш се пишуваат удвоено:
Еднакви согласки во непосреден допир се удвојуваат:
|
Редување на самогласките и согласките:
Испуштање на самогласките и согласките:
|
Именки
уредиИменките се менливи зборови со кои се означуваат суштества, предмети, појави и поими. По традиција, именките се делат на општи и сопствени. Секоја именка во бугарскиот јазик има род (машки, среден или женски) и број (еднина или множина). Во современиот бугарски јазик именките не се деклинираат, освен некои остатоци од поранешниот падежен систем кај заменките. Значењата кои другите јазици ги искажуваат со деклинација (падеж), во бугарскиот се искажуваат преку предлози.
Определеност
уредиЧленот служи да ја означи именката како позната. Членот во бугарскиот јазик е постпозитивен, т.е. доаѓа како наставка на именката. Членовите во бугарскиот јазик се само определени. Нечленуваните именки се неопределени.
Повеќето словенски јазици немаат членови и не разликуваат, на пример, татко од таткото; истиот збор значи и едното и другото. Определениот член има број и род.
Основната разлика меѓу бугарскиот и македонскиот јазик постои во машки род, еднина:
машки род еднина |
машки род множина |
женски род еднина |
женски род множина |
среден род еднина |
среден род множина | |
---|---|---|---|---|---|---|
определеност (бугарски) | - а (-ът); - я (- ят) |
- те | - та | - те | - то | - та |
определеност (македонски) | - от | - те | - та | - те | - то | - та |
- -ът, -ят: се нарекуваат „Пълен член“ / „полн член“ и се користат ако именката е подмет.
- -а,-я: се нарекуваат „Непълен (кратък) член“ / „краток член“ и се користат ако именката не е подмет.
- Стандардниот бугарски јазик нема членови за укажување на блиски/пооддалечени предмети (-он, -ов, ...). Но, во некои бугарски дијалекти постојат вакви членови.
|
Род
уредиСекоја именка во бугарскиот јазик има род: машки (завршуваат на согласка), среден (-о,-е) или женски (-а,-я). Граматичкиот род на именките не секогаш одговара со природниот род на именката. Така на пример, во бугарскиот јазик зборот 'съдия' е именка од женски граматички род, но од машки природен род.
Машки род:
|
Женски род:
|
Среден род:
|
Број
уредиВо бугарскиот јазик се разликуваат еднината и множината.
еднина
|
множина
|
Падеж
уредиВо бугарскиот јазик не постојат падежи. Значењата кои другите јазици ги искажуваат со деклинација (падеж), во бугарскиот се искажуваат преку предлози. Некои примери се дадени подолу:
Бугарски | Македонски | Српски |
---|---|---|
Съществителни от мъжки род (предлог) | Именки од машки род (предлог) | Именице мушког рода (падеж: генитив) |
... уча сръбски всеки ден | ... учам српски секоj ден | ... учим српски сваког дана (падеж: генитив) |
Всеки ден не е Великден. | Не е секоj ден Велигден. | Није сваки дан Ускрс (Великден). (падеж: номинатив) |
Беше само въпрос на време. | Беше само прашање на време. | Било је само питање времена (падеж: генитив) |
Консумира се с лъжица. | Конзумира се со лажица. | Конзумира се кашиком. (падеж: инструментал) |
Уикипедия, свободната енциклопедия. Добре дошли в Уикипедия, свободната енциклопедия, която всеки може да редактира.
От Уикипедия, свободната енциклопедия. |
Википедиjа, слободна(та) енциклопедиjа. Добре дојдовте на Википедија, слободната енциклопедија што може секој да ја уредува.
Од Википедија, слободната енциклопедија. |
Википедиjа, слободна енциклопедиjа. Добро дошли на Википедију, слободну енциклопедију коју свако може да уређује.
С Википедије, слободне енциклопедије |
Сè уште се користи вокативот (не се смета за падеж,
|
Други падежни остатоци [1], [2], [3], [4]:
|
Образување на именките
уредиЗа образувањето на именките во бугарскиот јазик постојат неколку начини, меѓу кои: бессуфиксен, суфиксен, префиксен. Именките најчесто се образуваат со суфикси. Наставките може да се додадат на именки, глаголи, придавки и броеви.
Образување на именките:
од глаголи:
од придавки:
|
од броеви:
од именки:
|
Заменки
уредиЗаменките се зборови кои ги заменуваат именките споменати во претходните реченици од текстот. Заменките во бугарскиот јазик имаат род (машки, среден или женски) и број (еднина или множина).
Лични заменки
уредиЛичните заменки во бугарскиот главно се однесуваат на лица. Овие заменки разликуваат три лица (прво, второ и трето лице), два броја (еднина и множина), три рода во трето лице еднина (машки, женски и среден род) и четири падежи (номинатив, акузатив, датив и предлошки падеж). Личните заменки имаат долга (мене) и кратка форма (ми). Во современиот бугарски јазик употребата на дативната форма (нему, неа, нам ...) е крајно ретка. Наместо тоа се користи комбинација на предлог со заменка (на него, на неа, на нас...).
Следува табеларна споредба на бугарските и македонските лични заменки:
Лични заменки | ||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
број | лице | подмет | директен предмет | индиректен предмет | ||||||||||
без предлози | со предлози | |||||||||||||
долга | кратка | долга | кратка
присвојна | |||||||||||
еднина | I | аз (дијал.: я, яз) | јас | мене | мене | ме | ме | (мене) | мене | ми | ми | на мене | мене | |
II | ти | ти | тебе | тебе | те | те | (тебе) | тебе | ти | ти | на тебе | тебе | ||
III | м.р. | той (он) | тој | него | него | го | го | (нему) | нему | му | му | на него | него | |
ж.р. | тя (она) | таа | нея | неа | я | ја | (ней) | нејзе | ѝ | ѝ | на нея | неа | ||
с.р. | то (оно) | тоа | него | него | го | го | (нему) | нему | му | му | на него | него | ||
множина | I | ние | ние | нас | нас | ни | нè | (нам) | нам | ни | ни | на нас | нас | |
II | вие | вие | вас | вас | ви | ве | (вам) | вам | ви | ви | на вас | вас | ||
III | те (они) | тие | тях | нив | ги | ги | (тям) | ним | им | им | на тях | нив |
- Тя му говори, но той не я слуша. / Таа му вели, но тој не ја слуша.
