Википедија

Голема Мечка (соѕвездие)

(Пренасочено од Ursa Major)

Голема Мечка (латински: Ursa Major) — соѕвездие кое се наоѓа на северната полутопка,[1].чија поврзана митологија најверојатно датира од праисторијата. Неговото латинско име значи „Поголема Мечка“, разграничувајќи ја со блиската Мала Мечка (латински: Ursa Minor). [2] Во антиката, тоа било едно од оригиналните 48 соѕвездија наведени од Птоломеј во 2 век од нашата ера, потпирајќи се на претходните дела на грчките, египетските, вавилонските и асирските астрономи. [3] Денес е трето по големина од 88-те современи соѕвездија.

Голема Мечка
лат. Ursa Major
КратенкаUMa
ГенитивноUrsae Majoris
Ректасцензија10.67 ч.
Деклинација+55.38°
Површина1280 (°)² (3-то)
Главни ѕвезди7, 20
Бајерови/Флемстидови
ѕвезди		93
Ѕвезди со планети8
Ѕвезди посјајни од 3,00m6
Ѕвезди во полупречник од 10,00 пс (32,62 сг)12
Најсјајна ѕвездаε UMa (Alioth) (1.7124m)
Најблиска ѕвездаLalande 21185
( сг,  пс)
Месјеови објекти7
Метеорски дождовиAlpha Ursa Majorids
Leonids-Ursids
Соседни
соѕвездија		Змеј
Жирафа
Линкс
Мал Лав
Лав
Береникина Коса
Ловачки Кучиња
Воловар
Видливо на ширина од +90° до −30°.
Најдобро се гледа во 21:00 ч. во текот на месец април.
Плуг

Голема Мечка е првенствено позната по астеризмот на нејзините главни седум ѕвезди, кои меѓу другите имиња се нарекувале и „Голема Мечка“, „Запрежна Кола“ или „Плуг“. [4].Особено, ѕвездената конфигурација на Голема Мечка го имитира обликот на „Мала Мечка“. Две од нејзините ѕвезди, именувани Дубхе и Мерак (α Голема Мечка и β Голема Мечка), може да се користат како навигациски покажувач кон местото на сегашната северна полска ѕвезда, Северница во Мала Мечка.

Голема Мечка, заедно со астеризмите што ги содржи или се преклопува, е значајна за бројни светски култури, често како симбол на северот. Неговиот приказ на знамето на Алјаска е современ пример за таква симболика.

Голема Мечка е видлива во текот на годината од поголемиот дел од северната полутопка и се појавува околуполарно над средните северни широчини. Од јужните умерени географски широчини, главниот астеризам е невидлив, но сè уште може да се гледаат јужните делови на соѕвездието.

Карактеристики

уреди

Голема Мечка зафаќа 1279,66 квадратни степени или 3,10% од вкупното небо, што го прави трето по големина соѕвездие. [5] Во 1930 година, Ежен Делпорт ги поставил своите официјални граници на соѕвездието на Меѓународиот астрономски сојуз (МАС), дефинирајќи го како 28-стран неправилен многуаголник. Во екваторијалниот координатен систем, соѕвездието се протега помеѓу координатите на ректасцензија од 08ч 08.3м и 14ч 29.0м и координатите на деклинација од +28,30° и +73,14°. [6] Голема Мечка се граничи со осум други соѕвездија: Змеј на север и североисток, Воловар на исток, Ловечки Кучиња на исток и југоисток, Береникина Коса на југоисток, Лав и Мал Лав на југ, Рис на југозапад и Жирафа на северозапад.ref>„Ursa Major“. The Editors of Encyclopaedia Britannica. Last Updated: May 26, 2023. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)</ref>. Кратенката од три букви соѕвездија „UMa“ била усвоена од Меѓународиот астрономски сојуз (МАС), во 1922 година. [7]

Особини

уреди

Астеризми

уреди
 
Голема Мечка и Северница со имиња на сјајни ѕвезди во Голема Мечка
 
Соѕвездието Голема Мечка како што може да се види со голо око

Линиите на седумте сјајни ѕвезди на Голема Мечка го формираат астеризмот познат како „ Голема Мечка“ во САД и Канада, додека во Обединетото Кралство се нарекува Плуг. [8] или (историски) Чарлсова запрежна кола. [9] Шест од седумте ѕвезди се со втора светлинска величина или повисока, и таа е една од најпознатите модели на небото. [10] [11] Како што кажуваат многу од неговите вообичаени имиња, се вели дека неговата форма наликува на црпалка, земјоделски плуг или запрежна кола. Во контекст на Голема Мечка, тие вообичаено се нацртани да ги претставуваат задните делови и опашката на Голема Мечка. Започнувајќи со делот „црпалка“ и проширувајќи се во насока на стрелките на часовникот (на исток на небото) низ рачката, овие ѕвезди се следните[12]:  

  • Дубхе („мечката“), која со светлинска величина од 1,79 е 35-та најсветла ѕвезда на небото и втора најсветла кај Голема Мечка.
  • Мерак („бедра на мечката“), со величина од 2,37.
  • Мегрез, што значи „корен на опашката“, што се однесува на неговата местоположба како пресек на телото и опашката на мечката.
  • Алиот, име кое не се однесува на мечка, туку на „црн коњ“, името е погрешно доделено на слично именуваниот Алкор, двојниот придружник на Мизар.[13] Алиот е најсветлата ѕвезда во Голема Мечка и 33-та најсветла на небото, со светлинска величина од 1,76. Таа е, исто така, најсветлата од хемиските необични Ap-ѕвезди, магнетни ѕвезди чии хемиски елементи се или исцрпени или засилени, и се смета дека се менуваат додека ѕвездата се врти.[14]
  • Мизар, ζ Голема Мечка, втората ѕвезда од крајот на Голема Мечка и четвртата најсветла ѕвезда на соѕвездието. Мизар, што значи престилка; обвивка, покривка, формира позната двојна ѕвезда, со својот оптички придружник Алкор (80 Голема Мечка), од кои двете Арапите ги нарекле „коњ и јавач“.
  • Алкаид, познат како η Голема Мечка, што значи „крајот на опашката“. Со величина од 1,85, Алкаид е третата најсветла ѕвезда на Голема Мечка.[15][16]

Освен Дубхе и Алкаид, сите ѕвезди на Голема Мечка имаат сопствени движења кои се движат кон заедничка точка во Стрелец. Идентификувани се неколку други такви ѕвезди и заедно се нарекуваат Движечка група Голема Мечка.

 
Голема и Мала Мечка во однос на Северница

Ѕвездите Мерак (β Голема Мечка) и Духбе (α Голема Мечка) се познати како „ѕвезди-покажувачи“ затоа што се корисни за пронаоѓање на Северница, позната и како Поларна Ѕвезда. Со привидно следење на линијата од Мерак преку Дубхе (1 единица) и продолжување за 5 единици, погледот ќе се спушти на Северница, што точно го означува вистинскиот север.

Друг астеризам што претставува три пара отпечатоци од газела што скока [17] е препознаен во арапската култура. Тоа е серија од три пара ѕвезди пронајдени по должина на јужната граница на соѕвездието. Од југоисток кон југозапад, „првиот скок“, кој се состои од ν и ξ Голема Мечка (Северна Алула и Јужна Алула, соодветно); „вториот скок“, кој ги содржи λ и μ Голема Мечка (Северна Танија и Јужна Танија); и „третиот скок“, кој ги содржи ι и κ Голема Мечка, (Северна Талита и Јужна Талита, соодветно).

Други ѕвезди

уреди

W Голема Мечка е прототип на класа на контактни двојни променливи ѕвезди и се движи помеѓу 7,75 m и 8,48 m.

47 Голема Мечка е ѕвезда слична на Сонцето со систем од три планети. [18] 47 Голема Мечка b, откриена во 1996 година, орбитира на секои 1078 дена и е 2,53 пати поголема од јупитеровата маса. [19] 47 Голема Мечка c, откриена во 2001 година, орбитира на секои 2391 ден и е 0,54 пати поголема од јупитеровата маса. [20] 47 Голема Мечка, откриена во 2010 година, има неизвесен период, кој се наоѓа помеѓу 8907 и 19097 дена; таа е 1,64 пати поголема од јупитеровата маса. [21] Ѕвездата е со светлинска величина 5,0 и е оддалечена приближно 46 светлосни години од Земјата. [18]

Ѕвездата TYC 3429-697-1 (9ч 40м &1000000000000004400000044с 48° 14′ &100000000000000020000002″ ), која се наоѓа на исток од θ Голема Мечка и југозападно од „Големата Кола“) е призната како државна ѕвезда на Делавер и неформално е позната како Делаверски дијамант. [22]

Длабоконебесни тела

уреди
 
Галаксијата Вртимушка

Неколку светли галаксии биле пронајдени во Голема Мечка, вклучувајќи го и парот Месје 81 (една од најсветлите галаксии на небото) и Месје 82 над главата на мечката и галаксијата Вртимушка (M101), спирала североисточно од Алкаид. Во ова соѕвездие се наоѓаат и спиралните галаксии Месје 108 и Месје 109. Светлата планетарна маглина Був (M97) може да се најде по дното на садот на Големата Мечка.