- Много от тях станали … / Мнозина од нив станале …
Присвојни заменки
уредиПрисвојните заменки се заменки што означуваат поседување. Тие имаат род (машки, среден или женски) и број (еднина или множина) и можат да се членуваат. Заменките се согласуваат по родот и бројот со именката на која се однесуваат.
м.р. | ж.р. | ср.р. | множина | кратка | |
---|---|---|---|---|---|
Аз / Јас | мой (моя, моят) / мој(-от) | моя(-та) / моја(-та) | мое(-то) / мое(-то) | мои(-те) / мои(-те) | ми / ми |
Ти / Ти | твой (твоя, твоят) / твој(-от) | твоя / твоја | твое / твое | твои / твои | ти / ти |
Той/ Тој | негов (неговия, неговият) / негов(-иот) | негова / негова | негово / негово | негови / негови | му / му |
тя / таа | неин (нейния, нейният) / нејзин(-иот) | нейна / нејзина | нейно / нејзино | нейни / нејзини | ѝ / ѝ |
то / тоа | негов (неговия, неговият) / негов(-иот) | негова / негова | негово / негово | негови / негови | му / му |
Ние / Ние | наш (нашия, нашият) / наш(-иот) | наша / наша | наше / наше | наши / наши | ни / ни |
Вие / Вие | ваш (вашия, вашият) / ваш(-иот) | ваша / ваша | ваше / ваша | ваши / ваши | ви / ни |
Те / Тие | техен (техния, техният) / нивен(-иот) | тяхна / нивна | тяхно / нивно | техни / нивни | им / им |
Възвр./Повр. | свой (своя, своят) / свој(-от) | своя / своја | свое / свое | свои / свои | си / си |
- С двете ми деца (= С моите две деца) / Со моите две деца
- Майка ѝ и брат ѝ (= нейната майка и нейния брат) / Мајка ѝ и брат ѝ
Повратни заменки
уредиакузатив | датив | ||
---|---|---|---|
целосна | кратка | целосна | кратка |
себе / себе | се / се | (на) себе / себе | си / си |
Некои примери за нивната употреба:
|
|
Други примери
уреди
|
|
Глаголи
уредиСпоред дефинициите на синтаксата, глаголот е поим што искажува дејство, процес или состојба. Во голем број од јазиците основната форма на глаголот е инфинитивот, но во бугарскиот, инфинитивот не постои. Наместо него се користи глаголската форма за прво лице во еднина. Главните карактеристики на глаголот се неговите граматички категории: времето, видот, начинот, залогот, лицето, родот и бројот. Во бугарскиот јазик има девет граматички времиња. Глаголите во бугарскиот јазик имаат два вида: свршен и несвршен. Покрај тоа, бугарскиот глагол има и три начина: исказен, заповеден и условен начин.
Времињата во бугарскиот јазик
уредиВремето е граматичка категорија која се користи за да се искаже кога се случило едно дејство. Во бугарскиот јазик има девет граматички времиња. Повеќето се слични на македонските, но има и некои разлики.
За образување на времињата се употребуваат глаголи од свршен вид и од несвршен вид.
Време | несвршен вид | свршен вид | несвршен вид |
---|---|---|---|
Сегашно време | четá | прочетá | прочѝтам |
Минато определено свршено време | четох | прочетох | прочитах |
Минато определено несвршено време | четях | прочетях | прочитах |
Минато неопределено свршено/несвршено време | чел съм | прочел съм | прочитал съм |
Предминато време | бях чел | бях прочел | бях прочитал |
Идно време | ще чета | ще прочета | ще прочитам |
Минато идно време | щях да чета | щях да прочета | щях да прочитам |
Предидно време | ще съм чел | ще съм прочел | ще съм прочитал |
Предидно минато време | щях да съм чел | щях да съм прочел | щях да съм прочитал |
Сегашно време
уредиСегашното време е глаголско време кое се користи за изразување на сегашни дејства. Формите на сегашното време се образуваат со додавање соодветни суфикси на коренот на глаголот.
Постојат некои неправилни глаголи (съм/сум). Некои примери за формата на сегашното време:
съм | бъда | мога | имам | нямам | пиша | говоря | искам | отварям | (из-)ползвам | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Аз / Јас | съм / сум | бъда / бидам | мога / можам | имам / имам | нямам* / немам | пиша / пишувам | говоря / говорам | искам* / сакам | отварям / отворам | (из-)ползвам / користам |
Ти / Ти | си/ си | бъдеш / бидеш | можеш / можеш | имаш / имаш | нямаш / немаш | пишеш / пишуваш | говориш / говориш | искаш / сакаш | отваряш / отвораш | (из-)ползваш / користиш |
Той, тя, то / Тој, таа, тоа | е / е | бъде / биде | може/ може | има / има | няма / нема | пише / пишува | говори / говори | иска / сака | отваря / отвора | (из-)ползва / користи |
Ние / Ние | сме / сме | бъдем / бидеме | можем / можеме | имаме / имаме | нямаме / немаме | пишем / пишуваме | говорим / говориме | искаме / сакаме | отваряме / отвораме | (из-)ползваме / користиме |
Вие / Вие | сте / сте | бъдете / бидете | можете / можете | имате / имате | нямате / немате | пишете / пишувате | говорите / говорите | искате / сакате | отваряте / отворате | (из-)ползвате / користите |
Те / Тие | са / се | бъдат / бидат | могат / можат | имат / имаат | нямат / немаат | пишат / пишуваат | говорят / говорат | искат / сакаат | отварят / отвораат | (из-)ползват / користат |
* Во некои бугарски дијалекти се користи „немам“, „сакам“. Во трето лице множина формите се „немат“ и „сакат.“
Основното значење на сегашното време во бугарскиот јазик е да означува дејство што се совпаѓа со времето на зборувањето - сегашноста. Исто така тоа означува состојба, повторливо дејствие, случка во блиска иднина.