М81 е речиси спирална галаксија која се наоѓа на 11.8 милиони светлосни години од Земјата. Како и повеќето спирални галаксии, има јадро составено од стари ѕвезди, со краци исполнети со млади ѕвезди и маглини. Заедно со М82, тоа е дел од галактичкото јато најблиску до месната група.

М82 е речиси рабна галаксија која гравитационо комуницира со М81. Таа е најсветлата инфрацрвена галаксија на небото. [23] SN 2014J, привидна супернова од типот Ia, била забележана во M82 на 21 јануари 2014 година. [24]

М97, наречена и Був, е планетарна маглина која е оддалечена на 1.630 светлосни години од Земјата; има величина од приближно 10. Била откриена во 1781 година од страна на Пјер Мешен. [18]

М101, исто така наречена Вртимушка, е спирална галаксија која се наоѓа на 25 милиони светлосни години од Земјата. Била откриена од Пјер Мешен во 1781 година. Нејзините спирални краци имаат подрачја со екстензивна ѕвездообразба и имаат силни ултравиолетови зрачења. Има површински сјај од 7,5, што ја прави видлива и со двоглед и со телескоп, но не и со голо око. [25]

NGC 2787 е леќеста галаксија на растојание од 24 милиони светлосни години. За разлика од повеќето леќести галаксии, NGC 2787 има пречки во нејзиното средиште. Исто така, има ореол од збиени јата, што укажува на нејзината старост и релативна стабилност.

NGC 2950 е леќеста галаксија која се наоѓа на 60 милиони светлосни години од Земјата.

NGC 3000 е двојна ѕвезда и каталогизирана како тело од типот на маглина.

NGC 3079 е ѕвездена спирална галаксија која се наоѓа на 52 милиони светлосни години од Земјата. Во средината има структура во форма на потковица што укажува на присуство на супермасивна црна дупка. Самата структура е формирана од суперветрови од црна дупка.

NGC 3310 е уште една ѕвездена спирална галаксија која се наоѓа на 50 милиони светлосни години од Земјата. Нејзината светла бела боја е предизвикана од нејзината повисока од вообичаената стапка на ѕвездообразба, која започнала пред 100 милиони години по спојувањето. Иследувањата на оваа и други галаксии покажале дека нивната фаза на избувнување може да трае стотици милиони години, многу подолго отколку што претходно се претпоставувало.

NGC 4013 е спирална галаксија која се наоѓа на 55 милиони светлосни години од Земјата. Има истакнат прашлив појас и има неколку видливи области за ѕвездообразба.

I Цвики 18 е млада џуџеста галаксија на растојание од 45 милиони светлосни години. Како најмлада позната галаксија во видливиот универзум, I Цвики 18 е стара околу 4 милиони години, околу една илјада од староста на Сончевиот Систем. Таа е исполнета со области за ѕвездообразба кои создаваат многу топли, млади, сини ѕвезди со многу висока стапка.

Длабокото поле „Хабл“ се наоѓа североисточно од δ Голема Мечка.

Метеорски дождови

уреди
  • Алфа-урсаминориди се помал метеорски дожд во соѕвездието. [26] Тие може да бидат предизвикани од кометата C/1992 W1 (Охшита). [26] [27]
  • Капа-урсаминориди се новооткриен метеорски дожд, достигнувајќи го врвот помеѓу 1-10 ноември. [28]
  • Октомвриски Урсиди биле откриени во 2006 година од јапонски истражувачи. Тие можат да бидат предизвикани од комета. [29] Врвот на дождовите го достигнуваат меѓу 12 и 19 октомври. [30]