Во стандардниот јазик наставката за прво лице во множина е -им, -ем, ако формата за прво лице (еднина) не завршува на -ам. Туку во некои диjалекти и во разговорниот стил често се користи -име, -еме: „Ние носиме“ наместо „Ние носим“. Тоа е покажано во табелата подолу:
Деклинацијата на некои глаголи изгледа вака:
|
Примери за некои од употребите на сегашното време:
|
Минато определено свршено време
уредиГраматичко време кое бугарскиот јазик го користи за искажување на минато, завршено и заокружено дејство. За образување на ова време се употребуваат глаголи од свршен вид и од несвршен вид.
Кај некои бугарски дијалекти „х“ не се изговара или станува „ф“. (Истото важи не само за глаголите.)
а - глаголска група прочита |
и - глаголска група и-раздел: прати |
и - глаголска група е-раздел: оздрави |
и - глаголска група а-раздел: издржи | |
---|---|---|---|---|
Јас | прочетох / прочитав | пратих / пратив | оздравях / оздравев | издържах / издржав |
Ти | прочете / прочита | прати / прати | оздравя / оздраве | издържа / издржа |
Тој, таа, тоа | прочете / прочита | прати / прати | оздравя / оздраве | издържа / издржа |
Ние | прочетохме / прочитавме | пратихме / пративме | оздравяхме / оздравевме | издържахме / издржавме |
Вие | прочетохте / прочитавте | пратихте / пративте | оздравяхте / оздравевте | издържахте / издржавте |
Тие | прочетоха / прочитаа | пратиха / пратија | оздравяха / оздравеа | издържаха / издржаа |
е - глаголска група а-раздел: стане |
е - глаголска група е-раздел: сотре |
е - глаголска група о-раздел: дојде |
е - глаголска група раздел без самогласка: измие | |
---|---|---|---|---|
Јас | станах / станав | унищожих* / сотрев | дойдох / дојдов | измих / измив |
Ти | стана / стана | унищожи / сотре | дойде / дојде | изми / изми |
Тој, таа, тоа | стана / стана | унищожи / сотре | дойде / дојде | изми / изми |
Ние | станахме / станавме | унищожихме / сотревме | дойдохме / дојдовме | измихме / измивме |
Вие | станахте / станавте | унищожихте / сотревте | дойдохте / дојдовте | измихте / измивте |
Тие | станаха / станаа | унищожиха / сотреа | дойдоха / дојдоа | измиха / измија |
* Во разговорниот стил и дијалектите се користи например „затрия“: аз затрих, … той затри
- Погледнах към него. / Погледнав кон него.
- Построиха къщата за шест месеца. / Куќата ја изградија за шест месеци.
- Три дни лежах болен. / Три дни лежев болен.
- Една вечер спах отвън. / Една вечер спиев надвор.
- Половин С. остана без ток. / Пола С. остана без струја.
Минато определено несвршено време
уредиМинатото определено несвршено време се користи за искажување на засведочено дејство во одвивање или во траење. За образување на ова време се употребуваат глаголи од свршен вид и од несвршен вид.
а - глаголска група | и - глаголска група | е - глаголска група | ||
---|---|---|---|---|
Јас | бях / бев | гледах / гледав | ловях / ловев | ядях / јадев |
Ти | беше / беше | гледаше / гледаше | ловеше / ловеше | ядеше / јадеше |
Тој, таа, тоа | беше / беше | гледаше / гледаше | ловеше / ловеше | ядеше / јадеше |
Ние | бяхме / бевме | гледахме / гледавме | ловяхме / ловевме | ядяхме / јадевме |
Вие | бяхте / бевте | гледахте / гледавте | ловяхте / ловевте | ядяхте / јадевте |
Тие | бяха / беа | гледаха / гледаа | ловяха / ловеа | ядяха / јадеа |
- Всички бяха доволни. / Сите беа задоволни.
- Той беше млад. / Тоj беше млад.
- Всичко беше напразно. / Се беше напразно.
- Бях ужасно разочарован! / Бев ужасно разочаран!
- По-старите (по-възрастните) хора оставаха вкъщи (у дома). / Постарите луѓе остануваа дома.
Минато неопределено свршено/несвршено време
уредиМинато неопределено време е сложена глаголска форма во бугарскиот јазик со која се искажува прекажано дејство и дејство кое се кажува директно. Во лингвистиката ова време се нарекува перфект.
За образување на ова време се употребуваат глаголи од свршен вид и од несвршен вид. Ова време се образува со помошниот глагол „сум“ и глаголската л-форма. Македонската глаголска форма „има-конструкција“ не е типична за бугарскиот јазик.
а - раздел прочита |
и - раздел износи |
е - раздел испее | ||
---|---|---|---|---|
Јас | съм бил(-а,-о) / сум бил(-а,-о) | съм прочел / сум прочитал | съм износил / сум износил | съм изпял / сум испеал |
Ти | си бил / си бил | си прочел / си прочитал | си износил / си износил | си изпял / си испеал |
Тој Таа Тоа |
е бил / бил | е прочел / прочитал е прочела / прочитала е прочело / прочитало |
е износил / износил е износила / износила е износило / износило |
е изпял / испеал е изпяла / испеала е изпяло / испеало |
Ние | сме били / сме биле | сме прочели / сме прочитале | сме износили / сме износиле | сме изпяли / сме испеале |
Вие | сте били / сте биле | сте прочели / сте прочитале | сте износили / сте износиле | сте изпяли / сте испеале |
Тие | са били / биле | са прочели / прочитале | са износили / износиле | са изпяли / испеале |
- Никога не съм бил в Лондон. / Никогаш не сум бил во Лондон.
- Той ми каза, че никога не сте яли пица. / Тој ми рече дека никогаш не сте јаделе пица.
- Много си пораснала. / Многу си пораснала.
- Сигурно вече е изпил млякото. / Сигурно веќе го испил млекото.
- Той е бил първи. / Тој бил прв.
- Голяма част от Х. останал снощи без ток. / Голем дел од Х. останал синоќа без струја
Идно време
уредиИдното време во се користи за искажување на идно дејство. Идното време во бугарскиот јазик се образува со честичката „ще“ и со глаголот што се менува. Глаголот ги зема соодветните форми од сегашното време.
Одречните форми на идното време се образуваат со „не ще“ или со „няма да“.
Кај некои дијалекти за образување на идното време се користат честичките „ше“, „же“, „че“ и „ке“.
игра | носи | везе | |||
---|---|---|---|---|---|
Јас | ще съм /ќе сум | ще бъда /ќе бидам | ще играя / ќе играм | ще нося / ќе носам | ще бродирам (везя) / ќе везам |
Ти | ще си / ќе си | ще бъдеш /ќе бидеш | ще играеш / ќе играш | ще носиш / ќе носиш | ще бродираш (везеш) / ќе везеш |
Тој, таа, тоа | ще е / ќе е | ще бъде /ќе биде | ще играе / ќе игра | ще носи / ќе носи | ще бродира (везе) / ќе везе |
Ние | ще сме /ќе сме | ще бъдем /ќе бидеме | ще играем / ќе играме | ще носим / ќе носиме | ще бродираме (везем)/ ќе веземе |
Вие | ще сте /ќе сте | ще бъдете /ќе бидете | ще играете / ќе играте | ще носите / ќе носите | ще бродирате (везете)/ ќе везете |
Тие | ще са / ќе се | ще бъдат /ќе бидат | ще играят / ќе играат | ще носят / ќе носат | ще бродират (везат) / ќе везат |
- Марко ще ходи в Охрид. / Марко ќе оди во Охрид.
- Преди една седмица ми казаха, че Мария ще ходи в Охрид. / Пред една недела ми кажаа дека Марија ќе оди во Охрид.
- … ще бъда вечно твоя. / … вечно твоја ќе бидам.
- Каквото посееш, това ще пожънеш / Што ќе посееш, тоа ќе жнееш.
- Цените на апртаментите ще започнат да намаляват / цените на становите ќе почнат да се намалуваат
- Без електрическа енергия утре ще останат част от потребителите в … . / Утре без електрична енергија ќе останат дел од корисниците во … .
Предминато време
уредиПредминатото време се користи за дејствија кои се случиле пред друго минато дејствие. Формите на предминатото време јазик се образуваат со употреба на сум конструкцијата во минато време и со глаголската л-форма.
прочита | прати | излезе | |
---|---|---|---|
Јас | бях прочел / бев прочитал | бях пратил / бев пратил | бях излязъл / бев излегол |
Ти | беше прочел / беше прочитал | беше пратил / беше пратил | беше излязъл / беше излегол |
Тој, таа, тоа | беше прочел(а,о) / беше прочитал (а)* | беше пратил(а,о) / беше пратил (а)* | беше излязъл (излязла,излязло) / беше излегол (излегла)* |
Ние | бяхме прочели / бевме прочитале | бяхме пратили / бевме пратиле | бяхме излезли / бевме излегле |
Вие | бяхте прочели / бевте прочитале | бяхте пратили / бевте пратиле | бяхте излезли / бевте излегле |
Тие | бяха прочели / беа прочитале | бяха пратили / беа пратиле | бяха излезли / беа излегле |
- Когато ги потърсихме, те вече бяха излезли от къщи. / Кога ги побаравме, тие веќе беа излегле од дома.
- Беше се облякъл като за сватба. / Беше се облекол како за на свадба
- Беше останал безмълвен (без думи) още като … / Беше останал без зборови уште откако …
Минато-идно време
уредиМинатото-идно време се користи за изразување на идност која не следува по моментот на зборувањето (сегашноста), туку по некој друг минат момент. Со други зборови, во моментот на соопштувањето на времето тоа е минато, а е идно во однос на друго минато дејство, бидејќи следува по него. Минатото-идно време се образува со ставање на помошниот глагол „ща“ (во минато време) пред глаголот. Глаголот кој следи по „ща“ е во сегашно време.
вика | крои | пече | |
---|---|---|---|
Јас | щях да викам/ ќе викав | щях да кроя/ќе кроев | щях да пека/ќе печев |
Ти | щеше да викаш/ќе викаше | щеше да кроиш/ ќе кроеше | щеше да печеш/ќе печеше |
Тој, таа, тоа | щеше да вика/ќе викаше | щеше да крои/ќе кроеше | щеше да пече/ќе печеше |
Ние | щяхме да викаме/ќе викавме | щяхме да кроим/ќе кроевме | щяхме да печем/ќе печевме |
Вие | щяхте да викате/ќе викавте | щяхте да кроите/ќе кроевте | щяхте да печете/ќе печевте |
Тие | щяха да викат /ќе викаа | щяха да кроят/ќе кроеја | щяха да пекат/ќе печеа |
- Щях да ходя още вчера до Охрид, но колата ми е повредена. / Ќе одев уште утре за Охрид, но колата ми е расипана.
- Щях да падна, но ти ме хвана. / Ќе паднев, но ти ме фати.
- Нямаше да ... / не ќе ...
- Ако всички автомобили бяха електрически, щяхме да останем без ток през лятото. / Ако сите автомобили беа електрични, ќе останевме без струја во текот на летото.
Предидно време
уредиПредидно време („Бъдеще предварително време“) нема директен еквивалент во македонскиот јазик. Ова време се формира со честичката „ще“ со кое се искажува идноста на времето и минато неопределено време на глаголот. По форма тоа е слично на македонското идно прекажано време, но има друго значење.
Поимот „Бъдеще предварително време“ може да се преведе како „идно свршено време“ или „предидно време“. Се користи за дејство кое ќе се заврши некогаш во иднината пред друго дејство во иднината.
чека | носи | каже | |
---|---|---|---|
Јас | ще съм чакал / ќе сум чекал | ще съм носил / ќе сум носел | ще съм казал / ќе сум кажел |
Ти | ще си чакал / ќе си чекал | ще си носил / ќе си носел | ще си казал / ќе си кажел |
Тој, таа, тоа | ще е чакал(а,о) / ќе чекал (а)* | ще е носил(а,о) / ќе носел (а)* | ще е казал(а,о) / ќе кажел (а)* |
Ние | ще сме чакали / ќе сме чекале | ще сме носили / ќе сме носеле | ще сме казали / ќе сме кажеле |
Вие | ще сте чакали / ќе сте чекале | ще сте носили / ќе сте носеле | ще сте казали / ќе сте кажеле |
Тие | ще са чакали / ќе чекале | ще са носили / ќе носеле | ще са казали / ќе кажеле |
- Когато дойдеш утре, вече ще съм дошъл. / Кога ќе дојдеш утре, веќе ќе бидам дојден.