Надворешни планети

уреди

HD 80606, ѕвезда слична на сонцето во двоен систем, орбитира околу заедничко средиште на гравитација со својот партнер, HD 80607; двете се разделени со 1.200 АУ во просек. Истражувањето спроведено во 2003 година покажало дека нејзината единствена планета, HD 80606 b е иден топол Јупитер, моделиран да се развие во нормална орбита околу 5 АЕ од своето сонце. Се предвидува дека планетата со 4 јупитерови маси на крајот ќе се пресели во кружна, подредена орбита преку механизмот Козај. Сепак, моментално се наоѓа на неверојатно ексцентрична орбита која се движи од приближно една астрономска единица на нејзината апсида и шест ѕвездени полупречници во периапсида. [31]

Историја

уреди
 
Голема Мечка прикажана на врежан камен, в. 1700, Крејл, Фајф

Голема Мечка е реконструирана како индоевропско соѕвездие. [32] Тоа било едно од 48-те соѕвездија наведени од астрономот Птоломеј од 2 век од нашата ера во неговиот Алмагест, кој го нарекол Arktos Megale. [б 1] Спомнато е од поети како Хомер, Спенсер, Шекспир, Тенисон, а исто така и од Федерико Гарсија Лорка, во „Песна за месечината“. [34] Древната финска поезија, исто така, се однесува на соѕвездието, и се појавува во сликата Ѕвездена ноќ над Рона од Винсент ван Гог . [35] [36] Може да се спомене во библиската книга на Јов, датирана помеѓу 7 и 4 век п.н.е., иако тоа често се оспорува. [37]

Митологија

уреди

Соѕвездието Голема Мечка е идентификувано како мечка, обично женска, [38] од многу различни цивилизации. [39] Ова може да произлезе од заедничката усна традиција на митовите во „Вселенски Лов“ пред повеќе од 13.000 години. Користејќи статистички и филогенетски алатки, Џулиен де Хју ја реконструирал следната палеолитска состојба на приказната: „Постои животно кое е тревојад со рогови, вапит. Еден човек го гони овој копитар. Ловецот го пронаоѓа и животното, сеуште живо, се претвара во соѕвездие, формирајќи Голема Мечка“.

Грчко-римска традиција

уреди

Во грчката митологија, Зевс (кралот на боговите, познат како Јупитер во римската митологија) копнее по една млада жена по име Калиста, нимфа на Артемида (кај Римјаните позната како Дијана). Љубоморната сопруга на Зевс, Хера (Јунона кај Римјаните) открива дека Калиста има син по име Аркас како резултат на нејзиното силување од Зевс и како казна ја претвора Калиста во мечка. [40] Калиста, додека е во форма на мечка, подоцна се среќава со нејзиниот син Аркас. Аркас за малку не ја убива мечката, но за да ја избегне трагедијата, Зевс ги турка и двајцата кон небото, Калиста како Голема Мечка и Арка како соѕвездието Воловар . Овидиј ја нарекол Големата Парасиска Мечка, бидејќи Калиста потекнува од Парасија во Аркадија, каде што се одвива приказната. [41]

Грчкиот поет Аратус го нарекол соѕвездието Хелик, („вртење“ или „извртување“), бидејќи се врти околу небесниот пол. Одисеја забележува дека тоа е единственото соѕвездие кое никогаш не тоне под хоризонтот и „се капе во брановите на океанот“, па затоа се користи како небесна наводна точка за навигација. [42] Се нарекува и „Wain“ или „Plaustrum“, латински збор што се однесува на запрежна кола. [43]

Индиска традиција

уреди

Во хиндуизмот, Голема Мечка е позната како Саптарши, секоја од ѕвездите претставува еден од Саптаришите или Седумте мудреци (Риши), т.е. Бхригу, Атри, Ангирас, Васишта, Пуластја, Пулаха и Крату. Фактот дека двете предни ѕвезди на соѕвездијата укажуваат на поларната ѕвезда се објаснува како благодет што му го дал Вишну на момчето мудрец Друва. [44]

Јудео-христијанска традиција

уреди

Голема Мечка е една од ретките ѕвездени групи спомнати во Библијата (Јов 9:9 ; 38:32; - Орион и Плејадите се другите). Голема Мечка исто така била прикажана како мечка од Евреите. „Мечка“ била преведена како „Арктур“ во Вулгата и опстојувала во верзијата на Библијата на кралот Јаков.

Источноазиски традиции

уреди

Во Кина и Јапонија, Голема Мечка се нарекува „Северна Мечка“北斗 (кинески: běidǒu, јапонски: hokuto ), а во античко време, секоја од седумте ѕвезди имала специфично име, честопати самите доаѓаат од античка Кина:

  • „Стожер“ 樞, за Дубхе (Алфа Голема Мечка)
  • „Прекрасен жад“璇 за Мерак (Бета Голема Мечка)
  • „Бисер“ 璣 за Фекда (Гама Голема Мечка)
  • „Баланс“ [45]權 за Мегрез (Делта Голема Мечка)
  • „Мерна прачка од жад“玉衡 за Алиот (Ипсилон Голема Мечка)
  • „Отворање на Јанг“ 開陽 за Мизар (Зета Голема Мечка)
  • Алкаид (Ета Голема Мечка) има неколку прекари: „Меч“ 劍 (кратка форма од „Крајот на мечот“ 劍先, „Светлина што трепка“ 搖光, или повторно „Ѕвезда на воениот пораз“ 破軍星, бидејќи патувањето во правец на оваа ѕвезда се сметало за лоша среќа за војската. [46]

Во шинтоизмот, седумте најголеми ѕвезди на Голема Мечка му припаѓаат на Аме-но-Минакануши, најстариот и најмоќниот од сите ками.

Во Јужна Кореја, соѕвездието се нарекува „седумте ѕвезди на северот“. Во поврзаниот мит, една вдовица со седум синови нашла утеха кај вдовец, но за да стигне до неговата куќа требало да помине преку поток. Седумте синови, сочувствителни на својата мајка, поставиле отскочни камења во реката. Нивната мајка, не знаејќи кој ги ставил камењата, ги благословила и кога умреле станале соѕвездие.

Домородни американски традиции

уреди

Ирокезите ги толкувале Алиот, Мизар и Алкаид како тројца ловци кои ја гонат Големата Мечка. Според една верзија на нивниот мит, првиот ловец (Алиот) носи лак и стрела за да ја удри мечката. Вториот ловец (Мизар) носи големо тенџере - ѕвездата Алкор - на рамо во кое ја готви мечката додека третиот ловец (Алкаид) влече куп огревно дрво за да запали оган под тенџерето.

Народот Лакота го нарекува соѕвездието Wičhákhiyuhapi, или „Голема Мечка“.

Народот Вампаноаг ја нарекувал Голема Мечка како „маска“, што значи „мечка“ според Томас Мортон во Нова Англија. [47]

Домородните Американци Васко-Вишрам го протолкувале соѕвездието како пет волци и две мечки кои Којотот ги оставил на небото. [48]

Германски традиции

уреди

За нордиските пагани, Голема Мечка била позната како Óðins vagn, „Запрежна кола на Один“. Исто така Один е поетски наведен од Кенингите како vagna verr „чувар на запрежната кола“ или vagna rúni „доверлива запрежната кола“ [49]

Уралски традиции

уреди

На фински јазик, астеризмот понекогаш се нарекува со неговото старо финско име, Отава. Значењето на името е речиси заборавено на современиот фински; тоа значи лососов рибник . Древните Финци верувале дека мечката ( Ursus arctos) била спуштена на земјата во златна корпа кај Голема Мечка, и кога била убиена мечка, нејзината глава била поставена на дрво за да се дозволи духот на мечката да се врати во Големата Мечка.

На самиските јазици во Северна Европа, дел од соѕвездието (т.е. Голема Мечка без Дубхе и Мерак, е идентификуван како лак на големиот ловец Фавдна (ѕвездата Арктур). На главниот самиски јазик, севернолапонски, се нарекува Fávdnadávgi („Лакот на Фавдна“) или едноставно dávggát („Лакот“). Соѕвездието е истакнато во химната на Самите, која започнува со зборовите Guhkkin davvin dávggaid vuolde sabmá suolggai Sámieanan, што во превод значи „Далеку на север, под Лакот, земјата на Самите полека започнува да се гледа“. Лакот е важен дел од традиционалната нарација на Самите за ноќното небо, во која разни ловци се обидуваат да го бркаат Сарва, Големиот ирвас, големо соѕвездие кое зафаќа речиси половина од небото. Според легендата, Фавдна е подготвен да пука со лакот секоја вечер, но се двоуми затоа што може да ја удри Северница, што би предизвикало небото да се сруши и да стави крај на светот. [50]

Традиции на Југоисточна Азија

уреди

На бурмански, Pucwan Tārā (ပုဇွန် တာရာ ) е име на соѕвездие кое содржи ѕвезди од главата и предните нозе на Голема Мечка; пуцван (ပုဇွန်) е општ термин за ракови, како што се ракчиња, краби, јастози итн.