- След един месец всичко ще е свършило. / За еден месец, се ќе биде готово.
- До утре ще е останал без пари в кръчмата. / До утре ќе остане без пари во крчмата.
- Идно прекажано време „ќе + сум + ...-л“ одговара на бугарското „щял да + глагол“ (буг.:Преизказно наклонение/прекажан начин [5])
- За малко щял да остане без един пръст. / За малку ќе останел без еден прст.
Заповеден начин
уредиОсновна функција на заповедните форми во бугарскиот јазик се давање заповед или наредба. Заповедниот начин има форми само за второ лице еднина и множина. Се образува со наставките -й,-и (еднина) и -йте, -те (множина).
Заповеден начин:
|
|
Индиректната заповед се образува со „да“ и „нека (да)“ + сегашно време од глаголот.
- Нека купи крушки (лампи) в магазина. / Нека купи светилки во продавницата!
- (Той) да дойде! / Тоj да доjде!
При искажување на заповеден начин со негативно значење, тогаш се употребуваат зборовите „не“ или „недей“ + да конструкцијата.
- не ходи / не оди, недей да ходиш / немој да одиш
- Не убивай! / Не убивај!
- Не кради! / Не кради!
- Не пожелавай жената на ближния си и не пожелавай дома на ближния си, нито нивата му, нито роба му, ни робинята му, ни каруцата му, ни осела му, (нито никакъв негов добитък) нито нещо друго, което е на ближния ти. / Не посакувај ја жената на својот ближен! Не лакоми за куќата на својот ближен, за неговата нива, за неговиот слуга, за неговата слугинка, за неговиот вол, за неговото осле, ниту за нешто што е на твојот ближен.
- Не оставай до късно! / Не останувај до доцна!
Можен начин
уредиМожниот начин искажува глаголско дејство за кое се претполага дека е можно да се изврши под некој услов. Се образува со бих, би, ... и глаголската л-форма. Во бугарскиот формите на „бих“ имаат лице и број (еднина или множина).
еднина | множина | |
---|---|---|
1. | бих говорил / би зборувал | бихме говорили / би зборувале |
2. | би говорил / би зборувал | бихте говорили / би зборувале |
3. | би говорил(а,о) / би зборувал / -ла / -ло* | биха говорили / би зборувале |
- Бих казал, че е така / Би рекол дека е така.
- На твое място бих взел парите. / Да сум на твое место, би ги зел парите.
- Бихме останали, но ... / Би останале, но
Глаголска именка
уредиВо бугарскиот јазик глаголската именка се образува од глаголи со додавање на наставките -не, -ние. Таа има еднина и множина и се членува.
|
|
Глаголски прилог
уредиГлаголскиот прилог се образува од несвршени глаголи со додавање на наставката -йки. Глаголскиот прилог е неменлива глаголска форма.
|
|
Да-конструкциja
уредиВо бугарскиот јазик постои таканаречената „да-конструкциja“. Оваа се образува со честичката „да“ и некој глагол, кој најчесто е во сегашно време. Да-конструкцијата може да ги има едно од следните значења: заповед, желба и здравица, клетва:
- Веднага да ми донесеш кафе! / Одма да ми донесеш кафе!
- Да си жив и здрав! / Да си жив и здрав!
- Искам да спра (престана) да пуша. / Сакам да престанам да пушам.
- Може да остане при мен(е). / Може да остане кај мене.
Модални глаголи
уредиМодалниот глагол означува можност, желба, потреба, неизвесност, способност или дозвола. Во модалните глаголи спаѓаат следниве глаголи: мога / може, трябва / (мора,треба) , искам / сака. Тие се користат со втори глагол во да-конструкција.
мога | искам | трябва | |
---|---|---|---|
Аз / Јас | мога/ можам | искам* / сакам | трябва / треба |
Ти / Ти | можеш / можеш | искаш / сакаш | трябва / треба |
Той, тя, то / Тој, таа, тоа | може / може | иска / сака | трябва / треба |
Ние / Ние | можем / можеме | искаме / сакаме | трябва / треба |
Вие / Вие | можете / можете | искате / сакате | трябва / треба |
Те / Тие | могат / можат | искат / сакаат | трябва / треба |
* Во некои бугарски дијалекти се користи „сакам“. Во трето лице множина формата е „сакат.“
„Мога“ / може изразува возможност, давање дозвола, способност.
- Може да няма ... / може да нема ...
- Може ли да кажа нещо? / Може нешто да кажам?
- Никой не може да ме убеди, че ... / не може никој да ме убеди дека ...
- Как може да няма? / Како може да нема?
- Не може така. / Не може така.
Како модален се јавува и глаголот „трябва“ / треба, кој е безличен и се јавува само во трето лице еднина. „Трябва“ изразува дека е потребност или веројатност.
- Вие трябва да познавате нашата история. / Вие треба да ја знаете нашата историја
- Би трябвало да знаят. / Би требало да го знаат.
- Аз трябва да дойда. / Јас треба да дојдам.
- Трябва да четете повече. / Треба да читате повеќе.
- Не трябва да се бърза. / Не треба да се брза.
„Трябва“ може да се преведе приближно и со „мора“ (изразува неопходност, убеденост).
- Днес трябва да уча. / Денес морам да учам.
- Трябва да дойда. / Јас морам да дојдам.
„Искам“ / сака изразува желба, потреба.
- Той искаше да знае. / Тој сакаше да знае.
- Искаме да бъдем ... / сакаме да бидеме ...
- Искаше да каже нещо. / Сакаше да каже нешто.