На јавански, тоа е познато како „линтанг јонг“, што значи „соѕвездието Јонг “. Исто така, на малајски се нарекува "bintang jong". [51]

Езотерични навики

уреди

Во Теозофијата, се верува дека Седумте ѕвезди на Плејадите ја фокусираат духовната енергија на седумте зраци од Галактичкиот Логос до седумте ѕвезди на Голема Мечка, потоа до Сириус, потоа кон Сонцето, потоа кон богот на Земјата (Санат Кумара), и конечно преку седумте мајстори на седумте зраци до човечкиот род. [52]

Графичко прикажување

уреди

Во европските ѕвездени карти, соѕвездието било прикажено со „квадратот“ на Голема Мечка што го формира телото на мечката и лнецот ѕвезди што ја формира „рачката“ на Мечка како долга опашка. Меѓутоа, мечките немаат долги опашки, а еврејските астрономи наместо тоа, ги сметале Алиот, Мизар и Алкаид за три младенчиња кои ја следат нивната мајка, додека домородните Американци ги гледале како тројца ловци.

 
Алтернативниот астеризам на Х.А. Реј за Голема Мечка може да се каже дека му дава подолга глава и врат на поларна мечка, како што се гледа на оваа фотографија, од левата страна.

Забележаниот автор на книги за деца Х.А. Реј, во неговата книга од 1952 година Ѕвездите: Нов начин да се видат, (ISBN 0-395-24830-2 ) имал поинаков астеризам на ум за Голема Мечка, кој наместо тоа ја имал сликата „мечка“ на соѕвездието ориентирана со Алкаид како врв на носот на мечката и „рачката“ на делот Голема Мечка на соѕвездието што го формира линиите на врвот на главата и вратот на мечката, наназад до рамото, што потенцијално ѝ дава подолга глава и врат на поларната мечка. [53]

  •  
    Голема Мечка како што е прикажана воОгледалото на Уранија, Збир на картички со соѕвездија објавени во Лондон околу 1825 година
  •  
    Јохан Хевелиј ја нацртал Голема Мечка како да се гледа надвор од небесната сфера.
  •  
    Ѕвездена ноќ над Рона одВинсент ван Гог(1888)
  •  
    Северница и Голема Мечка на знамето наАљаска

Голема Мечка е исто така сликана како Ѕвезден плуг, ирското знаме на трудот, усвоено од Ирската граѓанска армија на Џејмс Коноли во 1916 година, што го прикажува соѕвездието на сина позадина; на државното знаме на Алјаскаи на варијанта на грбот на Шведска на Династијата Бернадот. Седумте ѕвезди на црвената позадина на знамето на автономсната заедница Мадрид, Шпанија, можеби се ѕвездите на астеризмот на Плуг (или на Мала Мечка). Истото може да се каже и за седумте ѕвезди на сликата во бордурната азура на грбот на Мадрид, главниот град на таа земја.

Поврзано

уреди

Белешки

уреди
  1. ↑ Птоломеј го нарекол соѕвездието на грчки Ἄρκτος μεγάλη (Arktos Megale) или Голема Мечка. Мала Мечка била Arktos Mikra[33]

Наводи

уреди
  1. ↑ „Ursa Major Constellation: Stars, Myth, Facts, Location – Constellation Guide“. www.constellation-guide.com. Посетено на 2024-03-30.
  2. ↑ „Chandra: Constellation Ursa Major“. chandra.harvard.edu. Посетено на 2022-07-07.
  3. ↑ „Constellation | COSMOS“. astronomy.swin.edu.au. Посетено на 2022-07-07.
  4. ↑ Ford, Dominic. „The Constellation Ursa Major“. In-The-Sky.org (англиски). Посетено на 2024-03-30.
  5. ↑ „Constellations Lacerta–Vulpecula“.
  6. ↑ „Ursa Major, Constellation Boundary“. The Constellations. International Astronomical Union. Посетено на 16 August 2019.
  7. ↑ „The Constellations“. Посетено на 2019-06-07.
  8. ↑ Reader's Digest Association (August 2005). Planet Earth and the Universe. Reader's Digest Association, Limited. ISBN 978-0-276-42715-2. Архивирано од изворникот на 2021-04-15. Посетено на 2016-11-07.
  9. ↑ „Charles' Wain“. Архивирано од изворникот на 1 December 2017. Посетено на 23 November 2017.
  10. ↑ André G. Bordeleau (22 October 2013). Flags of the Night Sky: When Astronomy Meets National Pride. Springer Science & Business Media. стр. 131–. ISBN 978-1-4614-0929-8. Архивирано од изворникот на 15 April 2021. Посетено на 7 June 2019.
  11. ↑ James B. Kaler (28 July 2011). Stars and Their Spectra: An Introduction to the Spectral Sequence. Cambridge University Press. стр. 241–. ISBN 978-0-521-89954-3. Архивирано од изворникот на 15 April 2021. Посетено на 7 June 2019.
  12. ↑ „List of bright stars in Ursa Major | TheSkyLive.com“. theskylive.com. Посетено на 2023-07-05.
  13. ↑ Jim Kaler (2009-09-16). „Stars: "Alioth"“. Архивирано од изворникот 2019-12-11. Посетено на 2019-06-07.
  14. ↑ „eps UMa Simbad“ (англійською).CS1-одржување: непрепознаен јазик (link)
  15. ↑ Mark R. Chartrand (1982). Skyguide, a Field Guide for Amateur Astronomers. Golden Press. Bibcode:1982sfga.book.....C. ISBN 978-0-307-13667-1. Архивирано од изворникот 2021-04-15. Посетено на 2019-06-07.
  16. ↑ Ridpath, at p. 136.
  17. ↑ Ian Ridpath. „Star Tales – Ursa Major“.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 Levy 2005.
  19. ↑ Празен навод (help)
  20. ↑ Празен навод (help)
  21. ↑ Празен навод (help)
  22. ↑ „Delaware Facts & Symbols – Delaware Miscellaneous Symbols“. delaware.gov. Архивирано од изворникот на 2019-03-28. Посетено на 2019-06-07.
  23. ↑ Wilkins, Jamie; Dunn, Robert (2006). 300 Astronomical Objects: A Visual Reference to the Universe (1st. изд.). Buffalo, New York: Firefly Books. ISBN 978-1-55407-175-3.
  24. ↑ Cao, Y; Kasliwal, M. M; McKay, A; Bradley, A (2014). „Classification of Supernova in M82 as a young, reddened Type Ia Supernova“. The Astronomer's Telegram. 5786: 1. Bibcode:2014ATel.5786....1C.
  25. ↑ Seronik, Gary (July 2012). „M101: A Bear of a Galaxy“. Sky & Telescope. 124 (1): 45. Bibcode:2012S&T...124a..45S.
  26. ↑ 26,0 26,1 Hajduková, M.; Neslušan, L. (2020). „The χ-Andromedids and January α-Ursae Majorids: A new and a probable shower associated with Comet C/1992 W1 (Ohshita)“. Icarus. 351: 113960. Bibcode:2020Icar..35113960H. doi:10.1016/j.icarus.2020.113960.
  27. ↑ Hajdukova, Maria; Neslušan, Luboš (2021-06-28). „Unknown sibling showers of comets C/1992 W1 (Ohshita) and C/1853 G1 (Schweizer)“. Europlanet Science Congress 2021 (англиски). Bibcode:2021EPSC...15..214H. doi:10.5194/epsc2021-214.
  28. ↑ Jenniskens, Peter (September 2012). „Mapping Meteoroid Orbits: New Meteor Showers Discovered“. Sky & Telescope: 23.
  29. ↑ Gajdoš, Štefan (2008-06-01). „Search for Past Signs of October Ursae Majorids“. Earth, Moon, and Planets (англиски). 102 (1): 117–123. Bibcode:2008EM&P..102..117G. doi:10.1007/s11038-007-9196-9. ISSN 1573-0794.