- Не смеем да бягаме от час. / Не смееме да бегаме од час;
Залог
уредиВо бугарскиот јазик постојат активен и пасивен залог:
- Костадин удари кучето. / Костадин го удри кучето.(активен залог; подмет е лицето што го врши дејството)
- Кучето беше ударено от Костадин. / Кучето беше удрено од Костадин. (пасивен залог; подметот не го врши дејството, туку предметот)
- Поканени сме на гости. / Поканети сме на гости. (пасивен залог)
Пасивниот залог се образува со помошниот глагол „съм“ / сум + минат пасивен партицип. Формите на партиципот се слични на македонската „глаголска придавка“ и се образуваат со наставките -н, и -т:
|
|
Но во бугарскиот јазик пасивен партицип имаат само преодните глаголи*. Овој може да се користи и како придавка:
*Не може да се каже например „починат“, зошто би означувало ... со туѓа помош. Наместо тоа се користи глаголската л-форма: „починал“.
|
|
Придавки
уредиПридавките се дел од говорот кои служат да го изменат на некој начин значењето на именката. Најчестите придавки се описните кои се користат за опишување на некој предмет или лице. Во бугарскиот јазик, придавките имаат три рода (машки, среден и женски) и два броја (еднина и множина). Се согласуваат по родот и бројот со именката на која се однесуваат. Придавките во бугарскиот јазик обично стојат пред именката која тие ја менуваат.
|
|
- Също така ... / Исто така
- В същото време ... / Во истото време
Образување
уредиДел од придавките се образуваат од други зборови со наставки. Некои примери се дадени подолу:
1. Образување од именки Овој вид на придавки се добиени од именки.
2. Од глаголи
|
3. Од други придавки
4. Од прилози
5. Од бројни основи
|
- ... но много видове от другите семейства също така се наричат „крастави жаби“. / ...но многу видови од другите семејства исто така се нарекуваат „крастави жаби“.
- Кашкавалът е ... съответно жълто твърдо сирене, което може да бъде овче, краве или от коза. / Кашкавалот е ..., соодветно жолто тврдо сирење кое може да биде овчо, кравјо или козјо
Степенување
уредиПостојат три степени на компарација: позитивна, компаративна и суперлативна форма. Во бугарскиот јазик меѓу честичките („по“, „най“) и придавката се пишува црта.
Степенување на придавки:
|
(И) Во бугарскиот јазик придавката „много“ / „многу“ е неправилна:
|
Некои примери:
|
|
Броеви
уредиБроеви во бугарскиот јазик се зборови со кои се означува количеството на предметите. Броевите имаат три рода (машки, женски и среден) и можат да се членуваат. Членувањето на броевите зависи од родот на именката. Подолу се споредени бугарските и македонските броеви:
|
|
Некои примери за нивната употреба:
|
|
Предлози
уредиЗначењата кои другите словенски јазици ги искажуваат со падеж, во бугарскиот се искажуваат преку предлози. Така на пример предлогот „на“ се користи често за искажување припадност (генитив) и дативен предмет. Предлогот „с“ (или „със“) често означува инструмент или средство (инструментал). Многу предлози имаат пространствено значење (локатив).
Некои примери за предлози во бугарскиот јазик се дадени подолу:
Без
В и във Пред именки кои почнуваат на 'в' или 'ф' се користи формата „във“.
До
За
Зад
Като
Към
|
Край и покрай
Между
На
Над
От
Пред(и)
С и със Пред именки кои почнуваат на 'с' или 'з' се користи формата „със“.
|
Сврзници
уредиСврзниците се зборови кои поврзуваат зборови или пак реченици во составот на една сложена реченица:
|
|
Синтакса
уредиСинтаксата е дел од граматиката која се занимава со проучување на правилата според кои речениците се добиваат. Самата синтакса почнува со зборовите, потоа со комбинирање на повеќе зборови се добиваат зборовните групи. Со комбинирање на повеќе зборовни групи се добиваат прости реченици кои пак доведуваат до создавање на сложени реченици. Крајна цел е создавањето на врзан текст:
|
|
Според нивната употреба, речениците во бугарскиот јазик може да бидат например:
- Расказна реченица
Речениците со кои се соопштува нешто (се раскажува) се викаат расказни реченици. Зад овие реченици се пишува знакот точка.
- Петре е отличен ученик.(Точка) / Петре е одличен ученик.(Точка)
- Ние сме ученици от четвърти клас*. / Ние сме ученици во четврто одделение.
* Пред 1944 година се нарекува „отделение“.
- Прашална реченица
Речениците со кои се прашува нешто се викаат прашални реченици. Зад овие реченици се пишува знакот прашалник. Се користат прашални заменски зборови или прашални честици (дали, ли).
- Кой ученик е дежурен днес? (Питанка, въпросителен знак) / Коj ученик е дежурен денес? (Прашалник)
- На колко години си? / Колку години имаш?
- Защо се скарали Лиле и Цветанка? / Зошто Лиле и Цветанка се скарале?
- Ходиш ли често на кино? / Одиш ли често во кино?
- А имате ли ...? / А имате ли ...?
- Носиш ли подарък? / Носиш ли подарок?
- Харесва ли ти професията учител? / Ти се допаѓа ли професијата учител?
- Извична реченица
Речениците со кои искажуваме заповед или желба се викаат извични реченици. Зад овие реченици се пишува знакот извичник.
- Не говори високо! (Удивителна, възклицателна) / Не зборуваj гласно! (Извичник)
- Честит рожден ден! / Среќен роденден!
- Честита нова година! / Среќна Нова година!
- През новата 20хх година ви пожелаваме много незабравими моменти на щастие, радост и успех заедно с най-близките ви. Честити празници! / Во Новата 20хх година ви посакуваме многу незаборавни моменти на среќа, радост и успех заедно со вашите најблиски. Среќни празници!