  30. ↑ „October Ursa Majorids – Watch the Skies“. blogs.nasa.gov (англиски). 18 October 2011. Посетено на 2023-03-30.
  31. ↑ Laughlin, Greg (May 2013). „How Worlds Get Out of Whack“. Sky and Telescope. 125 (5): 29. Bibcode:2013S&T...125e..26L.
  32. ↑ Mallory, J.P.; Adams, D.Q. (August 2006). „Chapter 8.5: The Physical Landscape of the Proto-Indo-Europeans“. Oxford Introduction to Proto-Indo-European and the Proto-Indo-European World. Oxford, GBR: Oxford University Press. стр. 131. ISBN 9780199287918. OCLC 139999117. The most solidly 'reconstructed' Indo-European constellation is Ursa Major, which is designated as 'The Bear' (Chapter 9) in Greek and Sanskrit (Latin may be a borrowing here), although even the latter identification has been challenged.
  33. ↑ Ridpath, Ian. „Ptolemy's Almagest: First printed edition, 1515“. Посетено на 15 November 2022.
  34. ↑ „Canción para la luna - Federico García Lorca - Ciudad Seva“. Архивирано од изворникот на 2015-05-10. Посетено на 2015-08-16.
  35. ↑ Frog (2018-01-30). „Myth“. Humanities (англиски). 7 (1): 14. doi:10.3390/h7010014. ISSN 2076-0787.
  36. ↑ Clayson, Hollis (2002). „Exhibition Review: "Some Things Bear Fruit"? Witnessing the Bonds between Van Gogh and Gauguin“. The Art Bulletin. 84 (4): 670–684. doi:10.2307/3177290. ISSN 0004-3079. JSTOR 3177290.
  37. ↑ Botterweck, G. Johannes, уред. (1994). Theological Dictionary of the Old Testament, Volume 7. Wm. B. Eerdmans. стр. 79–80. ISBN 978-0-8028-2331-1. Архивирано од изворникот на 2022-04-07. Посетено на 2019-07-30.
  38. ↑ Allen, R. H. (1963). Star Names: Their Lore and Meaning (Reprint. изд.). New York, NY: Dover Publications Inc. стр. 207–208. ISBN 978-0-486-21079-7. Посетено на 2010-12-12.
  39. ↑ Gibbon, William B. (1964). „Asiatic parallels in North American star lore: Ursa Major“. Journal of American Folklore. 77 (305): 236–250. doi:10.2307/537746. JSTOR 537746.
  40. ↑ „Ursa Major, The Great Bear“. Ian Ridpath’s Star Tales.
  41. ↑ Ovid, Heroides (trans. Grant Showerman) Epistle 18
  42. ↑ Homer, Odyssey, book 5, 273
  43. ↑ „Apianus's depictions of Ursa Major and Ursa Minor“. Ian Ridpath’s Star Tales.
  44. ↑ Mahadev Haribhai Desai (1973). Day-to-day with Gandhi: Secretary's Diary. Sarva Seva Sangh Prakashan. Архивирано од изворникот на 2022-05-13. Посетено на 2021-01-06.
  45. ↑ „English-Chinese Glossary of Chinese Star Regions, Asterisms and Star Names“. Hong Kong Space Museum. Архивирано од изворникот на 17 December 2018. Посетено на 17 December 2018.
  46. ↑ The Bansenshukai, written in 1676 by the ninja master Fujibayashi Yasutake, speak several times about these stars, and show a traditional picture of the Big Dipper in his book 8, volume 17, speaking about astronomy and meteorology (from Axel Mazuer's translation).
  47. ↑ Thomas, Morton (13 September 1883). The new English Canaan of Thomas Morton. Published by the Prince Society. OL 7142058M.
  48. ↑ Clark, Ella Elizabeth (1963). Indian Legends of the Pacific Northwest (англиски). University of California Press. Архивирано од изворникот на 2022-05-13. Посетено на 2019-05-01.
  49. ↑ Cleasby, Richard; Vigfússon, Guðbrandur (1874). An Icelandic-English Dictionary. Oxford: Clarendon Press. стр. 674.
  50. ↑ Naturfagsenteret.no: Stjernehimmelen (https://www.naturfagsenteret.no/c1515376/binfil/download2.php?tid=1509706)
  51. ↑ Burnell, A.C. (2018). Hobson-Jobson: Glossary of Colloquial Anglo-Indian Words And Phrases. Routledge. стр. 472. ISBN 9781136603310.
  52. ↑ Baker, Dr. Douglas The Seven Rays:Key to the Mysteries 1952
  53. ↑ „Archived representation of H.A. Rey's asterism for Ursa Major“. Архивирано од изворникот на 2014-04-07.

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Голема_Мечка_(соѕвездие)&oldid=5273311“