Споредбена лексикологија
уредиЛексиката на бугарскиот јазик има многу сличности со оние на српскиот и македонскиот јазик. Сите три јазици се дел од јужнословенските јазици и имаат заедничко потекло. Големиот број сличности и заеднички зборови се објаснува со нивното потекло од заедничкиот прајазик и со заедничкиот живот в минатото. Од друга страна, разликите меѓу јазиците се должат на нивниот посебен и самостоен историски развиток:
- Општословенска лексика, предмети, поими или односи во секојдневниот живот (кои постоеле во далечното минато) Некои од зборовите речиси се исти во сите словенски јазици а некои се разликуваат, пред сѐ поради историски промени во изговорот, на пример: майка/мајка, сестра, брат, вятър/ветар, слънце/сонце, дърво/дрво, липа, мед, сила, нос, добитък/добиток, овца, риба, квачка, яйце/јајце, нива, оран(е)/орање, сън/сон, свещ/свеќа, звяр/ѕвер, между/меѓу, цвят/цвет, нощ/ноќ. Некои зборови кои во бугарскиот имаат едно значење, во македонскиот имаат друго: вреден/штетен - ценен (на стойност)/вреден; почетен / почесен - начален / почетен ; намерен / најден - умишлен / намерен
- Интернационализми Одреден број туѓи зборови најчесто од старогрчко или латинско потекло: опера, театър/театар, декан, филм, функция/функција, сфера, компютър/компјутер, монитор, текст, литература
- Турцизми Во бугарскиот јазик многу зборови имаат потекло од јазикот на Tурците, останати како реликвија од османлиското владеење: боза, балдъза/балдаза, бастун, гайда/гајда, далавера, демек, диван, дограма, дюшек/душек, джанка/џанка, джоб/џеб, джудже/џуџе, креват/кревет, гьол/ѓол, гювеч/ѓувеч, ятак/јатак, юрган/јорган, юфка/јуфка, калъп/калап, камшик, коноп, капак, копче, куршум, лале, лампа/ламба, майтап/мајтап, мандра, мезе, мусака, мушама, пазар, ракия/ракија, сандък/сандак, сарма, сачма, сергия/сергија, скеле, суджук/суџук, табла, тава, таван, тенекия/тенекија, тенджера/тенџере, торба, туршия/туршија, кебапче/ќебапче, керемида/ќерамида, кеф/ќеф, кюфте/ќофте, фенер, фурна, халва/алва, чаршаф, ченгел, черга, чешма, чиния/чинија, чорбаджия/чорбаџија, шал, шамар, шише, шкембе, шиш.
Добар дел од турцизмите се (намерно) заменети, не се веќе во употреба или се користат ретко или само во некои дијалекти: бакър(=мед)/бакар, челик(=стомана), шекер(=захар), самун/сомун, долап, дувар, зейтин/зејтин, дередже/дереџе. Затоа честопати во бугарскиот за еден поим постојат неколку зборови, например: шише (тур.) и бутилка (рус.); креват и легло; байрак, знаме и флаг; перде и завеса; куршум и патрон; чакъл/чакал и баластра; ченгел и кука; калъп, форма и шаблон;
Подолу се споредени некои зборови и текстови:
Бугарски јазик | Руски јазик | Македонски јазик | Хрватски јазик | Српски јазик |
---|---|---|---|---|
Сравнение | Сравнение/Сравнивание | Споредба | Usporedba | Поређење |
Европа | Европа | Европа | Europa | Европа |
Холандия | Голландия | Холандија | Nizozemska | Холандија |
Италианци | Итальянцы | Италијанци | Talijani | Италијанци |
Вселена | Вселенная | Вселена | Svemir | Васиона |
Гръбнак | Позвоночник | ’Рбет | Kralježnica | Кичма |
Въздух | Воздух | Воздух | Zrak | Ваздух |
Образование | Образование | Образование | Odgoj | Васпитање |
Седмица | Неделя | Седмица | Tjedan | Седмица |
История | История | Историја | Povijest | Историја |
Панталони | Брюки | Панталони | Hlače | Панталоне |
Корем/Стомах* | Живот/Желудок | Стомак | Trbuh | Стомак |
Наука | Наука | Наука | Znanost | Наука |
Лично | Лично(е) | Лично | Osobno | Лично |
Личност/Особа | Личность | Личност | Osoba | Лице |
Обединени нации | Объединённые Нации | Обединети нации | Ujedinjeni Narodi | Уједињене Нације |
Хляб | Хлеб | Леб | Kruh | Хлеб |
Изкуствено | Искусственно | Вештачко | Umjetno | Вештачки |
Кръст | Крест | Крст | Križ | Крст |
Демокрация | Демократия | Демократија | Demokracija | Демократија |
Съзнание | Сознание | Сознание | Spoznaja | Сазнање |
Остров | Остров | Остров | Otok | Острво |
Офицер | Офицер | Офицер | Časnik | Официр |
Пътен транспорт | Дорожный транспорт | Патен сообраќај | Cestovni promet | Друмски саобраћај |
Автомагистрала | Автомагистраль | Автопат | Autocesta | Аутопут |
Дължина | Длина | Должина | Duljina | Дужина |
Сдружение | Объединение | Здружение | Udruga | Удружење |
Фабрика | Фабрика/Завод | Фабрика | Tvornica | Фабрика |
Общо | Всего/Общего | Општо | Opće | Опште |
Христос | Христос | Христос | Krist | Христoс |
Извинете | Извините/Простите | Извини | Oprosti | Извини |
География | География | Географија | Zemljopis | Географија |
Януари | Январь | Јануари | Siječanj | Јануар |
Паспорт | Паспорт | Пасош | Putovnica | Пасош |
Пенсионери | Пенсионеры | Пензионери | Umirovljenici | Пензионери |
Съвет за сигурност | Совет Безопасности | Совет за безбедност | Vijeće sigurnosti | Савет безбедности |
Външно | Внешно/Иностранно | Надворешно | Vanjski | Спољашњи |
Собствено | Собственное | Сопствено | Vlastito | Сопствено |
Ниво | Уровень | Ниво | Razina | Ниво |
Печат | Печать/Штамп | Печат | Tisak | Штампа |
Работник | Работник/Рабочий | Работник | Djelatnik | Радник |
Декада, век, милениум | Декада, век, миллениум | Декада, век, милениум | Desetljeće stoljeće tisućljeće | Деценија, век, миленијум |
Съобщение | Сообщение/Послание | Соопштение | Priopćenje | Саопштење |
Книжовна форма на майчиния език | (Стандарт родного языка) | Стандард на мајчиниот јазик | Materinski jezićni standard | Матерњи језички стандард |
* Користи се и „Търбух“ со значење: Стомак на змеј, лаком човек или изедник
Но исто така, иако бугарскиот јазик е јужнословенски јазик, тој исто така има и источнословенско влијание, во споредба со другите јужнословенски јазици. Подетално, бугарскиот јазик се разликува со другите јужнословенски јазици затоа што има позајмено доста зборови од рускиот јазик (воена, научно-текничка, правна, граматичка и др. терминологиjа). На пример:
Бугарски јазик | Руски јазик | Македонски јазик | Хрватски јазик | Српски јазик |
---|---|---|---|---|
Въпрос/Питане | Вопрос | Прашање | Pitanje | Питање |
Герой | Герой | Херој | Heroj | Херој |
Получава* | Получать | Добива | Dobiva | Добија |
Езичество/Паганизъм | Язычество | Паганство | Poganstvo | Паганизам |
Упражнение | Упражнение | Вежба | Vježba | Вежба |
Изобретател | Изобретатель | Пронаоѓач | Nalazač | Налазач |
Командировка/Служебно пътуване | Командировка | Службен пат | Službeni put/poslovni put | Службени пут/пословни пут |
Мероприятие | Мероприятие | Приредба | Izvođenje | Извођење |
Мишена/Цел | Мишень | Мета | Meta | Мета |
Почти/(кажи-речи) | Почти | Речиси/скоро | Skoro | Скоро |
Справочник/(Понекогаш: Упътване) | Справочник | Упатство | Uputa | Упутство |
Военнопленници | Военнопленники | (Воени) Заробеници | Zarobljenici | (Ратни) Заробљени |
Скоб(к)и | Скобки | Загради | Zagrade | Заграде |
Запетая | Запятая | Запирка | Zarez | Зарез |
Сражение/Битка | Сражение | Судар | Sudar | Судар |
Туземци | Туземцы | Домородци | Domorodački narod | Урођеничко становништво |
Ухажор | Ухажëр | Додворувач | Udvarač | Удварач |
Полезни изкопаеми/Руда | Полезные ископаемые | Руда | Ore | Оре |
Подходящ | Подходящий | Соодветен | Погодан | Prikladan |
Кавички | Кавычки | Наводници | Citati | Цитати |
Обида | Обида | Навреда | Увреда | Uvreda |
Невежество/Незнание** | Невежество | Неукост | Neznanje | Незнање |
Паметник | Памятник | Споменик | Spomenik | Споменик |
Потребители | Потребители | Потрошувачи/Корисници | Potrošači | Потрошачи |
Препятствия | Препятствия | Препреки | Prepreke | Препреке |
Противогаз/(Защитна маска) | Противогаз | Заштитна маска | Zaštitna maska | Заштитна маска |
Бельo/(Долно облекло) | Бельë | Долна облека | Donje rublje | Доње рубље |
Смекчаващи обстоятелства | Смягчающие обстоятельства | Олеснителни околности | Olakotne okolnosti | Олакшавајуће околности |
Подозрителен/Съмнителен | Подозрительный/Сомнительный | Сомнителен | Sumnjiv | Сумњив |
Престъпление*** | Преступление | Злосторство | Zločin | Злочин |
Юридическо/Правно | Юридическое | Правно | Pravni | Правни |
Оборудване | Оборудвание | Опрема | Oprema | Опрема |
Съществително (име) | (Имя) существительное | Именка | Imenice | Именица |
Местоимение | Местоимение | Заменка | Zamjenice | Заменица |
Деепричастие | Деепричастие | Глаголски прилог | Glagolski prilog | Глаголски прилог садашњи |
Число**** | Число | Број | Broj | Број |
Разделяй и владей | Разделяй и властвуй | Раздели па владеј | Podijeli pa vladaj | Завади па владај |
* Во некои значења се користи и „добивам“:„Тук се добива руда.“
** Понекогаш се користи и „Неукост“ со аналогно значење
*** Зборот „злосторство“ постои, но се користи ретко и има различни нијанси на значење
**** Во некои значења се користи и „Брой“: „Колко ли са на брой?“
Член първи от „Декларацията за правата на човека“ |
Прв член од „Декларацијата за човекови права“ |
Члан 1. „Декларација о људским правима“ |
Отче наш
|
|
Оченаш
|
Битие 11:
|
|
Постање 11:
|
Литература
уреди- П. Пашов(2005). Българска граматика. Издателска къща „Хермес“.
- Ст. Стойков (2002). Българска диалектология. София: Акад. изд. "Проф. Марин Дринов“.
- З. Бошковски, И. Каранфили (2009). Македонски јазик за четврто одделение. Скопје: Логос-А.
- М. Леонтиќ (2018). Контрастивна граматика на турскиот и на македонскиот јазик. Штип.
- Т. Бояджиев, И. Куцаров, Йо. Пенчев (1999). Съвременен български език. София:ИК Петър Берон.
- И. Станојоски. ФОРМИТЕ НА ЕВИДЕНЦИЈАЛНОСТА ВО МАКЕДОНСКИОТ И ВО БУГАРСКИОТ ЈАЗИК НИЗ ПРИЗМАТА НА БУГАРСКАТА ЛИНГВИСТИЧКА ТРАДИЦИЈА. KNOWLEDGE –International Journal Vol. 23.5 Budva, Montenegro, May, 2018
Наводи
уреди- ↑ Андрейчин, Л., Петя Асенова и др. Граматика на съвременния български книжовен език. Том II. Морфология. С., 1983, Издателство на БАН.
- ↑ https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%B6%D0%B8_%D0%B8_%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D0%B8_%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8A%D1%86%D0%B8_%D0%B2_%D0%B1%D1%8A%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%8F_%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%BA
- ↑ https://en.wiktionary.org/wiki/%D1%81%D0%B1%D0%BE%D0%B3%D0%BE%D0%BC
- ↑ https://ibl.bas.bg/lib/ber_6/#page/266/mode/1up Račeva M., Todorov T., editor (2002), “сбогом”, in Български етимологичен речник [Bulgarian Etymological Dictionary] (in Bulgarian), volume 6, Sofia: Bulgarian Academy of Sciences, page 529
- ↑ https://www.slav.uni-sofia.bg/grammar/morf31.html